Lobbing na rzecz podpisania ustawy o uzgodnieniu płci

Należy przypomnieć, że dużą rolę w przygotowaniu projektu ustawy miała or-ganizacja pozarządowa działająca na rzecz osób transpłciowych, czyli Fundacja Trans-Fuzja [Podobińska: Wierzę… 2015].

Lalka Podobińska, wiceprezeska fundacji, komentując przegłosowanie ustawy zaznaczała, że jest ona bardzo potrzebna dla poszanowania godności i zapew-nienia osobom transpłciowym normalnego życia[Podobińska: Wierzę… 2015].

Cztery lata po uzyskaniu przez Annę Grodzką mandatu posłanki prace nad regulacjami prawnymi dla osób transseksualnych przyniosły skutek w postaci przegłosowania przez Sejm ustawy dotyczącej uzgodnienia płci. Media nagłaśnia-ły temat, wskazując na konflikt sejmowy, gdzie po jednej stronie plasowała się popierająca ustawę koalicja rządząca PO i PSL, a obok niej lewica. Po drugiej stronie natomiast PiS [Konflikt o uzgodnienie… 2015; Inna tożsamość… 2015;

W Sejmie za ustawą… 2015; Sejm uchwalił ustawę… 2015].

10 września 2015 r. okazało się ostatecznie, że ustawa o uzgodnieniu płci trafi na biurko prezydenta. Współautorka projektu Anna Grodzka zaproponowała Kancelarii Prezydenta, aby prezydent Andrzej Duda spotkał się z nią w celu umożliwienia zadania pytań bądź rozwiania wątpliwości. Posłanka Zalewska, komentując wynik głosowania, przedstawiła swoje obawy związane z funkcjo-nowaniem ustawy i nadzieję, że prezydent znajdzie w niej uchybienia [Ustawa o uzgodnieniu płci trafi… 2015]. Grodzka jeszcze podczas sejmowej dyskusji mówiła o transseksualności jako o chorobie wrodzonej, ale takiej, której „nie leczy się młotkiem poprzez wypchnięcie z psychiki tego, co autentyczne, wro-dzone, tego, co człowiek przeżywa” [Nie wszyscy nadążają… 2015]. Jeszcze przed podjęciem decyzji przez Sejm internetowy portal Radia Maryja relacjo-nował wydarzenia związane z sejmową debatą. Ustawa o uzgodnieniu płci była ujmowana w kategoriach kontrowersyjnej, gdyż związanej z procedurą opartą na „subiektywnym odczuciu pacjenta” [Sejm podejmie dziś… 2015].

Prezydent Andrzej Duda do 2 października 2015 r. miał czas na ustosunko-wanie się do kwestii podpisu pod ustawą o uzgodnieniu płci. Za symboliczne można uznać wsparcie udzielone ustawie przez organizacje międzynarodowe.

Organizacja Human Rights Watch (HRW) wystosowała do polskiego prezydenta list mający na celu nakłonienie głowy państwa do podpisania ustawy. Jest ona

156 Katarzyna Zawadzka

organizacją pozarządową, która spotyka się z przedstawicielami rządów, Organi-zacji Narodów Zjednoczonych i grup regionalnych, takich jak Unia Afrykańska i Unia Europejska, aby naciskać na zmiany polityki i praktyki, które promują prawa człowieka i sprawiedliwość na świecie [About Human… 2015].

HRW wskazywała w liście, że nowe ustawodawstwo stanie się wyrazem pozytywnego postępu, czyniąc Polskę bardziej zgodną z jej zobowiązaniami międzynarodowymi w zakresie praw człowieka. Organizacja przypomniała także o oświadczeniu ze stycznia 2015 r. The World Professional Association for Transgender Health (WPATH), Światowego Stowarzyszenia Zdrowia Osób Transseksualnych, w którym WPATH wzywało rządy do wyeliminowania niepo-trzebnych barier i powołania prostych i dostępnych procedur administracyjnych dla osób transpłciowych celem uzyskania prawnego uznania płci współgrającej z tożsamością każdego pacjenta [Letter to the President… 2015].

Podobne listy wysłały także Ilga Europe oraz Transgender Europe (TGEU).

