71
P O S TA 4 3publikowanych w weekendowych do-datkach wrocławskiej Gazety Wyborczej, po szereg obrazów z motywem złośliwie komentujących rzeczywistość futrzaków i najnowsze prace, powstałe na przestrzeni ostatnich dwóch lat.
To, co wyraźnie zostało na tej wysta-wie ukazane, to wyjątkowa wrażliwość jej autora na to, co dzieje się dookoła niego. Na codzienność. Napotkani ludzie, znale-zione przedmioty, przypadkowy wzornik kolorów Duluxa, strzępy zasłyszanej w ba-rze rozmowy, doniesienia medialne – to wszystko zostaje niejako wyrwane ze swojego pierwotnego kontekstu i prze-niesione na podatny grunt wyobraźni artysty. Staje się inspiracją dla kolejnych dzieł, a nierzadko o kształcie owych dzieł po prostu decyduje. Jak przedmioty, któ-rym Wajda oddaje ostatnio powierzchnię swoich obrazów, ich treść, a czasem na-wet tytuł. Fascynacja rzeczami, które – jak określiła to matka chrzestna sztuki kampu, Susan Sontag – są tym, czym nie są.
Antek Wajda . Ojciec polski, , olej i akryl na płótnie oraz klapek, x cm . Małpa, , akryl, płótno, aparat
fotograficzny, x cm . Lesba, ,
akryl, olej, płótno, rękawiczka nóż, x cm . Leda, , olej, płótno, x cm
72
P O S TA W Y Antek Wajda . Sowy gnieżdżą się w odciętych kablach, , akryl, płótno, olej i pady, x cm . Ostatni Esemesman, , akryl, płótno, rękawiczka, telefon komórkowy, x cmW 2012 roku galeria BWA Awangarda we Wrocławiu pokazała wy-stawę „A. Wajda. Ojciec Polak” – zbiór obrazów, a właściwie asamblaży, których kompozycja i treść zostały narzucone przez codzienne przed-mioty, jak klapek, psi kaganiec, rękawiczka czy resztka rozbitej butelki. Rzeczy przypadkowo znalezione, wyrzucone na ulicę jako zużyte lub niepotrzebne, na obrazach Wajdy zyskały zupełnie nowy, wyzwolony od swojej utylitarnej funkcji, kontekst. Stały się nośnikami nieoczeki-wanych znaczeń, prowadziły prowokacyjną grę na skojarzenia i wy-trącały widza z pozornego, uporządkowanego według narzuconych kategorii, sposobu postrzegania świata. W tytułowej pracy Ojciec
Po-lak zaskakującej konfrontacji uległa postać silnego mężczyzny w
po-zie bohatera amerykańskich komiksów, który w miejscu głowy miał trywialnego, plastikowego klapka. Skojarzenie formy przedmiotu z wizerunkiem krzyczącej twarzy było nieodparte, a jednocześnie su-gerowało odczarowanie stereotypu „prawdziwego” Polaka i ojca jako usankcjonowanej przez tradycję głowy rodziny.
Podobny zabieg Wajda przeprowadził w kilku pracach pod wspól-nym tytułem „Esesmani”. Ubrane w czarne mundury postacie zamiast głów mają czarne rękawiczki, w których palcach trzymają telefony ko-mórkowe. Prosta zabawa słowem, gdzie esemes został zastąpiony eses-manem, ma jednak dodatkowy podtekst. – Telefon komórkowy to
współ-czesny symbol zniewolenia – mówi autor. – Taki nasz codzienny, globalny totalitaryzm.
Motyw telefonu, a dokładnie jego słuchawkę, Wajda wykorzy-stał raz jeszcze w obrazie Złe wieści. Kabel telefoniczny zastąpił w tym
przypadku ciałem wijącego się węża, nadając wynalazkowi Aleksandra Bella dwojakie znaczenie – środka komunikacji ze światem, a jedno-cześnie przekaziciela tytułowych złych nowin.
Nie wszystkie prace Wajdy przynoszą jednak głębszą refleksję. Równie często są to efekty gry skojarzeń czy zabawy formą, o któ-rej kierunku decyduje najczęściej kształt wybranego przedmiotu.
Samiec Diora, Sowy gnieżdżą się w odciętych kablach lub Samica PSX
to udana próba dostrzeżenia w mało interesujących pozornie rzeczach nieoczekiwanych postaci bądź zjawisk. Jak sam podkreśla, czasem musi minąć sporo czasu, aby odnalazł w danym przedmiocie to „coś”.
– Niejednokrotnie pomaga mi w tym fotografia – przyznaje. – Często najpierw robię temu, co znalazłem, szereg zdjęć. Później przyglądam się tym zdjęciom, obracam je, konfrontuję ze sobą. W ten sposób odkrywam potencjał danej rzeczy.
