Kremy kosmetyczne

Na przełomie XIX i XX w. coraz więcej firm wytwarzało puder kosmetyczny. Jednym z nich była fabryka Fryderyka Pulsa, która wytwarzała pudry i retusze teatralne oraz puszki wełniane i łabędzie do pudru (na ich wyprodukowanie zużywano 1200 łabędzich skór rocznie)²⁹¹. Znany skład apteczny i perfumeryjny „IRIS” H. Lachs i S-ka, mieszczący się w Warszawie przy ul. Przejazd 1, proponował swoim klientom puder firmowy „IRIS”²⁹².

3.3. Kremy kosmetyczne

Pierwowzorem kremów kosmetycznych były maści, należące do najstarszych postaci leków, znanych już w starożytnym Babilonie 5000-3000 lat p.n.e. Pozostałości maści odnaleziono także w egipskich grobach królewskich i stwierdzono, że były sporządzane na bazie związków pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Papirus Ebersa, pochodzący około 1600 r. p.n.e., to historycznie pierwszy dokument, w którym znalazła się receptura podłoża

287

Ibidem, s. 2-3.

288 K. Wenda, W, Wiorogórski, Kosmetyki ich skład… s. 14. 289 L. Ziemiński, op.cit., s. 765

290 Ibidem, s. 766. 291

K. Wenda, W, Wiorogórski, Kosmetyki ich skład…, s. 17. 292 Reklama, „Kosmetyka” 1906 nr 3, s. 1.

67 maściowego: wosk, olej, tłuszcze zwierzęce i żywice. W starożytnej Grecji znano maść wykonywaną ze smalcu, oliwy, wosku, żywicy oraz łoju koziego, jak również maści beztłuszczowe wytwarzane na miodzie. Maść kosmetyczną chłodzącą wprowadził Galen. Długo była ona używana pod nazwą cold cream²⁹³.

Do pierwszej połowy XIX w. postępy w zakresie praktyki maści były niewielkie, dopiero w drugiej połowie XIX w. zaczęły pojawiać się nowe odkrycia w tym zakresie. Aptekarz Schacht, gdy ogrzewał skrobię z gliceryną, uzyskał galaretkę, która była przezroczysta i nazwał ją „plazmą”. Figuruje ona w Farmakopei Polskiej III pod nazwą Unguentum Glycerini²⁹⁴. W r. 1874 Cheseborough wprowadził do receptury podłoże mineralne, wazelinę (Saxoleum inspissatum), pod nazwą „Cosmolin”. W XIX w. w aptekach na bazie różnych podłoży produkowane były kremy kosmetyczne, w tym chłodzące, tak nazywane, bo parująca woda pochłaniała ciepło skóry295

.

Na początku XX w. często reklamowano tzw. cold cream296. W miarę postępu sztuki farmaceutycznej zaczęto przepis uzupełniać, dodając: olbrot, glicerynę, wazelinę, lanolinę i różne środki antyseptyczne297. Z uwagi na zawartość wody cold cream nie nadawał się do przechowywania, bo jełczał łatwo. Farmakopee podawały różne przepisy na cold cream. Wśród nich znajdowały się receptury: preparatu bez żadnych dodatków, z dodatkiem gliceryny lub lanoliny, a także wazeliny lub perfum, soków roślinnych i bez lanoliny. Przepis na czysty cold cream bez żadnych dodatków zawierały: farmakopea francuska298

, niemiecka i austriacka²⁹⁹. Swoje przepisy na ten preparat ogłosili różni dermatolodzy, m.in.: Unna, Lunel³⁰⁰, Stengelin, Askinson, Redwood i Heger ³⁰¹. Jeśli chodzi o przepisy na cold cream z dodatkiem gliceryny, to zawierała je farmakopea rosyjska³⁰², podręczniki Askinsona³⁰³

293

Farmakopea Polska III, 1955, s. 198. 294 Ibidem, s. 199.

295 E. H. Z rynku chemiczno-technicznego, „Drogerzysta” 1927 nr 1, s. 816.

296 W. Wiorogórski, Cold Cream, „Kosmetyka” 1906 nr 4, s.2. – Przepis na cold-cream: 1 część wosku białego, 4 części olejku migdałowego, 3 części wody.

297

Ibidem, s.2. – Inny sposób przygotowania: Wosk i olbrot należy roztopić w czystym naczyniu, następnie gotować na małym ogniu, dodając olejek migdałowy i ciągle mieszając. Gdy dojdzie do roztopienia należy składniki należy przecedzić przez płótno do moździerza porcelanowego, rozgrzanego wcześniej wodą gorącą i mieszać tłuczkiem drewnianym do ostudzenia. Krzepnąca masę po bokach moździerza i na tłuczku staranie należy zeskrobać łopatka drewnianą. Gdy masa całkowicie zastygnie należy dodać wodę małymi ilościami, ciągle mieszając. Następnie należy dodać zapach lub inny środek leczniczy.

298 Ibidem, s.2. Wosk biały 30 cz, olbrot 60 cz, olejek migdałowy 215 cz, woda różana 60 cz, olejek różany 0,30 cz, tynktura benzoesowa 15 cz.

299 Ibidem, s.2. Wosk biały 4 cz, olbrot 8 cz, olejek migdałowy 32 cz, woda różana 8 cz.

300 Ibidem, s..2. Wosk 10 cz, olbrot 10 cz, olejek migdałowy 50 cz, woda różana 20 cz, olejek różany 10 kropli, tynktura benzoesowa 5 kropli, tynktura ambry 5 kropel.

