Konfl ikty zbrojne toczące się na terytorium państwa dysfunkcyjnego stawiają społeczność międzynarodową przed wieloma wyzwaniami. Niezależnie od skali są uznawane za zjawisko anormalne. Stanowią zagrożenie dla pokoju i bezpie-czeństwa w wymiarze globalnym i regionalnym, zakłócają rozwój społeczno--gospodarczy, a w czasie ich trwania nierzadko dochodzi do łamania podstawo-wych praw człowieka. Motywy te skłaniają społeczność międzynarodową do po-dejmowania wielu działań mających na celu zakończenie konfl iktów zbrojnych oraz stabilizację i odbudowę państw dysfunkcyjnych. Podstawowym instrumen-tem służącym doraźnemu wypełnieniu luki bezpieczeństwa na danym terytorium
74 Kosovo Declared „Fully Independent”, http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-19550809 (dostęp: 23.05.2013) oraz Kosowo staje się w pełni niepodległym państwem, http://www.tvn24.pl/
wiadomosci-ze-swiata,2/kosowo-staje-sie-w-pelni-niepodleglym-panstwem,275886.html (dostęp:
23.05.2013).
75 Th e Mandate of the OHR…, op. cit.
po obr.indd 224
po obr indd 224 2015-02-06 11:54:222015-02-06 11:54:22
są operacje pokojowe. Długotrwałą stabilizację mają natomiast zapewnić progra-my budowy potencjału sektora bezpieczeństwa państwa dysfunkcyjnego. Dale-kosiężnym celem tych działań jest przywrócenie aparatowi państwowemu mono-polu na stosowanie środków przymusu, co jest uważane za podstawowy warunek trwałego pokoju i rozwoju ekonomiczno-społecznego.
Ewolucja roli operacji pokojowych w stabilizacji państw dysfunkcyjnych
Pierwszym krokiem w procesie stabilizacji państw dysfunkcyjnych jest zapewnie-nie bezpieczeństwa na danym terytorium. Główną rolę w wypełnianiu tej funk-cji odgrywają operacje pokojowe. W większości przypadków są one prowadzone na terytorium państwa objętego kryzysem. W wyjątkowych sytuacjach mogą być wszczęte w krajach sąsiadujących z państwem dysfunkcyjnym. Wówczas ich za-daniem jest utworzenie „kordonu sanitarnego”, czyli niedopuszczenie do rozprze-strzeniania się kryzysu na terytoria innych państw.
Pierwsze działania, które współcześnie zostałyby określone jako operacje po-kojowe, podjęto już w XIX wieku76. Termin ten powszechnie utożsamia się jednak z funkcjonowaniem Organizacji Narodów Zjednoczonych. Choć Karta Narodów Zjednoczonych nie wprowadza tego pojęcia, już w 1948 roku (a więc zaledwie trzy lata po przyjęciu dokumentu) ONZ powołała Organizację Narodów Zjed-noczonych do spraw Nadzorowania Rozejmu (United Nations Truce Supervision Organization – UNTSO). Określana jako pierwsza operacja utrzymania pokoju, UNTSO wypełnia zadania obserwacyjne i wspierające na Bliskim Wschodzie77. W latach 1948–1987 na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ utworzono jeszcze 12 innych operacji pokojowych, mających przede wszystkim nadzorować porozumienia pokojowe i zapobiegać eskalacji konfl iktów78. Kierowano się pod-czas nich trzema głównymi zasadami: zgody zwaśnionych stron na obecność sił
76 Hitoshi Nasu za pierwsze, „embrionalne” formy operacji pokojowych uznaje m.in. utwo-rzenie komisji dochodzeniowej mającej na celu zbadanie domniemanego ludobójstwa Ormian dokonanego w Turcji w 1894 roku. Komisja składała się wyłącznie z obywateli tureckich, ale jej pracom towarzyszyli przedstawiciele mocarstw: Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch i Rosji. Innym przykładem wczesnej operacji pokojowej była interwencja mocarstw podczas powstania bokserów w Chinach. „Za główny cel tej operacji może być uznany raczej ratunek i ochrona swoich obywateli, nie zaś zachowanie pokoju w interesie społeczności międzynarodowej. Niemniej jednak nie można umniejszać znaczenia tego wydarzenia jako precedensowej operacji, mającej na celu zapobieżenie zaostrzeniu konfl iktu”. H. Nasu, International Law on Peacekeeping: A Study of Article 40 of the UN Charter, Leiden–Boston 2009, s. 38–39. Po zakończeniu I wojny światowej tworzono siły międzyna-rodowe, których zadaniem było m.in. nadzorowanie przebiegu plebiscytów i zapewnianie porządku publicznego, np. na Górnym Śląsku, Warmii i Mazurach (1920 i 1921 r.) oraz w Zagłębiu Saary (1935 r.). B. Balcerowicz, Siły zbrojne w czasie pokoju, kryzysu, wojny, Warszawa 2010, s. 190.
