(C iąg dalszy.*).
O ś w i e t l e n i e uli c .
Lam p y rtęciow e znalazły szerokie zastosowanie tak że po za granicam i Europy. W szeregu k ra jó w zam orskich zm odernizowano ostatnim i la ty ośw ietlenie u lic, stosując
O św ietlenie
Rys. 39.
lam pam i rtęcio w ym i drogi w m iejscow ości C ro nu lla (A u stralia).
nowoczesne źródła św iatła elektrycznego. Ja k o jeden z przykładów om ówim y ośw ietlenie drogi izw . „w ie lk ie j srebrnej drogi“ w C r o n u l l a w A u stra lii (rys. 39).
M iejscow ość ta jest jednym z n ajbard ziej znanych centrów sportu wodnego na w ybrzeżu au stralijskim — głów nie dzięki w spaniałym sw ym zatokom, nad któ rym i
wznosi się szereg nowoczesnych dom ów m i e s z k a l n y c h , to
w aro w ych oraz gm achów urzędowych. N ocam i pan u je tu ró w nie w ie lk i ruch, ja k i za dnia, c z e m u w łaśn ie sprzyja doskonałe ośw ietlenie ulic. Z tego też w z g l ę d u główną a rte rię m iejscow ości nazwano „w ie lk ą sreb rną drogą“ . R ealiz u jąc zasadę „rozpraszającego r e f l e k s u *. zastosowano tu now e o p raw y św ietlne, w (których z n a c z n i e zm niejszo
no k ą t rozsyłu strum ieni św ietln ych. N ow e o p raw y um ie
szczono znacznie gęściej, niż m iało to m iejsce poprzednio
— ze w zględu n a ich bardziej skoncentrow any strum ień św ietln y.
In sta la cja ośw ietleniow a „w ie lk ie j srebrnej drogi“ w C ro n ulla zaw iera 130 lam p typu HO 2 000. Poza tym w zdłuż brzegu zaprojekto
w ano 15 ozdobnych la ta rń św ia tła mieszanego;
każda z la ta rń zaw iera 1 lam pę HP 500 oraz 2 żarów ki 100-w atow e do po praw ienia barw y św iatła. O p raw y um ocowano nad środkiem u li
cy na w ysokości ok. 8,2 m w odstępach 40-me- tro w ych . Sp ó łczynn ik m ocy (cos <p) instalacji w yno si 0,85. N a podstaw ie przepisów oświetle
n ia u lic, w yd an ych przez „S ta n d a rd Assotiation of A u stra lia “ , powyższa in sta la cja zalicza się do
„k la s y A — ru ch o bardzo dużym natężeniu“ . Je s t to bezsprzecznie najdoskonalsza instalacja ośw ietlenia rtęciow ego A u stra lii, gdzie — na
w iasem m ów iąc — istn ieje szereg now oczesnych instalacyj do ośw ietlenia dróg. O ficjaln e oddanie in s ta la c ji do użytku publicznego nastąpiło w ieczorem dn. 14 grudnia 1937 roku.
Ś w ia tło lam p rtęcio w ych znajduje rów nież coraz w iększe zastosowanie w ośw ietleniu parków i ogrodów, a to dzięki n isk im kosztom eksplo atacji oraz niezwykle
Rys. 40.
O św ietlenie parku przy pom ocy lam p rtęciow ych typu OH.
*) por. zeszyt 2/1939 r., „W . E .“ str. 55.
Rys. 41.
N aśw ietlen ie kościoła w H elsinkach (Fin la n d ia ).
efektow nej b arw ie św ia tła. N a rys. 40 pokazany jest przy
k ła d o św ietlenia parku lam pam i rtęcio w ym i; św iatło tych lam p skierow ano na zieleń i liście. La m p y umieszczono w szerokich arm aturach, -ustawionych n a w yso kich staty
w ach.
N a i w i e t l o n i e g m a c h ó w , f o n t a n n i p o m n i k ó w .
Coraz częściej n aśw ietlane są lam pam i rtęcio w ym i gm achy i pom niki — zarów no ze w zględu na sp ecjaln y ko
lo r św iatła tych lam p, ja k i na m niejszy koszt eksplo atacji
Z n ajd u je ró w n ie coraz częstsze zastosowanie — za
równo za granicą, ja k i w k ra ju n aśw ietlan ie poszcze
gólnych części gm achu r ó ż n y m i koloram i. Bardzo przyjem ne w rażenie w yw o łu je w w idzach subtelne po łą
czenie złocisto-żółtego koloru św iatła lam py sodowej oraz niebiesko-zielonkawego koloru św iatła lam py rtęciow ej.
N a rys. 44 w idzim y gmach Prezyd ium R a d y M in i
strów w W arszaw ie, n aśw ietlo n y lam pam i sodowym i i rtęcio w ym i; fasadę naśw ietlono 3 lam pam i rtęciow ym i HP 500, tyln ą zaś część — 3 lam pam i sodowym i SO 1 000, um ieszczonym i w naśw ietlaczach typu SORA.
Ś w ia tło lam p rtęcio w ych nadaje się rów nież do n a
św ietlan ia fontann. Za granicą w ielo kro tnie już w yp ró bowano i z powodzeniem zastosowano je od szeregu lat, zwłaszcza zaś w S z w a jcarii, o b fitującej w bogactwa na
turalne. N a rys. 45 pokazana jest fontanna w Lu cern ie naśw ietlona 12 lam pam i rtęcio w ym i oraz 12 żarów kam i 250-watowymi.
Lam p y rtęciow e znalazły za granicą bardzo szerokie zastosowanie rów nież w technice naświetlania pomników.
Stosuje się tu bądź same lam py rtęciow e, bądź też w
po-R ys. 44.
N aśw ietlen ie gm achu Prezyd iu m R ad y M in istró w w W arszaw ie.
łączeniu z żarów kam i. Ja k o przykład n aśw ietlan ia pom ników , może służyć pom nik G utenberga w W ied n iu (rys. 46). Zam iast naśw ietlaczy zastosowano tu latarn ie projekcyne (rys. 47), a
to ze w zględu na m ałe w ym ia ry placu, na k tó rym stoi pom nik. Prz ed nie ścian ki la ta rn i za
kryto konturam i, odpo
w iad ającym i zarysow i pom nika; jest to znany sposób ograniczenia w iąz k i św iatła do n aśw ietle
nia objektu, z w yłącze
niem przestrzeni otacza
jącej,.
N a grobie N iezna
nego Żołnierza w W a r
szaw ie zainstalow ano o- św ietleinie mieszane, skład ające się z 2 lam p ..P h ilo ra “ typu HO 1000 oraz 2 żarów ek 300-wa- tow ych (rys. 48). N a
św ietlen ie grobu N ie
znanego Żołnierza nale- Fontanna w L u cern ie naśw ie-ży uw ażać za całkow i- tlona lam pam i rtęcio w ym i.
'■% .3 t i f
T
i i.
Nr- 3 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 95
R ys. 42.
N aśw ietlen ie starożytnego zam ku lam pam i rtęciow ym i.
R ys. 41 przedstaw ia katedrę na p lacu Senackim w H elsinkach (Fin la n d ia ), n aśw ietlo n y z okazji uroczystości 75-lecia urodzin Prezyd en ta Pań stw a. Zastosowano tu 15 lam p rtęcio w ych i 6 żarów ek o łącznej m ocy 9,3 k W . Lam py umieszczono n a 2 m asztach, ustaw ionych po obu stronach frontonu oraz w k ilk u punktach dachu. N a r y sunku w idoczny jest m aszt z um ieszczonym i n a nim 5-ma lam pam i rtę cio w ym i; tak ą sam ą liczbę lam p umieszczono na drugim m aszcie (niew idocznym na rys. 41). Poza tym za każdą kolum ną frontonu umieszczono w reflektorze po jednej żarów ce 200-watowej. Chodziło tu z jednej strony o podkreślenie frontonu, z d rugiej zaś — o n a tu ralniejsze zabarw ienie cery osób, zw iedzających kościół.
Do o św ietlenia w ieżyczek oraz w ie ży głów nej użyto ró w nież lam p rtęciow ych .
R ys. 42 przedsta
w ia staro żytn y zam ek n aśw ietlo n y 30 lam p a
m i rtę cio w ym i o m o
cy całk o w itej 9 k W ; do n aśw ietlen ia fasady 1 w ieży zam ku użyto 20 lam p rtęcio w ych typ u HO 1 000 oraz 6 lam p rtęcio w ych HO 2000, przy czym dla osiągnięcia dostatecz
nej rów nom ierności o- św ietlen ia w ieży do
datkowo zainstalow ano 4 m niejsze lam p y rtę ciow e typ u HP 500.
N a rys. 43 poka
zane jest, w ja k i spo
sób za pomocą j e d- n e j tylko lam py rtę ciow ej podkreślono piękną arch itektu rę kościoła parafialnego w m iejscow ości Sch w arz w T yro lu .
R ys. 43.
K o ś c i ó ł tyro lsk i w św ietle lam p y rtęcio w ej. 1
!
STR. 96 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • Nr- 5
Rys. 46.
Pom nik Gutenberga w W ied n iu w ośw ietleniu lam p rtęciow ych.
cie udane, co w pierw szym rzędzie trzeba przypisać swoistem u kolorow i lam p rtęciow ych.
R ys. 48.
Grób Nieznanego Żołn ierza w W arszaw ie w oświetleniu lam p rtęciow ych.
W i t r y n y s k l e p o w e i r e k l a m y .
W ysokociśnieniow e lam py rtęciow e budzą coraz większe zainteresow anie w śród kupców — zarówno za granicą, jak i w kraju . Szczególnie w ielk ą popular
ność zdobyła sobie na ryn ku francuskim lam pa H P 300; setki sklepów używ ają tych lam p do ośw ietlenia sw ych okien w ystaw ow ych, bądź sam ych, bądź też w połączeniu ze zw ykłym i żarów kam i ce
lem uzupełnienia braku czerwonych
pro-Rys. 47.
La ta rn ie projekcyjne do naśw ietlania pom nika Gutenberga.
R ys. 49.
W itry n y m agazynu „T o u t pour A u to “ w Lio n ie naśw ietlone lam pam i rtęciow ym i.
m ieni. W jednym z dużych m agazynów p aryskich — „L a Sam aritaine“
— przeszło 100 okien w ystaw ow ych oświetlono lam pam i rtęciow ym i H P 300.
Lam py natom iast H O stosuje się raczej w w ypadkach, gdy chodzi o uzyskanie siln ych efektów św ietln ych ¡na w iększe odległości. N a rys. 49 w idzim y sklep z przyboram i do sam ochodów „T o u t pour A u to “ w L io nie. W oknach w ystaw ow ych umieszczono tu za zasłoną 5 lam p rtęcio
w ych typu H O ; o św ietlają one napisy reklam ow e nad oknam i w ysta
w ow ym i oraz w ystaw ion e a rtyk u ły.
Coraz w iększym powodzeniem cieszą się lam p y rtęcio w e także u n a
szych kupców, którzy coraz chętniej stosują je do o św ietlenia krysz ta
łów , fu ter i porcelany. N ależy zaznaczyć, że w tym celu stosowano u nas daw niej m ało w yd ajn e żarów ki św iatłodzienne o niebieskiej bańce, dające św iatło zbliżone do dziennego. O becnie lam py rtęcio w e p raw ie całkow icie w yru g o w ały te żarów ki, a to dzięki ich dużej w yd ajn o ści św ietlnej.
STR. 97
R ys. 52.
R eklam a transparentow a w Pradze.
R ys. 50.
W itry n a skład u po rcelany i kryształó w T. Z. O siński w W arszaw ie ośw ietlo na lam pam i rtęcio w ym i HP 300
oraz żarów kam i 200-w atow ym i.
N a rys. 50 w id zim y znany w W arszaw ie skład porcelany i kryształó w , w k tó rym do ośw ietlan ia w itry n zastosowano lam p y rtęciow e HP 300 oraz żarów ki 200- watowe.
Lam p y rtęcio w e doskonale nadają się rów nież do ośw ietlenia w itry n ju b ilersk ich . R ys. 51 przedstaw ia w i
trynę ju b ile ró w w p aw ilo n ie b elg ijskim n a M ięd zynaro
dowej W y sta w ie w P a ryż u w r. 1937. Zastosowano tu lampę rtęcio w ą HP 300 oraz 2 żarów ki 100-dekalumeno- we, w ytw arz a ją ce św iatło m ieszane. Lekk o niebieskaw e św iatło w yw o łu je blask i połysk, potęgując ognie k le jn o tów w ystaw io n ych w w itry n ie . Lam pę rtęcio w ą zainsta
lowano pośrodku, żarów ki zaś — po obu bokach w itry n y . N a zakończenie k ilk a słó w o zastosow aniu lam p rtę ciowych w reklam ach. La m p y rtęciow e zn alazły zastoso
w an ie w szyldach prześw ietlonych, w reklam ach sylw et
kow ych oraz w n aśw ietlan iu lite r plastycznych i szyldów.
Ś w ia tło lam p rtęcio w ych jest bardzo atrakcyjn e, a przy tym oszczędne w eksploatacji. Dlatego lam py te
chętnie są stosowane w re klam ach transparentow ych, które po w inny być siln ie prześwietlone, ab y n ależy
cie m ogły spełniać swe za
danie.
N a rys. 52 w idzim y przykład reklam y prześw ie
tlonej Czechosłowackiego T ow arzystw a Lotniczego w Pradze. Zastosowano tu 5 lam p rtęcio w ych HP 300 dla każdego w yrazu, nam a
low anego na m lecznym szkle. R eklam a ta rzuca się w szystkim w oczy, gdyż sw ym kolorem (niew idocz
nym , niestety, na rys. 52) różni się od żarowego o- św ietlen ia otoczenia, a to jest w łaśn ie głów nym za
daniem reklam y.
N a u licach w ie lu m iast za granicą zainstalow ane są słupy reklam ow e, prześwie- W Budapeszcie, na przykład, ansłęr
R ys. 53.
R ek lam o w y słu p św ietln y na u licach Budapesztu.
tlone od w ew n ątrz (rys. 53)
do niedaw na dla prześw ietlenia słupa reklam ow ego stoso w ano 12 żarów ek 40-watowych (razem 480 w atów ; Obecnie zastosowano
w tym celu 3 lam py rtęciow e HP 300 zuży
w ające razem zaled
w ie 255 w atów . La m p y rtęciow e zn alazły także zastoso
w an ie w reklam ach naśw ietlonych (rys. 54);
w idzim y tu dw ustron
n y szyld zainstalow a
n y na dachu. N apis w yko n an y z b iałych lite r na ciem nym tle i n aśw ietlo n y lam pą HO 1 000 w idoczny jest z d aleka z każdej strony.
La m p y rtęciow e znalazły poza tym za
stosow anie w
naświe-R ys. 54.
R eklam a dachow a n aśw ietlo na lam pam i rtęcio w ym i.
R ys. 51.
W i t r v n a ju b ile ró w w p aw ilo n ie belg ijskim na M ięd zy
narodow ej W y sta w ie w Pa ryż u w 1937 r.
STR. 98 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • Nf- 3 przez odpow iedni elektrom agnes, um ieszczony w ew nątrz widocznego na rysunku żeliwnego pudła, d r g a ń m em brany, stanow iącej kotw icę elektrom agnesu. D rgania m em brany przenoszą się na p iłk ę zam ocowaną jednym sw ym końcem do w ygiętego ram ienia, drugim zaś — do m em brany. Bardzo szybkie drgania p iłk i, k tó rych liczba przy zasilaniu uzw ojeń elektrom agnesu prądem zm ien
nym o częstotliwości 50 okr/sek — w yn o si 6 000 na m i
nutę powodują skuteczne przecinanie obrabianego m ate
riału .
