W innymi lićcio podaje* jako &zo£ jztubu ni o wiedział o odznaezoniuon , nadanych przez Janu&zu*
65
Uiiitio utsiuiania AlC jiu Porno x*zu - aut *A. fi eh ul a
‘ Rosną "iA/ln" ( TroJańczyk)
W drumlo j połowie 1944r ozaf aztabu Chyliuaki “p rzo s ła ł" z Tor utai a do Bydgoszczy do Komendanta Okr-^-u o fice ra przeułsmogo z GG " P a l ^ " . Kon
wojował
£0
Kuba ( z Włocławka do Torunia konwojowała "ŁlariLa" -Jadziu) Tuła otrzymał zadanie (moźo z nim przybył) objęcia ezefootwu X II (wyds.operacyjny) i przygotowaniu aułoiSoń do w alki (p o w o ta ń c ze j)•
i'ala oparł oiy nu odgórnych z a ł o ż e n i a c h i cliyba z d e z a k t u a liz o w a n y c h wobuo akutlcuw tragioznogo pow stania warazawokiego* P l a n y ~woboo braku zrzutów broni i u y tu a c ji na fro n ta c h - wydawały al>i bezoonoowno. ITio przygotował jedynego możliwego w ar ia n tu - za k r o jo n e j na asorokcj akal^
w a lk i dywcroyjnoj ( warunek - z r z u t y b r o n i )
, Z podoki‘igu "Jary " wapwłpraoował z nim b . k o m * i n a p .(I - I I I .4 4 Wyszo
grodzki) i łączność z KO utrzymywał "K u b a ".
Przeciw przekazywaniu tych opracować w dał ootro wystąpiłem do
azotu
sztabu (at^d m a t .d o u t a r e z *), co spowodowało
zgrzyty
w daloaoj wopuł- praoy. Pu wojaie widziałem rozkazy w tej m ateriiz
podpiaem i^ala-Kom.Oki*#Togo podpisu p«Kokemndant Okręgu - nie rozumiem.*
66
JJzk.le ii t>, i u -t u rtl <* Armii ICrujowoj 0'irj * Pomórz o
w podokrjett " J u r y " .w tym carniwonlo by dopali im "Dwór" D » G 2 5 .
■•-■..'! ■> opraoowuny przoz komondanta podokrjgu " J u r y " .Alok*undra IjohulzŁi,
• ' ' .
Ulanie*
1 / 3
wiolcu od zukoAozaniu w o jny . Olcroo "je d n e g o p o k o lo n iu " nio jout okrooom "duw hodci" p otrzebn ej do traktowaniu apraw w u lk i zoku-• i . . . /
,pantem w la tuc h 1940 - 1945 juko h i o t o r l i . Nio \vycoały "Od gurne"
uni-1
• •/ ' * j '' *' 'm ozjo, chociaż nioco z o lź u ł a "zmowa m il c z e n i u " ńa t ornat. Armii K r a j o w e j . (Gdy w środkach muflowego p rzek a zu mówi oi^ o akiach w alk i lconapiraoyj-
« e j nalo£y rozum ieć, £o mówi ai<$ o AK, r;dy£ is u o z o j zawazo podkredlu ai<v AJj ) . Nu uprawy AK - w atocunku do olcrosu, y którym akowcy to "zu- plute karły r e a k c j i " , patrzy oi^ (o d g ó r n ie ) z wiQkozym objoktywlzmom, chociaż utoaunolc n p . władz ZBOWID zm ien ił oi
<3
nio w iolo i być n io moźo i n a c z e j udy citanowiaka k ie ro w n ic z e oą obuadzone(w toj o r g u n l z a o j i ) w w l^kuzodoi b . funkcJonuriuazum i UB, m i l i c j i . i t p . W Bydgoazozy, ntij-s il u io jB z y m odrodku w ulk i podziemnej nu Pomorzu, n ie n aloty do Z D 0 W ID 'u nawot jodem proocnt b. £ ołniorzy AK. I tak Pomorze w ZBOW ID’ z io repro- zen tują " « l o t u t u j o i " .. a wyjątkiem wi'V/.niów obozów k o n c e n tra c y jn y c h . .Literatura togo tematu w zupołnodci nio o d z w ie r c ie d l a atanu faktyozno-
