III. Produkcja, koszty i nadwyka bezporednia z wybranych produktów rolniczych
4. Rzepak ozimy (mgr Konrad Jaboski)
4. Rzepak ozimy
W 2011 roku wród dziaalnoci produkcji rolinnej badanych w systemie AGROKOSZTY znalaz si równie rzepak ozimy. W próbie badawczej byo 149 gospodarstw zajmujcych si upraw tej roliny. Zebrane dane posuyy do przeprowadzenia analizy wyników produkcyjnych i ekonomicznych, w tym do oceny wielkoci produkcji, poniesionych nakadów oraz wysokoci kosztów bezporednich. W celu pokazania przyczyn zrónicowania wyników, gospodar-stwa posegregowano wedug poziomu nadwyki bezporedniej bez dopat z 1 ha rzepaku, a nastpnie podzielono je wedug kwartyli na 3 grupy, tzn. go-spodarstwa najlepsze, rednie i najsabsze. Wyniki w tych grupach przedstawio-no na tle rednich z caej zbiorowoci.
W badanym zbiorze gospodarstw znalazy si w wikszoci gospodarstwa obszarowo due, rednia wielko plantacji rzepaku ozimego w caej zbiorowoci wynosia 16,3 ha. Gospodarstwa znajdujce si w próbie badawczej systemu AGROKOSZTY s równie mocniejsze ekonomicznie, dlatego mona spodzie-wa si, e wyniki uprawy rzepaku ozimego bd lepsze od przecitnych w kraju.
Nie mona jednak tego stwierdzi porównujc wyniki produkcyjne i cenowe.
W 2011 roku, rednio w badanym zbiorze gospodarstw zarówno plon i cena oscy-loway wokó uzyskanych w gospodarstwach indywidualnych rednio w kraju.
W próbie badawczej plon rzepaku wynosi 22,8 dt/ha i by o 0,4% wikszy ni
w gospodarstwach indywidualnych w kraju (22,7 dt/ha). Natomiast cena
sprzeda-y nasion rzepaku ksztatowaa si na poziomie 183,23 z/dt i bya o 0,4% nisza w porównaniu do ceny skupu wedug GUS (183,91 z/dt) – tabela A.1 i (A) I.1.1.
Omawiajc wyniki uprawy rzepaku naley doda, e w 2011 roku – w po-równaniu do roku 2010 – odnotowano spadek zbiorów rzepaku i rzepiku cznie o 16,5%. Zdecydowa o tym niszy plon, ale gównie spadek powierzchni upra-wy (o 12,3%). Mniejsze zbiory przy cigle duym popycie na olej rzepakoupra-wy przyczyniy si do wywindowania cen rzepaku na niespotykany dotd poziom.
Wedug GUS w 2011 roku – w porównaniu do roku 2010 – cena skupu nasion wzrosa a o 44%25. Sytuacja ta miaa korzystny wpyw na wyniki ekonomiczne uprawy tej roliny.
Rozpatrujc wyniki rzepaku ozimego mona zauway due ich zrónico-wanie w grupach gospodarstw wydzielonych wedug poziomu nadwyki
bezpo-redniej bez dopat uzyskanej z 1 ha rzepaku. Zmiany w kolejnych grupach dla wielu pozycji rachunku byy jednokierunkowe. Najwyszy plon i cen, a w kon-sekwencji warto produkcji odnotowano w gospodarstwach z najwyszym
25 Skup i ceny produktów rolnych w 2011 r., GUS, Warszawa 2012.
poziomem nadwyki bezporedniej, tzn. w najlepszych, za zdecydowanie najni-sze wielkoci tych zmiennych zaobserwowano w gospodarstwach najsabszych.
Natomiast w przypadku kosztów bezporednich nie mona stwierdzi analogicz-nej tendencji zmian. Najnisze koszty ponieli producenci rzepaku w gospodar-stwach najlepszych, a najwysze – w rednich. Naley doda, e wysoko kosz-tów bezporednich w grupach gospodarstw bya wyrównana, rónica pomidzy najniszym a najwyszym ich poziomem wynosia tylko 100 z/ha (6,3%).
