Kolejną dużą zmianą dotyczącą systemu oceny zgodności jest modyfikacja ustawy z 2002 roku w zakresie systemu nadzoru rynku. Oczywiste jest, że system nadzoru rynku winien być tak skonstruowany, aby z jednej strony nie sprawiał podmiotom, które są objęte nadzorem, trudności w funkcjonowaniu na rynku (będzie to rozumiane jako możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w warunkach swobody i wolnego rynku przy jednoczesnym braku barier w za-kresie swobodnego przepływu towarów), a z drugiej zapewniał organom nadzoru takie narzędzia, które będą w sposób skuteczny eliminowały sytuacje związane z towarami zagrażającymi konsumentom (chodzi tu przede wszystkim o sytuacje, gdy wyrób nie spełnia wymagań i stwarza zagrożenie oraz gdy wyrób spełnia wy-magania i również stwarza zagrożenie).
W ustawie o systemie oceny zgodności z 2002 roku procedura samej kontroli, w ramach systemu kontroli wyrobów, jest zawarta w art. 40–40m. Normują one tok czynności dotyczących kontroli w zakresie spełniania przez wyroby zasadni-czych, szczególnych lub innych wymagań21. Wskazania te są na obecnym etapie wystarczające, gdyż w sposób w miarę kompleksowy precyzują daną problema-tykę. Oczywiste jest, że zawsze można dostosować bądź zmodyfikować istniejące zapisy do współczesnych wymagań. Jednak czy na obecnym etapie jest to koniecz-ne – otóż wydaje się, że nie ma takiego przymusu. Z punktu widzenia formalkoniecz-ne- formalne-go – aby się odnieść do projektu ustawy i wskazać w jaki sposób to zrealizowano – można rzec, że dokonano właściwie tylko kosmetycznego zabiegu, grupując zagadnienia kontroli w ramach nadzoru rynku w jednym miejscu, tworząc nowy oddział pod tytułem: „Procedury kontroli w systemie nadzoru rynku”.
Innym zagadnieniem dotyczącym istotnych kwestii w zakresie systemu kon-troli ujętym w ustawie z 2002 roku jest problematyka w zakresie procedury postę-powania administracyjnego w sprawie wprowadzonych do obrotu lub oddanych do użytku wyrobów niezgodnych z zasadniczymi, szczegółowymi lub innymi wymaganiami22 (określono je w art. 41–44 ustawy o systemie oceny zgodności). Mając na względzie dostosowanie prawa polskiego do wymagań wynikających z dyrektyw sektorowych, które to wskazują na nowe ujęcie procedury postępo-wania administracyjnego w zależności od spełniania bądź niespełniania przez wy-rób wymagań, zasadne jest rozważenie tego problemu. O ile kwestie dotyczące sytuacji, w których toczy się postępowanie administracyjne w zakresie wyrobu niespełniającego wymagań i stwarzającego bądź niestwarzającego zagrożenia, jest unormowana w ustawie o systemie oceny zgodności, o tyle kwestie, które są za-warte we wspomnianych dyrektywach sektorowych, a dotyczące procedury
po-21 Art. 40 ustawy z dnia 30.08.2002 r. o systemie oceny zgodności.
stępowania w przypadku, gdy wyrób spełnia wymagania, a jednak stwarza zagro-żenie, w obecnie obowiązujących polskich aktach prawnych nie są uregulowane. Mając na względzie najważniejsze dobro, jakim niewątpliwie jest bezpieczeństwo obywateli (konsumentów), zagadnienia narażania obywateli przez wyroby, które spełniają wymagania, a jednak stanowią realne zagrożenie, musi być precyzyjnie wskazane. Gdyż w takim przypadku pojawia się bardzo istotna kwestia funkcjo-nowania podmiotów życia gospodarczego – wolności gospodarczej – czy wresz-cie pewności prawa. Bo z jednej strony podmiot odpowiedzialny za produkt ma świadomość, że jego wyrób spełnia wymaga (a tym samym z natury rzeczy winien być bezpieczny), jednak stwarza zagrożenie, a z drugiej strony w postępowaniu administracyjnym, którego stroną jest podmiot, musi mieć jasno i precyzyjnie określone prawa i obowiązki, dzięki którym będzie „partnerem” w postępowaniu. Tak więc brak unormowań w tym zakresie jest zarówno niedostosowaniem do zapisów dyrektyw, ale również brakiem elementarnych praw obywatelskich gwa-rantowanych choćby przez Konstytucję. Pewne regulacje w tym zakresie zostały zaproponowane w projekcie ustawy – czy one są wystarczające w tej skompliko-wanej materii, winno być to przedmiotem dyskusji i dalszych dociekań.
