W spółczesna teologia (podobnie jak nauczanie O jców Kościo ła) przypom ina ścisły związek D ucha Świętego z M atką Słowa Wcie lonego. Teologowie są zasadniczo zgodni co do tego, że całe życie M aryi było do głębi przeniknięte czynną, dynam iczną i uświęcają cą obecnością D ucha Świętego228. Jed n ak najważniejszym m om en tem obecności D ucha Świętego w życiu M aryi było Wcielenie, gdzie m oc D u cha d o k o n a ła w Dziewicy z N az a re tu (za Jej zgodą) naj bardziej zdum iew ającego dzieła zjednoczenia Boga z człow iekiem i uczyniła Ją „zbaw czobrzem ienną”229. Podobnie spraw ę ujmuje Jan Paweł II, dla którego m isterium W cielenia jest centralnym punktem odniesienia w ukazywaniu relacji „M aryja a D uch Święty”. Poboż ność chrześcijańska, chcąc przybliżyć zw iązek M aryi z D uch em Świętym, nadaw ała Jej liczne tytuły. W śród nich dw a zasługują na szczególną uwagę z racji posługiw ania się nim i przez Papieża: Świą
tyn ia D ucha i O blubienica D ucha Świętego. Stąd też form uły te
zostaną poddane teologicznej refleksji w celu wydobycia z nich tre ści teologicznej.
R M 20.
227 JAN PAWEŁ II, Misja kobiety w dziedzinie wychowania (30.07.1995), LO 16(1995) nr 1 0 ,5 3 .
228 Z ob. L. BALTER, Rola Ducha Świętego w życiu M aryi, w: M atka Odkupiciela.
K om entarz d o encykliki R edem ptoris M ater, red. ST. GRZYBEK, Kraków 1988,
137; T EN Ż E, D uch Ś w ięty w tajem nicy M aryi i Kościoła, w: M atka Jezusa
p ośród pielgrzym ującego Kościoła, red. J. S. GAJEK, К. РЕК, Warszawa 1993,
2 4 3 -2 5 7 ; Z. KIJAS, P nęum atologiczny charakter życia M aryi w edług Pawia
E vdokim ow a, w: TAM ŻE, 2 5 9 -2 7 6 ; M . W SZOŁEK, Pneumahagijna zasada o d n o w y kultu maryjnego, w: N auczycielka i M atka. Adhortacja Pawia VI Marialis cultus na tem a t rozw oju należycie pojętego kultu maryjnego. Tekst i kom entarze,
red. S. C. NAPIÓRKOWSKI, Lublin 1 9 9 1 , 1 9 8 -2 0 6 ; S. GRĘŚ,M aryja w zorem
Życia w Duchu Ś w iętym , W łocław ek 1 9 9 5 . Obszerną bibliografię pośw ięconą
zagadnieniu Maryja a D uch Święty podaje: R. KARWACKI, N ajśw iętsza M aryja
Panna a D uch Św ięty, „Summarium” 1 1 -1 2 (1 9 8 2 -1 9 8 3 ) 1 2 5-134.
229 S. C. NAPIÓRKOWSKI, G łów n e idee Marialis cultus, w: Jak czcić M atkę Bożą?
Adhortacja apostolska papieża Pawia VI Marialis cultus o n ależytym kształtowaniu i rozwijaniu kultu N ajśw iętszej M aryi Panny. Przygotow ał do wydania i w stępem opatrzył Stanisław Celestyn N apiórkowski, franciszkanin, N iepokalanów 1986
[błędnie podano 1984], 11. 2 9 5 M ary ja a T ró jc a Ś w ię ta w m is te ri u m W c ie le n ia
3 .1 . D u c h Ś w ię ty a M a ry ja w M is te r iu m W c ie le n ia
Przyczyną dzieła Wcielenia jest cała Trójca Święta. Ewangelie oraz Ojcowie przypisują to dzieło Duchowi Świętemu230. Jan Paweł II nazy w a je dziełem największym231, najwspanialszym i najdoskonalszym232; najwyższym233, najpełniejszym objawieniem mocy Ducha Świętego234. Prawdę o szczególnym udziale Ducha Świętego we wcieleniu Boskiego L ogosu, Papież oddaje bogactw em sform ułow ań: M aryja poczęła
z Ducha235, w mocy Ducha236, mocą Ducha237, za sprawą Ducha13*, dzię ki interwencji Ducha239, za pośrednictwem Ducha240, przez działanie Ducha241. Wyrażenia te niosą w sobie bardzo głęboki przekaz treści teo
logicznej. Podkreślają w różny sposób szczególną rolę Trzeciej Osoby Boskiej w dziewiczym poczęciu Jezusa, powstaniu Jego człowieczeń stwa, jedności hipostatycznej i świętości.