Wyniki bada wykazay, e plon by czynnikiem, który mia najsilniejszy wpyw na zrónicowanie w grupach gospodarstw nadwyki bezporedniej bez dopat z 1 ha rzepaku. Wpyw ceny sprzeday nasion równie jest widoczny, ale dynamika jej zmiany w wydzielonych grupach bya sabsza ni plonu. Porównu-jc plonowanie rzepaku w skrajnych gospodarstwach, tj. najlepszych i najsab-szych, rónica na korzy pierwszej grupy wynosia 22,5 dt, a w przypadku ceny sprzeday 1 dt nasion – 22,49 z. Oznacza to, e plon by wyszy 3,1-krotnie, a cena o 16,6%. Sytuacja ta miaa bezporedni wpyw na wysoko nadwyki bezporedniej bez dopat. Jej poziom w gospodarstwach najlepszych w porów-naniu do najsabszych by wyszy a 26,3-krotnie (tj. o 4704 z).
Analizujc sytuacj ekonomiczn uprawy rzepaku ozimego w gospodar-stwach najlepszych i najsabszych – wydzielonych wedug kwartyli nadwyki bezporedniej bez dopat – w porównaniu do gospodarstw rednich, w przeli-czeniu na 1 ha uprawy odnotowano (tabela A.4):
w gospodarstwach najlepszych:
x plon – wyszy o 48,3%, x cen – wysz o 9,3%,
x warto produkcji ogóem – wysz o 62,1%, x bezporednie koszty uprawy – nisze o 6,3%,
x nadwyk bezporedni bez dopat – wysz 2,1-krotnie;
w gospodarstwach najsabszych:
x plon – niszy o 52,6%, x cen – nisz o 6,3%,
x warto produkcji ogóem – nisz o 55,6%, x bezporednie koszty uprawy – nisze o 1,5%,
x nadwyk bezporedni bez dopat – nisz 12,6-krotnie.
Obliczenia zaprezentowane powyej pokazuj jak due byo zrónicowanie wyników uprawy rzepaku ozimego, zarówno produkcyjnych, jak i ekonomicz-nych. Wystpiy one przy podobnym poziomie nakadów rodków produkcji. Oce-nia si, e niekorzystne warunki agrometeorologiczne (m.in. przymrozki oraz
nad-
mierne opady atmosferyczne), w niektórych regionach kraju miay negatywny wpyw na wysoko plonu. W próbie badawczej byy gospodarstwa, w których plonowanie rzepaku byo relatywnie wysokie – ponad 30 dt/ha, ale byy równie
takie, w których plon oscylowa wokó 10 dt/ha. Tak due rónice w poziomie plonu determinoway wysoko nadwyki bezporedniej bez dopat. Jej zróni-cowanie midzy grupami gospodarstw jest wyranie widoczne, jednak w kadej z grup rzepak by dziaalnoci dochodow. Przyczyniy si do tego wyjtkowo pomylne uwarunkowania cenowe. Wysoka cena sprzeday nasion rzepaku – pomimo relatywnie wysokich kosztów bezporednich – pozwolia na uzyskanie nadwyki bezporedniej nawet bez wsparcia dopat – wykres (A) III.4.1.
Wykres (A) III.4.1. Produkcja, koszty i nadwyka bezporednia z uprawy rzepaku ozimego w 2011 roku rednio w badanym zbiorze oraz w wydzielonych grupach
0
Graficzne przedstawienie wyników pokazuje, jak duym wsparciem dla go-spodarstw najsabszych byy dopaty, a szczególnie jednolita patno obszarowa.
Na 1 z nadwyki bezporedniej bez dopat uzyskanej z uprawy rzepaku ozimego, rolnicy otrzymali wsparcie (cznie UPO i JPO) w wysokoci 5,30 z. Dla porów-nania w gospodarstwach rednich byo to 0,42 z, a w najlepszych – tylko 0,20 z.
Jednym ze sposobów poprawy wyników produkcyjnych, a take ekono-micznych, jest denie do bardziej efektywnego wykorzystania poniesionych nakadów. Analizujc koszty bezporednie mona zauway, e ich wysoko
utrzymywaa si na podobnym poziomie w kadej z badanych grup gospodarstw.
Struktura tych kosztów bya te podobna. Najwikszy wpyw na poziom kosztów bezporednich ogóem mia koszt nawozów NPK – waha si od 857 z/ha w go-spodarstwach najlepszych do 946 z/ha w rednich. W strukturze kosztów bez-porednich byo to odpowiednio 57,7% i 59,7%. Dawka NPK zastosowana na 1 ha rzepaku równie ksztatowaa si podobnie, kolejno w grupach wynosia:
308, 324 i 306 kg.