Osobną kwestią pozostaje problematyka w zakresie sankcji wynikających z ustawy o systemie oceny zgodności z 2002 roku, która przewiduje jako odpo-wiedzialność karną – grzywnę. Odnosząc się do kwestii bezpieczeństwa w ramach ochrony konsumentów (obywateli), należy się zastanowić, czy taka kara jest sku-teczna, proporcjonalna i odstraszająca – a z drugiej strony należy pamiętać o swo-bodzie działalności gospodarczej (nieutrudnianiu realizacji tejże działalności)23. W tym przypadku, w wyniku analizy obecnej sytuacji pod kątem stosowania oraz efektów sankcji, należy stworzyć takie mechanizmy, które będą z jednej strony spełniały wymagania określone w rozporządzeniu 765/200824, a z drugiej strony nie będą stwarzały barier w prowadzeniu działalności gospodarczej. Zagadnienie to wymaga, przede wszystkim, dalszych badań i analizy w celu wskazania najbar-dziej optymalnego rozwiązania, pamiętając o wszelkich kwestiach związanych z tą problematyką.
Wnioski, jakie nasuwają się na tym etapie rozważań, skłaniają do stwierdzenia, że z jednej strony zmiany w obowiązującym prawie nie są niezbędne – mogą mieć charakter bardziej porządkowy, ale z drugiej strony niektóre zmiany wydają się
23 Odpowiedzialność karna określona w art. 45–47c w ustawie o ocenie zgodności została wska-zana w formie grzywny. Zgodnie z art. 33 § 1 ustawy z dnia 06.06.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r., Nr 88, poz. 553 ze zm.) grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki; najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 540; stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych ani też przekraczać 2000 złotych (grzywna może być w granicach od 100 złotych do 1 080 000 złotych).
24 Art. 41 rozporządzenia nr 765/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9.07.2008 r. usta-nawiającego wymagania w sprawie akredytacji…
wręcz pożądane, nie tylko z punktu widzenia prawa Unii Europejskiej, ale i funk-cjonowania podmiotów w ramach prawa polskiego. Pozostają jeszcze kwestie, które nie mieszczą się w ramach niekoniecznych lub koniecznych zmian, a które wymagają dalszego pogłębienia badań i wyciągnięcia wniosków o niezbędności dokonania zmian.
Podsumowanie
Stabilność prawa w obecnych czasach ma coraz istotniejsze znaczenie, choć należy sobie zdawać sprawę, że postęp techniczny, innowacje technologiczne oraz rozwój nowoczesnych form zarządzania sprawiają, iż prawo winno podążać za zmieniającą się rzeczywistością. Zmiany te, choć nieuniknione, rodzą często py-tanie o stabilność prawa. Wspomniane zmiany wymuszają również na adresatach norm stałe ich śledzenie i dostosowywanie się do nowych ram prawnych. Oczywi-ste jest, że w sferze problematyki prawnej, która pośrednio, a często bezpośrednio dotyczy działalności gospodarczej, w sposób nieunikniony zmiany prawa będą wpływały na ekonomikę funkcjonowania podmiotów gospodarczych.
Nie inaczej jest w przypadku ustawy o ocenie zgodności, mimo celów jakim ona służy – czyli ochronie konsumentów, użytkowników oraz środowiska natu-ralnego, a także nie pozostaje ona obojętna na podmioty życia gospodarczego. Gdyż to na nich ciąży obowiązek wynikający z szerokiego spektrum przepisów prawa z zakresu oceny zgodności (przepisy prawa krajowego, ale i prawa wspól-notowego), stosowania mechanizmów wynikających z tych norm prawnych. Brak spełnienia wymagań będzie z jednej strony skutkował odpowiedzialnością w cha-rakterze administracyjnym oraz karnym (kontrola, postępowanie administracyjne oraz postępowanie karne), a z drugiej strony odpowiedzialnością cywilną (Kodeks cywilny).
Ustawa o ocenie zgodności z 2002 roku zawiera liczne elementy skutkujące obciążeniem finansowym podmiotów gospodarczych pragnących funkcjonować na rynkach Unii Europejskiej. W niniejszym tekście zostały wskazane wybrane zagadnienia, które mają taki wpływ. Można w tym miejscu wymienić choćby nowe założenie co do funkcjonowania Polskiego Centrum Akredytacji. Zwróco-no uwagę, że w Zwróco-nowych warunkach i w Zwróco-nowych ramach prawnych, w jakich po-winno funkcjonować Centrum Akredytacji – zwłaszcza w aspekcie podziału zy-sku – może w sposób pośredni, poprzez jednostki oceniające zgodność, wpłynąć na dostępność usług poprzez obniżenie cen usług świadczonych przez Centrum Akredytacji. Inną istotną kwestią są zagadnienia postępowania administracyjnego w specyficznej sytuacji, gdy wyrób spełnia wymagania, a mimo to stwarza za-grożenie. Ochrona konsumentów, jako nadrzędny cel, musi mieć pierwszeństwo nawet kosztem pewności prawa.
