Wśród różnorodnychuwarunkowań rozwojuwspółczesnej turystykiklu czową rolę odgrywają atrakcje turystyczne; są one jednym z ważniejszych elementów składowychsystemu turystyki (ryc.l).
Ryc. 1. Model turystyki (wg Gunn i Rusk)
Istnieje wieledefinicjiatrakcji turystycznych.W lapidarny sposób ujmu je atrakcje Lundberg [20] Jako cokolwiek, co zaciekawia turystów”; takie rozumienieatrakcjipodobne jest donaszego pojmowania waloru krajoznaw czego. Również Goodall [6] określa atrakcjęjako „miejsce charakterystycz ne, często unikalne, np. naturalne środowisko, zabytek historyczny, takie wydarzenia jak festiwale i imprezy sportowe”.
Urządzenia sportowe, rekreacyjne I edukacyjne
Ryc. 2. Klasyfikacja atrakcji turystycznych (wg J. R. Ritche i M. Sins - uzupełnienie Z. Kru czek, 2001)
Pojęcie„atrakcje turystyczne jestzatemszerokie, obejmuje nie tylko ele menty przyrody i kultury, ale np. poziom cen, postawyludności miejscowej wobec turystów iturystyki, urządzenia turystyczne wraz z całą infrastruk turątechniczną [33] co ilustruje ryc. 2. W podobny sposób określaatrakcje turystyczne A. Lew [17], Według niego są to „bogactwa” (resources), „pro dukty” (products), „wizerunki”(images), „atrybuty”’(attributes), czy wresz cie „cechy” (features). W swojej konkluzjistwierdza, że „atrakcje turystycz ne obejmują wszystkie elementy, które skłaniają turystów do opuszczenia domu”, włączając w to zarówno krajobraz, interesujące formy transportu (np. statki),miejsca zakwaterowania (kurorty),restauracje, warunki doupra wiania różnych form aktywności, jak i związane z nimi przeżycia Wiele no wegownosido rozważańnad istotą atrakcji turystycznychsystemowa defi nicja McCannella [22], Jego zdaniem atrakcjaturystyczna jest empiryczną relacją pomiędzy turystą, miejscem a znaczeniem - informacją dotyczącą miejsca. Leiper[18],stosując zaC. Gunn [7] pojęcie Jądra”, zamiast McCan-nellowskiego „miejsca” definiujeatrakcję turystycznąjako „systemzawiera jącytrzy elementy: turystę lubelement ludzki,jądro lub „a”- element cen tralny i znaczenie lub element informacyjny. Atrakcja turystyczna istnieje wówczas, kiedy występują powyższe trzyelementy.
W kontekście takiego rozumowania waloryturystyczne należy uznać
za kategorię bardziej ogólną, obiektywną, stwarzającą potencjalne podstawy rozwoju zjawisk turystycznych. Natomiast atrakcje tury styczne rysująsię jako kategoria subiektywna albowiem ich obecność
ATRAKCJE TURYSTYCZNE. METODY OCENY ICH ODBIORU...
39
na rynku i w świadomości potencjalnego turystywymaga odpowiednich za biegów organizacyjnych i promocji. Warto dodać, że atrakcje turystyczne można tworzyć, kreować od podstawnawet na terenach pozbawionychwalo rów turystycznych.Wedługupowszechnionych podziałów [36] można podzielić atrakcje na czterygrupy:
naturalne atrakcje turystyczne, których wartości są związane z fizycz nymi elementami środowiska naturalnego np. plaże, góry, jaskinie, je ziora, rzeki, lasy;
dzieła stworzoneprzez człowieka, alew innym celu niż przyciąganie tu rystów, które z czasemstałysię atrakcjamisamymi wsobie, np. obiekty prehistoryczne, budynki związane ze znanymi ludźmi, zespoły pałaco- wo-ogrodowe, ośrodkiprzemysłowe, budowlesakralne;
miejsca zaprojektowane i zbudowaneod podstaw jako atrakcje, np. parki rozrywki, kasyna,uzdrowiska, parki safari;
imprezykulturalne, sportowe, religijne, festiwale, igrzyska olimpijskie itp.