Wysoki poziom nawoenia moe wiadczy o deniu rolników do uzy-skania jak najwyszego plonu. Czynniki zewntrzne, gównie warunki agrome-teorologiczne, wpyny jednak na zrónicowanie plonu co miao wpyw na techniczn efektywno nawoenia. W gospodarstwach najlepszych na 1 kg NPK przypadao prawie 11 kg nasion rzepaku, podczas gdy w gospodarstwach najsabszych tylko 3,5 kg. Rozpatrujc przecitn ekonomiczn efektywno
nawoenia (warto nasion w z/1 z NPK) mona dostrzec identyczn zale-no. Najwysz warto tego miernika – 7,44 z zanotowano w gospodarstwach najlepszych, a najnisz – 1,92 z w najsabszych.
Rozpatrujc techniczno-ekonomiczn stron procesu produkcji rzepaku ozi-mego zaprezentowano zestaw mierników, które przedstawiono w tabeli (A) III.4.1.
Tabela (A) III.4.1. Mierniki sprawnoci ekonomicznej uprawy rzepaku ozimego w 2011 roku
25%
[z] 68,02 44,91 71,10 147,71
[z] 0,59 0,30 0,68 8,41
[z] 115,21 147,85 105,32 17,56
[proc.] 9,5 5,3 10,5 59,6
[godz.] 0,38 0,23 0,40 0,87
[dt] 2,7 4,4 2,5 1,1
[z] 486,12 852,19 437,67 189,37
* Dopaty obejmuj uzueniajc patno obszarow (UPO).
Wyszczególnienie
Warto produkcji /1 godzin pracy ogóem Koszty bezporednie /1 dt produktu gównego Koszty bezporednie /1 z nadwyki bezporedniej bez dopat
Nadwyka bezporednia bez dopat /1 dt produktu gównego
Udzia dopat* w nadwyce bezporedniej Nakady pracy ogóem /1 dt produktu gównego Wielko produkcji /1 godzin pracy ogóem
W gospodarstwach z najwyszym poziomem nadwyki bezporedniej bez dopat wszystkie mierniki przyjy wielkoci najkorzystniejsze. Natomiast znacznie mniej korzystne ich wielkoci odnotowano w gospodarstwach z najni-szym poziomem nadwyki. Wyniki oblicze wskazuj, e w gospodarstwach najlepszych zdecydowanie najefektywniej wykorzystano poniesione nakady
rodków produkcji oraz pracy ludzkiej. Na wytworzenie 1 dt nasion potrzebo-wano prawie 4-krotnie mniejszych nakadów pracy ni w gospodarstwach naj-sabszych, mimo to wielko produkcji przypadajca na 1 godzin pracy bya 4-krotnie wiksza. Co wane, nie miao to zwizku z efektem skali. Powierzch-nia uprawy w poszczególnych grupach nie rónia si w znaczcy sposób, co potwierdza, e gównym czynnikiem stymulujcym zaistniae rónice by przede wszystkim plon.
Koszty bezporednie produkcji 1 dt nasion rzepaku w wydzielonych gru-pach gospodarstw take cechuje due zrónicowanie. W gospodarstwach najlep-szych byy one 3,3-krotnie nisze w porównaniu do najsabnajlep-szych, wynosiy od-powiednio 44,91 i 147,71 z/dt. Naley doda, e koszty bezporednie uprawy 1 ha byy zblione, tak wic o rónicy w ich wysokoci przypadajcej na 1 dt nasion zadecydoway wyniki produkcyjne rzepaku.
Poziom plonu w gównym stopniu zadecydowa równie o wysokoci nad-wyki bezporedniej bez dopat liczonej na 1 dt nasion. W gospodarstwach naj-lepszych, w których plonowanie rzepaku byo relatywnie wysokie wynosia ona 147,85 z, podczas gdy w najsabszych bya 8,4-krotnie nisza (wynosia 17,56 z).
Analiza statystyczna opacalnoci produkcji rzepaku ozimego potwierdza wczeniejsze spostrzeenia. Za miar opacalnoci przyjto wskanik opacal-no bezporedniej liczony jako stosunek wartoci produkcji do kosztów
bezpo-rednich. Do oceny jego wielkoci oraz stopnia zrónicowania w grupach gospodarstw wykorzystano podstawowe miary statystyczne, ich wartoci zapre-zentowano w tabeli (A) III.4.2.