230 JA N PAWEŁ II, D ziałanie Ducha Św iętego w tajem nicy Wcielenia (6 .0 6 .1 9 9 0 ), W W D 1 9 2 ; T E N Ż E , T a jem n ica W cielen ia. D u ch Ś w ię ty a u to r e m u n ii
hipostatycznej (23.05.1990), W W D 190. Por. R. KARWACKI,Problem Theotókos w aspekcie teologicznym , w: M aryja w Tajem nicy C hrystusa..., 6 0 -6 2 .
231 [...] poczęcie [...] i narodziny Jezusa Chrystusa są największym [podkr. moje, WS]
dziełem , jakiego dokonał D uch Ś w ięty w dziejach stworzenia oraz w dziejach zbawienia. DV 50; [...] największym [podkr. moje, WS] dziełem , jakiego dokonał D uch Święty, dziełem , od którego w szystkie inne są w stałym odniesieniu i z którego czerpią jak ze źródła, jest w łaśnie dzieło Wcielenia Słowa Przedwiecznego w łonie M aryi D ziew icy. JAN PAWEŁ II, List do E piskopatu Kościoła Katolickiego..., 3 98 ;
por. TEN ŻE, O jczyzna jest darem i zadaniem (3 .0 5 .1 9 8 1 ), APP I, 3 68; T EN Ż E,
Świadectwo Nadziei, którą Kościół chce zw iastow ać wszystkim łudziom ( 8.12.1981),
N P i y 2, 395; TENŻE, Tajemnica Wcielenia..., 189.
232 Tb najwspanialsze [podkr. moje, WS] dzieło, jakiego dokonał Duch Św ięty poprzez
Wcielenie, czyli „uczłowieczenie” Słow a Przedwiecznego, B oga-Syna, dokonało się w D ziew icy z N azaretu [...]. Tak w ięc dziełem Ducha Przenajświętszego, dziełem najdoskonalszym [podkr. m oje, WS] w dziejach stw orzenia i zbaw ien ia jest równocześnie to, że Syn Boży wspólistotny Ojcu Przedwiecznemu stal się człowiekiem - oraz to, że Maryja z Nazaretu, służebnica Pańska z rodu Dawida, stała się prawdziwą M atką Boga: Theotókos. TEN ŻE, Całą rodzinę ludzką Tobie, M atko, zaw ierzam y
(7 .0 6 .1 9 8 1 ), N P IV, 1, 59 6 .
233 T EN Ż E, D ziałanie Ducha Św iętego w tajem nicy Wcielenia (6 .0 6 .1 9 9 0 ), W W D 1 9 2 .
234 T E N Ż E , Znaczenie dziew iczego poczęcia Jezusa (3 1 .0 7 .1 9 9 6 ), LO 1 7 (1 9 9 6 ) nr 10, 22.
235 T EN Ż E, O jczyzna jest darem i zadan iem ..., 36 8 .
236 T E N Ż E , Jezus Chrystus przychodzi w m ocy Ducha Świętego (5 .0 8 .1 9 8 7 ), WWJ 2 1 4 -2 1 5 .
237 T EN Ż E, W M aryi rozpoczyna się historyczna m isja Syna w Duchu Ś w iętym (2 1 .1 1 .1 9 7 9 ), N P II, 2, 4 0 5 .
238 T E N Ż E , T ajem nica W c ielen ia ..., 1 9 0 ; T E N Ż E , M aryja w p e r s p e k ty w ie
tryn ita m ej..., 42; TEN Ż E, O jczyzn a jest darem i zadaniem ..., 3 6 8 ; T EN Ż E , Serce Jezusa..., 90.
239 T EN Ż E, Tajemnica Wcielenia: „I poczęła z Ducha Św iętego”..., 179. 240 TEN Ż E, O jczyzna jest darem i zadan iem ..., 3 6 8 .
