Utworzenie rządu gospodarczego

Kolejnym elementem, o którym wspominał minister R. Sikorski w swoim wystąpie­ niu, było utworzenie „rządu gospodarczego” w strefie euro, które zostało zapropono­ wane przez kanclerz Angelę Merkel oraz prezydenta Francji Nicolasa Sarkozy’ego. Propozycja ta miała na celu lepszą koordynację zarządzania ekonomią państw, których

W omawianym okresie kanclerz nie podnosiła tej kwestii, natomiast wielokrotnie mówiła, iż w kontekście unii politycznej PE powinien funkcjonować jak „silna euro- pejska izba niższa”46. Westerwelle dodawał, iż ma on wydawać ustawy europejskie47.

46 Rede von Bundeskanzlerin Angela Merkel bei einer Vortrags- und Diskussionsveranstaltung der BELA-Foundation, Berlin, 07.02.2012, http://www.bundesregierung.de/Content/DE/Rede/2012/ 02/2012-02-07-bkin-bela-foundation.html.

47 Zob. A. Widzyk, Niemcy/Grupa szefów dyplomacji proponuje reformy w UE..., op. cit. 48 Zob. „ Polska a przyszłość Unii Europejskiej”, op. cit.

49 Mitschrift Pressekonferenz. Pressekonferenz von Bundeskanzlerin Merkel zum Europäischen Rat, Brüssel, 9. Dezember 2011, http://www.bundesregierung.de/Content/DE/Mitschrift/Pressekon- ferenzen/2011/12/201 l-12-09-pk-bruessel.html?nn=430518#Start.

50 Zob. Angela Merkel über die Europäische Union..., op. cit.

51 Rede von Bundeskanzlerin Angela Merkel anlässlich des „ Tages des deutschen Familienunter­ nehmens” der Stiftung Familienunternehmen, Berlin, 15.06.2012, http://www.bundesregienmg.de/ Content/DE/Rede/2012/06/2012-06-15-merkel-familienuntemehmen.html?nn=430032.

52 Zob. Traktat o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej, tytuł III. Pakt budżetowy, art. 8 ust. 1-2, op. cit.

53 „ Polska a przyszłość Unii Europejskiej”, op. cit.

54 Zdb. Merkel: Der Euro-weit mehr als Währung. Interview mit Angela Merkel, 9. November 2011, http://www.bundesregierung.de/Content/DE/Interview/2011/ll/2011-ll-09-merkel-dpa.html7nnM30518; Merkel: Unia stabilizacji otwarta dla Polski, „Forbes.pl” z dnia 2.12.2011 r., http://www.forbes.pl/ar- tykuly/sekcj e/wydarzenia/merkel—unia-stabilizacj i-otwarta-dla-polski,22133,1.

Radosław Sikorski w listopadowym wystąpieniu poruszył także bardzo krótko kwestię rozszerzenia uprawnień Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Zado­ wolony był, iż instytucja ta otrzyma, wespół z KE i RUE, kompetencj e do egzekwowa­ nia 3% pułapu deficytu i 60% pułapu zadłużenia po ratyfikowaniu paktu fiskalnego48. Do zapisów tych pozytywnie odniosła się także A. Merkel. Podkreślała, iż dzięki nim „Trybunał Sprawiedliwości może sprawdzić, czy państwa narodowe, państwa człon­ kowskie, faktycznie implementowały, najlepiej w konstytucji, pułap długu dokładnie tak, jak został określony”49. Kanclerz postrzegała owe uprawnienia jako element pogłębiania integracji50, miała jednakże nadzieję, że zostaną jeszcze dalej posunięte. Według Merkel „TS powinien również sprawdzać, czy budżety krajowe spełniają wy­ magania hamulca zadłużenia, a jeśli nie, unieważniać je”51. Ostatecznie pakt fiskalny ustanowił, iż Trybunał Sprawiedliwości będzie odpowiadać za kontrolę, czy państwa wpisały „reguły zrównoważonego budżetu” do krajowych systemów prawnych po­ przez wiążące i trwałe przepisy, w miarę możliwości rangi konstytucyjnej. W przypad­ ku nieprzestrzegania zapisów paktu państwo będzie mogło być zaskarżone przez inny kraj do TS, który będzie miał prawo do nałożenia kary52.