Ilga Europe, jako organizacja międzynarodowa skupiająca 422 organizacje z 45 krajów europejskich, przypominała o najbliższych ówcześnie pozytywnych zmianach, które miały miejsce w roku 2015. Mowa była o krajach takich, jak Irlandia i Malta, które poczyniły istotne kroki w dziedzinie ochrony praw pod-stawowych. Podobną argumentację przyjęła w swoim liście TGEU. Organizacja powstała w Wiedniu w 2005 r. obecnie zarejestrowana jest jako austriacka organizacja charytatywna. Przez wiele lat TGEU umacniała swoją pozycję jako prawowity głos społeczności trans w Europie. Tym samym nie powinno dziwić wstawiennictwo organizacji na poziomie polskim [Subject: Call on your Ex-cellency… 2015; Subject: Give legal certainty… 2015].

Wsparcia na poziomie polskim udzieliła np. Feminoteka, która jednocześnie wystosowała apel do swoich czytelniczek i czytelników, aby aktywnie przyłączyli się do wsparcia ustawy o uzgodnieniu płci. Fundacja Feminoteka działa na rzecz likwidacji dyskryminacji ze względu na płeć we wszystkich sferach życia spo-łecznego, publicznego i kulturalnego. Swoją misję fundacja wyraża w słowach francuskiej filozofki Simone de Beauvoir o tym, że nikt nie rodzi się kobietą, tylko się nią staje. Tym samym zdaniem Feminoteki „to co postrzegane jest jako kobiece, jakie oczekiwania społeczeństwo ma wobec kobiet, nie wywodzi się z natury, lecz z kultury” [Popieramy ustawę… 2015].

Warto dodać, że Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) Adam Bodnar wydał oświadczenie wyrażające zadowolenie z uchwalenia ustawy przez Parlament.

Oświadczenie RPO odwoływało się do prawa do ochrony życia prywatnego, o którym mowa w art. 47 Konstytucji RP oraz art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Wskazywano na przyjęcie procedury o uzgodnieniu płci jako realizację wymienionego prawa podstawowego. RPO dodał także, że „przyjęcie procedury prostej oraz gwarantującej rzetelność

pos-Płeć jako temat polityki na przykładzie regulacji prawnych... 157 tępowania w sprawach o uzgodnienie płci osób transpłciowych jest niezbędne dla poszanowania przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka, będącej źródłem wszelkich wolności i praw” [Oświadczenie RPO… 2015]. Bodnar od niósł się również do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który w 2002 r. uznał, że prawne uznanie korekty płci osób transpłciowych stanowi pozytywny obowiązek państw. Wspomniał także o instytucjach, takich jak Par-lament Europejski, Rada Europy i Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka, które wzywają państwa do upraszczania procesu korekty płci[Oświadczenie RPO… 2015].

Lalka Podobińska, wiceprezeska Fundacji Trans-Fuzja, w wywiadzie dla Feminoteki wskazała jak ważne dla organizacji działających na rzecz osób trans-płciowych oraz dla samej ustawy jest wsparcie ze strony mediów i organizacji, niekoniecznie tylko lewicowych[Popieramy ustawę... 2015]. We wspomnianej rozmowie mocno wskazano na przekaz dotyczący poszukiwania wsparcia u osób rozpoznawalnych, zarówno tych po prawej, jak i lewej stronie. Co istotne, wyraź nie akcentowano kontekst społecznego zrozumienia ustawy, a w tym osób, które mogłyby zmienić opinię społeczną, a nawet wpłynąć na zdanie prezydenta [Popieramy ustawę... 2015]. Założycielka Trans-Fuzji Anna Grodzka wraz z Ewą Hołuszko złożyły w Kancelarii Prezydenta RP apel do Andrzeja Dudy w sprawie podpisania ustawy o uzgodnieniu płci. Tu także, tak jak i w wymienionych wcześ-niej listach organizacji, odnoszono się do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Apel przypominał o obowiązku poszanowania praw osób o tożsamości płciowej odmiennej od płci wpisanej do aktu urodzenia i umożliwienia zmiany imienia i oznaczenia płci we wszystkich oficjalnych dokumentach w sprawny, przejrzysty i dostępny sposób [Gądek 2015]. Należy dodać, że Grodzka była w tym czasie niezrzeszoną posłanką na Sejm RP, a Hołuszko członkinią Zarządu Partii Demo-kratycznej i członkinią Konwentu Seniorów Solidarności. Obie sygnatariuszki listu to osoby transpłciowe [Gądek 2015].

