Dla realizacji postawionego celu badawczego utworzono kohortę chorych do 18 roku życia (r.ż.) z rozpoznaniem: nowotwór złośliwy mózgu oraz białaczka, zareje-strowanych w latach 1995–2005 w regionalnym Śląskim Rejestrze Nowotworów. Wizualizację przedstawiono na tle mapy powiatów województwa śląskiego.
Wyniki
Przestrzenne rozmieszczenie przypadków wskazuje na dosyć konsekwentny roz-kład zachorowań w powiatach w pasie rozciągającym się od kierunku SW do NE.
Występowanie nowotworów złośliwych mózgu w populacji pediatrycznej koncentruje się w centralnej części województwa. Najwyższe współczynniki za-chorowań odnotowano u chłopców w powiatach świętochłowickim i mikołow-skim (rysunek 3 i 4).
Natomiast najniższe wartości współczynnika zachorowań występują w po-wiatach na obrzeżach województwa. Najniższe współczynniki zanotowano w powiatach: żywieckim, kłobuckim, lublinieckim, czyli na obszarach o charak-terze rolniczym i rekreacyjnym.
Rysunek 3. Geografi czny rozkład występowania nowotworów mózgu w latach 1995–2005 wśród ogółu dzieci w województwie śląskim
Rysunek 4. Geografi czny rozkład występowania nowotworów mózgu w latach 1995–2005 wśród chłopców w województwie śląskim
Rysunek 5. Geografi czny rozkład występowania nowotworów mózgu w latach 1995–2005 wśród dziewczynek w województwie śląskim
Najwyższa wartość współczynników zachorowalności na białaczkę w popula-cji pediatrycznej województwa śląskiego występuje między innymi w powiatach: częstochowskim, myszkowskim i gliwickim. Najniższe wartości współczynników odnotowano w następujących powiatach: żywieckim, kłobuckim i zawierciań-skim (rysunek 6–8).
Rysunek 6. Geografi czny rozkład występowania nowotworów krwi w latach 1995–2005 wśród ogółu dzieci w województwie śląskim
Wyraźnie niższy jest współczynnik zachorowań dla obu rodzajów nowotwo-rów na terenach rolniczych, rekreacyjnych, wolnych od gęsto uczęszczanych dróg, zakładów produkcyjnych lub licznie zamieszkiwanych przez ludzi (rysunek 3–8).
Rysunek 7. Geografi czny rozkład występowania nowotworów krwi w latach 1995–2005 wśród chłopców w województwie śląskim
Rysunek 8. Geografi czny rozkład występowania nowotworów krwi w latach 1995–2005 wśród dziewczynek w województwie śląskim
Dyskusja
Zarówno nowotwory złośliwe mózgu, jak i białaczka, najczęściej występują w centralnej części województwa. W odniesieniu do nowotworów złośliwych mózgu wyższy współczynnik notuje się u chłopców niż u dziewcząt (47/100 000 vs 12,5/100 000). Tendencja ta jest odwzorowana wśród osób populacji pełno-letniej województwa śląskiego [14].
W przypadku nowotworów mózgu przyczyny można szukać w zanieczyszcze-niu środowiska, szczególnie w wysokim poziomie ołowiu w powietrzu, którego szkodliwość niewątpliwie odpowiada między innymi za defi cyt neurorozwojo-wy [7, 5]. Niestety w przypadku białaczki trudno o określenie takiego czynnika ze względu na często wskazywany, choć również niepewny, wpływ ekspozycji na toksyny w okresie prenatalnym [10]. Według statystyk światowych rocznie notuje się około 11 nowych przypadków guza mózgu na 100 tys. osób poni-żej 20 roku życia [3]. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na kilkukrot-nie wyższe występowakilkukrot-nie najczęstszych nowotworów u dzieci w województwie śląskim, bo na poziomie 47/100 tys. w przypadku guza mózgu i 16,5/100 tys. w przypadku białaczki. W populacji pediatrycznej w 2007 roku w Polsce stan-daryzowany współczynnik zachorowalności na nowotwór złośliwy mózgu wy-nosił 2,3/100 tys. u chłopców i 1,5/100 tys. u dziewcząt, natomiast standary-zowany współczynnik zachorowalności na białaczkę to 2,8/100 tys. u chłopców i 2,0/100 tys. u dziewcząt [12].