Tabela (A) III.4.2. Wybrane statystyki opisowe wska nika opacalnoci bezporedniej uprawy rzepaku ozimego w 2011 roku
25%
[proc.] 269,4 429,2 248,1 111,9
[proc.] 67,9 316,0 179,2 42,7
[proc.] 253,2 412,5 253,2 117,5
[proc.] 499,1 578,8 409,7 162,2
[proc.] 35,3 12,5 18,8 26,9
Percentyl 5%
Warto wskanika opacalnoci bezporedniej informuje w jakim stopniu nakady poniesione na produkcj, które wyraa poziom kosztów bezporednich, przeoyy si na efekt ekonomiczny w postaci wartoci produkcji. Statystyki dla tego wskanika zaprezentowane w tabeli powyej potwierdzaj due rónice w wynikach pomidzy grupami gospodarstw. W kadej z badanych, produkcja rzepaku bya opacalna, ale w gospodarstwach najsabszych zarówno rednia jak i mediana tylko w niewielkim stopniu przekroczyy próg opacalnoci. Ponadto w grupie tej wystpoway gospodarstwa, w których rzepak ozimy by upraw
wyjtkowo nieopacaln, wiadczy o tym bardzo niska warto percentyla 5%
(42,7%). Udzia takich gospodarstw w próbie wynosi 19%, w jednostkach tych
plonowanie rzepaku ozimego byo bardzo niskie i nawet wysoka cena sprzeday nasion nie bya w stanie zrekompensowa strat poniesionych z tego tytuu.
Prezentowane wyniki pokazuj si oddziaywania czynników zewntrznych, niezalenych od rolnika, na wyniki ekonomiczne danej uprawy. Pomimo stara
i znacznych nakadów rodków produkcji rolnicy ponieli strat, a zadecydo-way o tym niekorzystne warunki pogodowe. O duym zrónicowaniu opacal-noci rzepaku w gospodarstwach z grupy najsabszych wiadczy równie sto-sunkowo wysoka warto pozycyjnego wspóczynnika zmiennoci – 26,9%.
Natomiast gospodarstwa zakwalifikowane do grupy najlepszych okazay si
wzgldnie jednorodne pod wzgldem tej cechy (wspóczynnik zmiennoci wy-nosi 12,5%), a ponadto charakteryzoway si bardzo wysok, bezporedni
opacalnoci uprawy rzepaku ozimego. Percentyl 95% wskazuje na wystpowa-nie jednostek, w których warto produkcji rzepaku prawie 6-krotwystpowa-nie
przekroczy-a wysoko poniesionych kosztów bezporednich.
Podsumowujc rozwaania na temat wyników uprawy rzepaku ozimego naley stwierdzi, e w 2011 roku rednio w badanym zbiorze gospodarstw jak i w wydzielonych grupach, na poziomie nadwyki bezporedniej bez dopat,
by-a to dziaby-alno dochodowa. Uwag zwraca jednak bardzo due zrónicowanie tej kategorii dochodowej w grupach gospodarstw. Gównym czynnikiem róni-cujcym okaza si plon, który by 3,1-krotnie wyszy w gospodarstwach naj-lepszych w porównaniu do najsabszych. Wpyw ceny sprzeday nasion by
znacznie sabszy, jej zrónicowanie w grupach byo zaledwie 1,2-krotne. Ko-rzystne wyniki produkcyjno-cenowe rzepaku ozimego spowodoway, e w go-spodarstwach, które okrelono jako najlepsze by on upraw konkurencyjn wo-bec pszenicy ozimej. Nadwyka bezporednia bez dopat z rzepaku ozimego o 17,9% przewyszaa poziom jaki zapewnia pszenica ozima. Uprawa pszenicy okazaa sie jednak bardziej efektywna ekonomicznie (miar by wskanik opa-calnoci bezporedniej i jego statystyki opisowe), a zadecydowaa o tym mniej-sza kosztochonno jej uprawy. Natomiast w dwóch kolejnych grupach, tj. rednich i najsabszych, a take rednio w badanym zbiorze gospodarstw lep-sze wyniki zapewnia plep-szenica ozima – zarówno na poziomie nadwyki
bezpo-redniej bez dopat, jak i biorc pod uwag warto wskanika opacalnoci bez-poredniej. Zadecydowao o tym mniejsze wahanie plonu pszenicy oraz nisze koszty jej uprawy.
