Witam Państwa Proszę o zapoznanie się z Poradnikiem,,Mniej dźwigaj" od strony 3 do 13.

Witam Państwa

Proszę o zapoznanie się z Poradnikiem ,,Mniej dźwigaj" od strony 3 do 13.

Zakażenia szpitalne

Małgorzata Surowiec

Plan

1. Definicja zakażenia szpitalnego 2. Rodzaje zakażeń szpitalnych:

• endemiczne, epidemiczne

• endogenne , egzogenne 3. Drogi szerzenia się zakażeń

• bezpośrednia i pośrednie

4. Czynniki ryzyka zakażeń szpitalnych 5. Metody dekontaminacji

• sanityzacja

• dezynfekcja

• sterylizacja

• dekontaminacja rąk 6. Odpady medyczne 7. Ekspozycja zawodowa

8. Zadania pielęgniarki w profilaktyce zakażeń szpitalnych

• Zakażenia szpitalne są związane z codziennym

funkcjonowaniem szpitali na całym świecie i stanowią jeden z najpoważniejszych

problemów współczesnej medycyny.

• Ich występowanie powoduje często

niepotrzebne cierpienie pacjenta i jego rodziny, pogorszenie przebiegu choroby

podstawowej, wydłużenie okresu hospitalizacji i zwiększenie kosztów leczenia.

• Ciężkie zakażenia mogą doprowadzić do zgonu pacjenta.

• Według danych epidemiologicznych w krajach Zachodniej Europy zakażenia szpitalne

występują u około 3-10% hospitalizowanych pacjentów i są bezpośrednią przyczyną około 1% zgonów.

• W Polsce odsetek ten jest wyższy i wynosi

15%. Rocznie w szpitalach na terenie naszego kraju z powodu zakażeń szpitalnych umiera około 10 tys. pacjentów i liczba ta wykazuje tendencje wzrostowe.

• Problem zakażenia się chorego w szpitalu jest szczególnie kłopotliwy pod względem

etycznym dla lekarzy i pielęgniarek , a dla dyrektora szpitala ze względów prawno- finansowych.

• Zakażenia szpitalne są powodem

występowania pacjentów na drogę sądową w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego.

• Mogą one być przyczyną wydawania

nieprzychylnych opinii o placówce i utraty prestiżu.

• Zakażenie szpitalne, to rozpoznane klinicznie i potwierdzone laboratoryjnie zakażenie,

które zostało nabyte w szpitalu, ujawniło się w czasie hospitalizacji lub po wypisaniu

chorego do domu.

• Zakażenia ujawniające się po zakończeniu

hospitalizacji są zakażeniami szpitalnymi tylko wtedy, gdy czas pojawienia się objawów

klinicznych infekcji jest krótszy niż okres inkubacji danej choroby.

• Okres inkubacji- jest to czas pomiędzy ekspozycją na czynnik, a wystąpieniem pierwszych objawów chorobowych.

• Ponieważ większość zakażeń bakteryjnych ujawnia się w ciągu 48 godzin przyjęto, że zakażenia występujące po 48 godzinach od przyjęcia do szpitala są zakażeniami

szpitalnymi.

• Zakażenie może ujawnić się w różnym czasie, np:

• do 2 tygodni –postać płucna legionellozy,

• do 6 miesięcy - wirusowe zapalenie wątroby typu B , C (HBV, HCV),

• po wielu latach- zakażenie wirusem HIV.

• Środowisko szpitalne ulega zanieczyszczeniu drobnoustrojami w sposób naturalny poprzez aerozol biologiczny, złuszczający się naskórek,

zabiegi diagnostyczne, lecznicze, rehabilitacyjne.

• Używane narzędzia, sprzęt medyczny ulegają

zanieczyszczeniu drobnoustrojami odpornymi na działanie czynników środowiskowych.

• Rozwojowi drobnoustrojów sprzyja kurz.

• Mikroorganizmy żyjące w środowisku szpitalnym stanowią zagrożenie nie tylko dla pacjentów ale także dla pracowników i osób odwiedzających.

• Do czynników etiologicznych zakażeń szpitalnych zalicza się: bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki, pasożyty.

Za 90 % zakażeń szpitalnych odpowiedzialne są bakterie.

1.Z epidemiologicznego punktu widzenia zakażenia szpitalne dzieli się na:

• zakażenia endemiczne- czyli stale występujące z określoną częstotliwością w danym oddziale lub szpitalu (wywołują je paciorkowce,

gronkowce, gram ujemne pałeczki (E. coli, pałeczka zapalenia płuc (Klebsiella

pneumoniae), Enterobacter), ale także wirusy przenoszone drogą krwi HBV, HCV oraz

zakażenia grzybicze.