Duch Święty we Wcieleniu objawia się jako ten, który „daje ży cie”. Papież wyjaśnia: N ie chodzi tylko o owo „tchnienie życia”, k tó
re jest cechą istot żyjących, ale o życie samego Boga: życie Boskie. D uch Święty, któ ry jest w Bogu niejako tchnieniem Miłości, Darem ab so lu tn ym (nie stw o rzo n y m ) Boskich Osób, w e W cieleniu Słow a działa jako tchnienie tejże M iłości do człowieka: do samego Jezusa, do natury ludzkiej242. Duch Święty daje Jezusowi nie tylko życie ludz
kie, ale również z racji unii hipostatycznej obdarza Go życiem Bożym. Jan Pawel II m ocno akcentuje szczególną rolę D ucha Świętego w przygotow yw aniu M aryi do Bożom acierzyńskiej funkcji. D uch
Święty sprawia, że M aryja jest w pełni przygotowana na to, by stać się M atką Syna Bożego243. Pierwszym etapem tego przygotowania było
Niepokalane Poczęcie. D uch Święty zstępuje na Maryję, w Niej dzia
ła - mówiąc chronologicznie - jeszcze przed Wcieleniem, to jest w Jej N iepokalanym Poczęciu. D okonuje się to przez wzgląd na Chrystusa, Jej Syna, w ponadczasow ym kontekście tajem nicy Wcielenia. N iep o kalane Poczęcie jest Jej zaa ntycyp o w a nym udziałem w dobrodziej stw ach Wcielenia i O dkupienia, w których „dar z siebie” Boga dla człowieka osiąga swój szczyt i pełnię. Jest to dzieło Ducha Świętego244.
D uch Święty jest spraw cą uświęcenia N iepokalanej M ary?45. O w o cem działania Ducha Świętego jest pełnia łaski przygotowująca M aryję do bycia M atką Syna Bożego246. W arto zwrócić uwagę na tę pneu- m atologiczną interpretację N iepokalanego Poczęcia.
D uch Święty przygotow yw ał M aryję do nadzw yczajnego m a cierzyństwa poprzez Dziewictwo247. M aryja w ybrała ideał dziewic-242 TEN ŻE, Tajemnica W cielenia..., 190.
243 TEN ŻE, Tajemnica Wcielenia: „I poczęła z Ducha Ś w iętego”..., 180.
244 TENŻE, Duch Święty i Maryja: w zór osobistego związku Boga i człowieka. ..,183-184. 245 TEN ŻE, D ziałanie D ucha Świętego w tajem nicy Wcielenia..., 193.
246 TEN Ż E, Tajemnica Wcielenia: „I poczęła z Ducha Ś w iętego”..., 180.
247 TEN ŻE, Błogosławiona D ziew ica M aryja a życie konsekrowane..., 561 ; TEN Ż E,
M aryja - w zó r d ziew ictw a ..., 24.
248 Podjętą przez M aryję decyzję o dziew ictw ie m ożna w ytłu m a czyć tylko i w yłącznie
działaniem Ducha Świętego. TEN Ż E, Tajemnica Wcielenia: „ I poczęła z Ducha Św iętego”..., 180; N a leży za tem uznać, że Maryja w ybrała ideał d ziew ictw a p o d w p ły w e m n adzw yczajn ego natchnienia tego sam ego Ducha Świętego, k tóry w całej późniejszej historii K ościoła będzie prow adził bardzo w iele kobiet drogą d z ie w ic z e j k o n sek ra cji. T E N Ż E , P o sta n o w ie n ie z a c h o w a n ia d z ie w ic tw a
(2 4 .0 7 .1 9 9 6 ), LO 1 7 (1 9 9 6 ) nr 10, 21; W ybierając życie w dziew ictw ie, m łoda
niew iasta z N azaretu odpo w ia d a ła na w ew n ętrzn e pow ołan ie, to zn aczy na natchnienie Ducha Świętego, który ukazyw ał Jej znaczenie i w a rto ść dziewiczego daru z samej siebie. TEN ŻE, Maryja - w zór dziewictwa. ..,2 3 ; Zresztą Duch Święty, który natchnął M aryję do w yb o ru d ziew ictw a w perspektyw ie Wcielenia i k tó ry pragnął, by dokonało się ono w środowisku rodzinnym sprzyjającym w ychowaniu Dziecięcia, mógł również sprawić, by w Józefie zrodził się ideal dziew ictw a TENŻE, D ziew icza jedn ość M aryi i Józefa (2 1 .0 8 .1 9 9 6 ), LO 1 7 (1 9 9 6 ) nr 10, 24; Wola
M ary ja a T ró jc a Ś w ię ta w m is te ri u m W c ie le n ia
tw a p o d w pływ em nadzwyczajnego natchnienia D ucha Świętego248 i zachow ała je dzięki Jego m ocy249.
