• Parą wodną pod ciśnieniem (tą metodą
sterylizowane są przedmioty gumowe, tekstylia, gaziki, serwety, narzędzia chirurgiczne ze stali
nierdzewnej).
• Ustawienia sterylizatora są następujące: temp.
121° C, ciśnienie -1atmosfera, czas 10-25 min. lub temp. 134°C,
• ciśnienie 2 atmosfery ,czas 5- 10 min.
• Para wodna jest najtańszym i najbardziej ekologicznym sposobem sterylizacji.
• Sterylizacja suchym gorącym
powietrzem-czynnikiem sterylizującym jest ciepło suche o temperaturze od 160 – 200 °C (tą metodą
sterylizowane są narzędzia, szkło, pudry,
maści). Parametry urządzenia – temp. 160°C, czas 120 min., albo w temp. 180°C – 30 min.
Metoda ta ze względów ekonomicznych (cena energii) jest stopniowo wycofywana.
• Sterylizacja gazowa ( tlenkiem etylenu) – metoda ta jest stosowana do sterylizacji materiałów
niewytrzymujących wysokich temperatur
(przedmioty termolabilne) są to głównie układy optyczne, sprzęt z wyposażeniem elektrycznym, narzędzia). Tlenek etylenu jest gazem bardzo
trującym, dlatego sprzęt sterylizowany w ten
sposób podlega degazacji i nie można go używać bezpośrednio po zakończeniu procesu sterylizacji.
Sterylizacja jest prowadzona w stężeniu tlenku 300-1200 mg/ l w czasie 2,5 godz.
• Sterylizacja plazmowa- jest jedną z
najnowocześniejszych metod sterylizacji. Plazma to zjonizowany gaz (nadtlenek wodoru), który powstaje w warunkach głębokiej próżni pod wpływem fal elektromagnetycznych. Cykl sterylizacji trwa około 70 min.
• Tym sposobem można sterylizować opakowania z tworzyw sztucznych, papier, materiały tekstylne.
• Proces sterylizacji podlega kontroli
• Jednym z czynników mających wpływ na ograniczenie zakażeń
szpitalnych jest kontrola każdego procesy sterylizacji. Przeprowadza się ją przy pomocy:
• przyrządów fizycznych informujących o pracy sterylizatora są to:
termometry, manometry, zegary,
• testów biologicznych zawierających niepatogenne, wysokooporne przetrwalniki szczepu Bacillus .Wynik kontroli procesu sterylizacji odczytywany już po 1-3 godzinach
• wskaźników chemicznych zawierają substancje, które po osiągnięciu wymaganych parametrów zmieniają zabarwienie.
• Najefektywniejszy sposób kontroli sterylizacji polega na zastosowaniu, co najmniej dwóch sposobów monitorowania
• Okres przechowywania sprzętu po sterylizacji zależy od rodzaju opakowania.
• Sprzęt zachowuje sterylność przez 6 miesięcy jeżeli znajduje się w szczelnym opakowaniu papierowo-foliowym, 1
miesiąc jeżeli znajduje się w podwójnej warstwie papieru, natomiast 1 tydzień w pojedynczej warstwie papieru.
• Sprzęt po sterylizacji powinien być przechowywany w
odpowiednich warunkach, tj: w czystych, wolnych od kurzu pomieszczeniach, temp. powietrza 15-25°C, wilgotność 40-60%, przy przechowywaniu na regałach odległość od
podłogi powinna wynosić co najmniej 30 cm.
• Przy wyborze metody dekontaminacji należy uwzględnić poziom zagrożenia dla pacjenta i personelu medycznego.
• Najwyższy stopień zagrożenia stanowią narzędzia i sprzęt medyczny kontaktujący się z uszkodzoną skórą, błonami śluzowymi. Ten sprzęt musi być sterylny.
• Średnie zagrożenie zakażeniem stanowią narzędzia i sprzęt medyczny, który kontaktuje się z nieuszkodzonymi błonami śluzowymi i nie narusza ciągłości tkanek, np.: sprzęt
anestezjologiczny. Zalecana jest tu sterylizacja na wypadek
przypadkowego przerwania ciągłości błony śluzowej. Jeżeli budowa sprzętu uniemożliwia sterylizację możliwe jest zastosowanie
wysokiego poziomu dezynfekcji.
• Małe zagrożenie stanowi sprzęt kontaktujący się z nieuszkodzoną skórą, np.: aparaty do mierzenia ciśnienia, termometry, meble, bielizna.
• Odpady medyczne to ogół odpadów stałych i płynnych powstałych w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w dziedzinie
medycyny.
• Wg danych WHO wytwarzanie odpadów medycznych w przeliczeniu na jedno łóżko szpitalne wynosi od 1,4 do 6 kg.