77 UNTSO, http://www.unic.un.org.pl/misje_pokojowe/untso.php (dostęp: 10.05.2013).
78 I. Popiuk-Rysińska, J. Zając, Operacje pokojowe Narodów Zjednoczonych, [w:] J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006, s. 104.
międzynarodowych, bezstronności oraz ograniczonego użycia siły (możliwego tylko w celu samoobrony lub dla należytego wypełniania mandatu). Od zasad tych wyraźnie odstąpiono jedynie dwukrotnie. Operacja Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kongu (Opération des Nations Unies au Congo – ONUC) dys-ponowała szerokim mandatem, na mocy którego wspierała rząd centralny w wal-ce o utrzymanie integralności terytorialnej kraju. Oznaczało to m.in. prowadzenie działań wojennych przeciwko secesjonistom z prowincji Katanga i zagranicznym najemnikom79. Z kolei Tymczasowa Władza Wykonawcza Organizacji Narodów Zjednoczonych (United Nations Temporary Executive Authority – UNTEA), wspierana przez Siły Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych (United Nations Security Force – UNSF), w latach 1962–1963 w praktyce przejęła kompetencje właściwe dla władz państwowych na terytorium Zachodniej Nowej Gwinei (Iria-nu Zachodniego)80. Poza ONUC i UNTEA podejmowane podczas zimnej wojny operacje pokojowe ograniczały się głównie do utrzymania pokoju. Dlatego też nie można ich uznać za działania mające na celu stabilizację państw dysfunkcyjnych.
Wraz z zakończeniem zimnej wojny wzrosła liczba konfl iktów wewnętrznych, nierzadko charakteryzujących się m.in. wielością walczących stron, znacząco utrudniającą zawarcie porozumienia pokojowego, masowym łamaniem praw człowieka, katastrofami humanitarnymi, wreszcie całkowitą niemal dezintegra-cją aparatu państwowego. W tych warunkach doszło zarówno do wzrostu liczby powoływanych operacji, jak i do poszerzenia mandatów i powierzania siłom mię-dzynarodowym nowych zadań. Tworzone od przełomu lat 80. i 90. operacje po-kojowe charakteryzują się aktywnością, wielofunkcyjnością, wzrostem znaczenia komponentu cywilnego i policyjnego (w tym powierzeniem dowództwa cywilowi – Specjalnemu Przedstawicielowi Sekretarza Generalnego ONZ) oraz „nieskrę-powaniem rygorystycznym wymogiem konsensualności”81. Są to tzw. operacje drugiej generacji. Równocześnie podczas niektórych operacji (tzw. trzeciej gene-racji) dochodzi do użycia siły na większą skalę. „Odstępuje się w nich od kla-sycznych zasad konsensualności, użycia (nieużycia) broni oraz bezstronności”82. Ponadto operacje te mogą przejąć (na okres tymczasowy) zadania przynależne władzom państwowym, choć nie stanowi to o ich specyfi ce – podobne funkcje wypełniają również niektóre operacje drugiej generacji83. Wielofunkcyjne
opera-79 Republic of the Congo – Mandate, http://www.un.org/Depts/DPKO/Missions/onucM.htm (dostęp: 10.05.2013). Szczegółową analizę operacji ONUC zawiera opracowanie E. Aksu, Th e United Nations, intra-state peacekeeping and normative change, Manchester 2003, s. 100–129.
80 Por. R. Kareem Al-Qaq, Managing World Order: United Nations Peace Operations and the Security Agenda, London–New York 2009, s. 25–30.
