Międzynarodowa integracja gospodarcza- pojęcie i definicje

Nie wypracowano jednoznacznej definicji pojęcia „integracja”. Termin ten pocho­ dzi z języka łacińskiego i oznacza integrattio, czyli proces łączenia, scalania się elemen­ tów w jedną całość. Definiuje się je, jako zmianę kilku mniejszych całości w nową

Z pewnością warto kontynuować działania na szczeblu obywatelskim zgodnie z tym, co 28 listopada 2011 roku, mówił minister spraw zagranicznych, Radosław Si­ korski podczas Forum Społeczeństwa Obywatelskiego Partnerstwa Wschodniego w Poznaniu. Podkreślił on wówczas, że Partnerstwo to nie tylko porozumienie pomię­ dzy rządami, ale także współpraca parlamentarna, samorządowa, forum biznesowe oraz nie mniej ważny wymiar obywatelski. Zaznaczył, jak ważna jest ta kwestia dla jego rządu, stąd starania o ruch bezwizowy. Według zapewnień ministra, Polska wyda­ wała więcej wiz obywatelom państw należących do Partnerstwa niż inne państwa unijne łącznie. Właśnie taki „obywatelski wymiar” Partnerstwa powinien być najważ- niejszy dla Unii Europejskiej, która powinna potraktować go jako pracę u podstaw, któ­ ra w przyszłości zaowocuje nowoczesnymi społeczeństwami państw Partnerstwa. Dwa miesiące wcześniej podczas warszawskiej konferencji „Partnerstwo Wschodnie: w kie­ runku europejskiej wspólnoty demokracji, dobrobytu i silnego społeczeństwa obywa­ telskiego”, która towarzyszyła szczytowi Partnerstwa Wschodniego, minister otwierając debatę zaznaczył, że choć Partnerstwo nie jest projektem geostrategicznym, jego wypełnienie będzie miało konsekwencje geopolityczne. Szczyt, jako najważniejszy ak­ cent polskiej prezydencji, jest wyraźnym sygnałem, że Polska pozostaje adwokatem rozszerzenia UE na wschód co potrafi myśleć w dalszej perspektywie niż kilku lat.

Summary

The Eastern Partnership as an element of the European Union’s Eastern policy

Established on the initiative of Poland and Sweden, the Eastern Partnership encompasses six states located in the territory of the former USSR, namely Armenia, Azerbaijan, Georgia, Moldova, Ukraine and Belarus. The program was officially initiated in 2009 by offering its members such solutions as softening visa restrictions, the establishment of free trade zones and signing association agreements. One of the priorities of the Polish Presidency, the Eastern Part­ nership culminated in the summit held in Warsaw on September 29-30,2011. While Poland sees this project as an opportunity for further enlargements, other member states are not unanimous about what character it should have. Should the Eastern Partnership constitute the eastern dimen­ sion of the European Neighborhood Policy, or just the advancement of democratic values with­ out promising EU membership in return for their implementation. This influences the assessment of the Eastern Partnership upon its third year of operation, and of the activities of the Polish Government during the Presidency. Although cooperation between the EU and the coun­ tries of the Eastern Partnership was not significantly advanced, Donald Tusk’s Government suc­ ceeded in maintaining the EU’s interest in this topic among member states otherwise engrossed in the eurozone crisis.

RIE 6’12 Partnerstwo Wschodnie jako instrument polityki wschodniej UE? 267

alizacja pakietu będzie stała pod znakiem zapytania. Szef polskiego rządu podkreślił również, że udało się zakończyć rozmowy stowarzyszeniowe z Ukrainą oraz rozpocząć z Gruzją i Mołdawią. Wśród pozytywnych efektów szczytu można wskazać również obietnicę ruchu bezwizowego dla państw, które spełnią stawiane im w tym zakresie wymogi30 oraz deklarację utworzenia w Warszawie Akademii Administracji Publicz­ nej Partnerstwa Wschodniego, która ma wspierać procesy demokratyczne w sześciu państwach objętych Partnerstwem. Na szczycie nie mogło zabraknąć kurtuazyjnych deklaracji politycznych, jak te, które padły z ust Hermana van Rompuy'a i Jose Ma­ nuela Barroso, a dotyczyły znaczenia zaangażowania Polski w sprawy kontaktów z wschodnimi partnerami oraz wzrostu nakładów na Partnerstwo Wschodnie.