Ze względu nacharakter przestrzennymożnapodzielić atrakcje tury styczne na punktowe,liniowe,powierzchniowe[38].Atrakcjepunktowekon centrują duże liczby turystów na małym obszarze, przy czym dany obszar nie byłbyobszaremturystycznym, gdyby turyści nieodwiedzali danejatrak cji (tylko dana atrakcja przyciąga turystów). Przykładami tegorodzaju atrak cjimogą być obszary, na których znajdują się wodospady,uzdrowiska, świą tynie, miejsca atrakcyjne pod względem historycznym i archeologicznym, miejsca, w którychusytuowane są muzea, galerie, teatry miejsce gdzie roz grywane są imprezy sportowe. Jest wiele niebezpieczeństw wynikających zzatłoczenia, przereklamowania, skomercjalizowania (dzięki czemu obni ża się poziom estetycznych doznań turystów), degradacji naturalnych zaso bów. W polskich górach takistan możemy zaobserwować np. w Tatrach nad Morskim Okiem,pod szczytem Giewontulub na Trzech Koronach wPieni nach.
Atrakcje liniowe zwierająwsobie linie brzegowe, brzegijezior, trasy kra jobrazowe, linie kolejowe i formykrajobrazowe.Niektóre z tych zasobów są atrakcjami o właściwościach liniowych, inne są szlakami, które prowadzą turystów wzdłużokreślonej trasy. W obu przypadkach duże liczby odwiedza jących są skoncentrowane wwąskich pasach lądu lub wkorytarzach trans portowych. Atrakcje liniowe mają na celu skoncentrowanie turystów, ale nie do tegostopnia,co atrakcje punktowe,ponieważcharakterliniowy,w przeci wieństwie do punktu, wymusza dwuwymiarowość i rozproszenie. Koncen tracja odwiedzających może być jednak nadal wystarczająco duża, aby spo
wodować znaczny rozwój usług turystycznych,co możespowodować destruk cję zasobów naturalnych.
Tereny, na którychznajdująsię atrakcje powierzchniowe, mogą przycią gnąć znaczną liczbę turystów, ale ich zasięg powoduje najczęściej rozprosze nie odwiedzających. Dotakich terenów zaliczamy zwłaszczaparki i obszary chronione, obszary dzikie i malownicze krajobrazy. Także naobszarach za wierających atrakcje powierzchnioweistnieje kilka ośrodków zagęszczonego ruchu turystycznego, dzięki temu wykorzystanie tych terenów może być kuszącym wyzwaniem dla potencjalnych inwestorów. W takich miejscach konieczne może byćcelowekreowanie miejsc koncentracji ruchuturystycz nego, szczególnie w miejscach szerokoudostępnianych, np.w miejscachwi dokowych, lub punktów informacji turystycznej w celu przekazania odwie dzającym wskazówek oraz dostarczenia im podstawowych świadczeń, których mogą wymagać, jak np. restauracji i noclegu. Wykorzystanie ekonomiczne terenówprzyległych lub rozciągającychsię wzdłużobszarów bogatych w atrak cyjne zasoby naturalne przeważniejest opłacalne. Niebezpieczeństwo leży w niekontrolowanym rozwoju bazy towarzyszącej, które niejest w zgodzie z możliwościamirozwoju, dostępnymi na danym terenie.
Z punktu widzenia potrzebbranży turystycznej istotne są metodyoceny atrakcji turystycznych, azwłaszcza ich odbioru przez turystów.