g
0
} joat ona zroiiztą b . uboga. P e ł n io ja w a pracu 'doktoroka Konrada Cio- ohanowukiogo "liuoh Oporu na Pomorzu Gdańukltn" p rzez przom ioazunie e f e meryd konsp iracy jny ch z orgn n lzaojam i ogólno-pomorokimi czy ogulnopolu-ł i iii i , pom im o zachowani® pozorów pewnego obiektywiumu, z n i e k a z t a ł c a obru ruchu oporu. Umniojaza z n a c z e n ie Armii K r a j o w e j . Trudno ei^ dziw id
b . .(uiiko jon arluo z owi Urzędu B o zp io o z e ^u t w a , ć o putrsy na to uprawy tak, jnl, pu truyiif w jo fi o k rJgu ("o zy m ekorupk u za miodu n a s ią k a ł o tym pó£nloj trąci!." u dla czeg o by nio miniuj ) . Opracowanie L u b e o k io g o , wydano
w olcrouio utalinowakim, p rzoazło oonzurj i w niouki tam poutawiono z d z i wiły i z a t o la ły uutora. M a t e r ia ły nio mugły 'być z , rouztą pełno , gdyi apruwy. AiC z uwu&l nu nya tom k o n o p ir a c jl nio oą znane nawet akowcom.
Za w ier a ją ono prawdy pozorne i cz^dciowo-i autorzy n io ciogą powit-dzl.
ii u inowlii prawdy i ty He n pruwd i.
' ’ \/U.j .
Pomimo u ioW iolu z roowfcą p u b l i k a c j i z robiły tondencyJnio umniejsz*,}
c*vcłl znaozoaio Armii k ra jo w e j - t o r on iU.! ai-anla • pouioruklo^a oki*^,u Jout juuzoze "t o r r a uLi i e o n o u " • . , • , . Nio wliIzj realnych moźl i.wodci odtv/oi*Zi n.i u ructiu opoi’U nu poumr^n,
cl Jtt^czy :: r u c j l o t i : -.wiaK t.ni. J.i ci; : , 'jak kouiondant olrr
(Jun Palubiolci) , azuj* a:-.Łubu uur. (JÓRwl? Ch y llrtaki), .... wy
wiadu ".it unl ustaw" (»ip «)^zof Gru a a ) , . a i* łą czn o ści okr,' • “.ar!;
(dp I (Jrtiotjswaiiłi.s'-) A-iiO itli p ffulGdz.,.. Z v)ra,rio/;f) wU-.(Cu-iCh ^ lL 'i-K i; j) ^ ’X ( n K " ( ‘yy^u-l ptcflu’' • - :0>rilu i ic) -
7
?-•1
I \ putiiyhff (yn 1 ^clcć ^ ^ * t j e t t t j *. *)'j>y |vi>V iZ -ji '■ , *
67
ohojnloko-tnzowalciotfo o zflru.r.diii o r g a n i z a t o r pkrtyauntlcL w horach Tn~
oholulcloh "DAU" (J.G uati), in s p e k to r a tu bydgotakiog:© przow idziu n y (v/ rw~
zio wpadki) nu z u n t .k d t a podolcr. bydgoa«.I<?go - "Pawoł-Mioozyaiuto" ( A * ° J - zy Suuzolc) . M e żyju toż oatatw i kdt łt|n/not5ci .AK podokr^gu i olcrjgu
"Jaliub" (Loszek B ia ł y ) , kdtku Ok rjgu WSK " Z o f i a " ( h u l l n a P io t k io w io z - -Orlińska) i kdtku podolcr. " J u r y " W SIC -"Bogna" - "T o k la " (Holonu 0 za j - k o w a k a ). Z togo kr^gu żyjł.} jo a zc z e " Ż b i k " , "lCsawory" (B o u dig) u zo f 1 1 —‘ci 1 j a .