30 Najbliżej zniesienia obowiązku wizowego są Ukraina i Mołdawia, zob. szerzej: M. Jarosze­ wicz, Niemożliwe uczynić możliwym. Perspektywy ruchu bezwizowego pomiędzy UE a wschodnimi partnerami, „Punkt widzenia” 2012, nr 27, Warszawa 2012.

31 N. Popescu, A. Wilson, The limits of enlargements-lite: European and Russian power in the troubled neighbourhood. Published on 16 June 2009, zobacz: http://ecfr.eu/page/-/ECFR14_The_Li- mits_of_Enlargement-Lite._European_and_Russian_Power_in_the_Troubled_Neighbourhood.pdf, dostęp: 2 września 2012.

Na ocenie szczytu i polskiej prezydencji z pewnością zaważył kryzys ekonomiczny w strefie euro, który zdominował debatę publiczną w tym czasie. Sytuację dodatkowo utrudniał fakt, że Polska nie jest jej członkiem. Chociaż w obszarze Partnerstwa Wschodniego trudno wskazać postęp czy spektakularny sukces, raczej można mówić o pewnym impasie, to jednak należy podkreślić próbę podtrzymania zainteresowania UE sytuacją w państwach, które dla większości jej obywateli są nieznane, by nie po­ wiedzieć odległe kulturowo. Nie można przecenić znaczenia promowania wartości de­ mokratycznych w państwach, w których nie uda się stworzyć jej mechanizmów na wzór zachodnioeuropejski w przeciągu kilku lat. Takie procesy przebiegają niemalże niezauważalnie, dokonywanie oceny Partnerstwa Wschodniego jest dzisiaj nazbyt po­ chopne, bowiem potrzebna jest dłuższa perspektywa, by móc zauważyć skuteczność podjętych w jego ramach działań.

Niewiele mogła tu zmienić Polska podczas Prezydencji, bowiem Partnerstwo Wschod­ nie jest obciążone grzechem pierworodnym - jego rodzice nie wiedzieli i nie wiedzą, czym ma ono być. Czy ma być projektem przygotowującym kolejne państwa do akcesji, czy może raczej powinna być instrumentem służącym eksportowi demokracji poza wschodnie granice? Może jest to projekt zapewniający bezpieczeństwo, w tym energe­ tyczne? Efekty polskiej prezydencji w obszarze Partnerstwa Wschodniego są w większo­ ści od Polski niezależne. Najpierw Unia Europejska powinna precyzyjniej określić, czego oczekuje od realizacji tego projektu i co może zaoferować w zamian. Nietrudno bowiem znaleźć państwa, które zaoferują podobne korzyści, ale nie będą stawiały wymo­ gów dotyczących demokratycznych reform. Niepokojący powinien być widoczny już spadek poparcia dla członkostwa w Unii Europejskiej, jaki notowany jest w państwach Partnerstwa. Jego podniesienie byłoby możliwe, gdyby tylko udało się złagodzić reżimy wizowe, które są przeszkodą dla obywateli, nie dla państw. Nicu Popescu i Andrew Wil­ son już wcześniej zwracali uwagę, że oferta unijna musi konkurować z Rosją, która rów­ nież zabiega o wpływy w regionie. Tymczasem Bruksela nie paliła się do działań w czasie wojny w Gruzji czy podczas konfliktów gazowych z Rosją31.

Realizacji Partnerstwa Wschodniego nie sprzyjał moment jego rozpoczęcia, który zbiegł się z kryzysem gospodarczym. Trudno oczekiwać zgody państw członkowskich na łożenie dodatkowych środków na „eksport demokracji” poza wschodnie granice Unii Europejskiej, jeśli wspomaganie budżetów dotkniętych kryzysem państw unij­ nych budzi kontrowersje. Solidarność padła ofiarą kryzysu i podobnie może stać się z forsowanym przez Polskę i Szwecję projektem. Większym problemem dla Berlina czy Paryża jest sytuacja w Grecji, Hiszpanii czy Portugalii, nie jakość demokracji w Azerbejdżanie. Ofiarą kryzysu jest zwłaszcza gospodarczy komponent Partnerstwa Wschodniego. Warto też pamiętać, że wschodni wymiar Europejskiej Polityki Sąsiedz­ twa nie jest uznawany przez wszystkie państwa za priorytetowy, jak czyni to Polska, widząc w tym szansę na rozszerzenie. Wystarczy wspomnieć choćby francuską propo­ zycję Unii dla Morza Śródziemnego.