• zakażenia epidemiczne – manifestujące się

nagłym wzrostem lub pojawieniem się nowych czynników etiologicznych.

Szczepy epidemiczne charakteryzują się zdolnością łatwego rozprzestrzeniania się w populacji np. grypa i zakażenia

grypopodobne, ospa wietrzna, świnka.

2.Ze względu na pochodzenie czynników etiologicznych zakażenia dzieli się na:

a) endogenne ( inaczej samoinfekcje, autoinfekcje) zakażenia te są spowodowane przeniesieniem

(translokacją) własnej flory bakteryjnej ze skóry

i błon śluzowych do jam surowiczych i innych tkanek w czasie zabiegów diagnostycznych i leczniczych.

• Warunkiem wystąpienia takiego zakażenia jest obniżenie odporności. Przykładem zakażeń

wynikających z translokacji drobnoustrojów jest:

• zapalenie otrzewnej po zabiegu operacyjnym,

powentylacyjne zapalenie płuc, zakażenie układu moczowego u pacjenta z założonym cewnikiem,

odcewnikowe zakażenie krwi u pacjentów z założonym cewnikiem naczyniowym.

b) zakażenia egzogenne są spowodowane przez florę szpitalną. W środowisku szpitalnym źródłem zakażeń egzogennych może być środowisko

ożywione i nieożywione.

• Środowisko ożywione to przebywający

w oddziale pacjenci ( chorzy lub nosiciele) oraz personel szpitala, zwłaszcza osoby ze zmianami zapalnymi skóry rąk, twarzy. (W miejscach

infekcyjnych obecność drobnoustrojów jest naturalnym następstwem procesu

chorobowego).

• Nieożywione środowisko szpitalne jest pojęciem

szerokim obejmującym miejsca pobytu pacjenta (sale wraz z wyposażeniem, sanitariaty).

• Nieożywione środowisko to również powietrze, sprzęt medyczny, woda, leki i żywność. Wszystkie te elementy mogą stać się źródłem zakażenia

szpitalnego.

• W miejscach suchych (meble, ściany, sprzęt) i w powietrzu dominują bakterie Gram dodatnie

w tym gronkowce, paciorkowce, prątki oraz

przetrwalniki bakterii( Bacillus supp., Clostridium supp., i grzybów (Aspergillus supp).

• Miejsca wilgotne są szczególnie bogate w drobnoustroje (Gram ujemne bakterie

i pałeczki- zwłaszcza w przypadku

zanieczyszczenia substancjami organicznymi (ropa, mocz, kał, złuszczający się naskórek).

• Bakterie typu E. coli, Klebsiella, Enterobakter występują w wodzie destylowanej, syfonach

zlewowych, kranach w osadzającym się kamieniu.

Drobnoustroje te są obecne w pojemnikach na mydło, na wilgotnych powierzchniach misek, basenów, ręcznikach wielorazowych.

• Najbardziej niebezpieczna jest ich obecność w respiratorach, w rurkach tracheotomijnych, nawilżaczach i inhalatorach.

Środowisko wilgotne (woda)może być źródłem pałeczki Legionella.

• Źródłem patogenów mogą być odpady szpitalne.

Drogi szerzenia się zakażeń:

• Drobnoustroje obecne w środowisku szpitalnym są przenoszone ze źródeł zakażenia na osoby

wrażliwe drogą bezpośrednią lub pośrednią.

• Transmisja bezpośrednia jest wynikiem bezpośredniego kontaktu pacjentów

przebywających w tych samych

pomieszczeniach czy kontaktu personelu medycznego z pacjentem.

• Do pośrednich dróg szerzenia się zakażeń

szpitalnych zalicza się : drogę powietrzno-kropelkową

( drobnoustroje przenoszone są w trakcie kaszlu, kichania, mówienia, odsysania

wydzieliny z dróg oddechowych, wykonywania inhalacji).

• Tą drogą szerzą się zakażenia dróg

oddechowych, grypa, wirus RSV (Respiratory Syncytial Virus), Legionella.

• drogę powietrzno-pyłową, (w kurzu znajdują się drobnoustroje wytrzymałe na wysychanie np. prątki gruźlicy, grzyby).

• drogę pokarmową (do zakażenia może dojść w wyniku nieprzestrzegania procedur

higienicznych w czasie magazynowania,

przechowywania produktów spożywczych oraz przygotowywania posiłków.

Na wystąpienie zakażeń ma wpływ

nieodpowiednia higiena naczyń kuchennych,

zastawy stołowej).