301

Ibidem, s.2. Przykładowy przepis: Olejek kokosowy 940 cz, woda różana 60 cz, olejek różany dwie krople. 302 Ibidem, s.2.Przepis wosk biały 30 cz, olbrot 60 cz, olejek migdałowy 240 cz, gliceryna 40 cz.

68 i Dietericha. Dodatek lanoliny zalecali dermatolodzy Ihle³⁰⁴, K. Toelner³⁰⁵ i Unna, a wazeliny lub parafiny - Dieterich³⁰⁶ i Paschkis³⁰⁷. Dodatek soków roślinnych zalecali: Piesse308

, Askinson i Torjescu³⁰⁹. Istniała wersja przepisu uwzględniająca dodatek żółtek³¹⁰. Przepis na cold-cream bez tłuszczu był również wielokrotnie publikowany³¹¹.

Krem jako popularną postać kosmetyku do twarzy wytwarzanego nie w aptekach, lecz przemysłowo, wylansował niemiecki farmaceuta Paul C. Beiersdorf, który w r. 1882 założył firmę produkującą plastry lecznicze (kreozotowe) według receptury opatentowanej wspólnie z słynnym niemieckim dermatologiem Paulem Gersonem Unna. Z czasem Beiersdorf sprzedał nazwane jego nazwiskiem laboratorium badawcze w Altonie niedaleko Hamburga aptekarzowi dr Oscarowi Troplowitzowi, który firmę znacznie rozbudował. W r. 1911 fabryka Beiersdorf uruchomiła produkcję pierwszego na świecie kremu do pielęgnacji twarzy, opracowanego i opatentowanego przy współudziale Unna, o nazwie „Nivea”. Kampanie promocyjne kremu „Nivea” przyczyniły się do wylansowania we wszystkich krajach europejskich kremu do twarzy jako niezbędnego kosmetyku dla kobiet³¹². Pierwsze opakowania miały kolor żółty i ozdobione były secesyjnymi ornamentami, a krem znajdował się w cynowych tubach. Kolor niebieski i kształt okrągły opakowania wprowadzono w roku 1925. Na opakowaniu istniał napis Nivea, zaprojektowany przez Ell Heuss-Knapp313

.

Na ziemiach polskich w wytwarzaniu kremów specjalizowały się apteki, ale też coraz więcej małych zakładów przemysłowych. np. w Warszawie swoje kremy wytwarzała

303 Ibidem, s.2.Przepis: wosk biały 70 cz, olbrot 70 cz, olejek migdałowy 1000 cz, gliceryna 20 cz, olejek geraniowy 20 cz, olejek z kwiatu pomarańczowego 10 cz, olejek cynamonowy 10 cz, woda różana 500 kropli. 304

Ibidem, s.2. Przepis: lanoliny 200 cz, olejku migdałowego 150 cz, roztworu boraksu (1:25) 1500 kropli, olejku różanego 1 cz, kwau benzoesowego 10 cz, wazeliny 10 cz.

305 Ibidem, s.2..Przepis: lanoliny 640 cz, wazeliny białej 220 cz, boraksu 5 cz, wody 135 cz, olejku różanego 1 cz, olejku bergamotowego 2 cz.

306 Ibidem, s.2.Przepis: wosk biały 75 cz, olbrot 75 cz, olejek migdałowy 450 cz, wazelina amerykańska 200 cz, woda destylowana 200 cz, boraks 10 cz, kumaryny 0,03 cz, olejek różany 1 cz, olejek bergamotowy 1 cz, olejek geraniowy francuski 5 kropli, olejek z drzewa rodyjskiego 2 krople, olejek z korzenia fiołkowego 1 kropla, tinktury zybuszkowej 5 kropli.

307

Ibidem, s.2. Przepis: wosk biały 75 cz, olbrot 75 cz, olejek migdałowy 500 cz, wazelina 200 cz, boraks 5 cz, woda 200 cz, olejek różany 0,5 cz, olejek bergamotowy 0,5 cz, olejek germanowy 3 krople, tinktury 3 krople, olejek drzewa rodyjskiego 1 kropla, olejek z korzenia fiołkowego 1 kropla, kumaryny 0,01 cz.

308

Ibidem, s.2.Przepis: wosk biały 28 cz, olbrot 28 cz, olejek migdałowy 500 cz, olejek zielony 500 cz, sok ogórkowy 500 cz, spirytus ogórkowy 56 cz.

309 Ibidem, s.3.Przepis: lanoliny 20 cz, wazeliny 40 cz, soku poziomkowego przefermentowanego 30 cz, waniliny 0,05 cz, esteru poziomkowego 10 kropli.

310

Ibidem, s.3. Przepis: żółtka 2 sztuki, olejku migdałowego 30 cz, wody różanej 15 cz, tynktury benzoesowej 8 cz.

311 Ibidem, s.6. Przepis: nasion pigwowych 10 cz, wody 500 cz, boraksu 5 cz, kwasu bornego 5 cz, gliceryny 100 cz, wody 500 cz, alkoholu 94%, 125 cz, olejku różanego dowolna ilość.

312

M. Bulera, D. Sekulska, Pielęgnując tradycję. Z dziejów marki Nivea w Poznaniu, Poznań 2000, s. 12. 313 A. Rzepiela, Historia kremu Nivea i jej polskie wątki, „Czasopismo Aptekarskie.” 2013 nr 12, s. 71.

69 metodami półprzemysłowymi Apteka M. Malinowskiego314

, a także Warszawskie Laboratorium Chemiczne, które posiadało aż 6 magazynów w Warszawie, a oferowało m.in. krem ogórkowy i lanolinowy³¹⁵.