Wszystkie te elementy pozwalały przypuszczać, że warszawski szczyt (29-30 wrześ­ nia 2011 r.) nie będzie przełomowy. Pokazał on rozbieżności pomiędzy członkami UE a państwami objętymi Partnerstwem. Zamiast prezydenta Łukaszenki zaproszono mi­ nistra spraw zagranicznych, Siarhija Martynau, który jednak z zaproszenia nie skorzy­ stał, wysyłając ambasadora w Polsce. Ostatecznie jednak Białorusi nie reprezentował nikt. Podczas szczytu przyjęto dwie deklaracje końcowe, jednej z nich, dotyczącej sy­ tuacji w Białorusi nie podpisali przedstawiciele państw Partnerstwa. Podobne kontro­ wersje podczas szczytu budziła sprawa Julii Tymoszenko.

Wśród reakcji na polskąprezydencję znaleźć można było takie, które wskazywały, że szczyt Partnerstwa Wschodniego nie przekonał państw Europy Wschodniej do zmian po­ litycznych, które miały stać się warunkiem członkostwa w Unii Europejskiej28. W maju 2011 roku Catherine Ashton przedstawiła tę zasadę wprost: pieniądze za postępy w de­ mokracji. Nicu Popescu i Andrew Wilson w raporcie „Tuming presence into power: lessons from the Eastem Neighbourhood”, przygotowanym dla Europejskiej Rady Stosunków Międzynarodowych, ostrzegają że wysiłki na rzecz demokratyzacji państw objętych Partnerstwem nie przyniosły efektów. Może to w przyszłości doprowadzić do wydarzeń znanych już z Bliskiego Wschodu czy Afryki Północnej29. Autorzy opracowania zazna­ czaj ą, że choć j eszcze nigdy w historii Unia Europej ska nie zaznaczyła tak mocno swój ej obecności w tych państwach, to nie przekłada się to na realne skutki.

Gruzja (pozycja 102), Armenia (pozycja 111), wśród reżimów autorytarnych znalazły się: Białoruś (pozycja 139) i Azerbejdżan (pozycja 140)

28 Zob. C. Arvidsson, Hopp om mer Europa jor det nya Ósteuropa, „Svenska Dagbladet” z 3 paź­ dziernika 2011 r., http://www.svd.se/opinion/ledarsidan/hopp-om-mer-europa-for-det-nya-osteuro- pa_6519090.svd (dostęp: 2 września 2012).

29 http://www.ecff.eu/page/-/ECFR31_ENP_AW.pdf, dostęp: 2 września 2012.

W polityce wewnętrznej ocena prezydencji była sądem nad gabinetem Donalda Tuska i przebiegała według linii bieżących sporów politycznych. Wśród ważnych ak­ centów należy podkreślić polską propozycję „pakietu modernizacyjnego” skierowane­ go do Białorusi. Według zapewnień premiera Donalda Tuska obejmuje on pełną amnestię, rehabilitację osób aresztowanych po wyborach, rozpoczęcie rozmów z opo­ zycją oraz przeprowadzenie wyborów według standardów OB WE. Dopóki jednak władzom Białorusi takie działania nie będą się opłacać politycznie lub gospodarczo, re­

RIE 6’12 Partnerstwo Wschodnie jako instrument polityki wschodniej UE? 265

państw, dla których, choćby odległa, perspektywa akcesji mogła stać się impulsem mo­ dernizacyjnym. Brak obietnicy członkostwa sprawia, że każde państwo wykorzystuje Partnerstwo do swoich celów. Widać to zwłaszcza w odniesieniu do Białorusi, której włączenie do programu można zresztą interpretować jako formę uznania reżimu Alek­ sandra Łukaszenki, a przynajmniej tak na arenie wewnętrznej czyni prezydent. Wpływ społeczności międzynarodowej na to państwo pozostaje, mówiąc oględnie, ograniczo­ ny. Również Ukraina, która wynegocjowała umowę stowarzyszeniową nie może na ra­ zie liczyć na jej rychłe podpisanie. Będzie to zależeć od przestrzegania europejskich wartości, jak stwierdził Jose Manuel Barroso. Największe kontrowersje budzą procesy wytoczone Julii Tymoszenko i Jurijowi Łucence. Zdaniem Przewodniczącego Komisji Europejskiej, były one niesprawiedliwe i utrudniły zdobycie mandatów poselskich. Również Gruzja, która cieszy się dużą sympatią Polaków, ma problemy z przestrzega­ niem standardów demokratycznych. Prezydent Micheil Saakaszwili, do niedawna po­ strzegany jako gwarant zbliżenia z Zachodem, coraz częściej oceniany jest przez pryzmat autorytarnych skłonności, na co zwracała uwagę choćby Amnesty Intematio- nal25. Armenia i Azerbejdżan toczą konflikt o Górski Kar ab ach, jednak to drugie pań­ stwo, zwłaszcza prezydent Ilham Alijew, może liczyć na większą wyrozumiałość w Europie Zachodniej z uwagi na zasoby surowców energetycznych26. W przypadku nazbyt intensywnego upominania się o zachowanie standardów demokratycznych (zniesienie ograniczeń liczby kadencji dla urzędu prezydenta, sposób przeprowadzenia wyborów w 2010 roku), Azerbejdżan może skierować swoją uwagę na inne państwa, które chętnie zapłacą za jego surowce. Liderem przemian pozostaje Mołdawia, jednak na jej ocenie musi ciążyć spór toczony z Republiką Naddniestrzańską.