W polskiej literaturze fachowej rozpowszechnionesą metodyocenywa lorów turystycznych, zwłaszcza przyrodniczych [21], dających się sprowa dzićdo cech ilościowych, natomiast problem ttykąoceny atrakcji turystycz nych zajmowało się niewielu specjalistów. Najbardziej rozpowszechnione metody oceny atrakcji to różnorodne rankingi, sporządzonew oparciuo opi nie ekspertów (metody delfickie) jak i odbiorców- turystów. Dla pomiaru siły oddziaływania atrakcji często wykorzystywana jest skala Likerta,stoso wane są techniki ankietoweiwywiady [1, 3,13],Podkreślasię, że przywybo rze miejscawypoczynku istotną rolę odgrywają cechy psychologiczno-este-tyczne [12], a nie tylko występowanie określonych walorów czy atrakcji. Odnosi się to zarówno dowalorów środowiska przyrodniczego, jak i (anawet w większym stopniu) do walorów antropogenicznych. Rozpowszechnione są badania nadpercepcją przestrzeni turystycznej [24,16].Jednakżeocena, które atrakcje turystycznemajanajwiększą wartość dlaturysty jest w dużym stop niu subiektywna. Dotyczy to szczególnie atrakcji kulturowych,ponieważ ocena dzieł człowieka jest związana z indywidualnym odczuciem. Na zachowania turystów mają wpływ uwarunkowania psychologiczne,kulturowe, ekonomicz ne, składające sięna model percepcyjno-behawioralny turystyki [13], Ocena atrakcji turystycznych wymaga obiektywizacji isystemowych badań, takich jak syntetyczna ocena atrakcyjności głównych regionów Wielkiej Brytanii,
ATRAKCJE TURYSTYCZNE. METODY OCENY ICH ODBIORU...
41
Na tle tych rozważań ciekawie przedstawia się metoda oceny odbioru atrakcji zaproponowanaprzez norweskichbadaczy [37]. Podjęte w Norwegii badania nad doświadczeniami turystycznymi i satysfakcjami z nimi związa nymi bazująna tzw. perspektywie „instrumentalnej”. Międzynarodowa Or ganizacja Standaryzacji opisuje tę perspektywęw definicjijakości jako:„suma cech icharakterystyk produktulub usługi, które przynoszą satysfakcję” [34]. Satysfakcja pojmowana jest jako rezultat porównania tego, czego się spo dziewamy z tym, cozastajemy [11].Satysfakcja to proces poznawczy, prowa dzący do pewnego stanuemocjonalnego, który możebyćrezultatemwypły wającymzarówno z samego produktu, jak iz jego doświadczania.
Istnieją jednak problemy związane z pomiarem satysfakcji np. powsta waniem negatywnych emocji, któremająwpływ naocenę danejatrakcji. Z tego powodu używa się różnych strategii dysonansu, aby zmniejszyć zaistniałe negatywne różnice pomiędzy oczekiwaniami a ostatecznymwynikiem. Teo ria Festingera [4] dotycząca dysonansu poznawczego stwierdza, że dwa sprzeczne elementypoznania będąpowodować dyskomfort i motywować osoby do tego,aby przywrócić pewną harmonię. Dzieje się tak dlatego, że dla nie którychmoże stać się trudnymprzyznanie, iż wizyta w danym miejscu (atrak cji turystycznej) była niepowodzeniem po tym, jak poświęcili na niąswój czas i ponieśli znaczne koszty.
Jeśli przyjmiemy, że satysfakcja wynika zprocesu poznawczego (pomi mo możliwych dysonansów), to nadal pozostaje pytanie, co jest podstawą porównywania. Czy na przykład turysta ocenia daną atrakcję na zasadzie idealnego standardu (jaki mógłby być), czystandardu porównawczego (jaki powinien być), czy minimalnegostandardu (jaki musi bj e), czy też na zasa dzie oczekiwań (jaktobędzie) [37].
Wbadaniu satysfakcji powinno się używać różnych opcjiw zależnościod etapupodróży:
Ietap - procesy przed podróżą II etap - procesy na miejscuprzybycia III etap- procesy po podróży.
Wynikibadańmogą byćprzydatne wzarządzaniuatrakcjami.Jeśli jakaś atrakcja jest stworzona, aby fascynowaćiwzbudzićzainteresowanie odbior ców, topreferowanedoświadczenie powinnozawierać sięw wynikach pomia ru metodą flow-simplex pomiędzy„zainteresowanym” a „wyzywającym”. Jeśli natomiast atrakcjajestmniej ambitna w rozumieniu kształcenia turystów, to doświadczenie powinno być pomiędzy „przyjemnym” a „relaksującym”. W obu sytuacjach turyści mogą być całkiem usatysfakcjonowani z atrakcji. Metoda tadostarczaużytecznej informacjio doświadczeniu wodbiorze danej atrakcji.