Tą drogą przenoszone są rotawirusy, enterowirusy, pałeczki E. coli.

• Transmisja pośrednia obejmuje także przenoszenie zakażeń przez źle

zdezynfekowany sprzęt zabiegowy, przedmioty codziennego użytku (taborety, stoły).

Czynniki ryzyka zakażeń szpitalnych:

• Predyspozycje pacjenta – takie, jak: wiek i fizjologiczny niedobór odporności

(występujący u wcześniaków, noworodków, pacjentów powyżej 65 roku życia), otyłość, niedożywienie, przewlekłe choroby

(nowotwory, cukrzyca, niewydolność nerek, AIDS), ale również stres czy zły stan higieny osobistej.

• Procedury medyczne związane z leczeniem - leczenie antybiotykami, sterydami,

cytostatykami, promieniami jonizującymi, leczenie immunosupresyjne, ciała obce

(implanty), czas pobytu pacjenta w szpitalu, nieprzestrzeganie zasad aseptyki przy

zabiegach (cewnikowanie pęcherza

moczowego, kaniulacja naczyń krwionośnych, punkcje, tlenoterapia).

• Zabiegi operacyjne -nieodpowiednie

przygotowanie pacjenta do operacji wynikające z nieprawidłowej higieny ciała, sposobu

usunięcia owłosienia, dezynfekcji pola

operacyjnego, obłożenia pola operacyjnego, rozległości operacji.

• Personel medyczny - nieprawidłowa higiena

rąk (mycie i dezynfekcja), choroby personelu (czyraki, trądzik, liszajec, opryszczka wargowa,

biegunka, ostra infekcja dróg oddechowych, brudna odzież robocza, niewystarczająca

liczba personelu do rzeczywistych potrzeb, co prowadzi do przemęczenia i przeciążenia

obowiązkami.

• Nie przestrzeganie zasad ogólnie pojętej higieny szpitalnej- niewłaściwa sanityzacja szpitala

(nieprawidłowa dezynfekcja łóżek, bielizny, sal chorych), nadmierne zagęszczenie w salach, zaniedbywanie sterylizacji i dezynfekcji.

Najczęściej zakażenia szpitalne wywołane są przez:

• gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus)

• pałeczkę ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa)

• pałeczkę okrężnicy (E.coli)

• rotawirusy

• enterowirusy

Najczęściej występujące postacie kliniczne zakażeń szpitalnych to:

• zakażenie miejsca operowanego

• zakażenie krwi

• zakażenie skóry i tkanek miękkich( np.

zakażenie odleżyny)

• zapalenie płuc

• zakażenia układu moczowego

• zakażenia przewodu pokarmowego

• Dekontaminacja jest to usuwanie i dezaktywacja substancji szkodliwej

powodującej skażenie chemiczne lub biologiczne

Metody dekontaminacji to: sanityzacja, dezynfekcja, sterylizacja.

• Sanityzacja- jest to obniżenie poziomu skażenia poprzez czynności polegające na

zmniejszeniu liczby drobnoustrojów w określonym środowisku do bezpiecznego

poziomu, np.: poprzez wietrzenie

pomieszczeń, mycie, czyszczenie powierzchni.

Sanityzacja pomieszczeń szpitalnych - aby

skutecznie przeciwdziałać zakażeniom szpitalnym konieczne jest dokonanie podziału pomieszczeń szpitala na strefy higieniczne.

• Strefa I - nie są tu prowadzone żadne działania mające bezpośredni związek z procesem

leczenia ( pomieszczenia administracyjne, korytarze, klatki schodowe, piwnice,

pomieszczenia techniczne oraz sanitariaty przynależące do tych pomieszczeń).

• Strefa II- w skład tej strefy wchodzą

pomieszczenia wymagające okresowej

dezynfekcji niskiego stopnia - jest to niszczenie bakterii i grzybów do bezpiecznego poziomu w ciągu 15 min.

• Do tej strefy należą np: pomieszczenia

oddziałów zabiegowych, niezabiegowych, pediatrycznych, izba przyjęć, pomieszczenia rehabilitacyjne, apteka, kuchnia szpitalna, sanitariaty i łazienki przynależące do

powyższych pomieszczeń.

• Strefa III- zalicza się do niej pomieszczenia

wymagające ciągłej dezynfekcji oddziały intensywnej terapii, sale pooperacyjne, oddziały chorób zakaźnych, gabinety zabiegowe gdzie wykonywane są zabiegi i badania inwazyjne, stacje dializ, sterylizatornie, laboratoria oraz

sanitariaty i łazienki przynależące do powyższych pomieszczeń.