W dniu 2 października 2015 r. prezydent Andrzej Duda zawetował ustawę.

Pierwsze weto ówcześnie urzędującego prezydenta w komunikacie prezydenckiej Kancelarii argumentowano tym, że „w opinii prezydenta RP ustawa jest pełna luk i nieścisłości, a także stoi w sprzeczności z dotychczasową praktyką orzeczniczą”

[Komentarze po decyzji… 2015]. W komunikacie Kancelarii Prezydenta wska-zywano także, że ustawa dopuszcza zawarcie małżeństwa przez osoby tej samej płci i adopcję dzieci, a rozwiązania przyjęte przez Parlament mogą dopuszczać m.in. wielokrotną zmianę płci metrykalnej, nie wymagając wykazania trwałości poczucia przynależności z określoną płcią [Komentarze po decyzji… 2015].

Joanna Mucha, rzeczniczka sztabu wyborczego PO, komentując decyzję pre-zydenta powiedziała, że propozycje zawarte w ustawie były dobre i umiarkowane.

158 Katarzyna Zawadzka

Nie były jej zdaniem kontrowersyjne, jak twierdzili przedstawiciele środowisk prawicowych. Były premier i senator Włodzimierz Cimoszewicz wspominał o braku tolerancji i empatii ze strony prezydenta. Zdaniem Dariusza Jońskiego z SLD prezydenckie weto mogło zadziwić, gdyż ustawa sama w sobie była dobra.

Dodał również, że Andrzej Duda jedną decyzją wyrzucił do kosza kilkuletni wysiłek osób, które pracowały nad ustawą[Komentarze po decyzji… 2015].

Podobnego zdania byli przedstawiciele organizacji pozarządowych, jak Edyta Ba-ker, rzeczniczka prasowa Fundacji Trans-Fuzja. Jej zdaniem ustawa nie powinna zostać zawetowana, bowiem nie było ku temu żadnych podstaw prawnych. Doda-ła także, że mogDoda-ła pomóc osobom w bardzo skomplikowanej sytuacji życiowej.

Baker w decyzji prezydenta upatrywała przesłanek ideologicznych[Komentarze po decyzji… 2015]. Stanisław Żelichowski z PSL uważał, że decyzja prezydenta może mieć przedwyborczy charakter. Poseł przypominał, że podczas prac nad ustawą eksperci nie wskazywali na niebezpieczeństwa, o których wspominano w oświadczeniu Kancelarii Prezydenta. Żelichowski dodawał, że temat ustawy dzielił klub PSL, jednak jego zdaniem, jeżeli mogłaby ona ułatwić komuś życie, to on sam nie widzi powodu, dla którego nie należałoby tego zrobić [Komentarze po decyzji… 2015].

6. Zakończenie

Przed zgłoszeniem projektu problem regulacji prawnych dotyczących tożsamości płci nie znalazł miejsca w dokumentach programowych poszczególnych ugru-powań posiadających reprezentację parlamentarną. Głosowania nad projektem ustawy wskazują na to, że temat regulacji prawnych dotyczących tożsamości płci wyraźnie różnicuje prawą i lewą stronę sceny politycznej. Ugrupowania prawicowe opowiadały się przeciwko ustawie. Upatrywały w niej zagrożenia wskazując, że może stać się ułatwieniem dla środowisk homoseksualnych. Według pomysłodaw-ców projektu ustawa miała być odpowiedzią na potrzeby osób transpłciowych, których sytuacja nie jest regulowana przez polskie prawo.

Warto zaznaczyć, że w wielu krajach europejskich osoby transpłciowe muszą się poddać zabiegowi chirurgicznemu i sterylizacji. Prawo wymaga także, aby zdiagnozowano u nich zaburzenie psychiczne, a jeśli są w związkach małżeńskich muszą wziąć rozwód. Wtedy dopiero zmiana płci może zostać uznana przez sąd².

