związkowych
Wprowadzenie
Celem artykułu było sformułowanie odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób przywódcy polityczni w krajach związkowych RFN odpowiedzieli na kryzys migracyjny. W styczniu 2017 roku wśród premierów niemieckich krajów związkowych znajdowało się dzie-więciu polityków z SPD (Michael Müller, Dietmar Woidke, Carsten Sieling, Olaf Scholz, Erwin Sellering, Stephan Weil, Hanerole Krafft, Malu Dreyer, Torsten Albig), czterech polityków z CDU (Volker Boufflier, Annegret Kramp-Karrenbauer, Stanislaw Tillich, Re-iner Haseloff), jeden polityk z partii Zieloni (Winfried Kretschmann), jeden z partii Die Linke (Bodo Ramelow) oraz jeden z CSU (Horst Seehofer). W artykule poddano ana-lizie aktywność pięciu premierów – Winfrieda Kretschmanna z Badenii Wirtembergii (Zieloni), Horsta Seehofera z Bawarii (CSU), Bodo Ramelowa z Turyngii (Die Linke), Stanislawa Tillicha z Saksonii (CDU) oraz Dietmara Woidke z SPD – w kwestii kryzysu migracyjnego. Zasiadają oni w Bundesracie i wpływają na politykę Niemiec, zarówno na płaszczyźnie regionalnej, jak i federalnej oraz w wymiarze europeizacji niemiec-kiej polityki. Każdy z polityków reprezentuje inną partią polityczną, co pozwala po-kazać opinie i zamiary pięciu niemieckich partii politycznych – SPD, CDU, Zielonych, CSU, Die Linke.
Aleksandra Kruk
144
Tabela 1. Premierzy krajów związkowych RFN. Stan na dzień 4.01.2017 r.
Kraj związkowy Premier
Początek sprawowania
urzędu
Przynależność partyjna premiera Badenia Wirtembergia Winfried Kretschmann Od 12 V 2011 r. Zieloni
Bawaria Horst Seehofer Od 27 X 2013 r. CSU
Berlin Michael Müller Od 11 XII 2014 r. SPD
Brandenburgia Dr. Dietmar Woidke Od 28 VIII 2013 r. SPD
Brema Dr. Carsten Sieling Od 15 VII 2015 r. SPD
Hamburg Olaf Scholz Od 15 IV 2015 r. SPD
Hesja Volker Bouffier Od VIII 2010 r. CDU
Meklemburgia Pomorze
Przednie Erwin Sellering Od 25 X 2011 r. SPD
Dolna Saksonia Stephan Weil Od 19 II 2013 r. SPD
Nadrenia Północna Westfalia Hannelore Kraft Od 14 VII 2010 r. SPD
Nadrenia Palatynat Malu Dreyer Od 16 I 2013 r. SPD
Saara Annegret Kramp-Karrenbauer Od 10 VIII 2011 r. CDU
Saksonia Stanislaw Tillich Od 29 IX 2009 r. CDU
Saksonia Anhalt Dr Reiner Haseloff Od 19 IV 2011 r. CDU
Szlezwik Holsztyn Torsten Albig Od 12 VI 2012 r. SPD
Turyngia Bodo Ramelow Od 5 XII 2014 r. Die Linke
Źródło: opracowanie własne.