M aryja w m om encie Z w iastow ania doświadczyła zesłania D u cha Św iętego250, k tó re Papież określa jako: nadzw yczajne w ylanie
m iłości Bożej251. Dzięki tem u zstąpieniu D ucha Św iętego w chwili
Z w iastow ania, M aryja została w sposób jedyny i niep ow tarzalny zespolona z tajem nicą Chrystusa252. W chwili Zw iastow ania otrzy
m ała szczególną pełnię Ducha Świętego. Ta szczególna pełnia ozna
cza m .in. pełnię m odlitw y253.
W fakcie zstąpienia D ucha Świętego na M aryję w Z w iastow a niu pojawia się coś now ego i oryginalnego w stosunku do zapowiedzi Starego Testam entu, który m ów ił tylko o zstąpieniu D ucha na przy szłego M esjasza: I w yro śn ie różdżka z pnia Jessego, w yp u ści się
odrośl z jego korzeni. I spocznie na niej D uch Pański (Iz 11, 1-2); D uch Pana Boga nade mną, bo Pan m nie namaścił (Iz 61, 1). Tym
czasem w Ł ukaszow ym opisie D u ch Święty zstępuje n a M aryję. N ow ość polega na tym, że zstąpienie D ucha dotyczy kobiety. Z d a niem Papieża dzięki tem u zostaje uw ydatniona w sposób szczegól ny rola niew iasty w e W cieleniu, jak rów nież szczególna więź p o m iędzy niew iastą a D uchem Świętym254.
Ojciec Święty podkreśla w spółdziałanie M aryi z D uchem Świę tym w tajemnicy Wcielenia. N azyw a M aryję pierwszą w spółpracow nicą M ocy N ajw yższego, która osłoniła Ją w m om encie Z w ia sto
w ania przez pełn e blasku zstąpienie D ucha Św iętego (por. Ł k 1,
35J 255. M aryja zawsze posłuszna działaniu D ucha Świętego256 była m u najbardziej ze wszystkich ludzi oddana, najpełniej poznała m oc D ucha Świętego przez fakt poczęcia Słowa w dziewiczym łonie257;
M aryi, b y za ch o w a ć d zie w ic tw o w środow isku, w którym ten ideai nie b y ł rozpowszechniony, jest zaskakująca. Jej decyzja jest ow ocem specjalnej łaski Ducha Świętego. TEN ŻE, Błogosławiona D ziew ica M aryja a życie konsekrowane..., 5 60.
249 TEN ŻE, W imieniu Jezus - pełnia człow ieczeństw a (1.0 1 .1 9 9 1 ), LO 12(1991) nr 2 -3, 33.
“ o TEN Ż E, M atka nieustającej p o m o cy (2 5 .0 5 .1 9 8 7 ), LO 8 (1 9 8 7 ) nr 6, 12. 251 TEN ŻE, M iłość tajem nicą historii zbawienia. Przesłanie papieskie do kardynałów
i biskupów, przyjaciół ruchu „Focolari” (6 .0 2 .1 9 9 7 ), LO 1 8 (1 9 9 7 ) nr 4 -5 , 8.
252 TENŻE, Udział M aryi w oczekiwaniu na zesłanie Ducha Świętego (28.06.1989), W W D 33.
253 TEN ŻE, Z M aryją ro zw a ża m y tajem nice odkupienia św iata (2 .1 0 .1 9 8 2 ), LO 4 (1 9 8 3 ) nr 7, 20.
254 T EN Ż E, Tajemnica Wcielenia: „I poczęła z Ducha Św iętego”..., 179. 255 TEN Ż E, L ist d o E piskopatu Kościoła Katolickiego..., 395.
256 T EN Ż E, Świadek Ewangelii (2 6 .1 2 .1 9 9 7 ), LO 1 9 (1 9 9 8 ) nr 2 , 21.
257 T E N Ż E , Całą rodzinę ludzką Tobie, M atko, zaw ierzam y (7 .0 6 .1 9 8 1 ), N P IV, 1, 5 9 6 ; TEN Ż E, A k t zawierzenia. M odlitw a przed ołtarzem „Salus Popułi R om an i”
jest w zniosłym p rzykładem uległości D uchow i Św iętem u258, przy k ładem w sp ó łp racy z D u chem Św iętym 259, n a jw y ższy m św iadec
tw e m tego, czego D uch Boży dokonać m oże w człow ieku, gdy od nawia go o d w ew nątrz [...] odpowiada p ełnym wierności posłuszeń stw em [...] na każde poruszenia Ducha Świętego160.