2 W 2015 r. Irlandia, prawnie uznając status osób transpłciowych, przyjęła ustawę zezwalającą na prawną zmianę płci bez interwencji medycznej i uzyskiwania zgody władz. Był to trzeci kraj europejski, po Danii i Malcie, zezwalający dorosłym osobom transpłciowym na bezproblemową zmianę płci prawnej. Irlandia stała się także pierwszym krajem na świecie, w którym małżeństwa

Płeć jako temat polityki na przykładzie regulacji prawnych... 159 Dodać należy, że chociaż „demokracje zazwyczaj przestrzegają praw czło-wieka lepiej niż systemy autorytarne, mogą łamać prawa człoczło-wieka, zaś ochrona tych praw może wymagać nałożenia na demokrację ograniczeń” [Grabowska, Szawiel 2003: 75]. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o uzgodnieniu płci 23 lipca 2015 r. Została ona jednak zawetowana przez prezydenta Dudę 2 października 2015 r. Prezydent wskazał, że wątpliwości wzbudzają reguły proceduralne zawarte w ustawie, jak chociażby realna rola sądu w podejmowaniu decyzji w sprawach o uzgodnienie płci. Odmawiając podpisania ustawy, Andrzej Duda żywił także obawę, że sąd może zostać sprowadzony do „roli notarialnej”.

Prezydent dodawał, że wskutek orzeczenia sądu dotychczasowy akt urodzenia podlega utajnieniu i zostaje zastąpiony nowym, a inne dokumenty urzędowe zostają wydane na nowo z uwzględnieniem zmienionego imienia (imion) oraz nazwiska i nowym numerem PESEL. Wątpliwości wzbudzało także rozwiązanie umożliwiające rozstrzygnięcie wniosku o uzgodnienie płci jedynie na podsta-wie przesłuchania wnioskodawcy oraz przedstawionych przez niego orzeczeń lekarskich. Zdaniem prezydenta, orzeczenia takie nie będą bezstronne, a jako dokumenty prywatne nie mogą posiadać waloru opinii biegłych sądowych [Druk nr 3978 2015].

Warte uwagi jest to, że ustawa o uzgodnieniu płci była procedowana w latach 2013-2015, jeszcze za czasów rządów koalicji PO-PSL. Weto nowo urzędującego

jednopłciowe zostały zalegalizowane w ogólnokrajowym referendum [Irlandia uznaje status…].

Rząd w Norwegii złożył propozycję, by rodzice dzieci w wieku od 7 do 16 lat mogli występować z wnioskami o prawną zmianę płci. Propozycja przewidywała, aby osoby w wieku 16 lat mogły decydować, czy są płci męskiej, czy żeńskiej. Decyzję podejmowałyby według własnego uzna-nia, a nie na podstawie diagnozy medycznej. Fizyczna, operacyjna zmiana płci jest w Norwegii dozwolona u osób, które ukończyły 18 lat. Decyzję o prawnej zmianie płci w Szwecji podejmuje podległa władzom rada ekspertów. Wnioskodawca musi wypełnić wniosek dostępny w Interne-cie. Procedurę prawną uzgadniania płci reguluje w Szwecji ustawa z 1972 r. Do 2013 r. jednym z wymogów zmiany płci była przymusowa kastracja. Budziło to wiele kontrowersji. Procedura korekty płci wiąże się z takimi wymogami, jak: dołączenie aktu urodzenia i orzeczenia lekarskiego oraz wyników z przynajmniej dwuletnich obserwacji (w tym badań i testów psychologicznych), z których będzie wynikało długotrwałe odczuwanie przez wnioskodawcę, „że przynależy do innej płci oraz od pewnego czasu zachowuje się w zgodzie z nową płcią” [Zmiana płci… 2015].

Szwedzkie prawo zakładało, że osoby poddające się operacji zmiany płci, muszą zrzec się prawa do prokreacji. Oznaczało to, że musiały przejść operację, która miała uniemożliwić im posiadanie dzieci w przyszłości. Walkę z przepisami podjęło 160 transpłciowych osób, które złożyły zbiorowy pozew o odszkodowanie za przymusową sterylizację. Ostatecznie szwedzki rząd przyznał im rację [Szwecja: będą odszkodowania… 2016]. Możliwość uzgadniania płci w brytyjskim prawie została wprowadzona w 2005 r. na mocy ustawy o uznaniu płci (Gender Recognition Act). Została ona przygotowana w odpowiedzi na przegraną przez Wielką Brytanię sprawę przed Europejskim Try-bunałem Praw Człowieka. Sprawa dotyczyła tego, że Londyn, odmawiając prawa do małżeństwa osobie transseksualnej, naruszył tym samym prawo do prywatności oraz do małżeństwa [Zmiana płci… 2015].