2
trzecieg o k r jg u wtajomniozonych - kdtuw obwodów - źy jo Icdt garn izo n u bydgoakicgo "L e o h " (Bronisław Sonnonfbłd ) , kdt n a j l e p i e j prowudzonogo obwodu wyrzywkiOi*;® " K a r o l " ( B . M u a i a ł ) , kdt obwJa>j p o lla olclogo "S j p M(V*‘}*-M.S5yjq
pewno i inni aio nu ich
ólud nio t r a f i ł e m .J !
^ iiA 1 r •
Z douw oddziałów p arty zano k ich nio ży je "Gfcrub" odda* "3w ioi’ici" (h r u a k i iiw.iy
4
C r ) , ż y je doa odda. " J o d i i n y " - "B ^b" - J . S z n a j d e r i deu o d d z ." S z y o z k i " - "S o b ó l " - J .S z a ł o w o k l , a jjcnadtoi sz y f r a n t k a k u n c o l .o k r * ' i łijczniozka " J a d z i a " - " M a r i a " (Jodwi,ęa z Bo ru ckich O l i ń u k a ) , kdtku i n s p e k t , bydgoskiego WSK " R e g i n a " , "Magda" (Maria B i a ł a ) , s z e f alużby g a n i t , "W a n d a " (I r e n o Szmidtowu) . . >
P i s a ł a aii o AK rożnie - aom zad ayatom k o n s p ir a c ji nio z e zw a la ł na to aby w szy stk o ,co oi-i d z i a ł o ,b y ł o wiadome wszystkim żo ł n ie rz o m , Chc^j n a ś w ie t lić pewno ogólnoj natury sprawy - aby pozoutnł ś la d tego jak to by
ło ii a prawd i. Syilco zespołowa pamięć mogłaby udokumont owad całodd d z i a
ł a n i a A1C • ■ . .
7/ okrooio ntalinowskim - o k res ie t e r r o r u UB - n ie n a le ż a ł o nikogo nar*.
nu prześladowania (diiiiorć: Ja ro c k ie . a , Briiskiogo ,B i a i o g o ) .
P ó ź n i e j n a stą p iła odwilż lo cz p rz e c ie ż nio w io s n a . T r z y czwarte nujbur- d z i e j *>k-tyv.nych - "f u n k c y jn y c h " okowoów to r o c z n i k i
1 9 1 5
~1 9 2 0
^. Z ty o h ,co p r z o z y i i (powna oz^Jo z g in a ł a ina Walo iłouJoralclm) to oturuza w W \ w ł o d z i o ź , która kończyła s t u d i a , zulcłuduia r o d z i n y , p ra o o w a ia . ll.U l-j U w i
‘2 0
atmosfery ani marginouu3
xumi cza on na pi o ani o . Od 20 ł a t mój- tv,,.io o tworzenia przyczynków do h i s t o r i i ruchu oporu w formie k upioi.uia własnej i b l i ź n i c h d z i a ł a Lnoś oi’, były />j ;>oom wołającego no p u u z u z y .
* p
Wazyuoy u zn a w a li ałuaznoio togo przód & i < w z i.j c i a , lo c z okoń ożyło ul., m dobrych chuciach i obiata i oach. Im d u lo j w las. tyin b a r d z i e j "sp raw y "
z a c i e r a j ą ei^j v/ nuazoj p a .a i^ c i, tym <-•*,}» że przy obowiązującym u /.