W tajem nicy zw iastow ania Bóg czeka na akt przyzw olenia M a ryi, na dokon an ie w Niej przez D ucha Świętego dzieła Wcielenia. Stąd też W cielenie będące dziełem D ucha Św iętego zawiera w so bie ró w n ież ak t w olnej w oli człow ieka. O d p o w ie d ź d a n a przez Dziewicę z N azaretu jest ow ocem działania D ucha Świętego w Jej osobie i jest w yrazem m iłości, jaka rodzi się w człow ieku na sku tek obecności w Niej D ucha Świętego, który jest M iłością261. Z tego też względu Papież określa poczęcie Jezusa jako ow oc w spółpracy M aryi z D u chem Św iętym 262.
3 .2 . „ P rz y b y te k D u c h a Ś w ię te g o ”
Chrześcijanie o d b ardzo daw na, chcąc w jakiś sposób w y po w iedzieć ścisły zw iązek, jaki zachodzi m iędzy M aryją a D uchem Świętym, nadaw ali Jej różne tytuły: M ieszkanie Ducha Świętego163,
Św iątynia D ucha Świętego164, Przybytek (Sanktuarium , Sacrarium) D ucha Św ięteg o 165. Tym o sta tn im dość często posług uje się J a n
Paweł II266. Tytuł ten zawiera bogaty przekaz teologiczny.
Analogię świątyni (templum) często stosow ano w tytułach m a ryjnych: Templum anim atum (ożywiona), Templum castitatis
(czysto-258 TEN ŻE, Veni, Sancte Spiritus (7 .0 6 .1 9 8 1 ), APP 1 ,3 8 1 ; T EN Ż E , W m ocy Ducha
Św ietego (2 1 .1 2 .1 9 9 7 ), LO 1 9 (1 9 9 8 ) nr 2 , 16; por. ST. N OW AK, M aryja w zorem posłuszeństw a, nadziei i pokory w obec głosu Ducha Świętego, w: Duch Św ięty i Jego obecność w Kościele. Kom isja D uszpasterska E piskopatu Polski. Program D uszpasterski na rok 1997/98, Katowice 1 9 9 7 , 4 1 9 .
259 JAN PAWEŁ II, Świętość najgłębszym wymiarem misyjności Kościoła (14.10.1979), APP I, 140.
260 TEN ZE, O becn ość M aryi w Kościele (2 2 .0 5 .1 9 8 3 ), APP II, 196.
261 TENŻE, Duch Św ięty i Maryja: w zó r osobistego zw iązku Boga i człowieka..., 184- 185. Także p o d w p ły w e m działania Ducha Świętego M aryja udziela odpow iedzi,
będącej św ia d o m ym aktem ludzkiej wolności. T E N Ż E, D uch Ś w ięty i M aryja: M odel zw iązku oblubieńczego m iędzy Bogiem i lu dźm i (2 .0 5 .1 9 9 0 ), W W D 186;
262 TEN Z E, Znaczenie dziew iczego poczęcia Jezusa..., 22.
263 N p . JAN DAMASCEŃSKI, H om ilia in nativitatem B.V. Mariae·. PG 9 6, 676. 264 N p . ANDRZEJ Z KRETY, O ratio V. In sanctissim ae Deiparae D om inae nostrae
A nnuntiationem : PG 9 7 , 896; Rupert z D eutz, D e glorificatione Trinitatis et processione Sancti Spiritus. Liber septim us, cap. XIII: PL 16 9 , 155 („Sponsa
Patris, Sponsa et M ater Filii, Templum Spiritus Sancti”); H elinand z Froidmont,
Sermo XIX. In Assum ptione BMV: PL 2 1 2 , 638; zob. K. WITTKEMPER, Heiliger Geist.II. D ogm atik, w: M arienlexikon, t. 3, St. O ttilien 1 9 9 1 , 111.
