P rzy ranach ciętych, lub rw anych, w obec silniejszego krw aw ienia, należy w strzym ać krwotok; dokonać tego czasow o można przyciśnięciem za pom ocą palców lub ręki. Jeżeli zranionem je st znaczniejsze naczynie krw ionośne, to lepiej je st tam ponow ać ranę, w łożyw szy w nią jak najgłębiej kaw ał m uślinu, um oczonego w roztw orze k arbolow ym , albo jodynowym , a potem w ypychając ten utw orzony z m uślinu w orek za pomocą kulek w aty karbolizowanej, najprzód m ałych, później coraz w iększych. W strzym uje też krw otek przy ciśnięcie nie rany samej, lecz głównej tętn icy pow yżej rany (t. j. bliżej serca) co można dokonać za pomocą palców , chustki z zaw iniętym w nią kam ykiem , lub dw óch kijków w które się ujmuje członek zraniony.
Ranę należy dobrze oczyścić ciepłą w odą; później w ydezynfekow ać karbolow ą w odą;
0 ile rana nie jest w ielką i głęboką, obydw a brzegi rany zbliżyć do siebie, i położyć opatrunek, obm yw szy przed tern czysto ciało naokoło rany kawałkiem zmoczonej w aty, lub miękkiem płótnem.
W razie silnego osłabienia, po zatrzym aniu krw otoku i pierw szym opatrunku, chorem u podaje się kawę gorącą, gorący rosół, trochę wina, otula go się w ciepłą kołdrę, układa wygodnie, przyczem głow a ma być jak najniżej, członek zaś zraniony um ieszcza o ile można w yżej, żeby w ten sposób uniknąć zastoju krwi, który będzie przeszkadzał zagojeniu.
Dla uchronienia rany od szkodliw ych w pływ ów zew nętrznych, należy ranę dobrze pokrywać za pomocą okładów z kaw ałków używ anego płótna miękkiego i bardzo czystego, zmoczonego w jakim kolw iek płynie luo maści przeszkadzającej ścisłem u zam knięciu, jeżeli rana głęboka (w oliw ie karbolow ej); na to się kładzie w ata lub szarpie (czyli skubanka), potem m aterje nieprzem akalne, jak cerata, papier kam forow y, jedw abna m aterja lakierow ana.
Cały ten opatrunek um ocow uje się za pom ocą bandaża m uślinow ego.
Spokój je st najpierw szym w arunkiem zagojenia. D latego też zraniony członek po
winien być unieruchom iony, a sam ranny musi przynajm niej w pierw szych czasach leżeć w łóżku, jeżeli obrażenie należy do cięższych. N ależy unikać niepotrzebnego drażnienia rany, jak ruszanie, badanie, w ciskanie i t. p.; nie trzeba.w szakże przeszkadzać sw obodnem u wyciekaniu ropy, jeżeli się znajduje.
Jeżeli rana je st w iększa, to trzeba dobrze codzień ją obm yw ać ciepłą, przegotow aną wodą, karbolem , przesypać jodoform em i kłaść now y opatrunek. D obrze też jest ranę zajodynować.
A żeby w strzym ać rozw ój zapalenia w ranie, trzeba robić zimne okłady, które muszą być często zmieniane, albo jeszcze lepiej za pom ocą przykładania lodu w pęcherzach, lub butelkach czy blaszankach.
P rzy stłuczeniach dobrze je s t przykładać lód albo często zm ieniane okłady zimne stłuczony zaś członek podnieść do g ó ry ; dobrze działa okład z arniki.
P rzy oparzeniach, w których kaw ałki skóry lub mięsa zostają zniszczone, potrzebna jest pomoc lekarska n aty ch m iast; w m niejszych zaś stopniach części sparzone należy sm a
rować-mieszaniną rów nych części oleju lnianego i w ody w apiennej i owijać w atą, którą się zlekka przytw ierdza bandażem . P ęcherz należy ostrożnie przekłuw ać i delikatnie w y
ciskać płyn, lecz nie rozdzierać i nie rozcinać skórki, pokryw ającej pęcherz.
C h o l e r y n a i ch o lera .
OBJAWY. W śród codziennych zajęć, albo też nagle w nocy człow iek ucziryęi. nól głowy, ogólną opatję, nudności, ciśnienie w żołądku, rznięcie w brzuchu i burczenie; do tego w szystkiego przyłącza się rozw olnienie. Pow oli zaczynają w ystępow ać, bóle w .rogach, chorego ogarnia jakiś strach i niepokój, rta czoło w ystępuje pot, nudności w zm agają się 1 następują w ym ioty. Je s t to jednak lekka forma, zWana biegunką choleryczną, która 'przy odpowiedniej pom ocy lakarskiej prędko ustępuje.