81 B. Balcerowicz, Siły zbrojne…, op. cit., s. 197.
82 Ibidem, s. 198.
83 Główną różnicą między poszczególnymi generacjami operacji pokojowych wydaje się skala użycia siły. O ile pierwsza generacja charakteryzuje się bardzo ograniczonym użyciem siły, a druga – umiarkowanym (na poziomie taktycznym), o tyle operacje trzeciej generacji zakładają użycie siły w celu wymuszenia przestrzegania rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ (a więc na poziomie stra-tegicznym i międzynarodowym). Przywołując pojęcia przyjęte w dokumencie Operacje utrzymania pokoju Narodów Zjednoczonych: zasady i wytyczne, można przyjąć, że operacje drugiej generacji
po obr.indd 226
po obr indd 226 2015-02-06 11:54:222015-02-06 11:54:22
cje pozimnowojenne można uznać za próbę odpowiedzi społeczności między-narodowej na problem dysfunkcyjności państw. Jednocześnie należy podkreślić, że w niektórych sytuacjach wciąż podejmowane są operacje pokojowe o bardzo ograniczonym mandacie. Stanowią one „tradycyjne” operacje utrzymania pokoju, tzw. operacje pierwszej generacji84.
Można przyjąć, iż termin „operacja pokojowa” oznacza obecnie zespół dzia-łań obejmujący zarówno operacje obserwacyjne o mandacie ograniczonym do utrzymania pokoju, jak i – przede wszystkim – kompleksowe operacje mające na celu stworzenie podstaw trwałego pokoju poprzez zapewnienie bezpieczeństwa w warunkach dogasającego konfl iktu wewnętrznego lub międzynarodowego bądź po jego zakończeniu, podejmowane za zgodą państwa przyjmującego przez siły międzynarodowe, posiadające autoryzację uprawnionego organu międzynarodo-wego i złożone z komponentów wojskomiędzynarodo-wego, policyjnego i cywilnego. Operacja pokojowa różni się od operacji stabilizacyjnej tym, że ta ostatnia odchodzi od zasady bezstronności. Z kolei interwencja humanitarna stanowi zasadniczo od-mienną koncepcję, głównie ze względu na założenie braku zgody ze strony władz państwa, na którego terytorium jest przeprowadzana.
Po zimnej wojnie liczba podejmowanych przez ONZ operacji pokojowych zcząco wzrosła. Jak wspomniano, w latach 1948–1987 powołano 13 operacji, na-tomiast między 1988 a listopadem 2013 roku, czyli w okresie niemal dwukrotnie krótszym, podjęto aż 55 operacji. Dane obrazujące liczbę personelu wojskowego, policyjnego i cywilnego wskazują jednak na to, że zaangażowanie społeczności międzynarodowej w prowadzenie operacji pokojowych nie rośnie w sposób li-nearny. W 1993 roku liczba personelu operacji pokojowych sięgnęła 78 tysięcy.
Po niepowodzeniach operacji w Somalii i Rwandzie entuzjazm państw członkow-skich wyraźnie osłabł, co znalazło wyraz w zmniejszeniu liczby personelu operacji do 12 tysięcy w 1999 roku, i to pomimo powołania 16 nowych operacji w latach 1994–1999. W 2005 roku liczba ta wzrosła jednak do 84 tysięcy, co było wyni-kiem utworzenia w latach 1999–2005 dużych operacji, m.in. w Kosowie, Liberii, Sudanie czy na Haiti85. We wrześniu 2013 roku liczba personelu biorącego udział w 15 operacjach pokojowych ONZ wynosiła 115,6 tysiąca osób, w tym 97 tysięcy żołnierzy, policjantów i obserwatorów wojskowych oraz 16,7 tysiąca funkcjonariu-szy cywilnych86. Dane te nie obejmują operacji prowadzonych przez inne
organiza-należy określać mianem „wzmocnionego utrzymania pokoju” (robust peacekeeping), natomiast ope-racje trzeciej generacji – terminem „wymuszanie pokoju” (peace enforcement).
84 Przykładem pozimnowojennej operacji pokojowej o ograniczonym mandacie była Misja Narodów Zjednoczonych w Etiopii i Erytrei (United Nations Mission in Ethiopia and Eritrea – UNMEE), funkcjonująca w latach 2000–2008. Zadania UNMEE obejmowały m.in. nadzorowanie zawieszenia broni między zwaśnionymi stronami, nadzorowanie wycofywania sił etiopskich z okre-ślonych obszarów, monitorowanie pozycji sił erytrejskich i usuwanie min. Por. United Nations Mis-sion in Ethiopia and Eritrea, http://www.un.org/en/peacekeeping/misMis-sions/past/unmee/ (dostęp:
23.05.2013).