2 9 9 M ary ja a T ró jc a Ś w ię ta w m is te ri u m W c ie le n ia
sci), T em plum conditum non m a n u hom inis (zbudow ana nie ręką ludzką), Templum Dei (Boga), Tem plum Deitatis (Bóstwa), Templum
divinitatis (boskości), Templum D om ini (Pana), Templum gratiae (ła
ski), T em plum Jezu Christi (Jezusa C hrystusa), Tem plum iustitiae (sprawiedliwości), Tem plum maiestatis sum m ae (najwyższego maje statu), Tem plum num inis veri (prawdziwej wolności), Tem plum pa
rvi et m agni (małości i wielkości), T em plum pietatis (pobożności), Tem plum plenum Sancti Spiritus (pełna D ucha Świętego), Templum Spiritus Sancti (Ducha Świętego), Templum puritatis (czystości), Tem plum Salomonis (Salomona), Templum Salvatoris (Zbawiciela), Tem plum sanctitatis (świętości), Templum tale elegit Pater Filio (jaką O j
ciec wybrał Synowi), Templum Trinitatis (Trójcy), Templum veritatis (prawdy), Templum vitae (życia)267. Wszystkie te tytuły wyrażają szcze g ó ln ą obecność w M aryi jakiejś n ad p rzy ro d zo n ej rzeczyw istości, zgodn ie zresztą ze znaczeniem słow a „św iątynia” w Biblii, gdzie św iątynia oznacza miejsce zam ieszkania przez bóstw o268.
Tak też należy odczytać p ierw szo rzęd n e znaczenie m aryjnej fo rm u ły Św iątynia D ucha Św iętego: M aryja jest p ełn a obecności D ucha Św iętego, O n w Niej zam ieszkuje jak w świątyni269. Tytuł ten , zdaniem Papieża, podkreśla szczególną więź obecności, m iło
ści i współpracy, jaka łączy M aryję z D u chem Św ięty n i 70. Z p o
wyższej w ypow iedzi wynika, że obecność ta m a charakter dynam icz
265 Pow szechnie przyjmuje się za tw órcę tytułu „Przybytek (sacrarium) Ducha Ś w iętego” św. Izydora z Sewilli (De o rtu e t obitu Patrum 6 7 III, PL 83 148). Bardzo upow szechnił ten tytuł św. Tomasz z Akwinu; por. M . WSZOŁEK,
Pneumahagijna zasada o d n o w y kultu m aryjnego..., 2 0 6 , zwłaszcza przyp. 62;
Terminem „Przybytek Ducha Sw ietego” odnośnie d o Maryi posłużył się Sobór w LG 53.
266 j a n PAWEŁ II, M acierzyństw o M aryi i K ościoła (8 .0 1 .1 9 8 4 ), APP II, 2 7 4 ; T EN Ż E, M o d litw a do M atki Bożej (1 5 .0 6 .1 9 8 4 ), w: Jan Pawel II w Austrii..., Warszawa 1988, 236; TEN ŻE, Afa zaw ierzenia Kolum bii..., 14; TEN ŻE, Wielka
D u ch ow a M atka, Watykan (3 1 .0 5 .1 9 8 7 ), APP III, 2 1 6 ; T EN Ż E, U progu Roku M a ryjn eg o ( 7 .0 6 .1 9 8 7 ) , APP III, 2 1 7 ; R M 9 ; T E N Ż E , M aryja w zo rem doskonałości (1 1 .0 2 1 9 8 8 ), LO 9 (1988) nr 2 ,2 5 ; LO 17(1996) nr 4 ,1 4 ; TENŻE, M aryja w perspektyw ie trynitam ej..., 4 2 ; T EN Ż E, M odlitw a na pierw szy rok przygotow ania do Wielkiego Jubileuszu Roku 2 0 0 0 (3 0 .1 1 .1 9 9 6 ), LO 18(1997)
nr 1, 66; TEN ŻE, M aryja - najznakom itszy członek Kościoła (3 0 .0 7 .1 9 9 7 ), LO 1 8 (1 9 9 7 ) nr 10, 43; T E N Ż E , W zór d ziew ictw a K ościoła (2 0 .0 8 .1 9 9 7 ), LO 18(1997) nr 1 1 ,2 3 ; TENŻE, Przyjdź, Duchu Święty! (3 1 .05.1998), LO 19(1998) nr 8-9, 41; VC 28.
267 G. M . LECHNER, Tempel, w: M arienlexikon, t. 6, St. O ttilien 1 9 9 4 , 36 7 . 268 Z ob. F. ZORELL, Lexicon graecum N o v i Testam enti, Paris 1 9 6 1 , kol. 6 06;
F. SIEG, Sens term inów „hieron“ i „naos” w N o w y m Testamencie, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 4 2 (1 9 8 9 ), 3 3 6 -3 3 7 ; F. AM IOT, Ś w iątynia, STB 9 6 3 -9 6 9 . 269 P. J. GALOT, Prospettive m etodologiche..., 5 2.