25 Zobacz: Georgia: Authorities must stop violence against opposition ahead of election, 20 July 2012, http://www.ainnesty.org/en/library/asset/FUR56/003/20l2/en/afD8c48l-83ec-4f2c-846c-b23848300b87/ eur560032012en.html (dostęp: 2 września 2012).

26 Ropociąg Baku-Tbilisi-Ceyhan w przyszłości ma zostać przedłużony i dostarczać surowiec do Europy Środkowej. Z kolei Gazociąg Południowokaukaski zostanie połączony z gazociągiem Nabuc­ co. Wystarczy również wspomnieć szczyt energetyczny w Baku czy wizytę prezydenta Alijewa w Polsce i serdeczne przyjęcie przez Lecha Kaczyńskiego.

27 Według „Democracy Index 2011” opracowanego przez „The Economist”, w grupie demokracj i określanych mianem niedoskonałych znalazły się: Mołdawia (pozycja 64), Ukraina (pozycja 79),

W przygotowanym przez Polski Instytut Spraw Międzynarodowych dokumencie „Partnerstwo Wschodnie - raport otwarcia”, analizie poddano państwa objęte Partner­ stwem. Przeczytać tam można, że Armenia uznaje członkostwo w Unii Europejskiej za strategiczny wybór, podobnie jak w przypadku Azerbejdżanu, choć autorzy raportu uznaj ą to j edynie za deklaracj e - na przeszkodzie stoi autorytarny ustrój. W Gruzji naj - mocniej akcentuje się wolę większego zaangażowania UE w rozwiązywanie kaukas­ kich konfliktów, bezpieczeństwa energetycznego, tranzytu surowców i transportu. Mołdawia z kolei liczy na pomoc UE w sporze z nieuznawaną RepublikąNaddniestrzań- ską oraz fundusze unijne, jednak do samej inicjatywy nie podchodzi bezkrytycznie. W przypadku Ukrainy, jej władze chętnie podkreślają swoją europejską tożsamość kul­ turową i konieczność określenia perspektywy członkostwa. Słowem, państwa objęte Partnerstwem realizują lub chcą realizować w jego ramach swoje cele, wszystkie również mają problemy z wypełnianiem standardów demokratycznego państwa27.

włączane były byłe republiki radzieckie. Duże nadzieje z rozwojem inicjatywy wiąza­ no z polską prezydencją.

15 marca 2011 roku przyjęto sześciomiesięczny program polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej w II połowie 2011 roku. Przedłożony on został przez Mikołaja Dowgielewicza, pełnomocnika rządu ds. przygotowania organów admini­ stracji rządowej i sprawowania przez RP przewodnictwa w Radzie UE. Wyznaczono trzy główne cele polityczne Unii Europejskiej, które miały wprowadzić Unię na tory rozwoju polityczno-gospodarczego. Jeden z priorytetów nazwano: Europa korzysta­ jąca na otwartości. Zakładał on wsparcie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii

Europejskiej. Aktywność Polski sprowadzać się miała do wspierania zasad wolnego handlu w kontaktach z państwami objętymi programem Partnerstwo Wschodnie, po­ szerzając rynek, grono konsumentów oraz realizując tym samym założenia Europej­ skiej Polityki Sąsiedztwa: „W ramach Partnerstwa Wschodniego będziemy dążyć do: zawierania umów stowarzyszeniowych i tworzenia stref wolnego handlu (chodzi m.in. o finalizacj ę lub znaczący postęp w negocjacjach z Ukrainą i Mołdową); postępów w li­ beralizacji wizowej; pogłębiania współpracy sektorowej” - zapowiadali urzędnicy w Kancelarii Premiera Rady Ministrów22.