85 I. Popiuk-Rysińska, J. Zając, Operacje pokojowe…, op. cit., s. 108–109.
86 Peacekeeping Fact Sheet, http://www.un.org/en/peacekeeping/resources/statistics/factsheet.
shtml (dostęp: 7.11.2013).
cje, np. Unię Afrykańską, która tylko w ramach misji AMISOM w Somalii w dru-giej połowie 2013 roku dysponowała około 17,7 tysiąca żołnierzy i policjantów87.
W kontekście problemu dysfunkcyjności państw głównym celem operacji pokojowych jest tymczasowe wypełnienie luki bezpieczeństwa, w najbardziej po-żądanym przypadku do czasu zbudowania potencjału państwa do samodzielnej obrony suwerenności i utrzymania porządku wewnętrznego. Nierzadko jednak trwają one znacznie krócej, a ich mandaty ograniczają się do zapewnienia mini-mum bezpieczeństwa – sytuacji, w której życie ludności cywilnej danego kraju (lub jego części) nie będzie bezpośrednio zagrożone. Oczywiście, cele operacji są defi niowane przez polityków i funkcjonariuszy organizacji międzynarodowych, co nieuchronnie wiąże je nie tylko z rzeczywistym zapotrzebowaniem, ale rów-nież z interesami podmiotów je podejmujących.
Ujmując rzecz bardziej szczegółowo, żołnierze, policjanci i cywile biorący udział w tego typu operacjach w państwach dysfunkcyjnych podejmują wiele zróżnicowanych działań. Ich zakres jest każdorazowo defi niowany przez man-dat, który – przynajmniej formalnie – powinien odpowiadać rzeczywistym po-trzebom i specyfi ce danej sytuacji kryzysowej. Zdaniem Paula Diehla i Daniela Druckmana, działania personelu operacji pokojowych pierwszej generacji sku-piają się na: redukcji stosowania środków przemocy przez zwaśnione strony (vio-lence abatement), powstrzymaniu rozprzestrzeniania się konfl iktu (confl ict con-tainment) zarówno w sensie podmiotowym (nowi aktorzy), jak i geografi cznym (nowe terytoria), a także stworzeniu warunków do rozwiązania konfl iktu (confl ict settlement)88. Operacje drugiej i trzeciej generacji podejmują wiele dodatkowych działań, takich jak: nadzorowanie i pomoc w organizacji wyborów (election su-pervision), wspieranie procesów demokratyzacyjnych (democratization), niesienie i/lub zabezpieczanie pomocy humanitarnej (humanitarian assistance), prowadze-nie programów rozbrojenia, demobilizacji i reintegracji (disarmament, demobiliza-tion and reintegrademobiliza-tion – DDR) oraz podejmowanie działań na rzecz ochrony praw człowieka (human rights protection)89. Należy podkreślić, że część zadań wypeł-nianych jest nie przez żołnierzy, lecz przez policjantów i cywilów. Mandaty po-zimnowojennych operacji obejmowały np. pojmanie byłej głowy państwa (zadanie policyjne)90 i organizację wyborów powszechnych (zadanie cywilne)91.
87 AMISOM Frequenty Asked Questions, http://amisom-au.org/about/frequently-asked-ques-tions/# (dostęp: 12.05.2013).
88 P.F. Diehl, D. Druckman, Evaluating Peace Operations, Boulder–London 2010, s. 29–62.
89 Ibidem, s. 63–92.
90 Mandat misji UNMIL obejmował m.in. pojmanie byłego prezydenta Liberii, Charlesa Tay-lora, na wypadek jego powrotu do kraju oraz przekazanie go do Sierra Leone w celu postawienia przed Specjalnym Trybunałem dla Sierra Leone. Por. Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1638 z 11 listopada 2005 r., http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N05/600/30/PDF/N05600 30.pdf?OpenElement (dostęp: 12.05.2013).