160 Katarzyna Zawadzka

ówcześnie prezydenta odzwierciedlało opinie środowisk prawicowych, według których propozycje zawarte w ustawie były zbyt kontrowersyjne, aby można je było zaakceptować.

Literatura

About Human Rights Watch, 2015, www.hrw.org/about [dostęp: 29.09.2015].

Boratyńska M., 2015, Opinia w sprawie poselskiego projektu ustawy o uzgodnieniu płci w wer-sji po autopoprawkach, http://orka.sejm.gov.pl/rexdomk7.nsf/Opdodr?OpenPage&nr=1469 [dostęp: 4.01.2018].

Czarnecki G., 2008, Sytuacja osób LGBT w Polsce. Raport z analizy sytuacji społecznej, w: Polski Raport Social Watch 2008. Czas na prawa, Warszawa: Koalicja KARAT, 77-80.

Dlaczego nie trzeba się bać ustawy o uzgodnieniu płci?, 2015, transfuzja.org/download/publikacje/

broszura_sejm_ustawa.pdf [dostęp: 17.07.2015].

Do ustawy o uzgadnianiu płci wrócimy w następnym parlamencie, 2015, www.tvp.info/22044153/

do-ustawy-o-uzgadnianiu-plci-wrocimy-w-nastepnym-parlamencie [dostęp: 8.01.2018].

Druk nr 3648, 2015, Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Zdrowia o poselskim projekcie ustawy o uzgodnieniu płci, www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/druk.

xsp?nr=3648 [dostęp: 17.07.2015].

Druk nr 3978, 2015, Wniosek Prezydenta RP o ponowne rozpatrzenie ustawy z dnia 10 września 2015 r. o uzgodnieniu płci, www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/druk.xsp?nr=3978 [dostęp: 4.01.2018].

Fundacja, 2015, http://feminoteka.pl/o-fundacji [dostęp: 29.09.2015].

Gądek J., 2015, Anna Grodzka i Ewa Hołuszko apelują do Andrzeja Dudy, http://m.onet.pl/wia-domosci/kraj,kj18nw [dostęp: 30.09.2015].

Głosowanie nr 17 na 97. posiedzeniu Sejmu, dnia 23 lipca 2015 r. Głosowanie nad przyjęciem w całości projektu ustawy w brzmieniu z druku nr 3648, 2015, www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/

agent.xsp?symbol=glosowania&nrkadencji=7&nrposiedzenia=97&nrglosowania=17 [dostęp:

8.01.2018].

Grabowska M., Szawiel T. (red.), 2003, Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie poli-tyczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunispoli-tycznej Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Grodzka A., 2013, Mam na imię Ania, Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal.

Informacja o wspólnym posiedzeniu Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Zdrowia, 2015, www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/komunikat.xsp?documentId=74E2B05428B8E-3A9C1257EBB004490DA [dostęp: 5.01.2018].

Inna tożsamość płciowa, inny wpis w metryce? Jest projekt ustawy, Grodzka zadowolona, 2015, www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/projekt-ustawy-o-uzgodnieniu-plci-w-sejmie-grodzka-satysfakcjonujacy,561585.html [dostęp: 23.07.2015].

Irlandia uznaje status osób transpłciowych. „To niewiarygodny zwrot”, www.tokfm.pl/Tokf-m/1,130517,18378454,irlandia-uznaje-status-osob-transplciowych-to-niewiarygodny.html [dostęp: 16.07.2015].

Jabłońska Z., Knut P. (red.), 2012, Prawa osób LGBT w Polsce. Raport z badań nad wdrażaniem Zalecenia CM/Rec (2010)5 Komitetu Ministrów dla Państw Członkowskich w zakresie środków zwalczania dyskryminacji opartej na orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej, Warszawa:

Kampania Przeciw Homofobii.

Jackson Preece J., 2007, Prawa mniejszości, Warszawa: Wydawnictwo Sic!

Płeć jako temat polityki na przykładzie regulacji prawnych... 161

Jest szansa odrzucenia weta do ustawy o uzgodnieniu płci. Głosowanie w piątek, 2015, www.tvppar- lament.pl/aktualnosci/jest-szansa-odrzucenia-weta-do-ustawy-o-uzgodnieniu-plci-glosowanie-w-piatek/21985753/page0/21985904?date=20170508 [dostęp: 8.01.2018].