• Odpady medyczne klasyfikuje się następująco:
• odpady medyczne zakaźne – są to odpady niebezpieczne zawierające żywe mikroorganizmy, toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia zakażenia ( mogą spowodować
choroby zakaźne). Ten rodzaj odpadów oznaczony jest kodem 180102, 180103,180180, 180182,
• odpady medyczne specjalne – są to odpady niebezpieczne, substancje chemiczne mogą być źródłem skażenia
środowiska oraz przyczyną chorób niezakaźnych. Kod 180106, 180108, 180110.
• odpady medyczne pozostałe – są to odpady medyczne nie posiadające właściwości niebezpiecznych. Kod 180101.
• Odpady komunalne – czyli bytowe stanowią odrębną kategorię.
• Odpady medyczne podlegają segregacji w miejscu ich powstawania. Każda frakcja odpadów powinna być segregowana do worków w następujących kolorach:
• Odpady zakaźne – do worków koloru
czerwonego (amputowane kończyny, łożyska, szczątki narządów po badaniach
histopatologicznych, worki na krew i osocze, zużyty materiał opatrunkowy, zużyty sprzęt
jednorazowego użytku( strzykawki, zestawy do drenażu ran, cewniki, rękawice, szkło
laboratoryjne, worki stomijne).
• Odpady specjalne – do worków / pojemników koloru żółtego ( odczynniki chemiczne,
substancje niebezpieczne, ampułki po lekach cytostatycznych)
• Odpady pozostałe – do worków koloru niebieskiego ( ręczniki papierowe, nie wykorzystane do operacji obłożenia
jednorazowe, podkłady jednorazowe z leżanek, kieliszki do leków, pampersy).
• Odpady bytowe – do worków koloru czarnego ( tworzywa sztuczne, szkło, metal, papier).
• Worki z odpadami powinny być czasowo
składowane w brudowniku i przynajmniej dwa razy na dobę wywożone z oddziału. Worki z odpadami mogą być wypełnione do 2/3 ich
objętości. Zamknięte worki należy opisać ( rodzaj odpadów- jego kod, miejsce pochodzenia, data zamknięcia worka, czytelny podpis osoby
zamykające worek).
• Ostre przedmioty (igły, skalpele, nożyki,
mandryny) należy umieszczać w pojemnikach plastikowych. Pojemniki do segregacji ostrych przedmiotów mogą być wypełnione do 2/3 ich wysokości, muszą być wymieniane nie rzadziej niż 72 godzin.
• Pojemnik powinien zawierać kod, datę otwarcia i zamknięcia, podpis osoby zamykającej pojemnik, miejsce pochodzenia. Oznakowany pojemnik
należy włożyć do czerwonego worka na odpady medyczne.
Dekontaminacja skóry rąk
• Ręce personelu medycznego stanowią źródło
80-90% zakażeń w opiece zdrowotnej. Mycie i dezynfekcja rąk jest najskuteczniejszym
sposobem zapobiegania zakażeniom szpitalnym.
• Celem mycia rąk jest usunięcie z powierzchni skóry zanieczyszczeń organicznych, brudu oraz częściowe usunięcie ze skóry mikroflory.
Bakterie, które znajdują się na powierzchni skóry, nazywają się drobnoustrojami
przejściowymi (to wszystkie drobnoustroje, z którymi styka się ręka), zaś bytujące stale w głębi skóry są określane mianem flory
osiadłej.
• Drobnoustrojami przejściowymi mogą być bakterie chorobotwórcze, takie jak:
gronkowiec złocisty, pałeczka okrężnicy.
Drobnoustroje te są przenoszone na dłoniach personelu na innych chorych.
• Drobnoustroje stałe to: gronkowce
koagulazoujemne, maczugowce skórne, czasem grzyby drożdżopodobne.
• Zwykłe mycie rąk ( mycie socjalne rąk) usuwa
widoczne zabrudzenia, substancje organiczne oraz
około 65% przejściowo występujących drobnoustrojów.
• Polega na użyciu zwykłego mydła kosmetycznego i
wody oraz na energicznym pocieraniu powierzchni rąk przez 15-30s.
• Procedura zwykłego mycia rąk dotyczy pracowników medycznych, którzy wykonują pracę poza oddziałem szpitalnym, gabinetami, pracowniami diagnostycznymi, dotyczy pracowników działu technicznego,
zaopatrzenia.
• Higieniczne mycie rąk ma na celu usunięcie i zabicie flory przejściowej skóry. Higieniczne mycie rąk
poprzedzają czynności przygotowawcze polegające na zdjęciu biżuterii, zegarka. Higieniczne mycie rąk
przebiega w dwóch etapach:
• I etap polega na umyciu rąk wodą z mydłem, II etap polega na pobraniu z dozownika 3ml preparatu
antyseptycznego i wtarciu go metodą Ayliffe w skórę rąk aż do całkowitego jego wyschnięcia (około 30 -60 s). Nie wolno stosować preparatu antyseptycznego na wilgotną skórę. Do najczęściej stosowanych preparatów do dezynfekcji skóry rąk stosuje się: Skinman Soft,
Spitaderm, AHD.