Ocenia si, e przy obecnym, wysokim poziomie cen obu produktów, rzepak moe by konkurencyjny wobec pszenicy, ale tylko przy sprzyjaj-cych warunkach agrometeorologicznych, które bd stymulowa jego wyniki produkcyjne.
5. Tuczniki (ywiec wieprzowy)
Chów trzody chlewnej jest w Polsce wan dziaalnoci produkcji zwie-rzcej. Jednak utrzymujca si od kilku lat bardzo maa jego opacalno, a cz-sto nieopacalno jest powodem sukcesywnego spadku krajowego pogowia
wi. Dla przykadu, w marcu 2011 roku liczyo ono 13100,2 tys. sztuk i byo mniejsze o 877,6 tys. sztuk ni rok wczeniej, natomiast w listopadzie 2011 roku – w odniesieniu do marca – zmniejszyo si o kolejne 48 tys. sztuk. Warto jed-nak zauway, e w okresie od marca 2010 roku do listopada 2011 roku udzia
tuczników (tzn. trzody chlewnej o wadze 50 kg i wicej, z przeznaczeniem na ubój) w strukturze pogowia trzody chlewnej stopniowo si zwiksza. W marcu 2010 roku wynosi 31,6%, a w marcu i listopadzie 2011 roku – odpowiednio 32,1 i 36,5%.26 Miao to niewtpliwie zwizek z upodobaniami kulinarnymi Polaków do misa wieprzowego, a co za tym idzie relatywnie czstszym nasta-wianiem si producentów trzody chlewnej na produkcj ywca rzenego, a zmniejszaniem produkcji prosit na skutek redukcji stad macior. Prosita byy importowane z innych krajów UE (Niemcy, Dania). Rolnicy chtniej produko-wali ywiec wieprzowy równie dlatego, e w 2011 roku ceny skupu byy wy-ranie wysze ni w 2010 roku (rednio w roku o 16,2%).27
Biorc pod uwag niemae znaczenie chowu tuczników w kraju, w niniej-szym podrozdziale przedstawiono produkcyjne i ekonomiczne wyniki z chowu tych zwierzt w 2011 roku. Dane ródowe zgromadzono w rozmieszczonych na terenie caego kraju 143 indywidualnych gospodarstwach rolnych uczestnicz-cych w badaniach systemu AGROKOSZTY i jednoczenie naleuczestnicz-cych do zbio-rowoci Polskiego FADN.
Rachunek poprowadzono do poziomu pierwszej kategorii dochodowej, któ-r jest nadwyka bezporednia. W opracowaniu analizowano efekty produkcyj-ne i ekonomiczprodukcyj-ne ywca wieprzowego rednio w caej objtej badaniami próbie, jak i w gospodarstwach pogrupowanych pod wzgldem zrealizowanej ze 100 kg
ywca brutto nadwyki bezporedniej bez dopat. Wyodrbnione trzy grupy gospodarstw okrelono mianem najlepszych, rednich i najsabszych.
Naley doda, e zgodnie z obowizujcym ustawodawstwem, producen-tom ywca wieprzowego nie przysuguje wsparcie w postaci jednolitej i uzupe-niajcej patnoci obszarowej (JPO, UPO). W zwizku z tym okrelenie „nad-wyka bezporednia bez dopat” oraz „nad„nad-wyka bezporednia” uznano w tym przypadku za tosame.
26 Pogowie trzody chlewnej wedug stanu w kocu marca 2011 roku, GUS, Warszawa 2011; Pogowie trzody chlewnej wedug stanu w kocu listopada 2011 roku, GUS, Warszawa 2012.
27 Biuletyn Statystyczny, nr 6, GUS, Warszawa 2012; Rolnictwo w 2011 r., GUS, Warszawa 2012.
Przeprowadzone badania wykazay, e w przyjtym do bada zbiorze gospodarstw, rednio na gospodarstwo produkcja ywca wieprzowego brutto (przyrost + waga zwierzt z zakupu) wynosia 453,8 dt, przy czym przyrost sta-nowi 55,6% tej produkcji.
