Naukowego i Stopni Naukowych oraz Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów
3. Kwestie związane ze wznowieniem decyzji w sprawach należących do zakresu działania Centralnej Komisji
Zastosowanie instytucji wznowienia postępowania do decyzji zarówno Cen-tralnej Komisji, jak i, przede wszystkim, rad wydziałów i rad naukowych okazało się materią, w której jedynie częściowo doszło do pełnego konsensu pomiędzy Komisją a sądami administracyjnymi.
Konsens niewątpliwie dotyczył istotnego aspektu normy wynikającej z art.
29 ust. 2 ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, a mianowicie tego, czy do przewidzianej w usta-wie nowej, niewymienionej w ustausta-wie z 1990 r., pozakodeksowej przesłanki wznowienia postępowania: ujawnionych okoliczności wskazujących na to, że stopień albo tytuł został nadany na podstawie dorobku powstałego z naru-szeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów nauce, sto-suje się przepis art. 146 § 1 k.p.a., wprowadzający ograniczenie do (zasadni-czo) pięciu lat czasu, w którym można w wyniku wznowienia postępowania uchylić decyzję o nadaniu stopnia lub prowadzącą do nadania tytułu. I Cen-tralna Komisja, i sądy administracyjne uznały bowiem, że jest to samoistna przesłanka pozakodeksowa, wobec czego nie ma w tym zakresie kodeksowe-go przedawnienia.
W uzasadnieniu jednego z niedawnych wyroków128 NSA stwierdził, że „za przyjęciem tego rozumowania przemawia nie tylko wyraźny brak podstawy prawnej do przedawnienia, lecz również charakter deliktu mający szczegól-nie negatywne konsekwencje dla rzetelności prac badawczych. Nie zasługu-je na aprobatę pogląd, zgodnie z którym wskazane działania, na podstawie których dorobek naukowy doktora habilitowanego powstał z naruszeniem prawa, w szczególności praw autorskich, a także dobrych obyczajów w nauce, miałyby ulec przedawnieniu. […] Reguła stosowania prawa względniejszego względem sprawcy deliktu, właściwa prawu karnemu oraz deliktom admini-stracyjnoprawnym, nie może znaleźć zastosowania w odniesieniu do naru-szenia praw autorskich i dobrych obyczajów w nauce”. Sądy administracyjne okazały się sojusznikami Centralnej Komisji w zwalczaniu zjawiska nauko-wych plagiatów i autoplagiatów.
128 Wyrok NSA z 18 kwietnia 2019 r., I OSK 1460/18.
Co więcej, w orzecznictwie sądowoadministracyjnym wyrażony został pogląd, zgodnie z którym dyspozycja art. 29 ust. 2 ustawy o stopniach na-ukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki róż-niła się od normy wynikającej z przepisu (znajdującego zastosowanie w od-niesieniu do plagiatów przed 2003 r.) art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a., wymagającego jednoczesnego wystąpienia trzech okoliczności: wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne, okoliczności istnieją w dniu wydania decyzji, są one nieznane organowi, który wydał decyzję. Art. 29 ust. 2 ustawy z 2003 r. bowiem „nie wymaga, aby były to okoliczności «nowe», «istniejące w dniu wydania decyzji» i do tego «nieznane organowi, który wydał decy-zję». Mogą to być zatem okoliczności znane organowi, który wydał decyzję, ale niewzięte wówczas przez niego pod uwagę, byleby tylko wskazywały, że stopień lub tytuł naukowy został nadany na podstawie dorobku powstałego z naruszeniem prawa, w tym praw autorskich, lub dobrych obyczajów w na-uce. W tym przepisie chodzi bowiem o to, aby naruszenie praw autorskich lub dobrych obyczajów w nauce zawsze stanowiło podstawę do odebrania stopnia lub [sic!] tytułu naukowego, niezależnie od tego, kiedy wiedza na ten temat wyszła na jaw”129. Konsens dotyczył także uznania za przesłankę naruszenia dobrych obyczajów w nauce tzw. autoplagiatu, choć również np.
wykorzystania bez wskazania źródła prac magisterskich napisanych pod kie-runkiem danej osoby.