Minister spraw zagranicznych RP postulował także, pod warunkiem, że Rada Euro­ pejska raz na zawsze ustanowi nowe, surowe zasady, by Europejski Bank Centralny stał się „bankiem centralnym z prawdziwego zdarzenia, pożyczkodawcą ostatniej szansy, który podtrzymuje wiarygodność całej strefy euro. EBC musi działać szybko, wyprze­ dzając nieodwracalne procesy ustawodawcze. To pozwoliłby nam uniknąć katastrofy [.. .]”53. A. Merkel była natomiast przekonana, że zadaniem Europejskiego Banku Cen­ tralnego jest zapewnienie stabilności waluty, z czego się wywiązuje54. Ponadto EBC ma zachować pełną niezależność, redukcja długów poszczególnych państw powinna się dokonywać według reguł Międzynarodowego Funduszu Walutowego. EBC i MFW

RIE 6’12 Rola Republiki Federalnej Niemiec w wizji polskiej prezydencji... 149 była mu bliższa)35. Ponadto Angela Merkel popierała zamysł połączenia stanowisk przewodniczących RE i KE i, według R. Sikorskiego, sugerowała aby taka osoba „była wybierana w bezpośrednich wyborach przez lud europejski”36. Pomysł ten wielokrot­ nie wspierał również Guido Westerwelle37.

35 Zob. Schäuble: Wir brauchen mehr Europa und nicht weniger..., op. cit. 36 „ Polska a przyszłość Unii Europejskiej”, op. cit.

37 Zob. A. Widzyk, Niemcy/Grupa szefów dyplomacji proponuje reformy w UE..., op. cit. 38 „ Polska a przyszłość Unii Europejskiej”, op. cit.

39 Zob. Rede von Bundeskanzlerin Angela Merkel bei der Veranstaltung „Die Europa-Rede”, Berlin, 9.11.2010 r., http://www.bundesregierung.de/Content/DE/Rede/2010/l 1/2010-11-09-mer- kel-europarede.html?nn=430032; Rede von Bundeskanzlerin Angela Merkel bei der Diskussionsve­ ranstaltung „Die künftige Gestalt Europas”..., op. cit.

40 Zob. Rede von Bundeskanzlerin Merkel anlässlich der Eröffnung des 61. akademischen Jahres des Europakollegs Brügge, Brügge, 2.11.2010 r., http://www.bundesregierung.de/Con-tent/DE/Rede/2010/ll/2010-ll-02-merkel-bruegge.html?nn=430032#Start.

41 Zob. Rede von Bundeskanzlerin Angela Merkel aufeiner Festveranstaltung zum 65. Geburtstag von Elmar Brok, Berlin, 23.01.2012, http://www.bundesregierung.de/Content/DE/Rede/2012/01/20- 12-01-23-bkin-kas.html?nn=430032#Start.

42 Zob. Schäuble: Wir brauchen mehr Europa und nicht weniger..., op. cit.

43 Zob. Traktat o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej, tytuł IV. Koordynacja polityki gospodarczej i konwergencja, art. 11, op. cit.

44 Zob. ibidem, tytuł V. Zarządzanie strefą euro, art. 12 ust. 5, op. cit. 45 „Polska a przyszłość Unii Europejskiej”, op. cit.

R. Sikorski postulował również na Forum Niemieckiego Towarzystwa Polityki Za­ granicznej, że „Parlament powinien bronić swojej roli i zadań”. Krótko odwoływał się do proponowanych w pakcie fiskalnym zmian podkreślając, iż „drakońskie uprawienia do nadzorowania budżetów krajowych powinny być wykonywane tylko w porozumie­ niu z Parlamentem Europejskim”38. Charakteryzując pełnione przez tą instytucję funkcje kanclerz mówiła, iż PE jest przedstawicielem obywateli UE, „kontrolerem kompeten­ cji, które zostały uwspólnotowione” oraz wspólnie z RUE tworzy prawo unijne39. Pod­ kreślała także, iż przedstawiciele tej instytucji jako jedyni, obok KE, opowiadają się za wspólnotową metodą współpracy (przeciwko międzyrządowej)40. Komentując zapisy dotyczące paktu fiskalnego A. Merkel stwierdziła, że dzięki niemu PE będzie obecny przy obradach dotyczących narodowych rozliczeń zadłużenia41. Natomiast Wolfgang Schauble życzył sobie, by PE został jeszcze bardziej wzmocniony w zakresie swoich uprawnień42. Zgodnie z paktem fiskalnym Parlament Europejski będzie zaangażowany w koordynację wszelkich zasadniczych reform polityki gospodarczej, które państwa członkowskie będą planowały realizować43. Przewodniczący tej instytucji będzie mógł zostać zaproszony na posiedzenie szczytu państw strefy euro w celu zabrania głosu. Po­ nadto przedstawiciele Parlamentu będą informowani o jego przebiegu przez przewod­ niczącego, który przedkładać będzie sprawozdanie po każdym z posiedzeń szczytu państw strefy euro44.