270 JA N PAWEŁ II, M aryja - najznakom itszy członek Kościoła (3 0 .0 7 .1 9 9 7 ), LO 1 8 (1 9 9 7 ) nr 10, 43.
ny, której ow ocem jest W cielony Syn Boży271. Z daniem St. Gręsia, słow o „przybytek”, oznaczające najbardziej świętą (intymną) część św iątyni, w skazuje na w y ją tk o w o in tym n ą relację zachodzącą p o
m iędzy N ią a D uchem Św iętym , któ ry wprowadza M aryję w pełnię sw ojej obecności i działania; po d k reśla niezw ykłą godność M aryi
oraz Jej w yjątkow ą św iętość272.
Zamieszkanie D ucha Świętego w M aryi Jan Paweł II umieszcza przede wszystkim na fundam encie łaski273. Ojciec Święty za św. To m aszem p o d k reśla szczególny sposób obecności Boga w każdym człowieku, różny od Jego obecności jako początku i mocy, utrzym u jącej każdą istotę w istnieniu zgodnie z jej naturą. Bóg jest obecny „w now y sposób” w człowieku, jeśli ten otw iera się na Boga, przy
stępuje do Niego, przyjmując dar łaski, przez który m oże Go poznać i ukochać miłością nadprzyrodzoną, jako Gościa swej duszy, stającej się Jego św iętym p rzybytkiem 274. W sposób bardziej w zniosły i d o
skonały urzeczywistnił Bóg swoją obecność w człowieczeństwie Je zusa, tym sam ym ró w n ież w M aryi, poczynającej Słow o, stał się obecny w sposób specjalny i uprzyw ilejow any275. Bóg zamieszkuje w M aryi, udzielając się Jej w Troistości Osób. W tym kontekście Duch Święty jaw i się jako Ten, któ ry w p ew n ym sensie „usuwa dystans”
m iędzy Bogiem i człowiekiem. Jest Osobą, w której Bóg przybliża się do człowieka w jego ludzkiej naturze, aby „dać siebie” człow iekow i w sw oim Bóstwie i aby urzeczywistnić w człowieku - w każdym czło w ieku - now y sposób zjednoczenia i obecności176. Łaska, rozum iana
przez Papieża jako zbawcze udzielanie się Boga, osiąga swój szczyt w tajemnicy Wcielenia. M aryja jest „łaski pełna”, jako taka jest Rodzi
cielką Syna Bożego, a p rzez to najbardziej u m iło w a n ą córą Ojca i św iętym przybytkiem Ducha Świętego; dzięki za ś tem u darowi szcze gólnej laski góruje wielce nad w szystkim i in n ym i stw o rzen ia m P 7.
Pełnia łaski w M aryi jest owocem Działania Ducha Świętego w per
spektywie Wcielenia178. W Niej jako Przybytku Ducha Świętego nowe stworzenie jaśnieje p ełn ym blaskiem279.
271 M . WSZOŁEK, Pneumahagijna zasada o d n o w y kultu m aryjnego..., 20 7 . 272 S. GRĘŚ, Sanktuarium Ducha Świętego, „C om m unio” 3 (1 9 8 3 ) nr 5, 81 -8 2 . 273 K. WITTKEMPER, Dreifaltigkeit. I. D ogm atik, w: M arienlexikon, t. 2, 2 3 9 . 274 JAN PAWEŁ II, Duch Święty i Maryja: w zór osobistego związku Boga i człowieka...,
18 2 .
27·* TAMŻE, 182-1 8 3 . 27« TAMŻE, 183.
277 RM 9; por. Pełna jest ziem ia Twego Ducha Panie. O ficjalny doku m en t K om isji
Teologiczno-H istorycznej Wielkiego Jubileuszu Roku 200, K atowice 1 9 7 7 , 96.
278 JAN PAWEŁ II, Tajemnica Wcielenia: „I poczęła z Ducha Świętego"..., 180. 279 V C 28. 3 01 M ary ja a T ró jc a Ś w ię ta w m is te ri u m W c ie le n ia
M aryja jest Przybytkiem Ducha Świętego, ale również łono Dzie wicy, w edług Papieża, jest Przybytkiem D ucha Świętego: D aj nam
serce pokorne i proste, abyśm y mogli w wielkiej zadum ie rozw ażać tajemnicę Twojego Wcielenia i poznać, że Ty, Syn Najwyższego, w łonie Dziewicy, p rzyb ytku D ucha Świętego, stałeś się naszym Bratenг280.
