6.1 Krajobrazy: wilgotnych lasów równikowych, sawann, pustyń gorących 1. Od pogody
do klimatu
68. Od pogody do klimatu
wymienia sposoby obserwacji i
pomiaru
poszczególnych składników pogody (B)
wyjaśnia znaczenie pojęcia pogoda (B);
wymienia dane liczbowe stosowane do opisania klimatu (A); oblicza średnią temperaturę powietrza na podstawie danych w tabeli lub wykresu klimatycznego (C)
wyjaśnia znaczenie pojęcia klimat (B);
odczytuje informacje z wykresów
klimatycznych (C);
odczytuje z wykresu klimatycznego średnią temperaturę powietrza sumę opadów
atmosferycznych w poszczególnych miesiącach w Warszawie (C)
porównuje klimat Warszawy i Bamako na podstawie
wykresów
klimatycznych (C);
charakteryzuje zmienność pogody w Polsce na podstawie napływających mas powietrza (C)
przedstawia informacje na temat tych dziedzin życia,
w których istotną rolę odgrywają informacje pogodowe (D)
2. Strefy krajobrazowe
69.
Poznajemy strefy
krajobrazowe
wskazuje na mapie i omawia strefy krajobrazowe występujące na terenie Europy (C)
wskazuje na mapie świata strefy krajobrazowe (C)
wymienia składniki krajobrazu (A);
wyjaśnia, dlaczego na Ziemi istnieją strefy krajobrazowe (B)
omawia wpływ odległości od oceanu na klimat obszarów leżących na tej samej szerokości
geograficznej (B)
przedstawia informacje na temat gatunków endemicznych (roślin i zwierząt)
występujących
w wybranych strefach krajobrazowych (D)
3. Wilgotne lasy
równikowe – strefa bez pór roku
70.
Poznajemy klimat i roślinność wilgotnego lasu
równikowego
wymienia 2 cechy klimatu strefy wilgotnych lasów równikowych (A);
wymienia 2 gatunki roślin wilgotnych lasów równikowych (A)
wskazuje na mapie strefę wilgotnych lasów równikowych (C)
omawia, jak powstają deszcze zenitalne (B);
odczytuje z wykresu przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach na obszarze wilgotnego lasu
równikowego (C)
opisuje strukturę wilgotnego lasu równikowego (B);
wyjaśnia, co to są epifity (B)
przedstawia informacje na temat wilgotnych lasów równikowych w kategorii „naj” (np.
największe rośliny, najmniejsze rośliny, itp.) (D)
71. Zwierzęta wilgotnych lasów
równikowych
wymienia kilka (4–
5) gatunków
zwierząt żyjących w wilgotnych lasach równikowych (B)
rozpoznaje wybrane zwierzęta wilgotnych lasów równikowych (C)
omawia przystosowania zwierząt do życia w strefie wilgotnych lasów równikowych (B)
omawia rolę owadów żyjących w
wilgotnych lasach równikowych (B)
przedstawia poglądy przemysłowców i ekologów dotyczące wykorzystywania zasobów wilgotnych lasów równikowych (D)
72. Jak człowiek gospodaruje w wilgotnych lasach
równikowych
?
wymienia przykłady roślin uprawianych w strefie wilgotnych lasów równikowych (A)
opisuje zajęcia
Pigmejów, Papuasów, Indian żyjących w wilgotnych lasach równikowych (A)
wyjaśnia znaczenie pojęcia plantacja (B);
wymienia przykłady roślin uprawianych na plantacjach na terenie wilgotnych lasów równikowych (A)
wymienia przyczyny zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych (A);
przewiduje skutki zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych (D)
4. Dwie pory roku
w strefie sawann
73.
Poznajemy klimat i roślinność sawanny afrykańskiej
wymienia pory roku w strefie sawann (A); wymienia 3 gatunki roślin, które spotykamy w strefie sawann (A)
odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli przebieg temperatury powietrza w porze deszczowej na sawannie (C);
wymienia 2 gatunki drzew sawann (A)
wskazuje na mapie strefę sawann (C);
omawia przystosowania roślin do 2 pór roku w strefie sawann (B);
odczytuje z wykresu
klimatycznego lub tabeli przebieg
temperatury powietrza i opadów
atmosferycznych w poszczególnych miesiącach pory suchej i deszczowej (C)
omawia, jak zmienia się krajobraz sawann między równikiem a zwrotnikiem Raka (B); porównuje roślinność sawann i wilgotnych lasów równikowych (C)
przedstawia informacje na temat zależności, jakie występują między roślinami a zwierzętami i mechaniz-mów
obronnych roślin (inne niż podane w
podręczniku)
w strefie sawann (D)
74.