W Polsce M. Nowacki [26] wykorzystał metodę norweską do pomiaru potencjału atrakcji krajoznawczej. Przez potencjał krajoznawczy autor rozumiezdolnośćatrakcjikrajoznawczej dousatysfakcjonowaniazwiedzają cegopoprzez dostarczanie muwiedzy, doznań, wrażeń, wspomnień, rozryw ki i relaksu wwyniku obcowania z nią.
Ocenępotencjału atrakcji krajoznawczej wykonano poprzez obserwację i analizy wrażeń osób zwiedzających Muzeum NarodoweRolnictwa w Szre niawie pod Poznaniem oraz na podstawie rozmówzpracownikami muzeum. W analizie wykorzystano metodę ASEB/SWOT, zaproponowaną przez R.C. Prentice’a[31],Poziom satysfakcji zmierzono za pomocąpojedynczego pyta nia: Czy ogólnie podobało Cisię muzeum? Odpowiedziudzielano zapomocą pięciostopniowej skaliod bardzo dozdecydowanie nie.
Istotą metodyflow - simplexjest badanie doświadczenia turystycznego a takżesatysfakcji zodwiedzanychprzez turystówatrakcji. Polegaona na prze prowadzeniu bezpośredniego wywiadu z turystami odwiedzającymidaną atrak cję. Zadaniem turystówjest ocena odwiedzanej atrakcji poprzezodpowiedź na pytania zawarte wankiecie. Niezbędne jest zatemprzygotowanie odpowied niej ankiety,której wypełnienienie zabierzeturystom zbyt dużoczasu.
Flow - simplexto ocena atrakcji dokonywana za pomocysiedmiopunkto- wego dyferencjału semantycznego. W badaniach użytopięć siedmiopunkto- wych bipolarnych skal. Skale winny zawierać pięć par przymiotników okre ślających odczucia: nudne - zabawne, zrelaksowany - spięty, przyjemne - nieprzyjemne, interesujące - nieinteresujące, wyzywające - umiarkowane.
W badaniach nad atrakcjami turystycznymi Tatr iPodhala dokonano jed nak zmianyprzymiotników, wykorzystując skalęużytą wanaliziepotencjału krajoznawczego Muzeum Narodowego Rolnictwa w Szereniawie [26]. Uzna łem,iż znaczenieprzymiotników wykorzystanych we wspomnianych badaniach jest bardziej przejrzystei zrozumiałe, co znacznie ułatwi turystomudzielenie precyzyjnychodpowiedzi. Zmienionaskala przedstawiasięnastępująco: nud ne - zabawne, relaksujące- utrzymującew napięciu, przyjemne - nieprzyjem ne, interesujące - nieinteresujące, prowokujące - monotonne. Jednymz celów badań była m.in. weryfikacja skali jako narzędzia badań. Skala ta została umieszczona na ankietach. Poziom osiągniętej przezturystówsatysfakcji mie rzonybył poprzez zadanie turystompojedynczego pytania:
„W jakim stopniuusatysfakcjonowany jesteś odwiedzeniemdanej atrakcji?” Druga część ankiety zawiera metryczkę: wiek, płeć, miejscezamieszka nia,wykształcenie, a także pytaniepo raz który ankietowany odwiedza dany region.1 1
1 Badania ankietowe przeprowadził Marcin Placha- vykorzystując ich wyniki w pracy ma gisterskiej pt. Charakterystyka wybranych atrakcji turystycznych Tatr i Podhala oraz ocena ich odbioru, promotor Z. Kruczek, Kraków 2002.
ATRAKCJE TURYSTYCZNE. METODY OCENY ICH ODBIORU...