Komentarze po decyzji Andrzeja Dudy ws. ustawy o uzgodnieniu płci, 2015, https://wiadomosci.

onet.pl/kraj/komentarze-po-decyzji-andrzeja-dudy-ws-ustawy-o-uzgodnieniu-plci/e28d0y [dostęp: 2.10. 2016].

Konflikt o uzgodnienie płci, 2015, www.tvn24.pl/polska-i-swiat,33,m/konflikt-o-uzgodnienie--plci,562144.html [dostęp: 23.07.2015].

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. nr 78, poz. 483.

Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., Dz.U. 1993 nr 61, poz. 284.

Letter to the President of Poland on Legal Gender Recognition, 2015, www.hrw.org/news/2015/09/

23/letter-president-poland-legal-gender-recognition [dostęp: 29.09.2015].

Makuchowska M., Pawlęga M. (red.), 2012, Sytuacja społeczna osób LGBT. Raport za lata 2010 i 2011, Warszawa: Kampania Przeciw Homofobii.

„Nie wszyscy nadążają za rozwojem wiedzy medycznej, nawet gdy są lekarzami” – Grodzka z klasą odpowiada posłom, 2015, www.tokfm.pl/Tokfm/1,103454,18749279,szacunek-dla-osob-trans-plciowych-jest-tak-samo-potrzebny-jak.html [dostęp: 11.09.2015].

Oświadczenie RPO ws. uchwalenia ustawy o uzgodnieniu płci, 2015, www.rpo.gov.pl/pl/content/

oswiadczenie-rpo-ws-uchwalenia-ustawy-o-uzgodnieniu-plci [dostęp: 29.09.2015].

Pięta dla Fronda.pl: Sejm zdecydował: Będą „małżeństwa” homoseksualne, www.fronda.pl/a/

pieta-dla-frondapl-sejm-de-facto-zalegalizowal-malzenstwa-homoseksualne,54460.html [dostęp:

30.08.2015].

Podobińska: Wierzę, że prezydent Duda podpisze ustawę o uzgodnieniu płci, 2015, http://wiadomo- sci.gazeta.pl/wiadomosci/10,114927,18411304,podobinska-wierze-ze-prezydent-duda-podpisze--ustawe-o-uzgodnieniu.html [dostęp: 24.07.2015].

Popieramy ustawę o uzgodnieniu płci!, 2015, http://feminoteka.pl/aktualnosci/popieramy-ustawe--o-uzgodnieniu-plci [dostęp: 29.09.2015].

Poselski projekt ustawy o uzgodnieniu płci, druk nr 1469, 2015, www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/druk.

xsp?nr=1469 [dostęp: 17.07.2015].

Proces legislacyjny. Poselski projekt ustawy o uzgodnieniu płci, 2015, www.sejm.gov.pl/sejm7.

nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=1469 [dostęp: 22.07.2015].

Projekt ustawy o uzgodnieniu płci, tekst ustawy ustalony ostatecznie po rozpatrzeniu poprawek Senatu, 2015, http://orka.sejm.gov.pl/proc7.nsf/ustawy/1469_u.htm [dostęp: 25.09.2015].

Rzeczkowski M.N., 2015, Co zakłada projekt ustawy o uzgodnieniu płci?, http://transoptymista.

pl/zalozenia-projektu-ustawy-o-uzgodnieniu-plci [dostęp: 17.07.2015].

Sejm podejmie dziś decyzję ws. ustawy o uzgodnieniu płci, 2015, www.radiomaryja.pl/informacje/

sejm-podejmie-dzis-decyzje-ws-ustawy-o-uzgodnieniu-plci [dostęp: 11.09.2015].

Sejm uchwalił ustawę o uzgodnieniu płci. Wielka radość jej zwolenników, którzy gościli na sali posiedzeń, 2015, http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114871,18409799,sejm-uchwalil--ustawe-o-uzgodnieniu-plci-grodzka-to-kompromis.html#Czolka3Img [dostęp: 23.07.2015].

Sprawozdanie stenograficzne z 55. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 6 grudnia 2013 r. (czwarty dzień obrad), 2013, www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/stenogramy.xsp?rok=2013 [dostęp: 4.01.2018].

Subject: Call on Your Excellency to Sign the Gender Accordance Act into Law, 2015, http://

ilga-europe.org/sites/default/files/letter_to_president_duda_-_legal_gender_recognition.pdf [dostęp: 29.09.2015].