K ontekst pozwala przypuszczać, że chodzi o obecność D ucha Świę tego przez swoją m oc w łonie M aryi w m om encie Wcielenia.
3 .3 . „ O b lu b ie n ic a D u c h a Ś w ię te g o ”
K olejnym ty tu łem , podkreślającym szczególną relację M ary i z D uchem Świętym, jest często używ ana przez Jan a Paw ła II m a ryjna form uła: Oblubienica Ducha Świętego281. N ie tru d n o zauw a żyć, że jest to ulubiony przez Papieża pneum atologiczno-m aryjny term in. W arto postaw ić pytanie o treść teologiczną w nim zaw ar tą. Liczne w ypow iedzi uzasadniają nieco szersze p o tra k to w a n ie zagadnienia.
2 8° JAN PAWEŁ II, M o d litw a na pierw szy rok przygotow ania..., 66.
281 M iędzy innymi: TEN ZE, Bogactwo żyw ej wiary w sercu Kościoła (1 0 .1 1 .1 9 7 8 ), N P I, 59; TEN ŻE, Msza św. w języku francuskim..., 150; TENŻE, A k t oddania
M atce Bożej (4.0 6 .1 9 7 9 ), N P II, 1, 619; TEN ŻE, Kościół jako znak zbaw czej w o li Bożej (1.07.1979), N P II, 2 ,3 ; TENŻE, Maryja znak nadziei dla wszystkich pokoleń
(7 .1 0 .1 9 7 9 ), N P II, 2, 336; TEN ŻE, W M aryi rozpoczyna się historyczna misja
Syna w Duchu Św iętym (2 1 .1 0 .1 9 7 9 ), N P II, 2 ,4 0 5 ; TEN ŻE, Bądźcie szczęśliw i i dumni, że jesteście kapłanami (30.05.1980), N P III, 1 ,6 7 6 ; TENZE, N abożeństwo ludu do M aryi podstaw ą ewangelizacji (8 .0 7 .1 9 8 0 ), N P III, 2, 109; TEN ŻE, W łaściwy sens przykazania „nie cu dzołóż” (1 3 .0 8 .1 9 8 0 ), N P III, 2 ,2 1 7 - TEN ŻE, Źródło nadziei na życie wieczne (1 5 .0 8 .1 9 8 0 ), N P III, 2, 2 21; TEN ZE, S łow o Boże niech będzie Waszym życiem (1 1 .1 2 .1 9 8 0 ), N P III, 2, 822; TEN Ż E, Całą rodzinę ludzką. ..,5 9 9 ; TEN ZE, Bądź pozdrow iona M aryjo! (1 5 .0 8 .1 9 8 1 ),A P P I,
399; TENŻE, A kt zawierzenia (8 .1 2 .1 9 8 1 ), N P IV, 2 ,3 9 7 ; TEN ŻE, M odlitw a do
M atki Bożej..., 2 36; TEN ŻE, O tw arci na Ducha Świętego (1 7 .0 6 .1 9 8 4 ), APP II,
3 17; TENZE, K rólestwo Boże w nas (2 2 .0 7 .1 9 8 4 ), APP II, 3 25; TEN ŻE, M atka
przyivróconego ładu (8 .1 2 .1 9 8 4 ), LO 5 (1 9 8 4 ) nr 1 1 -1 2 ,2 2 ; T E N Ż E ,„Alborada” - brzask, który zapow iada dzień..., 19; TENŻE, Duch Św ięty oświeca i ożyw ia
(1 .0 6 .1 9 8 6 ), APP II, 90; TEN ŻE, C złow iek uczy się m iłości w rodzinie. Watykan (2 1 .1 2 .1 9 8 6 ), APP III, 166; TEN ŻE, M odlitw a na rok M aryjny..., 1; T EN Ż E,
Udział M atyi w oczekiwaniu na zesłanie Ducha Świętego (2 8 .0 6 .1 9 8 9 ), W W D
34; T EN Ż E, U stó p M aryi z Cavadonga składam w izję E uropy bez granic (2 1 .0 8 .1 9 8 9 ), LO 10(1989) nr 8, 24; TEN ŻE, Duch Św ięty i Maryja: M odel
zw iązku oblubieńczego..., 188; TEN ZE, Duch Święty w e w zajem nym odniesieniu