43
Odbiór wybranych atrakcji turystycznych Tatr i Podhala
Badania przeprowadzono w dniach od 14 dol8 stycznia oraz od 4 do 9 lutego 2002 roku. Był to okres ferii zimowych i wzmożonego ruchu tury stycznegona Podtatrzu.Wtym okresie zbiorowość turystówjestsilnie zróż nicowana (dzieci, młodzież, opiekunowie, rodzice, narciarze, wycieczkowi cze), występują w niej osoby o różnorodnychzainteresowaniach i motywach przyjazdu w góry. W tych dniach przeprowadzono wywiady zarówno z tury stami indywidualnymi jak i grupami zorganizowanymi. Wybranym respon dentom wręczanoankiety oraz proszono owypełnienie na miejscu. Mimo iż ankietyzawierałyniewielepytań, a co za tym idzie - ich wypełnieniezabie rało niewieleczasu, turyści niechętnie godzili się na udział w badaniach.
Wsumie skompletowano 366 ankiet. Blisko 61% respondentów stanowi li turyści krajowi, natomiast pozostałe39%respondentówto turyści z takich krajów, jak: Niemcy, Austria, Francja,Włochy, Hiszpania, Wielka Brytania, Szwecja, Dania, Rosja,USA, Kanada i Japonia.
Ankietadostępna była w dwóch wersjach językowych: polskiej i angiel skiej.
Wśród respondentów liczniejszą grupę tworzyli mężczyźni - 201 osób, co stanowi 54,92%. Wiek ankietowanych był zróżnicowany, z dużą przewagą osób wdo 25 lat. Stanowilioni 37,98% (139 osób). Na drugim miejscu znaleź lisię turyści w wieku 26-35lat - 25,95%(95osób). Respondenciw wieku 36 - 45 stanowili 19,67% (72 osoby), a powyżej 45 rokużycia 16,4% (60osób). Ankietowani to w ogromnej większości osoby wykształcone. Wśród nich 49,18%(180 osób) posiada wykształcenie średnie, a 41,54% (152 osoby)wy ższe. Zaledwie 9,28%respondentów to osoby posiadające wykształcenie za wodowe.
Wybranedo badańatrakcje turystyczne Tatr iPodhala zostały ocenione przez turystówjako bardzointeresujące. Zarysowały się jednakróżnice woce nie poszczególnych atrakcji przez respondentów w różnym wieku. Z wyni ków badańwynika, iż ludzie młodzi, w wieku do 25 lat, zdecydowanie wyżej oceniają atrakcje związanez przyrodą, górami (takie jak na przykład Mor skie Oko czy Kasprowy Wierch) niż muzea czy zabytki architektury, które wnielicznych przypadkach oceniane były jako nudnei monotonne. Turyści starsi wszystkie atrakcje oceniali pozytywnie. Nie stwierdzono większych różnic w ocenach turystów polskichi z zagranicy.
Dlapotrzeb referatu wybrano kilka odmiennych w swoim charakterze atrakcji- Morskie Oko - uznaną atrakcję przyrodniczą, Muzeum Tatrzań skie w Zakopanem, kościółek drewniany w Dębnie Podhalańskim i zamek w Niedzicy. Ocenatychatrakcjiprzedstawia się następująco:
Ryc. 3. Ocena odbioru Morskiego Oka a)nudne/zabawne
Jak wynikaz wykresu MorskieOko zostałouznane przez respondentów za zabawne, o czym świadczy przeważającaliczba (60%) nąjwyższych ocen „5”, „6” i „7”. Nieliczni respondenci (6%) ocenili Morskie Oko pośrednio, czylina „0”,a tylko jedna osoba uznałatęatrakcję za nudną.
b) relaksujące/utrzymujące w napięciu
W zdecydowanej większości ankietowani czuli się nadMorskim Okiem zrelaksowani (90%), a10%badanych uznało, iż miejsce to utrzymuje ich wnie wielkim napięciu.
ATRAKCJE TURYSTYCZNE. METODY OCENY ICH ODBIORU...