Poznajemy zwierzęta i warunki życia ludzi w strefie
sawann
rozpoznaje gatunki zwierząt żyjących w strefie sawann (C)
wymienia sposoby ochrony zwierząt roślinożernych przed drapieżnikami (A)
wymienia cechy przeżuwaczy (A);
omawia sposób uprawy pól w strefie sawann (B)
omawia wpływ klimatu na życie ludzi mieszkających w Sahelu (B)
5.
Całoroczna susza w strefie pustyń gorących
75.
Poznajemy strefę pustyń gorących
wskazuje na mapie Saharę (C)
wymienia charaktery-styczne cechy pustyni (A); wymienia rodzaje pustyń (A); odczytuje z wykresu
klimatycznego roczny przebieg temperatury powietrza
w strefie pustyń gorących (C)
wyjaśnia znaczenie pojęcia półpustynie (B);
opisuje poszczególne rodzaje pustyń (B);
odczytuje z wykresu
klimatycznego lub tabeli roczny przebieg temperatury powietrza i ilość opadów
atmosferycz-nychw strefie pustyń gorących (C)
wskazuje na mapie Afryki uedy (C);
porównuje
poszczególne rodzaje pustyń gorących (C)
przedstawia w formie graficznej informacje na temat pustyń gorących na świecie, uwzględniające ich położenie, obszar, bogactwa mineralne (D)
76. Życie i mieszkańcy pustyń gorących
wymienia po 2 gatunki roślin i zwierząt żyjących w strefie pustyń gorących (A);
wymienia zajęcia Beduinów (A)
wymienia przystosowania wielbłąda do życia w strefie pustyń gorących (A);
wyjaśnia znaczenie pojęcia oaza (B);
wymienia główne uprawy w oazach (A)
wymienia przystosowania zwierząt do życia na pustyni (A); porównuje sposób uprawy roli w dolinie Nilu w czasach dawnych i obecnie (C)
omawia
przystosowania roślin do życia w strefie pustyń gorących (B);
omawia, jak odkrycie ropy naftowej
wpłynęło na zmianę życia mieszkańców pustyń gorących (B) 77.
Sprawdzian:
„Krajobrazy:
wilgotnych lasów
równikowych , sawann, pustyń gorących”
Tematy 68−76
6.2 Krajobrazy: śródziemnomorski, lasów liściastych, stepów, tajgi 6. Upalne
i suche lato w strefie śródziemnom or-skiej
78. Klimat, roślinność i zwierzęta strefy
śródziemnom or-skiej
wskazuje na mapie strefę śródziemno-morską (C);
charakteryzuje opady
w strefie
śródziemnomorskiej na podstawie
wykresu (C);
wymienia 3 gatunki roślin
występujących w strefie śródziemno-morskiej (A)
opisuje, korzystając z wykresu, klimat śródziemnomorski (C); wymienia rośliny uprawiane w strefie śródziemnomorskiej (B)
wyjaśnia znaczenie pojęcia roślinność twardolistna (B);
wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać
w strefie śródziemno-morskiej (A)
wyjaśnia, dlaczego w strefie śródziemno-morskiej lasy
zachowały się tylko w nielicznych miejscach (B); charakteryzuje makię
śródziemnomorską (B)
przygotowuje przewodnik po najciekawszych miejscach strefy śródziemnomorskiej (D)
79. Człowiek i jego
gospodarka w strefie śródziemno-morskiej
wskazuje na mapie najczęściej
odwiedzane państwa strefy śródziemnomorskiej (C)
wyjaśnia, dlaczego strefa
śródziemnomorska nazywana jest kolebką cywilizacji
europejskiej (C)
wyjaśnia, dlaczego basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie (B)
wymienia korzystne i niekorzystne skutki rozwoju turystyki w strefie śródziemno-morskiej (B)
7. Strefa lasów liściastych
80.