Czasem jedna taka rzecz okazuje się być na tyle inspirująca, że na jej bazie powstaje osobny cykl prac. Tak było z niepozornym wydawa-łoby się kanistrem, który – a właściwie tylko jego część – Antek Wajda znalazł na plaży podczas wakacji w Egipcie. – Zabrałem go ze sobą,
bo wydał mi się frapujący, przykuł moją uwagę – opowiada. – Chyba wte-dy jeszcze nie pomyślałem o nim w kategorii przyszłych obrazów, raczej jako o pamiątce z Egiptu. Pamiętam, że wszyscy Polacy, którzy byli wraz z nami w tym samym hotelu, pokazywali jakieś kupione bibeloty i fi-gurki, które zabiorą ze sobą do domu. Ja miałem ten pocięty kanister, jakiś pęk drutu i jeszcze kilka znalezionych śmieci. Patrzyli na mnie jak na wariata...
W znalezionym fragmencie kanistra Wajda dostrzegł twarz, a w ka-nistrowym wlewie zarys ust, które układają się w taki sposób, gdy chcemy wymówić literkę „o”. Od tego momentu aktywnie rozpoczął poszukiwania innych porzuconych kanistrów, a gdy znalazł ich wy-starczającą ilość, postanowił uczynić je głównymi bohaterami swoje-go kolejneswoje-go cyklu obrazów. Tak powstały prace, w których postacie zwierząt i ludzi zamiast głowy mają różnej wielkości i koloru kanistry. Tytuł każdej z nich zaczyna się właśnie samogłoską „o”, na przykład
Oszust czy Okolice Oświęcimia Obecnie, a sama literka stała się
wspól-nym tytułem wystawy, którą mogliśmy oglądać w CK Agora we Wro-cławiu wiosną 2013 roku.
Nadanie nowej roli przedmiotom to efekt artystycznych poszuki-wań ostatnich dwóch, trzech lat. Wcześniej Wajda chętnie sięgał po po-staci zwierząt, które obdarzał mocno krytycznym podejściem do świata i ciętym językiem oraz dał się poznać jako satyryk w cyklu rysunków publikowanych w Gazety Wyborczej. Bezbłędnie punktował w nich i komentował bieżące wydarzenia z właściwym sobie, charakterystycz-nym poczuciem humoru. W podobcharakterystycz-nym, humorystyczcharakterystycz-nym tonie utrzy-mane były jego prace zaprezentowane na wystawie „Myślę więc jestem sum” we wrocławskiej Galerii II Piętro w 2008 roku, gdzie w mistrzow-ski sposób pokazał swój kunszt w zabawie słowem. W międzyczasie napisał książkę (A. Wajda, Banbury. Zdarzenia na brygu), zilustrował bajkę dla dzieci (Nochal Czarodziej) i bierze udział w coraz to nowych projektach kulturalnych.
Wydawać by się więc mogło, że Antek Wajda już za wiele nie musi. Jest świetnie rozpoznawalny i uwielbiany przez publiczność, nawet jeśli on sam trochę marudzi. A w wieku 37 lat ma już za sobą wysta-wę retrospektywną...
A jednak zdaje się być już nieco zmęczonym kilkuletnią zabawą z rzeczami i futrzakami.
– Nie chce mi się już grać z przedmiotem – deklaruje. – W pewnym momencie mojego życia pojawił się jakiś pomysł, koncepcja budowania obrazu wokół rzeczy przypadkowej, znalezionej. Ten pomysł był przeze mnie w kolejnych pracach kontynuowany, rozwijany. Chyba przyszedł już czas, w którym chciałbym ten etap zamknąć, przejść do czegoś nowego. Tylko cały czas nie wiem, co to mogłoby być...
Kokieteria? Być może. Ale jestem spokojna. Cokolwiek by to nie było, wiem, że będzie oryginalne i że pewnie mnie zaskoczy. I że
zu-pełnie nie ma sensu zastanawiać się, co to mogłoby być... n
1
73
P
O
S
TA
M
alarstwo Beaty Ewy Białeckiej zagościło wpaź-dzierniku 2013 roku we Wrocławiu dzięki galerii „Arttrakt”, którą prowadzi ambitna kuratorka Ida Smakosz. Wystawa pt. „Niemoc” była niewątpliwie kontynu-acją wcześniejszych cykli malarskich Białeckiej, w których – według deklaracji samej autorki– ostatni obraz nie tylko
doświetla te poprzednie, ale również implikuje powstanie następnych.
Wernisaże mają tę zaletę, że można na nich spotkać au-torów wystawianych prac. Dzięki temu mogłam osobiście poznać „niesławną” malarkę, której sztuka budzi tak wiele kontrowersji. Przytoczę pierwszy z brzegu cytat napisany przez internautę sygnującego się pseudonimem „Rejtan”, który „rozdziera szaty” nad malarstwem Białeckiej i pisze m. in.: (…) jakże trzeba nie mieć nic do powiedzenia – by św.
Sebastianowi (raz po przykuciu go do pala naszpikowanego