W ramach głębszej integracji politycznej minister R. Sikorski sugerował, by „nadać wyraz polityczny europejskiej opinii publicznej. Aby to urzeczywistnić, niektórzy członkowie Parlamentu Europejskiego mogliby być wybierani z ogólnoeuropejskiej li­ sty kandydatów”45.

mu zarządzania oraz monitorować, wydawać zalecenia i ostrzeżenia30. Natomiast dzięki wejściu w życie paktu fiskalnego KE, przy uwzględnieniu ryzyk dla stabilności gospodarczej danego państwa, będzie mogła przedstawiać ramy czasowe zbliżenia do średniookresowego celu budżetowego (ang. medium-termbudgetary objective - MTO). W przypadku stwierdzenia znacznych odchyleń od MTO lub ścieżki dostosowawczej prowadzącej do tego celu, w oparciu o zasady przedstawione przez Komisję, zostanie automatycznie uruchomiony mechanizm korygujący. W przypadku nieprzestrzegania zapisów paktu państwo będzie mogło być zaskarżane przez inny kraj, ale nie przez KE, do TS31.

30 Zob. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1173/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie skutecznego egzekwowania nadzoru budżetowego w strefie euro, 23.11.2011, „Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej”, L 306, t. 54, 23 listopada 2011 r., http://eur-lex.euro- pa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:306:0001:0007:PL:PDF; rozporządzenie Parla­ mentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1174/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie środków egzekwowania korekty nadmiernych zakłóceń równowagi makroekonomicznej w strefie euro, 23.11.2011, „Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej”, L 306, t. 54, 23 listopada 2011 r., http://eur- -lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:306:0008:0011:PL:PDF; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1175/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. zmieniające roz­ porządzenie Rady (WE) nr 1466/97 w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nad­ zoru i koordynacji polityk gospodarczych, 23.11.2011, „Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej”, L 306, t. 54, 23 listopada 2011 r., http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L: 201 l:306:0012:0024:PL:PDF; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie zapobiegania zakłóceniom równowagi makroekonomicznej i ich korygowania, 23.11.2011, „Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej”, L 306, t. 54,23 listopada 2011 r., http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:306:0025:0032:PL:PDF.

31 Zob. Traktat o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej, http://european-council.europa.eu/media/639256/16_-_tscg.pl.12.pdf.

32 Zgodnie z zapisami Traktatu z Lizbony od 2014 r. liczba członków KE zostanie zredukowana do 18 a przy ich wyborze obowiązywać będzie zasada równej rotacji.

33 Zob. Informacja Ministra Spraw Zagranicznych o założeniach polskiej polityki zagranicznej w 2012 roku..., op. cit.

34 Rede von Bundeskanzlerin Angela Merkel bei der Diskussionsveranstaltung „Die künftige Ge­ stalt Europas”..., op. cit.

W przemówieniu Radosław Sikorski wspomniał również o zmianach, które mo­ głyby zostać wprowadzone w Komisji Europejskiej w dłuższej perspektywie czasowej w ramach pogłębiania integracji politycznej. Proponował zmniejszenie liczby komisa­ rzy do 12 oraz wprowadzenie rotacji przy obsadzie miejsc32. Ponadto polityk postulował połączenie stanowiska Przewodniczących Rady Europejskiej i Komisji Europejskiej. Jak wyjaśniał później, wybieranie takiej osoby przez Parlament Europejski lub w wy­ borach powszechnych miałoby służyć wzmocnieniu metody wspólnotowej i jednocześ­ nie demokracji33. Propozycje te zgodne były z kierunkiem zmian proponowanym przez A. Merkel. Kanclerz wielokrotnie mówiła, iż w unii politycznej Komisja „będzie czymś w rodzaju europejskiego rządu. Będzie jej podporządkowana druga izba. Tworzą ją szefowie państw i rządów, którzy pilnują kompetencji państwa narodowego, i muszą jednocześnie decydować czy istnieją kompetencje [...], które można uwspólnotowić międzyrządowo, ale jeszcze ich nie przekazywać Komisji”34. Podobnie przyszłość tej instytucji unijnej widział Wolfgang Schauble dodając, że członkowie KE powinni być wybierani przez parlament lub przez bezpośrednio wybranego prezydenta UE (ta opcja

RIE 6’12 Rola Republiki Federalnej Niemiec w wizji polskiej prezydencji... 147

instytucjom europejskim, tym większą legitymizację demokratyczną powinny uzy­ skać”24.

się w raporcie „Grupy ds. Przyszłości”. Zob. A. Widzyk, Niemcy/Grupa szefów dyplomacji proponuje reformy w UE..., op. cit.

