– Kiedy spotkają się dwie armie – zaczął król Wej zwracając się do Sun Bina – obioe równie silnie i niewzruszone, a żadna z nich nie ruszy pierwsza do ataku, to co robić?
Sun Bin na to:
– Wyślij lekki oddział w celu rozpoznania wroga, niech oddziałem tym dowodzi generał mniej cenny ale odważny, który poniesie niewiel-ka porażkę; jego zadaniem nie jest bowiem zwycięstwo. Potem wyślij małą ofensywę na jedno ze skrzydeł nieprzyjaciela. Tak osiągniesz wielkie zwycięstwo.
– Czy jest jakaś różnica między małym o dużym oddziałem? – pytał dalej król.
– Jest – odrzekł Sun Bin.
– Jeśli jestem silny, wróg słaby a ponadto mam przewagę liczebną, to co mam robić?
Na to Sun Bin ukłonił się ponownie i rzekł:
– Pytanie godne światłego władcy. Kto dysponuje większą siłą i po-siada przewagę liczebną nad wrogiem, a mimo to jeszcze pyta o co ma robić, znać, że dba o losy kraju. W takim przypadku należy uciec się do
„zwabienia generała”. Polega to na wprowadzeniu pozornego zamiesza-nia w szeregach własnej armii; wróg wtedy stwierdzi, że sprawy mają się po jego myśli i zaatakuje.
– A co zrobić jeśli wróg jest silniejszy i bardziej liczebny? – spytał król.
– Należy zastosować „użyczenie siły”. Chodzi o to, aby ukryć tylne szeregi, by te w razie potrzeby mogły się wycofać. Na przód zaś należy posłać żołnierzy z długą bronią, na ... wojsko uzbrojone w krótką broń, za nimi zaś niech idą piesi kusznicy gotowi do strzału. ... nie ruszaj, czekaj aż wróg da ci poznać jego możliwości.
– A jeśli – ciągnął dalej król – zarówno ja i wróg ruszymy jednocze-śnie do ataku nie wiedząc, kto ma przewagę, to co robić?
1 Patrz rozdział 1. przypis 6.
– W takim przypadku, należy zastosować „niebezpieczne zwycię-stwo”. Jeśli podczas manewru „niebezpiecznego zwycięstwa”, wróg zastosuje taktykę rutynową, należy zaatakować trzema oddziałami, je-den z nich ... mogą się wspierać wzajemnie, nacierać, jeśli jest ku temu sposobność lub też zatrzymać się, kiedy zmusza to tego sytuacja;
bez potrzeby ... .
– A co zrobić, gdy wróg jest przyparty do muru1? – ... jeszcze ma szanse2.
– A kiedy spotkamy równego sobie? – król nie ustawał w zadawaniu pytań.
– Zmyl wroga i rozprosz jego siły, poczym skoncentruj swoje i rusz do ataku. Nie dopuść, aby wróg się dowiedział o tym podstępie. Jeśli nie uda się rozproszyć wojsk nieprzyjaciela, nie ruszaj się z miejsca. Nie ataku, jeśli nie masz pewności.
– Czy jest sens, aby atakować wroga, który ma nad nami dziesięcio-krotną przewagę?
– Tak. Trzeba atakować, tam gdzie nie jest przygotowany do obrony;
pojawiać się tam, gdzie mu na myśl nie przyjdzie.
– Jak to jest, że na równym terenie zwarte szeregi wojska ponoszą porażkę?
– Brak ostrego natarcia oddziałem doborowym.
– Co zrobić, aby rozkazy były zawsze wykonywane?
– Zawsze dotrzymywać obietnic.
– Niesamowite! – odrzekł król – Zda się, że o potencjale bitewnym można mówić bez końca.
– Co stanowi przeszkodę dla armii? – zagadnął Sun Bina Tian Ji. – Co przysparza problemów wrogowi? Dlaczego tak trudno zdobyć forte-ce? Dlaczego pogoda3 nie sprzyja? Dlaczego ukształtowanie terenu nie jest po naszej myśli? Dlaczego tracimy ludzi? Powiedz, czy są tego jakieś powody?
Sun Bin na to:
1 Dosłownie: „biedny” lub „wyczerpany”. W oryginale: 窮 (qiong).
2 Niektórzy uważają, iż nieczytelny już dziś tekst brzmiał: „Sprawić, aby wy-dawało się mu, że ...”.
3 W oryginale: 天 (Tian), czyli „Niebo”, co można by tez tłumaczyć jako „bo-gowie” lub „natura”.
– Owszem są. Teren stanowi przeszkodę dla armii, przełęcze zaś przysparzają problemów wrogowi. Dlatego też mówi się, iż trzy mile mokradeł to przeszkoda dla armii ... ciężki sprzęt przeszkadza i należy go zostawić. Dlatego właśnie teren stanowi przeszkodę dla armii, prze-łęcze przysparzają problemów wrogowi, a fortece trudno zdobyć gdyż są obwarowane,
– Co robić ... ?