P rz y braku pom ocy może się rozw inąć cięższa forma, ta k zw ana biegunka surowicza
1. P odczas cholery przy najm niejszych niedom aganiach żołądkow ych należy zacho
wać ścisłą dietę, t. j. w strzym ać się od w szelkich pokarm ów . W olno ty tk o pić herbatę
4aki ma zazw yczaj bardzo silne pragnienie, należy więc daw ać h erb atę z cytryną, w odę przegotow aną z kw asem solnym (30 kropel kw asu solnego na karafkę w ody), czarną kawę,
•wino, arak, koniak.
P rzy silnych skurczach mięśni, szczególniej w łydkach, rozcierać bolące miejsca spirytusem kam forow ym lub gorczycznym , albo spirytusem z octem . Przy bardzo silnych skurczach, g dy rozcierania mato skutkują, lekarz zastrzykuje czasam i chorem u naw et i morfinę.
3. W w ypadkach groźniejszych, g dy objaw y chorobow e w y stęp u ją z w ielką gw ał
tow nością, lekarze stosują najrozm aitsze środki, zalecane przeciw cholerze; zauw ażono też bardzo dob ry skutek gorących kąpieli. K ąpiel pow inna trw ać kw adrans, tem peratura
•wody — w ynosić 34 do 40 stopni. Po kąpieli zaw ija się chorego w gorące kołdry.
W skutek częstych w ypróżnień i w ym iotów chory traci bardzo dużo płynów , należy
•więc starać się ten u bytek płynów w yrów nać. W tym celu w lżejszych w ypadkach dawać choremu lew aty w y z 1 — 2 kw art gorącej w ody (3 9 — 40 stopni) lub rum ianku z d o d at
kiem 1 łyżeczki garbinku (taniny). Po każdorazow em obfitszem w ypróżnieniu chorego należy lew aty w ę pow tórzyć. Dla dzieci w ystarcza lew atyw a z 1 lub 1V2 szklanki w ódy.
Jeżeli jednak pomimo lew atyw c h o r | sinieje i słabnie, tw arz przybiera kolor mar- anuru, a skurcze m ięśni w zmagają się, należy w prow adzić płyn pod skórę. To jednak może wykonać ty lk o lekarz. Takie w prow adzenie płynu pod skórę chorych na cholerę okazało się środkiem bardzo skutecznym w ciężkich naw et przypadkach.
Podczas ostatnich epidem ij cholery stosow ano z doskonałym skutkiem szczepienia
■ochronne. Szczepionkę zastrzykuje się szprycką pod skórę. Z astrzykuięcia tak ie nie są bolesne i żadnych kum plikacyj nie w yw ołują,
Z a p o b i e g a n i e z a r a ż e n i u s ię ch o le rą .
OGÓLNIE WSZYSCY m ieszkańcy pow inni przedsięw ziąć w szelkie środki o stro żności, ażeby zarazy do siebie nie dopuścić. W tym celu pow inny pow staw ać K o m ite ty ; grona ludzi dobrej w oli,, działające z upow ażnienia ogółu, pow inny rozciągnąć baczną
■opiekę nad w szystkim i przyjezdnym i z m iejscow ości zakażonych. O ile tacy przyjezdni .zdradzają objaw y choroby, pow inni być natychm iast oddaw ani do szpitala, ą m ieszkanie i rzeczy ich poddaw ane dezynfekcji. Brudna bielizna, szm aty, stare ubrania, przyw ożone
^■ m iejscowości zarażonych, pow inny być bezw arunkow o poddaw ane dezyfekcji. W tym celu każda w iększa osada, a naw et w ioska, pow inna posiadać kam erę dezynfekcyjną i czło
wieka, k tó ry b y umiał; dezynfekcję robić.
N astępnie, m ieszkańcy w szyscy pow inni dbać o to, aby w dom ach i wokoło..-domów- panow ała, czystość :tvzovowa ; sz c z e g ó ln ie j należy zwrócić, uw agę na <gnojów ki,-Icałuie i t. p., które p o w in n y być zasypane; w stojącej bow iem w odzie laseczniki choleryczne rozwijają.
:się. i mnożą doskonale. •
*-Szczególną'- uwagę, -.zwrócić . należy .na- wadę-do picia.- A w ięc w szystkie -studnie i źródła pow inny b y ć-u trzy m y w an e starannie. Jeżeli studnie są z b y t płytkie, jeżeli są. po
łożone blizko gnojów ek, kałuż i t. d., lak że w oda, z ty ch gnojów ek i kałuż dostaje się do -stu d n i, to studnie takie najlepiej je st zamknąć, w ody z nich nie używ ać. .
C horzy na cholerę pow inni-być, oddaw ani do szpitali, gdzie znajdą odpow iednią ipomoc, gdzie łatw iej je s t zachow ać w szystkie środki ostrożności, aby nie pozw olić zarazie
irozszerzyć się. .- . ■„■■■■
^M ieszkanie chorego-i rzeczy jego, a- szczególniej pościel, pow inny być dezynfeko
wane; W ypróżnienja i w ym iociny pow inny być uprzednio z d e z y n fe k o w a ć , „cmum ,zostaną
-wylane do dołu ustępow ego. ; .