• Strefa IV - pomieszczenia tej strefy wymagają utrzymania najwyższego poziomu higieny

oraz czystości bakteriologicznej blok operacyjny, trakt porodowy, oddziały

przeszczepów, oddziały oparzeniowe, oddziały noworodkowe, sanitariaty i łazienki

przynależne do w/w pomieszczeń.

• Poszczególne strefy wykazują zróżnicowane

zanieczyszczenie szczepami patogennymi

i wymagają odpowiednich działań sanitarnych.

Jednak sprzątanie i dezynfekcję należy

prowadzić w sposób planowy, zgodnie z ustalonym sposobem i kolejnością czyszczenia

pomieszczeń ( najpierw sale chorych a później

sanitariaty). Pomieszczenia należy czyścić wraz z całym ich wyposażeniem. Proces mycia i dezynfekcji powinien być przeprowadzony przy

użyciu sprzętu i środków do tego przeznaczonych.

Dezynfekcja – jest to proces pozwalający zmniejszyć florę patogenną bakteryjną

na skórze rąk, z pola operacyjnego, na narzędziach, przedmiotach, materiałach,

w płynach.

W dezynfekcji wyróżnia się metodę, termiczną, chemiczną i promieniowanie UV.

• Metoda termiczna jest to gotowanie i pasteryzacja.

• Dezynfekcja chemiczna polega na

zastosowaniu środków dezynfekcyjnych.

• Preparaty chemiczne stosowane do dezynfekcji:

• Aldehydy- (ald. glutarowy, mrówkowy, formaldehyd działają na B (bakterie), F (grzyby) V(wirusy), TBC (prątki gruźlicy)- stosuje się je do dezynfekcji narzędzi i sprzętu.

• Preparaty te działają drażniąco na drogi

oddechowe, oczy, bł. śluzowe. Nie są zalecane do dezynfekcji dużych powierzchni, np.

Aldesan,

• Związki chloru są powszechnie stosowane do dezynfekcji w obszarze sanitarnym (kaczki,

miski, sanitariaty ) oaz odpadów medycznych, materiałów skażonych krwią chorego. Do tej grupy zalicza się: Presept, Medicarina,

Actichlor,

• Fenole- bardzo toksyczne mają ograniczone

zastosowanie - działają bakterio i grzybobójczo. Do preparatów z tej grupy

zalicza się: Lizol, Septyl R, Rafasept,

• Związki nadtlenowe- najczęściej jest to nadtlenek wodoru (skutecznie usuwa zanieczyszczenia ze

sprzętów medycznych, narzędzi, ale powodują ich korozję, np. Sekusept,

• Alkohole (etanol, izopropanol ) stosowane są do dezynfekcji powierzchni metalowych i sprzętu medycznego oraz do dekontaminacji rąk, skóry przed zabiegami operacyjnymi. Alkohole

powodują uszkodzenie błon komórkowych bakterii i ich denaturację, np.: Skinman Soft, AHD, Dodosept

• Promieniowanie nadfioletowe (UV) jest skuteczną metodą niszczenia mikroorganizmów. Lampy

bakteriobójcze są stosowane do niszczenia

drobnoustrojów przenoszonych drogą powietrzną.

• Największa skuteczność promieniowania UV jest obserwowana w temperaturze 27-40°C, przy

wilgotności 65%.

• Ważny jest sposób ustawienia lampy umożliwiający objęcie zasięgiem całej odkażanej powierzchni. Lampy powinny być systematycznie oczyszczane, ponieważ kurz pochłania znaczne ilości promieniowania.

• Sterylizacja - inaczej wyjaławianie oznacza zniszczenie wszystkich drobnoustrojów z ich formami przetrwalnikowymi, zarodnikami

znajdujących się na sprzęcie, narzędziach, materiale opatrunkowym, bieliźnie

operacyjnej, materiale opatrunkowym.

Sterylność przedmiotu nie podlega

stopniowaniu. Sprzęt jest sterylny lub nie.

Metody sterylizacji

• Parą wodną pod ciśnieniem (tą metodą

sterylizowane są przedmioty gumowe, tekstylia, gaziki, serwety, narzędzia chirurgiczne ze stali

nierdzewnej).

• Ustawienia sterylizatora są następujące: temp.

121° C, ciśnienie -1atmosfera, czas 10-25 min. lub temp. 134°C,

• ciśnienie 2 atmosfery ,czas 5- 10 min.

• Para wodna jest najtańszym i najbardziej ekologicznym sposobem sterylizacji.

• Sterylizacja suchym gorącym powietrzem-

czynnikiem sterylizującym jest ciepło suche o temperaturze od 160 – 200 °C (tą metodą

sterylizowane są narzędzia, szkło, pudry,

maści). Parametry urządzenia – temp. 160°C, czas 120 min., albo w temp. 180°C – 30 min.

Metoda ta ze względów ekonomicznych (cena energii) jest stopniowo wycofywana.

• Sterylizacja gazowa ( tlenkiem etylenu) – metoda ta jest stosowana do sterylizacji materiałów

niewytrzymujących wysokich temperatur

(przedmioty termolabilne) są to głównie układy optyczne, sprzęt z wyposażeniem elektrycznym, narzędzia). Tlenek etylenu jest gazem bardzo

trującym, dlatego sprzęt sterylizowany w ten

sposób podlega degazacji i nie można go używać bezpośrednio po zakończeniu procesu sterylizacji.

Sterylizacja jest prowadzona w stężeniu tlenku 300-1200 mg/ l w czasie 2,5 godz.

• Sterylizacja plazmowa- jest jedną z

najnowocześniejszych metod sterylizacji. Plazma to zjonizowany gaz (nadtlenek wodoru), który powstaje w warunkach głębokiej próżni pod wpływem fal elektromagnetycznych. Cykl sterylizacji trwa około 70 min.

• Tym sposobem można sterylizować opakowania z tworzyw sztucznych, papier, materiały tekstylne.

• Proces sterylizacji podlega kontroli

• Jednym z czynników mających wpływ na ograniczenie zakażeń

szpitalnych jest kontrola każdego procesy sterylizacji. Przeprowadza się ją przy pomocy:

• przyrządów fizycznych informujących o pracy sterylizatora są to:

termometry, manometry, zegary,

• testów biologicznych zawierających niepatogenne, wysokooporne przetrwalniki szczepu Bacillus .Wynik kontroli procesu sterylizacji odczytywany już po 1-3 godzinach

• wskaźników chemicznych zawierają substancje, które po osiągnięciu wymaganych parametrów zmieniają zabarwienie.

• Najefektywniejszy sposób kontroli sterylizacji polega na zastosowaniu, co najmniej dwóch sposobów monitorowania

• Okres przechowywania sprzętu po sterylizacji zależy od rodzaju opakowania.

• Sprzęt zachowuje sterylność przez 6 miesięcy jeżeli znajduje się w szczelnym opakowaniu papierowo-foliowym, 1

miesiąc jeżeli znajduje się w podwójnej warstwie papieru, natomiast 1 tydzień w pojedynczej warstwie papieru.

• Sprzęt po sterylizacji powinien być przechowywany w

odpowiednich warunkach, tj: w czystych, wolnych od kurzu pomieszczeniach, temp. powietrza 15-25°C, wilgotność 40- 60%, przy przechowywaniu na regałach odległość od

podłogi powinna wynosić co najmniej 30 cm.

• Przy wyborze metody dekontaminacji należy uwzględnić poziom zagrożenia dla pacjenta i personelu medycznego.

• Najwyższy stopień zagrożenia stanowią narzędzia i sprzęt medyczny kontaktujący się z uszkodzoną skórą, błonami śluzowymi. Ten sprzęt musi być sterylny.

• Średnie zagrożenie zakażeniem stanowią narzędzia i sprzęt medyczny, który kontaktuje się z nieuszkodzonymi błonami śluzowymi i nie narusza ciągłości tkanek, np.: sprzęt

anestezjologiczny. Zalecana jest tu sterylizacja na wypadek

przypadkowego przerwania ciągłości błony śluzowej. Jeżeli budowa sprzętu uniemożliwia sterylizację możliwe jest zastosowanie

wysokiego poziomu dezynfekcji.

• Małe zagrożenie stanowi sprzęt kontaktujący się z nieuszkodzoną skórą, np.: aparaty do mierzenia ciśnienia, termometry, meble, bielizna.

• Odpady medyczne to ogół odpadów stałych i płynnych powstałych w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w dziedzinie

medycyny.

• Wg danych WHO wytwarzanie odpadów medycznych w przeliczeniu na jedno łóżko szpitalne wynosi od 1,4 do 6 kg.

• Odpady medyczne klasyfikuje się następująco:

• odpady medyczne zakaźne – są to odpady niebezpieczne zawierające żywe mikroorganizmy, toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia zakażenia ( mogą spowodować

choroby zakaźne). Ten rodzaj odpadów oznaczony jest kodem 180102, 180103,180180, 180182,

• odpady medyczne specjalne – są to odpady niebezpieczne, substancje chemiczne mogą być źródłem skażenia

środowiska oraz przyczyną chorób niezakaźnych. Kod 180106, 180108, 180110.