• Higieniczne mycie rąk wykonuje się: przed rozpoczęciem lub zakończeniem pracy, przed i po bezpośrednim kontakcie z chorym, przed wejściem na salę chorych, po wyjściu z
niej, przed nałożeniem rękawiczek do zabiegów
inwazyjnych i po ich zdjęciu-( pobieranie krwi, szczepienia, iniekcje, punkcje), po opuszczeniu boksów izolacyjnych, przed i po wykonaniu zabiegów higienicznych, przed
wejściem do bloku operacyjnego, po każdym zdjęciu maski chirurgicznej z ust i nosa, przed przygotowaniem posiłków, rozkładaniem leków, karmieniem chorych, przed i po
asystowaniu do zabiegów endoskopowych, biopsyjnych, po wykonaniu brudnych czynności, jak sprzątanie czy kontakt z brudną bielizną, po kaszlu lub kichnięciu w dłonie, po
każdym wyjściu z toalety.
• Schemat mycia i dezynfekcji rąk metodą Ayliffe
• Czynności przygotowawcze ( zdjęć biżuterię, zwilżyć ręce bieżącą letnią wodą o temperaturze 34-37°C).
• Czynności właściwe – ułóż dłonie na kształt kubka i pobierz z dozownika łokciowego mydło, myj ręce wg techniki Ayliffe powtarzając każdą czynność 5 razy dla każdej dłoni.
• Etap I- pocieraj dłoń o dłoń uwzględniając nadgarstek.
• Etap II- pocieraj powierzchnią dłoniową prawej dłoni o powierzchnię grzbietową dłoni lewej –zmień ręce.
• Etap III- spleć palce i przesuwaj nimi aż do zagłębień międzypalcowych.
• Etap IV – pocieraj grzbiet zgiętych palców jednej dłoni pod zagiętymi palcami drugiej dłoni.
• Etap V – uchwyć kciuk prawej dłoni w lewą dłoń i wykonuj ruch obrotowe wokół kciuka – zmiana rąk.
• Etap VI- pocieraj okrężnie opuszkami palców prawej ręki zagłębienie dłoniowe lewej ręki – zmień ręce.
• Opłucz ręce pod bieżącą wodą. Łączny czas mycia powinien trwać 1 min. a płukanie 15 s. Następnie osusz ręce ręcznikiem jednorazowym.
• Chirurgiczne mycie rąk pozwala na usunięcie i niszczenie występujących na skórze rąk
drobnoustrojów flory przejściowej oraz
obniżenie do minimum flory stałej. Zabieg ma na celu zmniejszenie ryzyka zakażenia rany
pooperacyjnej. Procedura dotyczy pielęgniarek operacyjnych, anestezjologów, lekarzy
operujących i asystujących.
• Chirurgiczne mycie rąk składa się z dwóch etapów:
• Etap I polega na myciu rąk mydłem w celu zniszczenia i usunięcia drobnoustrojów przejściowych.
• Postępowanie: zdejmij biżuterię, zwilż ręce pod
bieżącą letnią wodą, nanieś na dłonie 5 ml preparatu do chirurgicznego mycia rąk z dozownika, myj ręce
trzyetapowo: najpierw myj ręce aż do zgięć łokciowych, następnie do 2/3długości przedramienia, na koniec
dłonie i nadgarstki techniką Ayliff, zapewniając całkowite namydlenie skóry.
• Spłucz dokładnie ręce i przedramiona pod bieżącą wodą, szczotką należy myć tylko paznokcie przed zabiegiem w danym dniu.
Umyte i wypłukane ręce osusz ręcznikiem jednorazowym, podczas mycia trzymaj ręce uniesione ku górze. Łączny czas mycia rąk powinien wynosić 2 min. a płukania 15 s.
• Etap II jest to dekontaminacja za pomocą środka antyseptycznego.
• W czasie dezynfekcji suche ręce muszą być uniesione do góry tak, aby preparat dezynfekcyjny mógł spływać w kierunku łokcia. Postępowanie: pobierz 3 ml
preparatu dezynfekcyjnego z dozownika,
• wcieraj preparat trzyetapowo: do zgięcia łokciowego, do 2/3 ramienia, na koniec dłonie i nadgarstek,
• dłonie i nadgarstek wg standardowej procedury łączny czas wcierania preparatu w skórę powinien trwać
maksymalnie 5 min., preparat powinien być wcierany aż do całkowitego wyschnięcia skóry.