Subject: Give Legal Certainty to Transgender Citizens and their Families – Sign the Gender Accordance Act into Law, 2015, http://tgeu.org/wp-content/uploads/2015/09/2015-09-18_L_

Duda.pdf [dostęp: 29.09.2015].

162 Katarzyna Zawadzka

Szwecja: będą odszkodowania dla osób transpłciowych, 2016, http://strajk.eu/szwecja-beda-odszkodowania-dla-osob-transplciowych [dostęp: 5.01.2018].

Ustawa o uzgadnianiu płci: Będzie odrębna procedura sądowa?, 2015, http://prawo.gazetaprawna.

pl/artykuly/884269,ustawa-o-uzgadnianiu-plci-bedzie-odrebna-procedurasadowa.html [dostęp:

22.07.2015].

Ustawa o uzgodnieniu płci trafi do prezydenta, 2015, www.polskieradio.pl/78/1227/Artykul/

1502320,Ustawa-o-uzgodnieniu-plci-trafi-do-prezydenta [dostęp: 11.09.2015].

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U. 2018, poz. 155.

W Sejmie o uzgodnieniu płci: „To kpina z państwa i obywateli”, 2015, http://ekai.pl/wydarzenia/

temat_dnia/x90825/w-sejmie-o-uzgodnieniu-plci-to-kpina-z-panstwa-i-obywateli [dostęp:

22.07.2015].

Zamęcki Ł., 2011, Społeczne podstawy ładu politycznego, Warszawa: Wydawnictwo Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Zmiana płci: jakie rozwiązania są przyjęte w Europie?, 2015, www.rynekzdrowia.pl/Prawo/

Zmiana-plci-jakie-rozwiazania-sa-przyjete-w-Europie,153611,2,1.html [dostęp: 27.07.2015].

Gender as a Political Issue in the Context of Regulations on Gender Identity

Summary. The chapter is centered on the theme of gender identity that has surfaced in public debate in the wake of recently proposed legislation. At the same time, the situation of transgender people in Poland is outlined. Questions on the attitude of political groups and individual politicians toward the issue are also addressed.

Keywords: sex, gender, gender identity, politics

Chorzowskie Studia Polityczne

Nr 14 rok 2017

Streszczenie. Celem niniejszego artykułu, opisującego realia z perspektywy marginesów hetero- i cisnormatywności, jest ukazanie sytuacji osób transpłciowych i niebinarnych w Polsce na tle innych krajów. Poprzez analizę językowych, prawnych, społecznych i kulturowych aspektów omawiana jest kwestia widzialności osób transpłciowych, która postrzegana jest jako narzędzie do walki o poprawę sytuacji płciowych odmieńców.

Słowa kluczowe: osoby transpłciowe, niebinarność, marginesy, język

1. Wstęp

Mówiąc o kwestiach związanych z płcią społeczno-kulturową (gender) main-streamowe dyskursy skupiają się przede wszystkim na kobiecości i męskości¹ lub osobach o nieheteronormatywnej orientacji seksualnej (gejach, lesbijkach i osobach biseksualnych). Uwaga rzadko zwraca się w stronę marginesów

1 Dzięki rozwojowi gender studies i uwzględnianiu perspektywy genderowej we współczes-nych badaniach nad płcią i tożsamościami płciowymi mówimy raczej o kobiecościach i męskościach w liczbie mnogiej. O nieistnieniu jednej monolitycznej kategorii „kobieta” pisała już choćby Monique Wittig [2007]. Z kolei o różnorodności i mnogości męskości pisze aktualnie wielu badaczy, również w Polsce [zob. Śmieja 2010, 2015; Kaliściak 2017; Lis 2015; Kimmel, Hearn,

1 Dzięki rozwojowi gender studies i uwzględnianiu perspektywy genderowej we współczes-nych badaniach nad płcią i tożsamościami płciowymi mówimy raczej o kobiecościach i męskościach w liczbie mnogiej. O nieistnieniu jednej monolitycznej kategorii „kobieta” pisała już choćby Monique Wittig [2007]. Z kolei o różnorodności i mnogości męskości pisze aktualnie wielu badaczy, również w Polsce [zob. Śmieja 2010, 2015; Kaliściak 2017; Lis 2015; Kimmel, Hearn,

W dokumencie Gender w naukach społecznych – poszukiwania i rekomendacje (Stron 155-163)