22 http://prezydencjaue.gov.pl/obszary-przygotowa/programowanie (data wejścia na stronę 25 sierpnia 2011).

23 http://mkidn.gov.pl/pages/pl2011 /pl/agora/prezydencja.php (data wejścia na stronę 25 sierpnia 2011). 24 www.culture.pl (data wejścia na stronę 15 sierpnia 2011).

Podczas polskiej prezydencji pozytywne akcenty na rzecz projektu Partnerstwa po­ jawiły się także w Programie Kulturalnym Polskiej Prezydencji. Instytut im. Adama Mickiewicza, który odpowiadał za opracowanie i realizację Zagranicznego Programu Kulturalnego Polskiej Prezydencji23, jeszcze przed objęciem przez Polskę przewodnic­ twa stworzył specjalny portal internetowy nawiązujący do hasła polskiej prezydencji. Jego głównym zadaniem było promowanie twórców polskiej kultury i dostarczanie wielu rzetelnych informacji na temat wydarzeń kulturalnych w kraju i za granicą. Por­ tal zawierał również biogramy twórców, eseje, opisy dzieł itp.24

Wyrazem solidarności z krajami Partnerstwa było zaaranżowanie projektu I, Culture Orchestra, inicjatywy młodych muzyków z Armenii, Azerbejdżanu, Gruzji, Ukrainy, Białorusi, Mołdawii i Polski. Za pośrednictwem muzyki chcieli oni promować porozumie­ nia ponad podziałami kulturowymi. Zasadniczym celem wystawy było pokazanie sztuki artystów pochodzących głównie z Azerbejdżanu, Armenii, Białorusi, Ukrainy, Gruzji i Mołdowy. Pomysł ten wpisywał się w jeden z głównych priorytetów polskiego przewod­ nictwa, jakim była idea Partnerstwa Wschodniego. Przesłanie tej inicjatywy zawierało się w słowach znanego polskiego publicysty Edwina Bendyka, który w uczuciu miłości wi­ dział główny budulec stosunków międzyludzkich, tym samym międzysąsiedzkich. Nato­ miast Polska jako pomysłodawca idei Partnerstwa, podczas sprawowania prezydencji wyrastała na głównego patrona i opiekuna państw aspirujących do członkostwa w UE.

Centralnym punktem polskiego przewodnictwa w Radzie UE miał być Szczyt Part­ nerstwa Wschodniego w Warszawie. Trudno było oczekiwać spektakularnego sukcesu, który posunąłby do przodu ten ambitny projekt, bowiem jego największą słabością był od początku brak obietnicy członkostwa. To z kolei czyniło go mało atrakcyjnym dla

RIE 6’12 Partnerstwo Wschodnie jako instrument polityki wschodniej UE? 263

Większość partnerów z Europy Wschodniej akcentowała przede wszystkim korzy­ ści gospodarcze wynikające z tworzenia stref wolnego handlu. Nadzieje wiązano także ze złagodzeniem reżimu wizowego, na który np. wstępnie zgadzała się Warszawa, a stanowczo odmawiały Hiszpania i Niemcy.

Największe zastrzeżenia podczas paryskiego szczytu budziła postawa państw człon­ kowskich UE. Z przywódców największych krajów przyjechała tylko Angela Merkel. Nie było Gordona Browna i José Luisa Rodrigueza Zapatero, Francję reprezentował premier François Fillon, a Silvio Berlusconi wymówił się kłopotami rozwodowymi i przysłał ministra pracy. Austrię reprezentował ambasador przy UE17. Zaniepokojenie projektem wyraziła również Rosja, która inaugurację szczytu uznała za ingerowanie w jej sprawy wewnętrzne i naruszenie strefy interesów geopolitycznych18.

17 Por. D. Pszczółkowska, J. Pawlicki, Moda na wschód minęła, „Gazeta Wyborcza” z 8 maja 2010 r. Zob. także, http://www.wprost.pl/ar/160644/UE-powolala-Partnerstwo-Wschodnie/ (data do­ stępu 10.11.2012).

18 http://swiat.newsweek.pl/unia-europejska-nadepnela-na-odcisk-rosji,39215,l,l.html (data wej­ ścia na stronę 10.11.2012).

19 http://polska.newsweek.pl/sikorski—to-jest-dzien-polskiego-sukcesu,39206,l,l.html (data wej­ ścia na stronę 10.11.2012).