45
c) przyjemne/nieprzyjemne
Okolice Morskiego Oka w 100% zostały odebrane jako przyjemne. Aż 40% ankietowanychdało najwyższą ocenę „7”.
d) interesujące/nieinteresujące
Morskie Okowzbudziło wśród ankietowanych olbrzymie zainteresowa nie. Wszyscyturyści uznali tę atrakcję zainteresującą. Aż 80% responden tów dało trzy najwyższeoceny.
e) prowokujące/monotonne
Pobyt nad Morskim Okiembył prowokującydla turystów. Zaledwieje den z ankietowanych odpowiedział pośrednio na pytanie zaznaczając„0” ije denodczułmonotonię przebywając wtymrejonie. Trzy najwyższe oceny dało 50% respondentów.
MorskieOko to miejsce, które od bardzo dawna przyciągarzesze tury stów. Trudno więc wśród nich znaleźć niezadowolonychi obojętnych na pięk no otaczającej przyrody. Respondenci uznali, iż miejsce to jest bardzointere sujące iprowokujące, apobytw nim za bardzo przyjemny.
Ryc. 4. Ocena odbioru Muzeum Tatrzańskiego im. dra Tytusa Chałubińskiego a) nudne/zabawne
ATRAKCJE TURYSTYCZNE. METODY OCENY ICH ODBIORU...
47
Atrakcje turystyczne, takie jakmuzea, kościoły czyinne zabytki archi tektury trudno jestrozpatrywać w kategoriach nudne - zabawne. Ztegowła śnie powodurespondencimieli kłopotz odpowiedzią na to pytanie. W przy padku Muzeum Tatrzańskiego 10,4% respondentów zaznaczyło na skali„0”, gdyżuważalioni, że miejsce to nie jest ani nudne, ani zabawne. Trzyosoby uznały Muzeum Tatrzańskie za nudne, apozostali jako zabawne.b) relaksujące/utrzymujące w napięciu
Zdecydowana większość turystów czuła się zrelaksowana podczaszwie dzania Muzeum Tatrzańskiego. Jedyniedwie osoby uznały, iż pobyt w tym miejscu ani nie relaksuje, ani nie utrzymuje w napięciu.
ocena
Blisko96% ankietowanych uznało, iżmiejscetojest przyjemne. Najwię cej osób oceniło je na „6”.
d) interesujące/nieinteresujące
Muzeum Tatrzańskie tojedno z najstarszych muzeówregionalnychwPol sce. Można tu dowiedzieć się wszystkiego na temat Tatri Podhala. Dlatego właśnie 58% ankietowanych oceniło muzeum pod tym względem najwyżej, zaznaczając na skali „7”.
Pozostali oceniali nieco niżej. Znalazły się nawet dwie osoby,które uwa żały,iż miejsceto jest nieinteresujące.
765432101234567
difl
■
n
1
1---1n
■Ji . <m,
ocena e) prowokujące/monotonneJakwynika z wykresu, znaczna większośćrespondentów uważa,że miej sce to jest prowokujące. Zaledwie jednaosobanie miała zdania na ten temat
ATRAKCJE TURYSTYCZNE. METODY OCENY ICH ODBIORU...
49
i zaznaczyło „0”, adla dwóch innych osób zwiedzanie Muzeum Tatrzańskie go było monotonne.Jak jużwspomniałem, Muzeum Tatrzańskie tojedno z najstarszychtego typu muzeów w Polsce. Jest ono obowiązkowym punktem zwiedzania dla wszystkich wycieczek szkolnych przyjeżdżającychdo Zakopanego. Każdy, kto choć trochę interesuje się historią Podhala i Zakopanego i umie docenić pięk no tatrzańskiej przyrody nie będzie się tu z pewnością nudził. Jak wynika z przeprowadzonych badań, tylko nielicznirespondenci przyznali się do ne gatywnych odczuć podczas zwiedzania tego muzeum.