Wszystkie wspomniane elementy muszą się wpisać w problematykę stabil-ności prawa. Na tej kanwie można postawić hipotezę, że należy wypracowywać kompromisowe rozwiązania, które z jednej strony będą zachowywały elementar-ne zasady stabilności prawa, ale z drugiej nie mogą stać się obojętelementar-ne na zmianę otaczającej rzeczywistości oraz być przeszkodą na drodze innowacyjnej gospodar-ki, co oznacza, że normy prawne w zakresie oceny zgodności, jak również nadzoru rynku muszą podążać za rzeczywistymi potrzebami wynikającymi z rozwoju tegoż rynku. Tak więc celem badań będzie udzielenie odpowiedzi na zasadnicze pyta-nie: jaki wpływ będą miały nowe regulacje dotyczące m.in. oceny zgodności oraz nadzoru rynku w zakresie bezpieczeństwa produktów na funkcjonowanie w sferze prawnej, jak i ekonomicznej podmiotów życia gospodarczego? Tak postawiona teza oraz cel winny stać się kanwą do dalszych badań nad koniecznością zmian w prawie dotyczącym oceny zgodności produktów, które będą miały ogromne znaczenie zarówno dla konsumentów, użytkowników, ale również – co, z punktu widzenia zarówno ekonomicznego jak i prawnego jest oczywiste – dla nowocze-snych przedsiębiorstw wprowadzających wyroby na rynki Unii Europejskiej. Stability of law and conformity assessment system – the possible need or necessity of changes Abstract
The article raises the issue of stability of law in the context of the conformity assessment of products. Quite an important element in the functioning of the legal system is its variability over time based on several aspects. So you should try to controversy over the shape of laws on a fairly substantial issues of product conformity assessment system in a broader way. Constant changes in European Union legislation on issues of conformity assessment of products, imply the need to adjust Polish regulations to the European system. The Act of 30 August 2002. the conformity assessment system despite numerous amendment is vague in its content in terms of the obligations on operators or whether the requirements for notified bodies and notifying authorities.
With these elements in mind you should examine how the conformity assessment system in its current state, as well as what is the role of the Polish Centre for Accreditation or the same control system market surveillance.
Key words: administrative law, the law assessment system, the economy, businesses, the stability of the law, change the law
Bibliografia
Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 768/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu, uchylająca decyzję Rady 93/465/EWG (Dz.Urz. UE z 13.08.2008 r. L218/82).
Drążek Z., Niemczynowicz B., Zarządzanie strategiczne przedsiębiorstwem, Warszawa 2003.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/48/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa zabawek (Dz. Urz. UE z dnia 30.06.2009 r. L 170/1).
Giffin R.W., Podstawy zarządzania organizacjami, Warszawa 2005.
Gryglik D., Stosur A., System oceny zgodności w Polsce – uwarunkowania prawne i eko-nomiczne, [w:] Wybrane aspekty zarządzania jakością, red. M. Salerno-Kochan, Kraków 2015.
Henrykowski W., System oceny zgodności w Unii Europejskiej. Pięć lat po aneksji. Histo-ria – teraźniejszość, Warszawa 2009.
Jagielski J., Kontrola administracji publicznej, Warszawa 2006.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2.04.1997 r. (Dz.U. z 1997 r., Nr 78, poz. 483 ze zm.).
Niebieski przewodnik – wdrażanie przepisów dotyczących produktów w Unii Europejskiej 2014, European Commission 2014, http://www.mg.gov.pl/files/upload/8344 [dostęp: 29.05.2015 r.].
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie zasadni-czych wymagań dla zabawek (Dz.U. z 2011 r., Nr 83, poz. 454 ze zm.).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1025/2012 z dnia 25 października 2012 r. w sprawie normalizacji europejskiej, zmieniające dyrektywy Rady 89/686/EWG i 93/15/EWG oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 94/9/ WE, 95/16/WE, 97/23/WE, 98/34/WE, 2004/22/WE, 2007/23/WE, 2009/23/WE i 2009/105/WE oraz uchylające decyzję Rady 87/95/EWG i decyzję Parlamentu Euro-pejskiego i Rady nr 1673/2006/WE (Dz. Urz. UE z 14.11.2012 r. L 316/12).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 339/93 (Dz. Urz. UE z dnia 13.08.2008 r., L218/30).
Uchwała Rady z dnia 21 grudnia 1989 r. dotycząca globalnego podejścia do oceny zgodności (90/C010).
Uchwała Rady z dnia 7 maja 1985 r. w sprawie nowego podejścia do technicznej harmonizacji i norm (85/C136/01).
Ustawa o systemie oceny zgodności i nadzoru rynku oraz o zmianie niektórych in-nych ustaw, projekt z dnia 10.02.2015 r., http://konsultacje.gov.pl/node/3639 [dostęp: 29.05.2015 r.].
Ustawa z dnia 06.06.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r., Nr 88, poz. 553 ze zm.). Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (t. j. Dz.U. z 2014 r., poz. 1645 ze zm.).
Uzasadnienie do projektu ustawy o systemie oceny zgodności i nadzoru rynku oraz o zmianie niektórych innych ustaw, http://konsultacje.gov.pl/node/3625 [dostęp: 29.05.2015 r.].
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 20 lutego 1979 roku – Rewe-Zentral AG przeciwko Bundesmonopolverwaltung für Branntwein. Sprawa 120/78. Zbiór orzeczeń Trybunału Europejskiego 1979.
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Wydział Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych