(C ią g d alsz y *).
O UTE
N I C K I
S k le p y i b iu r a . .
D o tych czas o m a w ia liś m y zastosow anie lam p rtę cio w y c h do o św ie tle n ia u lic , p lacó w , szyld ów , w it r y n sk lep o w ych , p o m n ik ó w , ogrodów itp.
O b ecnie p rz e jd z ie m y do zagad nień zw ią z a n y ch z o św ietlen iem w szelkieg o ro d z aju w n ę t r z sk lep o w ych , b iu ro w y ch , fa b ry c z n y c h , m ie sz k aln ych i inn.
O ś w ie tle n ie
sk lep u
p o w in n o b yć przede w szy stk imobfite,
k u p ie c p o w in ie n b o w ie m p am ię tać o tym , że tego ro d z aju o św ie tle n ie u m o ż liw ia k lie n to w i d o k ła d niejsze o b ejrzen ie to w a ru i, że od p o w ied n io o św ie tlo nym sk le p ie k lie n t dobrze się czuje.L a m p y
rtęcio w e
u m o ż liw ia ją u z yska n ie ta n im k o sztem dobrego i obfitego ś w ia tła .N a rys. 55 pokazane są sa lo n y p e w n e j fir m y w W arsz aw ie . Zasto so w an o tu n a su ficie w sp e c ja ln y ch o p ra w ach P h ilip s a la m p y rtę cio w e ty p u H P 300 oraz ża ró w k i 200-watowe. N a ś w ia tło m i e s z a n e sk ła d a ją się w ty m p rz y p a d k u 2 stru m ie n ie ś w ia tła o tej sam ej
R y s . 56 ilu s tru je jed en z w ie lu p rz y k ła d ó w zasto
so w a n ia la m p rtę c io w y c h do o św ie tle n ia b iu r w k ra ju . M a m y tu p rz y k ła d zastosow ania o św ie tle n ia r o z p r o s z o n e g o . W sta ry c h o p ra w a c h do o św ie tle n ia rozpro
szonego um ieszczono la m p y rtę cio w e H P 300 oraz ża
ró w k i 200-watowe. M ię d z y su fitem i ro zetkam i lam p
R y s . 55.
O ś w ie tle n ie salon u św ia tłe m m ieszan ym rtę c io w y m i żaro w ym .
/ i , .
ilości lu m e n ó w , d zięk i czem u u z ysk u je się b a r w ę ś w ia tła, p rz y p o m in a ją c ą do złudzenia
św ia tło dzienne.
W k in k ie ta c h um ieszczono w y łą c z n ie ż a ró w k i. L a m p y H P 300 zastosow ano tu ró w n ie ż do o św ie tle n ia w a rs z ta tó wi
m ag az yn ó w .Ś w ia t ło m i e s z a n e znalazło zastosow anie także i w
biurach.
W p ra k ty c e p rz y ję ły się d w a sposoby o św ie tle n ia b iu r la m p a m i rtę c io w y m i: o św ie tle n ie r o z p r o s z o n e oraz o ś w ie tle n ie p o ś r e d n i e .
*) P a tr z zeszyt 3 1939 r., „ W . E . “ , str. 94.
L L
_ _ _R y s . 56.
O św ie tle n ie b iu ra za pom ocą lam p rtę c io w y c h i żarów ek.
umieszczono w sp e c ja ln y ch p u d e łk a ch b lasz an ych ag re
ga ty pom ocnicze. J a k w id z im y n a rys. 56, o św ietlen ie je st ró w n o m ie rn e i n ad a je się dobrze do p ra c y b iu ro w ej.
N ie ty lk o u nas, ale i za g ran icą św ia tło m ieszane u ż y w an e je st coraz częściej do o św ie tle n ia w ię k sz y ch lo k a li b iu ro w y ch . W a r u n k i d la tego ro d z aju o św ie tle n ia są sp e cjaln ie korzystn e w ów czas, gd y sztuczne św iatło p rz e n ik a przez duże p ow ierzch nie, rozpraszające p ro m ien ie św ietln e, co w p ły w a dodatnio n a zm ieszanie się ś w ia tła rtęcio w ego ze ś w ia tłe m ż a ró w k o w y m .
R y s . 57 i 58 p rz e d sta w ia ją salę pew nego b an k u w Bud apeszcie, gdzie do p rz e św ie tle n ia ś w ie tlik a użyte zo stały la m p y rtę cio w e H O oraz ż a ró w k i; sala ta m a kształt forem nego ośm ioboku o p o w ie rz ch n i 331 m-.
Um ieszczony po środ
ku n a całe j długości sali k o n tu a r dzieli się n a 2 ró w n e części. O b szar za k a n tu a re m za- re z e w o w a n y je st dla p ra co w n ik ó w banku, reszta — d la p u b licz ności. Ś w ie t lik zape
w n ia o św ie tle n ie dzien
ne, siln ie rozproszone.
D o o św ie tle n ia sztucz
nego służą za in stalo w a n e m ię d z y su fitem a ś w ie tlik ie m 26 o- p r a w e m a lio w a n y c h , w k tó ry ch um ieszczono la m p y rtę cio w e ty p u H O 1000 i H O 2000 o- raz ż a ró w k i 200- i 300- w a to w e w sposób p o k a z a n y sch em atyczn ie
R y s. 57.
O św ie tle n ie ś w ie tlik a w je d n y m z b a n k ó w budap eszteńskich.
na szkicu n a rys.
58. Zastosow ano tu 4 la m p y rtę cio w e ty p u H O 1000, 1 la m p ę H O 2 0 0 0, 6 żaró w ek 2 0 0- w a to w y ch o- raz 15 ża ró w e k 300-watowych. J a sność o św ie tle n ia w a h a się od 90 do 120 lu ksó w . T a s y m e tria jasn o ści o- ś w ie tle n ia sa li po
m y ś la n a je st ce
low o. M o c źródeł ś w ia tła n a d b iu r
k a m i u rzę d n ik ó w je st w ię k sz a od tej, Ijaką p rz e w i
dziano d la części sa li przeznaczonej d la publiczności.
O ko lu d z k ie nie jest zresztą czułe na w sp o m n ian ą różnicę jasności.
C a łk o w ita moc z a in stalo w a n a w y n o s i 7 295 w a tó w . W a rto zaznaczyć, że do u z y s k a n ia tej sam ej jasn o ści o ś w ie tle n ia za pom ocą ż a ró w e k n ale ż ało b y zastosow ać ż a ró w k i z w y k łe o łącz
n e j m o cy 1 0 0 0 0 w a tó w lu b ż a ró w k i św iatło d zien ne (o n ie b ie sk ic h b ań k ach ) o m o cy łączn ej 19 000 w ató w .
O ś w ie tle n ia p o ś r e d n i e w b iu ra c h znalazło ró w nież w ie lu z w o le n n ik ó w . O ś w ie tle n ie pośrednie jest, ja k w ie m y , łagodne, w y m a g a je d n a k siln ie js z y c h źródeł św ia tła . D lateg o też obecnie stosow ane jest chętnie ś w ia tło m ieszane, rtę cio w o - żarow e, o w ie le tańsze od ś w ia tła pochodzącego od sam y ch ty lk o żarów ek.
R y s . 59 ilu s tru je w n ę trz e gab in etu d y r e k c ji p e w n e j f ir m y b ru k se lsk ie j o o św ie tle n iu p o śred n im za pom ocą
R y s. 59.
O św ie tle n ie p o śred n ie g ab in etu d yrekcyjn eg o .
la m p rtę c io w y c h H P 300 i żaró w ek 200-watowych. Do o św ie tle n ia m iejscow ego służy la m p a b iu rk o w a ze ś w ia tłe m żaro w ym .
Z a k ł a d y p r z e m y s ł o w e . F a b r y k i i w a r s z t a t y .
Zasto so w an ie w y so k o c iś n ie n io w y c h la m p rtę cio w y c h do o św ie tle n ia pom ieszczeń w z a k ład a ch prze
m y s ło w y c h staije się zarów no zagranicą, ja k i w k ra ju , coraz częstsze.
D o c e n ia ją c znaczenie zastosow ania la m p rtę cio w y c h do o św ie tle n ia p odw órz i h a l fa b ry c z n y c h , prze
m y s ł k r a jo w y coraz częściej je u ż yw a, bądź w połącze
n iu z ż a ró w k a m i — celem u z y s k a n ia ś w ia tła mieszanego,
— bądź też bez żarów ek. Je d n a z fa b r y k m etalo w ych w Z a w ie r c iu zasto so w ała u siebie la m p y rtę cio w e typu H P . N a rys. 60 pokazan a jest so rto w n ia tej fa b ry k i;
R y s. 60.
S o rto w n ia kształtek ru ro w y c h p e w n e j fa b ry k i w Z a w ie rc iu .
o bfite ś w ia tło la m p y rtę cio w e j w d u żym sto p n iu u ła tw ia o d p o w ied zialn ą p ra cę ro b o tn ik ó w .
P rz e m y s ł sz w a jc a rs k i — z aró w n o z e g ark o w y, jak i w łó k ie n n icz y , już od szeregu la t stosuje la m p y rtęcio
w e. T a k np. w w ie lk ie j h a li a u to m a tó w fa b r y k i zegar
k ó w L a n g e n d o rf W a tc h Co. zastosow ano aż 130 lamp rtę c io w y c h P h ilo r a H P 300. W p rz e m y śle w łó k ie n n iczym zastosowano ś w ia tło m i e s z a n e rtę c io w o - żarowe.
R y s. 61 p rz e d sta w ia salę w p e w n e j t k a ln i b a w e łn y oś
w ie tlo n ą św ia tłe m p o śre d n im za pom ocą 1 0 reflek to ró w , z k tó ry c h k a ż d y z a w ie ra 1 la m p ę rtę c io w ą ty p u H P 300 oraz 3 ż a ró w k i 75-watowe. Z a p o d staw ę „m ie sz an ia“
obu ro d z ajó w ś w ia tła p rz y ję to ró w n o ść s tru m ie n i ś w ie tl
nych. R y s. 62 p rz e d sta w ia salę z u s ta w io n y m i w niej m asz yn am i p rzęd zaln iczym i, w k tó re j zastosow ano 40 o p ra w do ś w ia tła p ó ł b e z p o ś r e d n i e g o . W każdej o p ra w ie um ieszczona je st la m p a rtę c io w a H P 300 oraz ż a ró w k a 75-watowa. Z a p o d staw ę „m ie s z a n ia “ obu ro
d za jó w ś w ia tła p rz y ję to tu ró w n y m n ie j - w ię c e j pobór m ocy obu źródeł św ia tła . W obu ostatn ich in s ta la c ja c h d ła w ik i w b u d o w a n o w rozetach op raw .
R y s. 63 p rz e d sta w ia i n n y , niż poprzednio sposób o św ie tle n ia tk a ln i; zastosow ano tu m ian o v eie o p ra w y e m a lio w a n e cz y li o św ie tle n ie b e z p o ś r e d n i e . K e ż d a z o p ra w z a w ie ra jed n ą la m p ę rtę cio w ą ty p u i , ? 30q oraz 1 ż a ró w k ę 2 0 0-w atow ą.
Nr. 6 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 197
W n ie k tó ry c h p rz yp ad k ach św ia tło rtę cio w e jest bardzo p o ż ą d a n e — szczególnie tam , gdzie m a m y do c z yn ie n ia z
obróbką lub badaniem m etali.
D latego np.R y s. 61.
W n ę trz e sz w a jc a rsk ie j tk a ln i b aw e łn y.
R ys. 62.
H a la m asz yn przędzalniczych.
R y s. 63.
O ś w ie tle n ie bezpośrednie tk a ln i.
p rzem ysł s a m o c h o d o w y chętnie stosuje la m p y rtę ciowe.
N ie k tó re fa b r y k i sam ochodów stosują ś w ia tło m i e- s z a n e jak , np. fa b ry k a pokazana n a rys. 64; w każ
dej o p ra w ie zain stalo w an o tu po 1 la m p ie rtę cio w e j ty p u H O 1 000 i 1 żarów ce o m o cy 300-watów. W la k ie rn i tej fa b ry k i zastosowano nato m iast w iększe
ża-R ys. 64.
Ś w ia tło m ieszane w fa b ry c e sam ochodów.
ró w k i (500-w ato w e), — chodzi tu b o w ie m o lepsze roz
ró ż nian ie k o lo ró w la k ie ró w .
R ys. 65 p rz e d sta w ia stację obsługi Po lsk iego F ia ta S. A . w Po z n an iu . Zastosow ano tu 18 lam p rtę cio w y c h ty p u H P 300 w k u lis ty c h o p ra w ach z w b u d o w a n y m i d ła w ik a m i.
N ie k tó re stacje b enzynow e stosulją n a w e t o św ie tle nie p o ś r e d n i e . T a k np. rys. 6 6 p rz e d sta w ia stację benzynow ą, n a k tó rej ró w n ież m y je się sam ochody.
D ach s ta c ji spoczyw a na 15 słupach, n a k tó ry ch — n a w yso k o ści ok. 2,5 m od ziem i — umieszczono m ałe,
R y s . 65.
S ta c ja obsługi Po lsk ie g o F ia t a w Po z n an iu .
R y s. 6 6.
O ś w ie tle n ie p o śred n ie s ta c ji b en zyn o w ej.
STR. 198 w i a d o m o ś c i e l e k t r o t e c h n i c z n e Nr . 6
zw ró co n e do góry, r e fle k to r y z la m p a m i rtę c io w y m i ty p u H P 300, w zg lęd n ie ze 100-w atow ym i żaró w k am i.
R e fle k to ry są p rz y k ry te z w y k ły m i sz k lan y m i szybkam i.
Ś r e d n ia jasność o św ie tle n ia w y n o s i 18 lu k s ó w p rz y u ż y c iu 15 w a tó w n a 1 m 2. R y s. 67 p rz e d sta w ia garaż p e w nego p rz e d sta w ic ie lstw a sam ochodów w H ad ze; garaż o św ie tlo n y jest 14 la m p a m i r tę c io w y m i ty p u H P 300.
Ś w ia tło rtę cio w e znalazło ró w n ież zastosow anie w
drukarniach.
W z o re m now oczesnych zakład ó w , w k tó ry c h zn a
la z ły zastosow anie ostatnie zdobycze te ch n ik i, może b yć d ru k a rn ia f ir m y „ V a d a “ w W a g e n in g e n , w H o la n d ii (rys. 6 8). Z asto so w an o tu także n a jb a rd z ie j n o w o c z e
-m in ia le M ij n “ w K e r k a d e do o św ie tle n ia ta ś -m y n a so r
to w n i z ain stalo w an o la m p y rtę cio w e H O 1 0 0 0. W k o p a ln i niezbędne je st obfite ośw ietlen ie, gdyż w ę g ie l posiada z d ecyd o w anie ciem ną b arw ę . L a m p y rtę cio w e
R ys. 67.
O św ie tle n ie garażu w Hadze.
s n e ośw ietlen ie, a m ia n o w icie
rtęciow o - żarow e.
W ze- ce rn i z ain stalo w an o 21 o p raw , w d r u k a m i — 32 o p ra w y , w sa li p ra s y ro ta c y jn e j — 16 o p raw , w in tro lig a to m i 24 o p ra w y oraz 10 o p ra w w pom ieszczeniach b iu ro w y ch . U ż y to tu la m p rtę c io w y c h H P 300 oraz ż a ró w ek od 60 do 300 w a tó w — zależnie od b a r w y ś w ia tła , w y m a g a n e j p rz y ró ż n y ch ro d z ajach p ra cy . Ja sn o ść o św ie tle n ia w a h a się od 75 do 185 lu ksó w . O g ó ln y pobór m o cy d la ce ló w o św ie tle n io w y c h w o m aw ia n e j d ru k a r n i w y n o si 26,3 k W . Z e c e m ia w ie lk ie g o d zien n ik a „ E l P a is ” w M o ntevid eo , sto licy U ru g w a ju , posiada ró w n ież o św ietlen ie r t ę c io-R y s . 6 8.
D ru k a rn ia f- m y V A D A w W agen in gen .
w e . R y s. 69 p rz e d sta w ia część zecerni, gdzie w oddziale lin o ty p ó w zastosow ano 10 lam p rtę c io w y c h ty p u H O 1000.
P r a k t y k a w y k a z a ła , że ś w ia tło rtę cio w e n a d a je się doskonale do o św ie tle n ia taśm w ę g lo w y ch , jest ono bo
w ie m pod p e w n y m i w zg lęd am i znacznie korzystniejsze od ś w ia tła żarów kow ego, i n a w e t od n atu raln e g o ś w ia tła dziennego. T a k np. w h o le n d e rsk ie j k o p a ln i w ę g la
„Do-R y s. 69.
Z e ce rn ia d zie n n ik a „ E L - P A I S “ w M o ntevid eo .
u m o ż liw ia ją w ła ś n ie u zyska n ie w ty c h w a ru n k a c h od
p o w ied nio silnego o św ie tle n ia p rz y n a jm n ie js z y c h kosz
tach. N a le ż y tu je d n a k zw ró cić u w ag ę n a in n y zgoła czyn n ik , bodajże znacznie w a ż n ie js z y — zw łaszcza w g ó rn ictw ie, gdzie cena p rą d u je st n a ogół bardzo niska.
M ia n o w ic ie w św ie tle rtę c io w y m w ę g ie l p rz y jm u je od
cień z ie lo n k aw y , podczas g d y k a m ie ń m a odcień
sza-R y s. 70.
U rz ąd zen ie do b ielen ia.
ra w y . O bie b a r w y (k a m ie n ia i w ę g la ) m a ją p e w ie n ton (odcień) n ieb ieski, ró ż nica je d n a k w w y g lą d z ie w ęgla iest d la oka w idoczna, toteż o d ró żn ien ie ic h dzięki św ia tłu la m p y rtę cio w e j je st znacznie u ła tw io n e .
D la u n ik n ię c ia o lśn ie n ia re fle k to r y um ieszczono na n ie w ie lk ie j w ysokości, a m ia n o w ic ie n a w y so k o ś ci 0 , 5 m od taśm . O dległość m ię d z y la m p a m i w y n o s i 2,5 m, czyli n a k aż d y m e tr b ieżący ta śm y p rz y p a d a 400 dekalum e- n ó w stru m ie n ia św ietln eg o (lam p a rtę c io w a H O 1000 m a stru m ie ń 1000 d e k alu m e n ó w ). S z yb k o ść posuw u taśm y w a h a się n a ogół m ięd z y 0 , 1 m/sek. a 0 ; 5 m/sek.
D o tychczas
bielon o
p ły t y z ko ści sło n io w e j za pom ocą tzw. w o d y b ie lą c e j (jedynie p rz y św ie tle słonecz
n y m ; b ielen ie to tr w a ło n o rm a ln ie 2 dni. Z im ą b ielen ie p rz y św ie tle n a tu r a ln y m b y ło n iem o żliw e. O b e cn ie __
dzięki la m p ie rtę c io w e j — z re d u ko w a n o czas b ie le n ia do 4 godzin p rz y jasn o ści n a ś w ie tla n ia , w yn o sz ące j 30 000 lu ksó w . J a k w id a ć z rys. 70, jednocześnie b ie li się k ilk a k la w ia tu r. D o stateczn y p rz e p ły w p o w ie trz a u n ie m o ż li
w ia p o w sta w a n ie szkod liw ego n ag rz an ia oraz p ę k an ie p ły t z kości sło n io w ej.
(C. d. n.)
Nr. 6 9 W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 199