Natomiast wystąpiła – i pogłębiła się jeszcze po 2005 r. (czyli po znie-sieniu zatwierdzania habilitacji przez Centralną Komisję) i tym bardziej po 2011 (czyli po całkowitym przemodelowaniu postępowania habilitacyjnego) – różnica stanowisk Centralnej Komisji i sądów administracyjnych w przed-miocie przepisów, które należało stosować we wznowionym postępowaniu.
Zdaniem Centralnej Komisji, powinny to być przepisy z daty podjęcia kwe-stionowanej decyzji: o nadaniu stopnia lub o pozytywnym załatwieniu na danym etapie sprawy o nadanie tytułu, a nie przepisy obowiązujące w dacie orzekania o wznowieniu, bowiem stosowanie czasem całkowicie odmien-nych przepisów nie odpowiada sensowi postępowania mogącego doprowa-dzić do uchylenia pierwotnej decyzji.
Sądy administracyjne konsekwentnie natomiast opowiadały się za stoso-waniem nowych przepisów. W uzasadnieniach niektórych wyroków znaleźć można – bardzo doktrynalną, a mało uwzględniającą trudności praktyczne
129 Wyrok NSA z 8 listopada 2016 r., I OSK 617/16.
– rozbudowaną argumentację na rzecz takiego stanowiska. I tak, „Nie można mówić o tożsamości spraw rozpoznawanych w trybie zwyczajnym i w try-bie nadzwyczajnym. Początkowo w orzecznictwie Naczelnego Sądu Admi-nistracyjnego pojęciu «sprawy» nadano znaczenie, łącząc je ze stosunkiem materialnoprawnym nawiązanym na skutek wydania decyzji. […] Za datę wszczęcia postępowania w sprawie rozpoznawanej w trybie nadzoru (art.
157 k.p.a.) lub w trybie wznowienia postępowania (art. 145 k.p.a.) przyjmuje się datę wszczęcia postępowania w zwykłym trybie (tryb instancyjny), przy czym przez pojęcie «sprawy» należy rozumieć tożsamość stosunku material-noprawnego, a nie poszczególne fazy postępowania dotyczące tego samego stosunku materialnoprawnego. Ten pogląd przestał być aktualny wobec sta-nowiska zajętego w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyj-nej Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1984 r. (III AZP 8/83 – OSNCP 1985 z. 10 poz. 143): «Decyzja organu administracji państwowej uchylająca albo zmieniająca ostateczną decyzję tego organu lub organu niższego stopnia albo stwierdzająca jej nieważność (art. 154, art. 155, art. 161–163 oraz art. 156 k.p.a.), jak również decyzja wydana w ramach przepisów o wznowieniu przez organ pierwszej instancji (art. 150 § 1 k.p.a.) jest decyzją wydaną w pierwszej instancji». W uzasadnieniu wskazuje się na to, że postępowanie prowadzone w trybie nadzwyczajnym jest odrębne od postępowania zwykłego (instan-cyjnego), co prowadzi do nader istotnych stwierdzeń, a mianowicie, że «de-cyzja wydana w trybie przepisów art. 154, art. 155, art. 163, a także art. 162 k.p.a. jest decyzją nową. Jest ona wydana w toku nowego postępowania, dla którego podstawę prawną stanowią wyżej wskazane przepisy. Innymi słowy, jest to decyzja w nowej sprawie». Stanowisko to potwierdził SN w uchwale 7 sędziów z 14 czerwca 1991 r. (III AZP 2/91 – OSN 1992 z. 1, poz. 3) i jest ono niekwestionowane w orzecznictwie sądów administracyjnych”130.
130 Wyrok NSA z 29 stycznia 2013 r., I OSK 2301/12. Wywód został powtórzony np. w wyro-ku NSA z 8 listopada 2016 r., I OSK 617/16, oraz rozbudowany o powołanie niektórych orzeczeń NSA w wyroku WSA w Warszawie z 27 września 2017 r., II SA/Wa 104/17, utrzymanym w mocy wyrokiem NSA z 24 września 2019 r., I OSK 49/18.