91 Na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 745 z 28 lutego 1992 roku Najwyższa Rada Narodowa Kambodży (złożona z przedstawicieli czterech głównych partii politycznych) została ogłoszona „jedynym legitymizowanym ciałem i źródłem władzy”. Rada przekazała następnie
Na-po obr.indd 228
po obr indd 228 2015-02-06 11:54:222015-02-06 11:54:22
Szczególnie złożonym i budzącym kontrowersje polityczne przykładem zada-nia realizowanego przez operacje pokojowe jest tymczasowe przejęcie całości lub części władzy w danym państwie. Pierwszym przypadkiem tego typu działań była, działająca w latach 1989–1990, Grupa Pomocy w Okresie Przejściowym w Na-mibii (United Nations Transition Assistance Group – UNTAG). Głównym celem tej operacji było przygotowanie Namibii do uzyskania niepodległości. Mandat UNTAG obejmował m.in. sprawowanie kontroli nad lokalnymi siłami policyj-nymi i organizację wyborów powszechnych92. Podobne zadania, w tym m.in.
utrzymanie porządku publicznego i wypełnianie funkcji administracyjnych, realizowała Tymczasowa Administracja Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kambodży (United Nations Transitional Authority in Cambodia – UNTAC) w latach 1992–199393. Z kolei od 1999 do 2002 roku za zarządzanie Timorem Wschodnim odpowiadała Tymczasowa Administracja Organizacji Narodów Zjednoczonych (United Nations Transitional Administration in East Timor – UNTAET)94. Część funkcji przynależnych aparatowi państwowemu sprawowały też m.in. operacje UNAMSIL w Sierra Leone, UNOSOM II w Somalii i UNMIK w Kosowie95. W praktyce działania te oznaczały, że państwa (lub obszary o nieure-gulowanym statusie) były przez krótkie okresy swojej najnowszej historii protek-toratami międzynarodowymi, choć ofi cjalnie – ze względu na negatywne konota-cje historyczne – nie stosowano tego terminu.
Jak wspomniano, operacje pokojowe nie są jedynymi wysiłkami militarny-mi społeczności militarny-międzynarodowej na rzecz stabilizacji państw dysfunkcyjnych.
Duże znaczenie mają również operacje stabilizacyjne w Afganistanie i Iraku.
Operacja afgańska prowadzona jest od 2001 roku, przede wszystkim przez na-towskie Międzynarodowe Siły Wsparcia Bezpieczeństwa (International Security Assistance Force – ISAF). W kraju działają również Misja Wsparcia Narodów Zjednoczonych w Afganistanie (United Nations Assistance Mission in
Afghani-rodom Zjednoczonym wszystkie konieczne uprawnienia, mające zapewnić wprowadzenie w życie porozumienia pokojowego. Na tej podstawie operacja UNTAC zorganizowała i przeprowadziła wy-bory powszechne w Kambodży. Za: Cambodia. UNTAC Mandate, http://www.un.org/en/peacekee-ping/missions/past/untacmandate.html (dostęp: 23.05.2013).
92 Co charakterystyczne, mandat UNTAG zawierał również zadania typowe dla pierwszej ge-neracji operacji pokojowych, np. nadzorowanie zawieszenia broni między SWAPO i siłami zbroj-nymi RPA. Por. Namibia – UNTAG, http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/past/untagFT.
htm#Conclusion (dostęp: 23.05.2013).
93 Szczegółową analizę operacji UNTAC w Kambodży zawiera opracowanie M. Berdal, M. Lei-fer, Cambodia, [w:] M. Berdal, S. Economides (red.), United Nations Interventionism 1991–2004, Cambridge 2007, s. 32–64.
94 Operację UNTAET szczegółowo omawia L.M. Howard, UN Peacekeeping in Civil Wars, Cambridge 2008, s. 260–298.
95 K. Schmalenbach, Preventing and Rebuilding Failed States, [w:] T. Giegerich (red.), A Wiser Century? Judical Dispute Settlement, Disarmament and the Laws of War 100 Years aft er the Second Hague Peace Conference, Berlin 2009, s. 248–249.
stan – UNAMA)96 oraz Misja Policyjna Unii Europejskiej – Afganistan (Euro-pean Union Police Mission-Afghanistan – EUPOL-Afghanistan)97. Wymienione organizacje są wspomagane przez wiele innych podmiotów, takich jak darczyńcy państwowi (np. USAID), organizacje wyspecjalizowane ONZ (np. FAO, UNDP) i organizacje pozarządowe (np. Polska Akcja Humanitarna)98.