Ciała osób zm arłych na cholerę nie pow inny być omywane, lecz ow ijane w prze
ścieradła zm oczone w rozczynie s u b l im a tu .( l: 000) i w kładane do herm etycznie zam ykanej t umny, na dnie której trzeba kłaść w arstw ę torfu, trocin iub w apna niegaszonego.
P odczas cholery każdy człowiek pow inien dbać o czystość ciała a szczególniej rąk..
W tym celu należy często myć ręce i tw arz w w odzie czystej, najlepiej przegotow anej..
O bow iązkow o należy m yć ręce i tw arz i płukać usta przed każdym jedzeniem . Należy możliwie często zmieniać bieliznę i brać ciepłą kąpiel. Jeżeli obaw iam y się, że zarazki choleryczne m ogły dostać się do naszych rąk lub w paść na ubranie, to należy ręce m yć płynem dezynfekującym , a ubranie zdezynfekow ać również.
W obec tego, że w szelkie zaburzenia żołądkow e sprzyjają zarażeniu się, należy p od
czas epidemji w ystrzegać się pokarm ów niestraw nych, a w razie najm niejszej niedyspo
zycji przedsiębrać odpow iednie środki, a najlepiej odrazu zw rócić się do lekarza.
U żywanie wódki i wogóle napojów , zaw ierających m ocny alkohol, należy zaprzestać., Telerze, łyżki, noże, w idelce i t. d. pow inny b y ć zm yw ane gorącą w odą i przecho
w yw ane w zam kniętej szafie, aby' uchronić je od much. Nie zaw adziłoby opłukiwać go/ącą.
wodą, lub nagrzew ać w piecyku talerze, łyżki, noże i t. d. przed każdym ich użyciem.
N ależy unikać podczas cholery jadania poza domem, gdyż w tedy nie mamy pew no
ści, czy podane potraw y są przygotow ane z dobrych produktów spożyw czych i czy są., przyrządzone tak, że zarazków nie zaw ierają. Jeżeli zmuszeni jesteśm y jadać poza domem ,, to należy jadać tylko potraw y gorące, podane na gorących talerzach.
Podczas epidemji należy unikać zmęczenia i w szelkich w zruszeń.
Sczególną uwagę pow inniśm y zw racać ria nasze pokarm y i napoje. P ro d u k ty spo
żyw cze, kupowane w brudnych sklepikach należy w pierw dezynfekow ać, w staw iając np._
pierzyw o do gorącego piecyka, a jarzyny i owoce m ocząc w rozczynie kw asu winnego, a następnie opłukiwać przegotow aną w odą. W ody surow ej nie pijać w cale, ty lk o przego
towaną.
Unikać należy styczności z chorym i na cholerę, ja k rów nież z tym i. w szystkim i, któ
rzy ich dozorują, dopóki ci nie poddadzą się dezynfekcji.
Jeżeli w ypadnie komu dozorow ać chorego na cholerę, to w tedy trzeba zachow yw ać' nadzw yczajne środki ostrożności. U branie trzeba nosić takie, któreby łatw o dało się de
zynfekować.
Najlepiej jest w kładać na siebie długie fartuchy płócienne lub ceratow e. Ręce n a le ż y m yć jak najczęściej w płynach dezynfekujących. Nie należy nigdy jadać w pokoju chorego,, lecz w innym pokoju i przed jedzeniem należy, starannie w ypłukać usta i w ym yć tw arz, i ręce.
W m ieszkaniu pow inniśm y dbać o jak najw iększą czystość. Śmiecie, stare rupiecie- i gałgany najlepiej jest spalić, podłogi myć szarem m ydłem lub ługiem i w ycierać terpen
tyną. Okna należy otw ierać i mieszkanie starannie przew ietrzać. Dla zabezpieczenia od:
much należy w staw ić w okna siatki muślinowe W podw órzu i w ogóle koło domu należy utrzym ać pożądek i czystość w zorow ą. Pom yje należy w ylew ać do specjalnych dołów opodal m ieszkatra.
Szczególną uwagę zw racać należy na u stęp y . Ściany ustępu pow inny być sm arow ane co tydzień smołą, doły ustępow e pow inny być co parę dni zalew ane św ieżem mlekiem w apiennem , chlorkiem w apna iub karbolem . Sedesy w ustępach pow inny być utrzymywane- czysto i jak najczęściej zm yw ane gorącą worłą lub jakim kolw iek płynem dezynfekującym .
Podczas cholery trzeba unikać podróży, gdyż w drodze niebodobna zachow ać ściśle w szystkich środków ostrożność). Szczególniej niebezpieczne je s t jeżdżenie na jarmarki,, i t d., gdyż w takich razach, z pow odu dużego napływ u ludzi z różnych stron, łatw o je s t się zarazić. Unikać rów nież należy dum nych zebrań.
W ogóle zaś pouczas cholery trzeha się starać zachow ać spokój ducha i rów now agę i prowadzić zw ykły try b życia unikając jednak znużenia i w szytkiego tego, co m oże zdrow iu zaszkodzić.