Poznajemy strefę lasów liściastych
opisuje zmiany lasu liściastego w poszczególnych porach roku (C);
wymienia warstwy lasu liściastego (A);
wymienia po 3 przykłady zwierząt roślinożernych i drapieżników żyjących w lasach liściastych (A)
wymienia cechy klimatu strefy lasów liściastych (A);
charakteryzuje warstwy lasu liściastego (C);
rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki zwierząt występujących w lasach liściastych (C)
wskazuje na mapie strefę lasów liściastych (C); wymienia gatunki drzew rosnących w lasach strefy umiarkowanej (A);
charakteryzuje faunę poszczególnych warstw lasu liściastego (C)
wskazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów (C);
omawia zależności pokarmowe
występujące w lesie (C)
rysuje wykres słupkowy przedstawiający powierzchnię, jaką zajmują lasy liściaste w kilku wybranych krajach europejskich (D)
Poznajemy klimat i roślinność strefy stepów
wymienia 3 przykłady roślin, które rosną
w strefie stepów (A)
wyjaśnia znaczenie pojęcia step (B);
wskazuje na mapie świata obszary strefy stepów (C)
wyjaśnia znaczenie pojęć: pampa, preria (B); wymienia
przystosowania roślin do warunków
stepowych (B);
omawia, na podstawie wykresu
klimatycznego, roczny przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w strefie stepów (C)
opisuje klimat strefy stepów (B); omawia zmiany w wyglądzie szaty roślinnej stepów w ciągu roku (B)
porównuje step Eurazji, prerię Ameryki
Północnej i pampę Ameryki Południowej (D)
82. Życie zwierząt i gospodarka człowieka w strefie stepów
wymienia 4 gatunki zwierząt żyjących w stepie (A)
wyjaśnia, dlaczego zwierzęta stepowe żyją gromadnie (B)
omawia przystosowania zwierząt do życia w stepie (B)
omawia, w jaki sposób wykorzystuje się stepy do celów rolniczych (B)
9. Długie mroźne zimy w strefie północnych lasów iglastych
83. Klimat i roślinność strefy północnych lasów iglastych
wymienia gatunki drzew iglastych występujące w tajdze (A)
pokazuje na mapie obszary, na których występuje tajga (C)
wyjaśnia, dlaczego w tajdze występują rozległe obszary podmokłe (B); opisuje klimat tajgi na
podstawie wykresu klimatycznego (C);
charakteryzuje roślinność tajgi (C)
przedstawia informacje na temat tajgi w
kategorii „naj” (np.
największe rośliny, najmniejsze rośliny, itp.) (D)
84. Zwierzęta i gospodarka człowieka w tajdze
wymienia 5–6 gatunków zwierząt występujących w tajdze (A);
rozpoznaje na ilustracjach 5–6 gatunków zwierząt żyjących w tajdze (C); wymienia przykłady zwierząt roślinożernych i drapieżników w tajdze (A)
wymienia po 2 przykłady: owadów, ptaków, ssaków roślinożernych i drapieżników żyjących w tajdze (A);
rozpoznaje na ilustracjach
wymienione zwierzęta (C); wymienia
surowce mineralne występujące w tajdze (B)
charakteryzuje
gospodarkę człowieka w tajdze (C)
omawia skutki wycinania lasów na obszarze wieloletniej zmarzliny (B)
85.
Sprawdzian:
„Krajobrazy:
śródziemno-morski, lasów liściastych, stepów, tajgi”
Tematy 78−84
6.3 Krajobrazy: tundry, pustyń lodowych 10. Zimna
i bezleśna strefa tundry
86. Jak rośliny i zwierzęta przystosował y się do życia w tundrze?
wymienia 5
gatunków zwierząt żyjących w tundrze (A); rozpoznaje na ilustracjach 5 gatunków zwierząt tundry (C)
wymienia
najważniejsze cechy klimaty tundry (A);
rozpoznaje zwierzęta żyjące w tundrze (C);
odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza w tundrze w ciągu roku (C)
omawia przystosowania roślin i zwierząt do życia
w tundrze (B); przypo-rządkowuje poznane zwierzęta tundry do grup systematycznej (C)
wyjaśnia, dlaczego w tundrze nie rosną drzewa (B); wyjaśnia, dlaczego występuje w tundrze dzień polarny i noc polarna (B)
opowiada o życiu mieszkańców tundry na podstawie samodzielnie przeczytanej literatury (C)
87. Człowiek i jego
gospodarka w strefie tundry
wymienia zajęcia mieszkańców tundry (A)
opisuje dawny sposób życia mieszkańców tundry (B)
porównuje życie mieszkańców tundry dawniej i obecnie (C)
charakteryzuje bogactwa mineralne tundry i sposób ich eksploatacji (C) 11.Wieczne
mrozy w strefie pustyń lodowych
88.
Poznajemy Antarktydę
zaznacza na mapie Antarktydę (C)
charakteryzuje klimat Antarktydy na
podstawie diagramu klimatycznego (C)
wyjaśnia, jak powstaje
lądolód (B) omawia działalność człowieka na Antarktydzie (B)
prezentuje samodzielnie
wyszukane wiadomości na temat wkładu
polskich naukowców w badania strefy pustyń lodowych (D)
89.
Poznajemy Arktykę
zaznacza na mapie Arktykę (C)
omawia
przystosowania pingwinów do życia w strefie pustyń lodowych (B)
omawia przystosowania zwierząt do życia w strefach pustyń lodowych (B)
omawia działalność człowieka w Arktyce (B); porównuje Antarktydę
Sprawdzian:
„Krajobrazy:
tundry, pustyń lodowych”
Tematy 86−89
Dział 7. Ziemia – nasze wspólne dobro