o ty iu praoy ".nikt nio wio więcej, n iż '-o! ocznie m usi"
1
niopro-wadzania- archiwa v/ ( prócz. H 0 ) - wior-.iu opina..-: v< z m ien ia ją c y c h oig z«i.• . ^
jout bardzo tr u d n o . w
' ’ ■
• l
68
* L x ' 1»i * »'< j «• X * t i i i x i ■ 11 ■ * i ’ .«■ n , (.1 M..I v * • i * / 1 ■ * * I •i •
/uh i^riMU L>uu
1
o :tliw p .iti w mowlu1
iiidwio uil.ia Icigdyd bufcoomi/j \ iivlu,^9 uuuulo okupaoji^wąypy" Obujmowały n ie zn a c z n y ilouu oeob (na ’ W r o n a c h , w których pełniłem fu nk cji komendanta od połowy !94
-2
r n io by i o ładnychi trat po u u poległymi partyzantam i) . Po wojnie utraty toń nio pr z ciura czuły l.rojillo# Jeut to dowodom nio tylko prawie ż« doakonułoj k o n s p i r a c j i lecz dwie tnie uutlu j.łOOco e i ‘i do k o n u p ir u c ji elementu lud sic luf, o nu Pomorzu -
v. o z id o i b . zaboru pruoŁia^Oi-loturum Conoco - n a ło ż y joazcza o calić o*i zapomnieniu co oi^ da i odtworzyć -przyczynki U o h i u t o r i l ruchu opora na romorzu cilw podkreślenia jo ii o p o l a k o jc i w waJ.-unkaeh na j- t r u d a iojuzy oh w Połnoo, tym b a r d z i e j , żo tzw #"liiwdoutucliun^," r z u c i ł powion eieil na na-azo dobro iiaiy . Dla p odniouioniu o p i n i i a Pomorzu " /'l o r y f i k u j o o i ^ " wi.-Io h
-! \i ' '*
*-odyzm "oindoaty chowany eh" , ic h p atrio ty am. Z molu/1; i połowy P o laków , lut ora zaryzykowała n i o p r z y j ^ c i e obywatelotwa (norodowo*j c i ) n i e m i e c k i e j , iskrzy
t-1 i!
nio u i
>2
p rzc m ilo za . "Byli to bowiem akowcy i l u d z i e z AK z w ią za n i -w utro-i’io jej wpływów# Po33
la t a c h pkuzujo ui^ , żo j oaz oz o nio można p u b lik o wać bez oonzury obiektywnej prawdy boa za p r aw ian ia joj sosem ido ologicz- , nyoh wnioakuw - nutu ru inio tondonoyJnio negatywnych. Uoźnaby uznać d z i a ła inoiió Alt za n ie w y p a ł , l e c z po oo działajłtoym w d ob rej wiórze czy upci- niująoym suailonnio obowiązki ż o ł n i e r z y 'AK odmawiać zasług; i imputować .-ioczyute i n t e n c jo P-polityczne ?budzie w Alt na Pomorzu od pakoloA u m i e l i piuać i czytać- nio była .ta wi>c i:i'>.ina maoa pełna ęh-jci s z c zo r o j a z d r u g i e j toż o trony i ż o ł n i e r z e i do-
,,odztwo w AK pochodziło z je d n e j o Tory ludo./oj 1 k a t o l i c k i e j .
.• J.y t dużo może miojucu poJwi^c.j tu ua toounfc owaniu al -i komend AIC do. spraw, b turo budz.'j d z i s i a j n a jw ie c u j kontroworoyjny oh a^dów.
1
nmenda AK - wobec Ci obu; o z uwatfi nu warunki o d d zia ły w a n iu D elegatury iiz-:.du nu apouieczo^atwo pomornkic (z wyjątki om Obli)- musiała ro^.L trzymać:jra wy i wzir^ć odpow iedzialno Jo za roporkui. Jo wywołano tymi pooicj ;;;o i „> - r i a o i . Zadaniem armii była walka l e c z w naszy ch warunkach bardzo nalo:f.v- -.o a i < liczy ć z stratami wśród ludnotici c y w iln ej tak fiz y c zn y m i jak i .
i\.inymi. Głównym’ zadaniem by a. o przygotowani* kadr w najazerozym tego »*, * -..; z n a c ze n iu • do oprownoco przeprow adzenia ; b e j i . -Otwarta walka od po* . •-ii; okupacji żniwo czyi a by azan^o a ta iu ^o p.-.; j py wania1'
1
zm n lo jo za n ia• i o-jol prodidccy jny oh przemy u in ^Jiowaio z bu u, .. iowo^o , r o z s z o r z o n iu mac /y vvJ.adu aa ' na jdraltnle jozo ka.:.órki n i om. . •; ooduroze* p o lity c zn o i woj. ’ ...
,o oruz przy,*otowanie do powalania*
69
łi l- i. 4 * i *•* J * *i. .1 O Ł i. i w ,i - (’• it i X 0!j.i.|,ł^ U ^ u U t i i i . o O i i »i i# Z » sy
fi y
\ń>,