• odpady medyczne pozostałe – są to odpady medyczne nie posiadające właściwości niebezpiecznych. Kod 180101.

• Odpady komunalne – czyli bytowe stanowią odrębną kategorię.

• Odpady medyczne podlegają segregacji w miejscu ich powstawania. Każda frakcja odpadów powinna być segregowana do worków w następujących kolorach:

• Odpady zakaźne – do worków koloru

czerwonego (amputowane kończyny, łożyska, szczątki narządów po badaniach

histopatologicznych, worki na krew i osocze, zużyty materiał opatrunkowy, zużyty sprzęt

jednorazowego użytku( strzykawki, zestawy do drenażu ran, cewniki, rękawice, szkło

laboratoryjne, worki stomijne).

• Odpady specjalne – do worków / pojemników koloru żółtego ( odczynniki chemiczne,

substancje niebezpieczne, ampułki po lekach cytostatycznych)

• Odpady pozostałe – do worków koloru niebieskiego ( ręczniki papierowe, nie wykorzystane do operacji obłożenia

jednorazowe, podkłady jednorazowe z leżanek, kieliszki do leków, pampersy).

• Odpady bytowe – do worków koloru czarnego ( tworzywa sztuczne, szkło, metal, papier).

• Worki z odpadami powinny być czasowo

składowane w brudowniku i przynajmniej dwa razy na dobę wywożone z oddziału. Worki z odpadami mogą być wypełnione do 2/3 ich

objętości. Zamknięte worki należy opisać ( rodzaj odpadów- jego kod, miejsce pochodzenia, data zamknięcia worka, czytelny podpis osoby

zamykające worek).

• Ostre przedmioty (igły, skalpele, nożyki,

mandryny) należy umieszczać w pojemnikach plastikowych. Pojemniki do segregacji ostrych przedmiotów mogą być wypełnione do 2/3 ich wysokości, muszą być wymieniane nie rzadziej niż 72 godzin.

• Pojemnik powinien zawierać kod, datę otwarcia i zamknięcia, podpis osoby zamykającej pojemnik, miejsce pochodzenia. Oznakowany pojemnik

należy włożyć do czerwonego worka na odpady medyczne.

Dekontaminacja skóry rąk

• Ręce personelu medycznego stanowią źródło

80-90% zakażeń w opiece zdrowotnej. Mycie i dezynfekcja rąk jest najskuteczniejszym

sposobem zapobiegania zakażeniom szpitalnym.

• Celem mycia rąk jest usunięcie z powierzchni skóry zanieczyszczeń organicznych, brudu oraz częściowe usunięcie ze skóry mikroflory.

Bakterie, które znajdują się na powierzchni skóry, nazywają się drobnoustrojami

przejściowymi (to wszystkie drobnoustroje, z którymi styka się ręka), zaś bytujące stale w głębi skóry są określane mianem flory

osiadłej.

• Drobnoustrojami przejściowymi mogą być bakterie chorobotwórcze, takie jak:

gronkowiec złocisty, pałeczka okrężnicy.

Drobnoustroje te są przenoszone na dłoniach personelu na innych chorych.

• Drobnoustroje stałe to: gronkowce

koagulazoujemne, maczugowce skórne, czasem grzyby drożdżopodobne.

• Zwykłe mycie rąk ( mycie socjalne rąk) usuwa

widoczne zabrudzenia, substancje organiczne oraz

około 65% przejściowo występujących drobnoustrojów.

• Polega na użyciu zwykłego mydła kosmetycznego i

wody oraz na energicznym pocieraniu powierzchni rąk przez 15-30s.

• Procedura zwykłego mycia rąk dotyczy pracowników medycznych, którzy wykonują pracę poza oddziałem szpitalnym, gabinetami, pracowniami diagnostycznymi, dotyczy pracowników działu technicznego,

zaopatrzenia.

• Higieniczne mycie rąk ma na celu usunięcie i zabicie flory przejściowej skóry. Higieniczne mycie rąk

poprzedzają czynności przygotowawcze polegające na zdjęciu biżuterii, zegarka. Higieniczne mycie rąk

przebiega w dwóch etapach:

• I etap polega na umyciu rąk wodą z mydłem, II etap polega na pobraniu z dozownika 3ml preparatu

antyseptycznego i wtarciu go metodą Ayliffe w skórę rąk aż do całkowitego jego wyschnięcia (około 30 -60 s). Nie wolno stosować preparatu antyseptycznego na wilgotną skórę. Do najczęściej stosowanych preparatów do dezynfekcji skóry rąk stosuje się: Skinman Soft,

Spitaderm, AHD.

• Higieniczne mycie rąk wykonuje się: przed rozpoczęciem lub zakończeniem pracy, przed i po bezpośrednim kontakcie z chorym, przed wejściem na salę chorych, po wyjściu z

niej, przed nałożeniem rękawiczek do zabiegów

inwazyjnych i po ich zdjęciu-( pobieranie krwi, szczepienia, iniekcje, punkcje), po opuszczeniu boksów izolacyjnych, przed i po wykonaniu zabiegów higienicznych, przed

wejściem do bloku operacyjnego, po każdym zdjęciu maski chirurgicznej z ust i nosa, przed przygotowaniem posiłków, rozkładaniem leków, karmieniem chorych, przed i po

asystowaniu do zabiegów endoskopowych, biopsyjnych, po wykonaniu brudnych czynności, jak sprzątanie czy kontakt z brudną bielizną, po kaszlu lub kichnięciu w dłonie, po

każdym wyjściu z toalety.

• Schemat mycia i dezynfekcji rąk metodą Ayliffe

• Czynności przygotowawcze ( zdjęć biżuterię, zwilżyć ręce bieżącą letnią wodą o temperaturze 34- 37°C).

• Czynności właściwe – ułóż dłonie na kształt kubka i pobierz z dozownika łokciowego mydło, myj ręce wg techniki Ayliffe powtarzając każdą czynność 5 razy dla każdej dłoni.

• Etap I- pocieraj dłoń o dłoń uwzględniając nadgarstek.

• Etap II- pocieraj powierzchnią dłoniową prawej dłoni o powierzchnię grzbietową dłoni lewej –zmień ręce.

• Etap III- spleć palce i przesuwaj nimi aż do zagłębień międzypalcowych.

• Etap IV – pocieraj grzbiet zgiętych palców jednej dłoni pod zagiętymi palcami drugiej dłoni.

• Etap V – uchwyć kciuk prawej dłoni w lewą dłoń i wykonuj ruch obrotowe wokół kciuka – zmiana rąk.

• Etap VI- pocieraj okrężnie opuszkami palców prawej ręki zagłębienie dłoniowe lewej ręki – zmień ręce.

• Opłucz ręce pod bieżącą wodą. Łączny czas mycia powinien trwać 1 min. a płukanie 15 s. Następnie osusz ręce ręcznikiem jednorazowym.

• Chirurgiczne mycie rąk pozwala na usunięcie i niszczenie występujących na skórze rąk

drobnoustrojów flory przejściowej oraz

obniżenie do minimum flory stałej. Zabieg ma na celu zmniejszenie ryzyka zakażenia rany

pooperacyjnej. Procedura dotyczy pielęgniarek operacyjnych, anestezjologów, lekarzy

operujących i asystujących.

• Chirurgiczne mycie rąk składa się z dwóch etapów:

• Etap I polega na myciu rąk mydłem w celu zniszczenia i usunięcia drobnoustrojów przejściowych.

• Postępowanie: zdejmij biżuterię, zwilż ręce pod

bieżącą letnią wodą, nanieś na dłonie 5 ml preparatu do chirurgicznego mycia rąk z dozownika, myj ręce

trzyetapowo: najpierw myj ręce aż do zgięć łokciowych, następnie do 2/3długości przedramienia, na koniec

dłonie i nadgarstki techniką Ayliff, zapewniając całkowite namydlenie skóry.

• Spłucz dokładnie ręce i przedramiona pod bieżącą wodą, szczotką należy myć tylko paznokcie przed zabiegiem w danym dniu.

Umyte i wypłukane ręce osusz ręcznikiem jednorazowym, podczas mycia trzymaj ręce uniesione ku górze. Łączny czas mycia rąk powinien wynosić 2 min. a płukania 15 s.

• Etap II jest to dekontaminacja za pomocą środka antyseptycznego.

• W czasie dezynfekcji suche ręce muszą być uniesione do góry tak, aby preparat dezynfekcyjny mógł spływać w kierunku łokcia. Postępowanie: pobierz 3 ml

preparatu dezynfekcyjnego z dozownika,

• wcieraj preparat trzyetapowo: do zgięcia łokciowego, do 2/3 ramienia, na koniec dłonie i nadgarstek,

• dłonie i nadgarstek wg standardowej procedury łączny czas wcierania preparatu w skórę powinien trwać

maksymalnie 5 min., preparat powinien być wcierany aż do całkowitego wyschnięcia skóry.

• Do dekontaminacji rąk należy używać

antyseptyku bakterio-prątkobójczo-grzybobójczo i wirusobójczego. Powyższe wymogi spełniają

preparaty alkoholowe, które ponadto wykazują szybkie działanie i nie są drażniące.