nia dokładnego ich zbadania. Stosowane dotychczas do tego celu różnego typu lusterka, la ta rk i elektryczne oraz reflek to rk i posiadają pewne zasadnicze w ad y, a m iano
w icie: przy ośw ietlaniu źródłem św iatła, znajdującym się na zewnątrz jam y ustnej, otrzym ujem y zawsze w gardle cienie, utrudniające dokładne obejrzenie pew nych m iejsc;
poza tym posługiw anie się przenośnym lusterkiem czy
Pow yższych w ad pozbawiona jest skonstruowana niedaw no lam pka ustna syst. „L u x o ris“ , stanow iąca do na podstacje transform atorow e, łączące w iejskiego od
biorcę z elektro w n iam i okręgow ym i. 78°/o m ocy elektrow
n i w ie jsk ich stanow ią elektro w nie cieplne (s iln ik i benzy
nowe, diesle, lokom obile); reszta — elektrow nie wodne.
Zapotrzebow anie energii elektryczn ej w rolnictwie rośnie z roku na ro k; podczas, gdy w r. 1928 wynosiło
Szczególnie duże korzyści daje sztuczne naw adnia
nie gruntów upraw nych, zw iększając urodzajność gleby
Napęd elektryczn y zastosowano także przy strzyże
n iu ow iec; osiągnięto dzięki tem u nie tylk o znaczne
cy odpowiedniego sznura) do uniw ersalnego aparatu, elek
trom edycznego (ja k np. „P a n to sta t“ ), można ją wreszcie zasilać z sieci prądu zm iennego o napięciu 110 wzgl. 220 w oltów przy użyciu odpowiedniego transform atorka.
(„E x p o rt — M a rk t“ . Zeszyt 33/1938 r.).
R ys. 2.
O św ietlen ie jam y ustnej lam pą elektryczną.
Nr.
3
W A D O M O S C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E STR. 9? instalacji. Licz n e dośw iadczenia przeprowadzone z ru chomymi elek tro w n iam i o m ocy 15 i 30 k W w yk az ały, racjonalnego przenoszenia i rozdziału energii. Szerokie rozpowszechnienie znalazł w Z. S . R . R . system przesy przypadku jednofazow e s iln ik i asynchroniczne z kondensatorem.
R ys. 4.
W idok ruchom ej polow ej podstacji transform atorow ej.
N a zakończenie należy jeszcze wspom nieć o zasto
sowaniu prom ieni podczerwonych w idm a do suszenia ziarna przy jednoczesnym niszczeniu szkodników ; jako źródła prom ieni, używ a się drutów sp iralnych nagrzew a
nych prądem elektrycznym . Rozchód energii elektrycz
nej w yn o si — zależnie od gatunku ziarna oraz tem pe
ra tu ry jego nagrzew ania — od 20 do 70 k W h na tonę ziarna.
(Elektriczestw o, Zeszyt 11/1938 r.).
ŚWIATŁO ELEKTRYCZNE WŚRÓD ESKIMOSÓW.
Skrzynka Techniczna udziela porad tylko sta
łym Czytelnikom „W iadom ości Elektrotechnicz
nych“ , którzy nie zalegają z opłatą prenum eraty.
ZARZĄD GMINNY w Łużkach, pow. Dziśnieński. bateria takich ogniw d la przeciętnego kilkulam pow ego
aparatu radiow ego? Czy nie m ożnaby z a s t ą p i ć np. b aterii
kszej pojem ności jest, oczyw iście, znacznie wygodniejsza, jednakże odpowiednio droższa.
Nr. 3 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E STR. 101
W -bny Brat APOLONIUSZ BEDNARCZYK. Niepo
kalanów, poczta Teresin k/Sochaczewa. P y t a n i e . Czy opłaca się zm ienić rodzaj o św ietlen ia do w yśw ie tla n ia filmu w ten sposób, b y zam iast lam p łu k o w ych przy p rą dzie stałym n a n apięcie 120 V zastosować la ta rn ię pro
jekcyjną n a p rąd zm ienny, n a n apięcie 220 V ? Ja k ie oświetlenie d aje lepszy efekt?
O d p o w i e d ź . O ile chodzi o zastosowanie w tym
śle obliczonym układem optycznym , którego zasadniczy
m i elem entam i są: prostokątnej płaszczyźnie m iędzy poszczególnym i spiral- kam i są ciem ne lu k i, które — bez zastosow ania odpowied