Wyniki wskazuj, e w 2011 roku rednio w badanych gospodarstwach za 1 kg ywca wieprzowego uzyskano 4,59 z, tj. o 0,07 z wicej ni w skupie
rednio w kraju (wedug danych GUS – 4,52 z/kg)28. Mimo to, niemal w 1/3 tych gospodarstw nie zostaa zrealizowana nadwyka bezporednia z produkcji
ywca wieprzowego.
Analiza wyników w wydzielonych grupach gospodarstw wykazaa, e wszystkie gospodarstwa z grupy najlepszych uzyskay nadwyk bezporedni
z produkcji ywca wieprzowego, natomiast gospodarstwa zakwalifikowane do grupy najsabszych wszystkie poniosy strat. Sporód gospodarstw uznanych za
rednie, 87,3% stanowiy jednostki, w których ywiec wieprzowy na poziomie nadwyki bezporedniej by dziaalnoci dochodow, a pozostae 12,7% to jed-nostki z produkcj niedochodow.
Analizujc sytuacj ekonomiczn produkcji ywca wieprzowego – dla poka-zania zrónicowania i wielkoci odchyle od redniego poziomu – wyniki w go-spodarstwach najlepszych i najsabszych, porównano do uzyskanych w gospodar-stwach rednich; w przeliczeniu na 100 kg ywca brutto odnotowano (tabela A.5):
w gospodarstwach najlepszych:
x cen sprzeday, w efekcie warto produkcji – wysz o 5,0%, x bezporednie koszty produkcji – nisze o 11,4%,
x nadwyk bezporedni – wysz 2,9-krotnie;
w gospodarstwach najsabszych:
x cen sprzeday, w efekcie warto produkcji – nisz o 1,3%, x bezporednie koszty produkcji – wysze o 19,6%,
x nadwyk bezporedni – nisz o 87,49 z (bya ona wartoci ujemn).
Rozpatrujc wyniki z produkcji ywca wieprzowego stwierdzono, e w ko-lejnych grupach gospodarstw – poczwszy od najlepszych, uzyskiwano coraz ni-sz cen za 1 kg ywca, a ponoszono coraz wysze koszty bezporednie na jego produkcj. Rónice w wartoci produkcji – która jest pochodn ceny sprzeday – midzy kolejnymi grupami gospodarstw byy relatywnie niedue, podczas gdy w poziomie poniesionych kosztów zdecydowanie wiksze. Z przeprowadzonych bada wynika, e rednio w gospodarstwach najlepszych – w porównaniu z naj-sabszymi – warto produkcji, w przeliczeniu na 100 kg ywca wieprzowego
28 Biuletyn Statystyczny, nr 6, GUS, Warszawa 2012.
brutto, bya wysza o 6,4% (476 z wobec 447 z), a koszty bezporednie – o 25,9% nisze (369 z wobec 498 z). Poziom zrealizowanej nadwyki
bezpo-redniej by wic przede wszystkim uzaleniony od wysokoci poniesionych kosztów bezporednich. W rezultacie tych uwarunkowa, w gospodarstwach naj-lepszych produkcja ywca wieprzowego zapewnia nadwyk bezporedni
w wysokoci 107 z/100 kg, podczas gdy w jednostkach najsabszych przyniosa strat na poziomie 51 z ze 100 kg ywca – tabela A.5; wykres (A) III.5.1.
Wykres (A) III.5.1. Produkcja, koszty i nadwyka bezporednia z produkcji
ywca wieprzowego w 2011 roku rednio w badanym zbiorze gospodarstw oraz w wydzielonych grupach
50 50 150 250 350 450 550
redniowzbiorze Najlepsze rednie Najsabsze
Nadwy kabezporednia
Kosztybezporednie
Wartoprodukcji
z/100kg ywcabrutto
Wród kosztów bezporednich znaczc pozycj jest koszt wymiany stada.
W wyodrbnionych grupach gospodarstw jego poziom by do wyrównany, zawiera si w granicach 234-260 z w przeliczeniu na 100 kg ywca brutto, nie mia wic duego wpywu na zrónicowanie tych kosztów.