Duże zróżnicowanie geografi cznego rozmieszczenia przypadków może wska-zywać na genetyczną i środowiskową e ologię choroby. Obserwacje te potwier-dzają dane z powiatów o największym zaludnieniu i zanieczyszczeniu, „wrażli-wych” pod względem środowiskowym.
Jak wskazują wcześniejsze badania [11], do pełnej prezentacji danych epide-miologicznych poszczególnych przypadków o jak najdokładniej znanym umiej-scowieniu przestrzennym wymagane jest, aby wziąć pod uwagę czynniki środo-wiskowe i klimatyczno-pogodowe. Mogą one mieć znaczny wpływ na rozmiesz-czenie i kumulowanie się toksyn.
Wnioski
• W centralnej części województwa śląskiego występuje najwyższy współczyn-nik zachorowalności wśród dzieci na nowotwór złośliwy mózgu i białaczkę. • Aby wskazać przyczynę koncentracji współczynników zachorowań na
wybra-ne nowotwory na danym terenie, należy uwzględnić wszystkie elementy śro-dowiska.
• Ze względu na brak wytycznych co do systemu, który brałby pod uwagę większą liczbę elementów środowiska, wskazane jest ich wypracowanie oraz wdrożenie za pomocą analizy przestrzennej zasad oceny środowiska.
Bibliografia
[1] Absalon D., Jankowski A.T., Leśniok M., Geographic Informa on Systems (GIS) in Environmental Research and Water Management, „Miscellanea Geographi-ca” 2004, vol. 11, s. 333–348.
[2] Absalon D., Ślesak B., The Eff ects of Changes in Cadmium and Lead Air on on Cancer Incidence in Children, „Science of the Total Environment” 2010, vol. 408/20, s. 4420–4428.
[3] Bleyer W.A., Epidemiologic Impact of Children with Brain Tumors, „Child’s Ner-vous System” 1999, vol. 15, s. 758–763.
[4] Armstrong D.D., Giangaspero F., Pediatric Brain Tumors: Intodu on, „Brain Pa-thology” 2003, vol. 13, s. 373–375.
[5] Block M.L. Calderón-Garcidueñas L., Air Pollu on: Mechanisms of Neuroin-fl amma on and CNS Disease, „Trends in Neurosciences” 2009, vol. 32/9, s. 506–516.
[6] Gotlib D., Iwaniak A., Olszewski R., GIS. Obszary zastosowań, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
[7] He K., Wang S., Zhang J., Blood Lead Levels of Children and its Trend in China, „Science of the Total Environment” 2009, vol. 407, s. 3986–3993.
[8] Kaatsch P., Epidemiology of Childhood Cancer, „Cancer Treatment Reviews” 2010, vol. 36, s. 277–285.
[9] Kistemann T., Dangendorf F., Schweikart J., New Perspec ves on the Use of Geographical Informa on Systems (GIS) in Environmental Health Sciences, „Interna onal Journal of Hygiene and Environmental Health” 2002, nr 3, s. 169–181.
[10] Ligh oot T.J., Roman E., Causes of Childhood Leukemia and Lymphoma, „Toxi-cology and Applied Pharma„Toxi-cology” 2004, vol. 199, s. 104–117.
[11] Mosavi-Jarrah A., et al., Clustering of Childhood Cancer in Inner City of Teheran Metropolitan Area: A GIS-based Analysis, „Interna onal Journal of Hygiene and Environmental Health” 2007, vol. 210, s. 113–119.
[12] Raporty Krajowego Rejestru Nowotworów, h p://epid.coi.waw.pl/krn (stan na 2.04.2012).
[13] „Rocznik Statystyczny Województw Głównego Urzędu Statystycznego” 2006, Warszawa.
[14] Zawiasa A., Słowiński J., The Quality of Data Regarding Malignant Brain Tu-mours Registered by the Regional Silesian Cancer Registry, in 2004–2007, „Civiliza on and Social Diseases” 2010, s. 67–75.