Ryc. 5. Ocena odbioru Kościoła w Dębnie Podhalańskim a) nudne/zabawne
Zdecydowana większość ankietowanych oceniła atrakcjęjako zabawną, choć itu nie brakowało wątpliwościprzyodpowiedzina to pytanie. Najwięcej osób dało„4” (36,36%). Jak widać na wykresie, nie zabrakło jednak itakich, którzy czulisię znudzeni podczas zwiedzania.
ocena
Prawie wszyscy ankietowani czuli się w tymmiejscu zrelaksowani, choć wróżnymstopniu. Najwięcej osób oceniło je na „5” i „6” (łącznie 47,7% gło sów).
n
c) przyjemne/nieprzyjemne
Zdecydowana większośćrespondentówzaliczyła pobyt w Dębnie doprzy jemnych. Tylko jedna osobazaznaczyła „0”. Najwięcej osóboceniłogo na„6”
i 7”
ocena
d) interesujące/nieinteresujące
Zwykresuwyraźnie wynika, że najstarszy drewniany gotycki kościółek w Polscejest postrzegany jako bardzointeresujący.Aż 41% badanych zazna czyło „7”.
ATRAKCJE TURYSTYCZNE. METODY OCENY ICH ODBIORU...
51
e) prowokujące/monotonne
W zdecydowanej większości (81,8%)turyści uznali,iżmiejsceto jest pro wokujące, dlapięciu osób jest monotonne, atrzy osoby udzieliły odpowiedzi pośredniej, zaznaczając „0”.
Kościółekw Dębniezostał uznanyza atrakcję bardzointeresującą,przy jemną iprowokującą. Respondenci mielidużo wątpliwości próbując rozstrzy gnąć czy miejsce tojest nudne, czy zabawne.Większość badanychstwierdziła, iż nie sąto najlepsze przymiotnikido określeniakościoła, lecz chcąc się wypo wiedzieć pozytywnie o tym miejscu respondenci określalije jako zabawne.
ocena
Ryc. 6. Ocena odbioru Zamku w Niedzicy a) nudne/zabawne
W tym przypadku wszyscy ankietowani uznali, że Zamekw Niedzicy należydo atrakcji zabawnych. Jak widaćna wykresie najwięcejgłosów oceni ło go na „5”.
ocena
b) relaksujące/utrzymujące w napięciu
Turyści zwiedzającyZamek w Niedzicybyli wyraźnie zrelaksowani. Naj więcej osób(26%) dało „5”.
c) przyjemne/nieprzyjemne
Podobniejakw poprzednim przypadku, tak i turespondenci najczęściej ocenialitę atrakcje na „5” (28%). Wszyscyankietowani zgodnie stwierdzili, że znaleźli się wbardzoprzyjemnym miejscu.
ATRAKCJE TURYSTYCZNE. METODY OCENY ICH ODBIORU...
53
d) interesujące/nieinteresujące
Na wykresie wyraźnie widać, że Zamek w Niedzicy jest miejscem nie zwykle interesującym. Aż 42% ankietowanych oceniło tę atrakcję pod tym względem na „7”.
e) prowokujące/monotonne
Zamek w Niedzicy zpewnością byłprowokujący dla 90%respondentów. Dawali oniwszystkie możliweodpowiedzi. Dlapięciu osób miejsceto nie było aniprowokujące, ani monotonne.
Zamek w Niedzicy jestjedną z tych atrakcji, które zostały odebrane po zytywnie przez wszystkich respondentów. Większość ankietowanych była
w Niedzicy po razpierwszy, lecz wszyscy zapowiadali, że na pewno odwiedzą jeszcze to miejsce.
Badania przeprowadzane metodą „flow - simplex” pozwalają poznać odczucia jakie towarzyszą turystom w trakcie zwiedzania danej atrakcji. Uważam jednak, że to czy teodczuciasą pozytywne, czy negatywne zależeć możeod wieluróżnychczynników, jak choćby od samopoczucia czy nastroju w danym momencie. Nieliczne negatywne emocje, do jakich przyznali się respondenci uczestniczący w przeprowadzonych badaniach, mogły być wy wołane właśnie takimi czynnikami. Z innych czynników determinujących odbióratrakcji można wymienić czynnikizwiązane z samymturystą(zainte resowania, wykształcenie, wiek, pochodzenie, itp.) oraz czynniki charakte ryzujące miejsce atrakcji (np. oprawa informacyjna, pogoda, osoba interpre