– Bij w werble, by go sfrustrować. Rób wszystko, aby go zwabić – odrzekł Sun Bin.
– Kiedy już wojsko ruszy do ataku, co zrobić, aby słuchało rozkazów?
– Bądź surowy, ale daj wyraźnie znać żołnierzom jaką będą mieć z tego korzyść.
– Czy nagradzanie i wymierzanie kar jest najważniejsze podczas wojny1?
– Nie. Nagrody służą do zjednania sobie ludzi. Sprawiają, że żołnierz nie myśli o śmierci. Kary zaś wymuszają dyscyplinę. Sprawiają, iż żoł-nierz czuje trwogę przed swym przełożonym. Jedne jak i drugie są po-mocne w osiągnięciu zwycięstwa, ale nie są najważniejsze.
– Czy więc władza, potencjał bitewny, planowanie i podstęp byłyby najważniejsze? – pytał dalej Tian Ji.
– Też nie. Władza pozwala na zgromadzenie wojska. Potencjał bi-tewny umożliwia żołnierzom walkę. Dzięki planowaniu możemy zasko-czyć wroga a podstęp stawia wroga w trudnej sytuacji. Wszystkie są pomocne w osiągnięciu zwycięstwa, ale nie są najważniejsze.
– Przecież wszystko to wykorzystują najlepsi, a ty Mistrzu mówisz, że żadne z tych sześciu nie jest najważniejsze – zdenerwował się Tian Ji – Co więc jest najważniejsze?
– Najważniejsze jest rozpoznanie wroga, oszacowanie niebezpie-czeństwa, zmierzenie odległości, ... tak postępuje prawdziwy generał.
Atakować tam, gdzie wróg nie będzie się bronił. Oto co jest najważniej-sze ... kości.
– A co zrobić, jeśli wojsko jest gotowe do walki, ale nie ma z kim walczyć? – spytał Tian Ji.
1 Słowo 兵 (bing) może znaczyć zarówno „wojsko” jak i „wojna”. Pytanie Tian Jiego można by więc przetłumaczyć: „Czy nagradzanie wymierzanie kar jest najważniejsze w wojsku?”
– Jest na to sposób. Należy stawiać straże w przełęczach, umacniać barykady, mieć się na baczności, nie wykonywać ruchu, nie .... na przód i zachować spokój.
– Czy warto się bić, kiedy wróg jest liczny i zaciekły.
– Tak, warto. Należy jednak umocnić barykady, zwiększyć morale, zaostrzyć dyscyplinę, skoncentrować wojsko; unikać wroga, by stał się zbyt pewny siebie; zwabiać go, aby zmęczyć; atakować tam, gdzie się tego nie spodziewa; pojawiać się tam, gdzie nas nie oczekuje. Bitwa potrwa jednak długo.
– Co to jest formacja szydła? Co to jest formacja lecących gęsi? Do czego służy dywizja doborowa? Jak wykorzystać silnych i szybkich kuszników? Co to jest natarcie wiatru? Jak wykorzystać prostych żoł-nierzy? – Tian Ji nie ustawał w pytaniu.
– Formacja szydła polega na wbiciu się w szeregi wroga i stępieniu jego siły tym sposobem. Formacja dzikich gęsi zaś to atak na skrzydło1 nieprzyjaciela ... Zadaniem dywizji doborowej jest przedarcie się przez linie obronne wroga i pojmanie generałów. Silni i szybcy kuszni-cy zaś mają zapewnić, iż przetrwamy przeciągająkuszni-cy się bój. Natarcie wiatru natomiast polega na ... z powrotem ... . Prostym żołnierzom należy przydzielić konkretne zadania, których wykonanie przyczyni się do zwycięstwa – odrzekł Sun Bin po czym dodał:
– Światły władca i mądry generał nie obarczają prostych żołnierzy zbyt wieloma zadaniami.
Ledwie Sun Bin zdążył wyjść już podszedł do niego jeden z uczniów i zapytał:
– O co pytali król Wej, Tian Ji oraz ministrowie?
– Król zadał dziewięć pytać, Tian Ji siedem. Zdaje się, że pojęli czym jest wojna, ale nie poznali jeszcze jej zasad. Podobno tam gdzie zaufanie tam i dobrobyt, gdzie prawość tam i ... kto wojnę prowadzi nieprzygotowany ten poniesie straty, komu zabraknie żołnierzy, ten zginie. Jeszcze przez trzy pokolenia możemy być spokojni o losy pań-stwa Qi.
❈ ❈ ❈ ... dobrze, więc wróg będzie przygotowany.
1 Lub „skrzydła”. W języku chińskim liczba mnoga nie jest gramatykalizowana.
– ... – rzekł Sun Bin. ...
– Osiem szeregów to już szeregi ... – rzekł Sun Bin ...
– Nie wytrzyma trzech dni ... – rzekł Sun Bin. ...
– Wojna ... – rzekł Sun Bin ...
– ... – spytał król Wej.
... zasada. Tian Ji ...