24 „Polska a przyszłość Unii Europejskiej”, op. cit. 25 Ibidem.

26 Zob. Mitschrift Pressekonferenz. Pressekonferenz von Bundeskanzlerin Merkel und dem fran­ zösischen Staatspräsidenten Sarkozy, Paris, 16. August 2011, http://www. bundesregierung. de/ Content/DE/Mitschrift/Pressekonferenzen/2011/08/2011-08-16-pk-merkel-sarkozy-paris .html?nn= 430518.

27 Zob. „Durchbruch zu einer Stabilitätsunion”, 9.12.2011, http://www.angela-merkel.de/pa- ge/103_691.htm.

28 Zob. Merkel (CDU) pocht auf Klagerecht gegen Schuldensünder, „Focus.online” z dnia 24.01.2012 r„ http://www.focus.de/politik/weitere-meldungen/fiskalpakt-merkel-cdu-pocht-auf-kla- gerecht-gegen-schuldensuender_aid_706451.html; R. Birnbaum, A. Meier, Union fürchtet sich vor Ankläger-Rolle, „Der Tagesspiegel” z dnia 27.01.2012 r.

29 Zob. Schäuble: Wir brauchen mehr Europa und nicht weniger..., op. cit. Zob. A. Widzyk, Niemcy/Grupa szefów dyplomacji proponuje reformy w UE..., op. cit.

Minister Sikorski sugerował, że „komisarze powinni być autentycznymi przywód­ cami z autorytetem, osobowością i co więcej - charyzmą, tak aby być prawdziwymi rzecznikami wspólnych europejskich interesów”. Polityk postulował ponadto przyzna­ nie Komisji Europejskiej większych kompetencji w zakresie zapobiegania i zwalczania kryzysu. Pozytywnie oceniał zatem postanowienia paktu fiskalnego, dzięki któremu instytucja ta „uzyskałyby prawo do szczegółowego badania z wyprzedzeniem wszyst­ kich głównych planów reform gospodarczych, których skutki mogłyby być odczuwalne w strefie euro [...]. Kraje podlegające procedurze nadmiernego deficytu budżetowego musiałyby przedstawić swoje budżety krajowe Komisji do zaakceptowania. Komisja otrzymałaby uprawnienia do ingerowania w polityki krajów, które nie mogą spełnić swoich zobowiązań. [... ] nakładałyby sankcje na kraje niewdrażające zaleceń politycz­ nych”. Pozytywnie opiniował również zapisy pięciu rozporządzeń i jednej dyrektywy („sześciopaku”). Jak podkreślał dzięki nim „w procesie tworzenia budżetów krajo­ wych, ministrowie finansów państw członkowskich będą zobowiązani przedstawić bardzo wcześnie, nawet zanim zostaną one przekazane do parlamentów krajowych, wyliczenia budżetowe swoim odpowiednikom oraz Komisji. Komisja zaproponuje działania korygujące, gdy państwo członkowskie znajdzie się w sytuacji nierównowagi makroekonomicznej”25. Kanclerz Merkel jak najbardziej zgadzała się z pomysłem roz­ szerzenia kompetencji Komisji Europejskiej. Zakładała, że gdy przedstawi ona kry­ tyczne uwagi odnośnie budżetu jakiegoś państwa członkowskiego wdroży ono jej zalecenia oraz, że otrzyma silniejszy głos w kwestiach dotyczących państw nietrzy- mających się zasad Paktu Stabilności i Wzrostu włącznie z prawem do interwencji26. Zadowolona była również z wypracowanych zapisów paktu fiskalnego, gdyż interpre­ towała je jako wzmocnienie kompetencji tejże instytucji27. Podnosiła jednakże, iż naj­ lepszym rozwiązaniem byłoby przyznanie Komisji prawa do zaskarżania państwa nietrzymającego się zapisów paktu do TS28. Poszerzenia uprawnień KE domagał się również Wolfgang Schauble oraz Guido Westerwelle29. Ostatecznie, zgodnie z zapisa­ mi „sześciopaku”, Komisja będzie regularnie dokonywać kompleksowej oceny syste­