W 2015 roku, wraz z napływem do Niemiec 1,1 mln uchodźców, krytycy kanc-lerz Angeli Merkel kwestionowali wiarygodność jej przekonania, że Niemcy po-dołają fali migracyjnej. Przedstawiciele od dawna działających na niemieckiej scenie politycznej partii musieli dostosować się do nowych wyzwań. W wielu sy-tuacjach trudno było godzić tradycyjne przekonania w sprawie zasadności udzie-lania azylu z piętrzącymi się wyzwaniami w polityce integracyjnej. Upatrywano za-grożenie we wzroście przestępczości i uważnie obserwowano inicjatywy starych ugrupowań, jak i partii oraz ruchów, które działały od niedawna. Forsowana przez kanclerz A. Merkel polityka otwartych drzwi niemieckiego rządu wzbudziła wiele kontrowersji. Zadawano pytanie, w jakim stopniu przybycie uchodźców może wpłynąć na wzrost terroryzmu oraz fundamentalizmu islamskiego w RFN. W od-powiedzi na przybywanie uchodźców w społeczeństwie niemieckim odnotowano wzrost poparcia dla ugrupowania protestu na niemieckiej scenie partyjnej – Al-ternatywy dla Niemiec (AfD). Partia po raz pierwszy przekroczyła próg 5% w wy-borach do landtagu w Saksonii (31.08.2014). Kolejne sukcesy odnotowała pod-czas wyborów w Brandenburgii (14.09.2014) i Turyngii (14.09.2014), Hamburgu (15.02.2015), Bremie (10.05.2015), Badenii Wirtembergii (13.03.2016 roku), Nad-renii Palatynacie (13.03.2016), Saksonii Anhalt (13.03.2016), Meklemburgii Po-morzu Przednim (4.09.2016) oraz Berlinie (18.09.2016). Kryzys migracyjny rozemo-cjonował niemiecką opinię publiczną, która uważnie i krytycznie przyglądała się
Kryzys migracyjny z perspektywy premierów niemieckich krajów związkowych działaniom rządu A. Merkel oraz stanowisku partii opozycyjnych. Narastał kryty-cyzm wobec obcokrajowców przebywających w RFN1.
Tabela 2. Odsetek obcokrajowców w krajach związkowych w 2015 roku (stan na dzień 31.12.2015 r.)
Kraj związkowy Odsetek obcokrajowców w %
Badenia Wirtembergia 13,9
Bawaria 11,5
Berlin 15,5
Brandenburgia 3,6
Brema 15,2
Hamburg 14,7
Hesja 14,3
Meklemburgia Pomorze Przednie 3,7
Dolna Saksonia 3,9
Nadrenia Północna Westfalia 11,8
Nadrenia Palatynat 9,5
Saara 9,2
Saksonia 3,9
Saksonia Anhalt 3,9
Szlezwik Holsztyn 6,3
Turyngia 3,8
Źródło: Anteil der ausländischen Bevölkerung an der Gesamtbevölkerung in Deutschland nach Bundesländern im Jahr 2015 (Stand: 31. Dezember), https://de.statista.com/statistik/daten/
studie/254889/umfrage/auslaenderanteil-in-deutschland-nach-bundeslaendern [dostęp:
9.01.2017].
W 2016 roku wzrosła w RFN liczba osób ubiegających się o azyl, np. w Bawarii złożono 82 219 wniosków, w Badenii Wirtembergii – 84 051, w Turyngii – 15 258, w Saksonii – 23 871. O ochronę ubiegali się przede wszystkim obywatele z Syrii, Afga-nistanu, Iraku, Iranu i Erytrei2. Najwięcej przestępstw związanych z przybyciem do Niemiec uchodźców odnotowano w Saksonii i Brandenburgii. W Niemczech problem stanowił nie tylko fundamentalizm islamski, ale także islamofobia3.
1 T. Budnikowski, Gospodarka Niemiec wobec masowego napływu emigrantów, „Przegląd Zachodni”
2016, z. 3, s. 79–93; A. Adamczyk, Kryzys imigracyjny w UE i sposoby jego rozwiązania, „Przegląd Po-litologiczny” 2016, z. 3 s. 44–45.
2 Anzahl der Asylanträge in Deutschland nach Bundesländern im Jahr 2016, https://de.statista.com/
statistik/daten/studie/451902/umfrage/asylantraege-in-deutschland-nach-bundeslaendern [do-stęp: 9.01.2017]; Hauptherkunftsländer von Asylbewerbern in Deutschland im Jahr 2016, https://de-.statista.com/statistik/daten/studie/154287/umfrage/hauptherkunftslaender-von-asylbewerbern [dostęp: 90.01.2017].