• Do dekontaminacji rąk należy używać
antyseptyku bakterio-prątkobójczo-grzybobójczo i wirusobójczego. Powyższe wymogi spełniają
preparaty alkoholowe, które ponadto wykazują szybkie działanie i nie są drażniące.
• W Polsce dopuszczone są do stosowania
preparaty opatrzone znakiem CE (co wskazuje na zachowanie zasad jakościowych przy produkcji).
• Ekspozycja zawodowa – jest to zdarzenie
zachodzące w placówce opieki zdrowotnej, w którym pracownik uległ ekspozycji na
zakażoną krew lub płyny ustrojowe przez skórę, oko, błony śluzowe wskutek
wykonywania obowiązku służbowego.
• Rodzaje ekspozycji
• Ekspozycja przezskórna (zakłucie) igłą lub innym
zanieczyszczonym przedmiotem ostrym lub ugryzienie,
które powoduje krwawienie lub inne widoczne nakłucie na skórze. Taka ekspozycja może mieć miejsce podczas
wprowadzania kaniuli dożylnej, pobierania krwi, podawania iniekcji.
• Ekspozycja śluzówkowo-skórna jest to ekspozycja błony śluzowej oczu, nosa, ust na zanieczyszczoną krew lub płyny ustrojowe.
• Ekspozycja nieuszkodzonej skóry jest to ekspozycja poprzez kontakt skóry z zanieczyszczoną krwią lub płynami
ustrojowymi.
• Postępowanie w przypadku ekspozycji polega na:
• przy zakłuciu igłą lub innym ostrym sprzętem należy
niezwłocznie umyć dany obszar skóry wodą z mydłem i umożliwić swobodny wypływ krwi w miejscu urazu,
• w przypadku rozprysku krwi lub płynów ustrojowych na oczy należy je płukać delikatnie wodą lub
roztworem soli fizjologicznej przez przynajmniej 15 min. (czynność należy wykonać przy otwartych
powiekach),
• jeżeli materiał zakaźny dostał się do ust, należy go
wypluć i przepłukać kilkanaście razy jamę ustną wodą
• jeżeli materiał zakaźny dostał się do nosa należy go wydmuchać i przepłukać wodą lub roztworem soli fizjologicznej,
• w sytuacji, gdy nastąpił rozprysk krwi lub płynów ustrojowych na nieuszkodzoną/uszkodzoną skórę należy umyć ten obszar wodą z mydłem (nie
należy szorować ani trzeć tego obszaru).
• Każdy incydent ekspozycji w postaci zakłucia, rozprysku lub zachlapania krwią musi zostać zgłoszony bezpośredniemu przełożonemu i podlega rejestracji.
• Pracownik, u którego wystąpiła ekspozycja obowiązany jest do wypełnienia protokołu zdarzenia podając swoje dane osobowe i dane pacjenta opisać czas miejsce i jego przebieg.
• Pracownik powinien zgłosić się do
wyznaczonego w placówce lekarza, który jest odpowiedzialny za prowadzenie profilaktyki poekspozycyjnej.
• W opiece szpitalnej udział pielęgniarki w
profilaktyce zakażeń polega na przestrzeganiu zasad aseptyki i antyseptyki, pielęgnowaniu zgodnym z obowiązującymi procedurami, instrukcjami, standardami postępowania.
• Aseptyka jest to postępowanie zapobiegające i niedopuszczające do zakażenia drobnoustrojami środowiska, sprzętu, materiałów i pacjentów. Jest to posługiwanie się materiałem i narzędziami
wyjałowionymi- pozbawionymi bakterii, sporów, wirusów, grzybów.
• Antyseptyka jest to postępowanie zapobiegające zakażeniom przez niszczenie lub zahamowanie
rozwoju drobnoustrojów za pomocą środków chemicznych.
• Najważniejsze działania w profilaktyce zakażeń to:
• Dekontaminacja rąk
• stosowanie zasad higieny, aseptyki i antyseptyki,
• używanie sprzętu jednorazowego,
• posługiwanie się sterylnym sprzętem wielorazowego użytku,
• stosowanie zamkniętych linii naczyniowych i opakowań z płynami z podwójnym portem,
• przestrzeganie technik dezynfekcji skóry przed zabiegami,
• stosowanie środków ochrony osobistej (rękawiczki, fartuchy ochronne, gogle)
• przestrzeganie zasad izolacji chorych,
• prowadzenie obserwacji i właściwej pielęgnacji ran, miejsca wprowadzania cewnika centralnego lub
żylnego,
• przestrzeganie zasad postępowania z odpadami szpitalnymi,
• systematyczne prowadzenie kontroli przestrzegania obowiązujących procedur sanitarnych oraz edukacja personelu,
• eliminacja nosicielstwa.