• W Polsce dopuszczone są do stosowania

preparaty opatrzone znakiem CE (co wskazuje na zachowanie zasad jakościowych przy produkcji).

• Ekspozycja zawodowa – jest to zdarzenie

zachodzące w placówce opieki zdrowotnej, w którym pracownik uległ ekspozycji na

zakażoną krew lub płyny ustrojowe przez skórę, oko, błony śluzowe wskutek

wykonywania obowiązku służbowego.

• Rodzaje ekspozycji

• Ekspozycja przezskórna (zakłucie) igłą lub innym

zanieczyszczonym przedmiotem ostrym lub ugryzienie,

które powoduje krwawienie lub inne widoczne nakłucie na skórze. Taka ekspozycja może mieć miejsce podczas

wprowadzania kaniuli dożylnej, pobierania krwi, podawania iniekcji.

• Ekspozycja śluzówkowo-skórna jest to ekspozycja błony śluzowej oczu, nosa, ust na zanieczyszczoną krew lub płyny ustrojowe.

• Ekspozycja nieuszkodzonej skóry jest to ekspozycja poprzez kontakt skóry z zanieczyszczoną krwią lub płynami

ustrojowymi.

• Postępowanie w przypadku ekspozycji polega na:

• przy zakłuciu igłą lub innym ostrym sprzętem należy

niezwłocznie umyć dany obszar skóry wodą z mydłem i umożliwić swobodny wypływ krwi w miejscu urazu,

• w przypadku rozprysku krwi lub płynów ustrojowych na oczy należy je płukać delikatnie wodą lub

roztworem soli fizjologicznej przez przynajmniej 15 min. (czynność należy wykonać przy otwartych

powiekach),

• jeżeli materiał zakaźny dostał się do ust, należy go

wypluć i przepłukać kilkanaście razy jamę ustną wodą

• jeżeli materiał zakaźny dostał się do nosa należy go wydmuchać i przepłukać wodą lub roztworem soli fizjologicznej,

• w sytuacji, gdy nastąpił rozprysk krwi lub płynów ustrojowych na nieuszkodzoną/uszkodzoną skórę należy umyć ten obszar wodą z mydłem (nie

należy szorować ani trzeć tego obszaru).

• Każdy incydent ekspozycji w postaci zakłucia, rozprysku lub zachlapania krwią musi zostać zgłoszony bezpośredniemu przełożonemu i podlega rejestracji.

• Pracownik, u którego wystąpiła ekspozycja obowiązany jest do wypełnienia protokołu zdarzenia podając swoje dane osobowe i dane pacjenta opisać czas miejsce i jego przebieg.

• Pracownik powinien zgłosić się do

wyznaczonego w placówce lekarza, który jest odpowiedzialny za prowadzenie profilaktyki poekspozycyjnej.

• W opiece szpitalnej udział pielęgniarki w

profilaktyce zakażeń polega na przestrzeganiu zasad aseptyki i antyseptyki, pielęgnowaniu zgodnym z obowiązującymi procedurami, instrukcjami, standardami postępowania.

• Aseptyka jest to postępowanie zapobiegające i niedopuszczające do zakażenia drobnoustrojami środowiska, sprzętu, materiałów i pacjentów. Jest to posługiwanie się materiałem i narzędziami

wyjałowionymi- pozbawionymi bakterii, sporów, wirusów, grzybów.

• Antyseptyka jest to postępowanie zapobiegające zakażeniom przez niszczenie lub zahamowanie

rozwoju drobnoustrojów za pomocą środków chemicznych.

• Najważniejsze działania w profilaktyce zakażeń to:

• Dekontaminacja rąk

• stosowanie zasad higieny, aseptyki i antyseptyki,

• używanie sprzętu jednorazowego,

• posługiwanie się sterylnym sprzętem wielorazowego użytku,

• stosowanie zamkniętych linii naczyniowych i opakowań z płynami z podwójnym portem,

• przestrzeganie technik dezynfekcji skóry przed zabiegami,

• stosowanie środków ochrony osobistej (rękawiczki, fartuchy ochronne, gogle)

• przestrzeganie zasad izolacji chorych,

• prowadzenie obserwacji i właściwej pielęgnacji ran, miejsca wprowadzania cewnika centralnego lub

żylnego,

• przestrzeganie zasad postępowania z odpadami szpitalnymi,

• systematyczne prowadzenie kontroli przestrzegania obowiązujących procedur sanitarnych oraz edukacja personelu,

• eliminacja nosicielstwa.