3 M. Zwolan, Radykalny islam jako zagrożenie dla kontynentu europejskiego, „Facta Simonidis. Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Zamościu” 2014, z. 1, s. 145–147; N. Göle, Mu-zułmanie w Europie. Dzisiejsze kontrowersje wokół islamu, Kraków 2016, s. 44–45.
Aleksandra Kruk
146
Tabela 3. Ataki na uchodźców i miejsca, w których uchodźcy zamieszkują w 2015 roku (do 3.09.2015 r.)
Obszar Urazy
ciała
Skaleczone
osoby Podpalenia Inne ataki
Wszystkie ingerencje
Niemcy 76 137 40 229 482
Badenia 1 0 3 18 22
Bawaria 4 9 7 23 43
Berlin 5 5 2 18 30
Brandenburgia 9 42 3 18 72
Brema 0 0 0 0 0
Hamburg 0 0 0 3 3
Hesja 1 3 1 14 19
Meklemburgia Pomorze Przednie 6 8 0 10 24
Dolna Saksonia 1 1 1 13 16
Nadrenia Północna Westfalia 3 5 5 3 16
Nadrenia Palatynat 0 0 1 9 10
Saara 1 1 0 0 2
Saksonia 34 47 11 67 159
Saksonia Anhalt 6 6 4 14 30
Szlezwik Holsztyn 0 0 2 5 7
Turyngia 5 10 0 14 29
Źródło: Anzahl der Übergriffe gegen Flüchtlinge und Flüchtlingsunterkünfte in Deutschland nach Bundesländern im Jahr 2015 (Stand: bis 03. September), https://de.statista.com/stati-stik/daten/studie/469716/umfrage/uebergriffe-gegen-fluechtlinge-und-fluechtlingsunterkue nfte-in-deutschland-nach-bundeslaendern [dostęp: 8.01.2017].
Symptomem braku spokoju i poczucia destabilizacji było zaistnienie w Saksonii, w 2014 roku, Pegidy (Patriotycznych Europejczyków przeciw Islamizacji Zachodu – Patriotische Europäer gegen die Islamisierung des Abendlandes). Inicjatorami utwo-rzenia PEGIDY byli Lutz Bachmann, Katherin Oertel, Tom Balasz, René Jahn, którzy po-parli organizowanie, od jesieni 2014 roku, w każdy poniedziałek protestów w Dreźnie przeciwko przyjmowaniu w Niemczech uchodźców z terenów objętych działaniami wojennymi w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Protagoniści PEGIDY sprze-ciwiali się również uczestniczeniu RFN w wojnie w Syrii i Iraku. W analogii do akro-nimu PEGIDA demonstracje organizowane w innych niemieckich miastach nazywano dodając do pierwszej litery nazwy miejscowości wyraz EGIDA (np. LEGIDA w Lipsku).
Uczestnicy protestów sprzeciwiali się polityce otwartych drzwi kanclerz Merkel i do-magali jej dymisji4. Oliver Nachtwey jest zdania, że „PEGIDA nie jest oryginalnym prawicowo ekstremistycznym ugrupowaniem, ale produktem znerwicowanego
4 „Büchse der Pandora? PEGIDA im Jahr 2016 und die Profanisierung rechtspopulistischer Position”, http://www.demokratie-goettingen.de/content/uploads/2016/10/Pegida2016_G%C3%B6ttin-ger_Demokratieforschung.pdf [dostęp: 80.01.2017]; M. Tujdowski, Ruch PEGIDA a kryzys migra-cyjny, „Biuletyn Instytutu Zachodniego. Seria Specjalna” – „Uchodźcy w Europie” 2015, z. 201.
Kryzys migracyjny z perspektywy premierów niemieckich krajów związkowych
społeczeństwa”5. Zaznaczył, że część zwolenników PEGIDY popierała przyjmowanie uchodźców. Badając poglądy protestujących demonstrantów zauważył, że często określali się zaczynając wypowiedź od zdania: „Nie jestem rasistą, ale…”6.