20 http://www.stosunkimiedzynarodowe.pl/partnerstwo-wschodnie-szanse-i-zagro%C5%BCe- nia-dla-polski (data wejścia na stronę (7.11.2012).

21 A. Szostkiewicz, Zaczęło się w Pradze, „Polityka z 5 maja 2009 r.

Pomimo widocznego braku wiary rządów unijnych w realizację idei Partnerstwa, szef dyplomacji polskiej Radosław Sikorski nie krył zadowolenia z oficjalnej akcepta­ cji dla polskiego pomysłu: „skromność nie pozwala, ale większość mówców chwaliła tę polsko-szwedzką inicjatywę. Chwalą ją już media zachodnie, myślę, że możemy po­ wiedzieć, że jest to dzień polskiego sukcesu w Unii Europejskiej, dzień w którym cała UE uchwaliła, zatwierdziła polską inicjatywę”19. Sugerowano, że wraz ze zmianą poli­ tyki wschodniej Unii Europejskiej zrodziła się szansa na wzmocnienie pozycji strate­ gicznej Polski jako kraju łączącego zachód ze wschodnimi sąsiadami20. Polska miała zostać ambasadorem krajów wschodnich i wspierać ich starania o zbliżenie się do standardów europejskich: demokracji i zasad wolnego rynku oraz wspierać restruktu­ ryzację ich systemów gospodarczych.

Jak zauważył znany publicysta tygodnika „Polityka”, inauguracja Partnerstwa Wschodniego przebiegała w niełatwej atmosferze. Wizja wspólnej europejskiej polity­ ki sąsiedztwa utrwaliła podziały między państwami21. Choć Niemcy wspierały Polskę w promowaniu projektu, to tak naprawdę same aspirowały do tego, aby zostać anima­ torem polityki wschodniej UE. Francja w dalszym ciągu nie ukrywała większego za­ interesowania projektem śródziemnomorskim aniżeli ideą partnerstwa i akcentowała zabezpieczenie swoich interesów w Afryce Północnej. Nie wspominając o chęci zacie­ śnienia współpracy na linii Paryż-Berlin-Moskwa, co mogłoby godzić w interesy pol­ skie. Holendrzy, Hiszpanie i Portugalczycy akcentowali, że w Partnerstwie powinny uczestniczyć Rosja, Turcja i inne kraje. Z kolei Rosjanie tylko nie wyraziła zaintereso­ wania projektem, ale krytykowała UE, za to, że podjęła próbę stworzenia strefy wpływów w regionie. Kreml podejrzliwie spoglądał na wszystkie inicjatywy, w które

- przywiązania do zasad praworządności państwa;

- poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności;

- przywiązania do zasad gospodarki rynkowej i zrównoważonego rozwoju. Struktura Partnerstwa obejmowała następujące formy instytucjonalizacji współpracy: - szczyty z udziałem szefów państw i rządów;

- doroczne spotkania MSZ;

- okresowe spotkania Zgromadzenia Parlamentarnego; - spotkania w ramach platform tematycznych;

- spotkania eksperckie w zależności od potrzeb13.

13 E. Cziomer, op. cit., s. 47. 14 Ibidem, s. 48.

15 Ibidem, s. 49.

16 D. Pszczółkowska, J. Pawlicki, Partnerstwo wschodnie zaczęło się w Pradze, „Gazeta Wybor­ cza” z 8 maja 2010 r.

Formy współpracy miały występować w dwóch zakresach:

- dwustronne - wzmocnienie współpracy politycznej poprzez podpisanie układów stowa­ rzyszeniowych oraz bliższa współpraca w zakresie WPBiO, wsparcie reform admini­ stracyjnych, ułatwienia w podróżowaniu do krajów UE, bezpieczeństwo energetyczne; - wielostronne - stworzenie wspólnego forum do wymiany doświadczeń, ułatwienia

przyjmowania wspólnych stanowisk, podejmowania działań, dyskusja nad temata­ mi, zapoznawanie partnerów z prawodawstwem i standardami UE14.

Co ciekawe, plany wsparcia PW obejmowały różne projekty i programy współpracy z instytucjami UE, m.in. zwiększenie ich udziału w programie regionalnym INTERREG.

Opracowano także trzy formy długofalowych skoordynowanych działań:

- cztery platformy tematyczne: ds. demokracji, integracji gospodarczej i konwergencji z politykami UE, bezpieczeństwa energetycznego, kontaktów międzyludzkich; - inicjatywy flagowe: zintegrowany program zarządzania granicami, wsparcie małych