Kolejnym wanym skadnikiem kosztów bezporednich s pasze. Z prze-prowadzonych oblicze wynika, e najniszy koszt pasz obcych (78 z), jak i wasnych (52 z) w przeliczeniu na 100 kg ywca wieprzowego brutto wystpi
w gospodarstwach najlepszych, a najwyszy – w najsabszych (odpowiednio 130 i 95 z). Midzy tymi grupami gospodarstw koszty te w przypadku pasz obcych róniy si 1,7-krotnie, a pasz wasnych 1,8-krotnie. Mona wic stwier-dzi, e koszt pasz w duej mierze determinowa poziom kosztów bezpored-nich poniesionych na produkcj ywca wieprzowego – tabela A.5.
Bez wzgldu na pochodzenie pasz w dawce ywieniowej zwierzt, zdecydo-wan ich wikszo stanowiy pasze treciwe. Rozpatrujc ilo pasz treciwych zuytych na 1 kg przyrostu ywca wieprzowego naley stwierdzi, e w grupie go-spodarstw najlepszych bya ona najnisza i wynosia 2,65 kg, podczas gdy w
red-
nich – 3,57 kg, a w najsabszych – 4,42 kg (tabela A.6). Wyniki te dowodz, e ilo pasz treciwych zuytych w ywieniu tuczników wpywa na poziom kosztów pasz ogóem; im ilo ta bya wiksza tym koszty pasz byy wysze.
Szukajc przyczyn zrónicowania kosztów w grupach gospodarstw obli-czono, e w gospodarstwach najsabszych na 1 kg przyrostu ywca zuyto naj-wiksz ilo stosunkowo drogiego w 2011 roku ziarna i rut ze zbó (2,74 kg wobec 1,90 kg w jednostkach najlepszych, w których ilo ta bya najmniejsza).
Zuyto take najwicej relatywnie drogich pasz przemysowych, tj. koncentra-tów i mieszanek (1,54 kg wobec 0,56 kg w gospodarstwach najlepszych). Prezen-towane wyniki pokazuj, e w grupach gospodarstw koszt pasz treciwych
(ogó-em) warunkowany by iloci zuytych poszczególnych rodzajów pasz. Wiksza ilo droszych pasz w dawce pokarmowej generowaa wyszy koszt pasz treci-wych, a jednoczenie determinowaa wysze koszty bezporednie.
Warto zwróci równie uwag na struktur zuycia pasz treciwych – ze-stawienie poniej.
Struktura zuycia pasz treciwych w 2011 roku (w przeliczeniu na 100 kg ywca wieprzowego netto)
100,0 100,0 100,0 100,0 rednio w grupach gospodarstw
pochodzce z zewntrz gospodarstwa
wasne z produktów towarowych Pasze tre ciwe ogóe m [proc.]
ziarna i ruty ze zbó
ruty poekstrakcyjne, makuchy pozostae pasze treciwe koncentraty i mieszanki ziarna i ruty ze zbó
Prezentowane wyniki uwidoczniy, e we wszystkich wyodrbnionych grupach gospodarstw, udzia zuytych na 100 kg przyrostu ywca wieprzowego pasz treciwych obcych i wasnych by wzgldem siebie do podobny. Paszami treciwymi wasnymi niemal w caoci byo ziarno i ruty z wyprodukowanych w gospodarstwie zbó. Co si za tyczy pasz treciwych obcych struktura zuy-cia poszczególnych ich rodzajów bya w wyodrbnionych grupach zrónicowa-na. Najbardziej znaczce jest jednak to, e w jednostkach najsabszych wród zastosowanych w ywieniu tuczników pasz treciwych obcych dominoway koncentraty i mieszanki zboowe – stanowiy 77,5%. Na tle wyników z
Prezentowane wyniki uwidoczniy, e we wszystkich wyodrbnionych grupach gospodarstw, udzia zuytych na 100 kg przyrostu ywca wieprzowego pasz treciwych obcych i wasnych by wzgldem siebie do podobny. Paszami treciwymi wasnymi niemal w caoci byo ziarno i ruty z wyprodukowanych w gospodarstwie zbó. Co si za tyczy pasz treciwych obcych struktura zuy-cia poszczególnych ich rodzajów bya w wyodrbnionych grupach zrónicowa-na. Najbardziej znaczce jest jednak to, e w jednostkach najsabszych wród zastosowanych w ywieniu tuczników pasz treciwych obcych dominoway koncentraty i mieszanki zboowe – stanowiy 77,5%. Na tle wyników z