Przykład afgański ukazuje kluczowe znaczenie współpracy cywilno-wojskowej (Civil Military Cooperation – CIMIC), która jest nieodłącznym elementem ope-racji pokojowych od początku lat 90. XX wieku. CIMIC odgrywało istotną rolę w takich misjach, jak UNOSOM I i II w Somalii, UNMIH na Haiti oraz IFOR/
SFOR w Bośni i Hercegowinie. Współpracę cywilno-wojskową można określić jako „zespół przedsięwzięć obejmujący koordynację i współdziałanie pomiędzy dowódcą wojskowym a podmiotami cywilnymi, przez które rozumie się ludność cywilną, władze lokalne i organizacje międzynarodowe, rządowe i pozarządo-we, działające w obszarach ich kompetencji i odpowiedzialności. (…) Głównym zadaniem współpracy cywilno-wojskowej podczas operacji pokojowych jest pomoc w odbudowie kraju, (…) przede wszystkim stosunków społecznych i struk-tur władzy państwowej”99. W tym kontekście w ramach operacji afgańskiej szcze-gólną funkcję pełnią Zespoły Odbudowy Prowincji (Provincial Reconstruction Team – PRT), w których skład wchodzą przede wszystkim specjaliści cywilni. PRT mają na celu wzmocnienie struktur władz lokalnych, jak również gospodarczych i społecznych podstaw trwałego pokoju. Na przykład Amerykańsko-Polski PRT w prowincji Ghazni wspiera i fi nansuje projekty energetyczne, infrastrukturalne, ale też „realizuje inicjatywy podnoszące świadomość prawną i obywatelską”100. O roli komponentu cywilnego świadczy to, że na dziesięciu polskich specjalistów w PRT Ghazni siedmiu to cywile101. Potrzeby lokalnej społeczności są identyfi ko-wane w drodze konsultacji z jej liderami, rola Zespołu sprowadza się natomiast do projektowania i wykonywania inwestycji, a następnie przekazania ich
Afgańczy-96 Szczegółowe informacje o UNAMA są dostępne na stronie internetowej misji: http://una-ma.unmissions.org/default.aspx?/ (dostęp: 23.05.2013).
97 Więcej o misji EUPOL Afghanistan: http://www.eupol-afg.eu/ (dostęp: 23.05.2013).
98 A. Bursztyński, Współpraca cywilno-wojskowa w ramach wielonarodowych misji wojskowych w państwach upadłych, [w:] R. Kłosowicz, A. Mania (red.), Problem upadku państw w stosunkach międzynarodowych, Kraków 2012, s. 262. Syntetyczne omówienie problemu stabilizacji Afganistanu:
D. Kozerawski, Wysiłki międzynarodowe w stabilizacji państwa upadłego na przykładzie Afganistanu w latach 2002–2010, [w:] ibidem, s. 241–248.
99 A. Bursztyński, Współpraca cywilno-wojskowa…, op. cit., s. 250 i 252.
100 PRT Ghazni, http://www.isaf.wp.mil.pl/pl/113.html (dostęp: 23.05.2013). Szczegółowa analiza CIMIC w Polskim Kontyngencie Wojskowym w Afganistanie: W. Zakrzewski, Współpraca z lokalnymi siłami bezpieczeństwa oraz odbudowa administracji państwowej i infrastruktury w działaniach stabili-zacyjnych, [w:] D. Kozerawski (red.), Działania stabilizacyjne – aspekty strategiczne, Warszawa 2011, s. 118–126.
101 W. Zakrzewski, Współpraca z lokalnymi siłami…, op. cit., s. 124.
po obr.indd 230
po obr indd 230 2015-02-06 11:54:222015-02-06 11:54:22
kom. Co istotne, projekty są fi nansowane z budżetu Ministerstwa Spraw Zagra-nicznych, a więc struktury cywilnej102.
Wszystkie wymienione powyżej działania, niezależnie od stosowanego na-zewnictwa i zakresu realizowanych zadań, są prowadzone na obszarze państwa objętego konfl iktem lub kryzysem. W tym kontekście za wyjątkową operację na-leży uznać Siły Unii Europejskiej w Czadzie i Republice Środkowoafrykańskiej (European Union Force Chad/Central African Republic – EUFOR Chad/CAR, 2008–2009). Choć funkcjonowały one w państwach dysfunkcyjnych, a ich ofi -cjalnym zadaniem była ochrona misji ONZ w tych krajach (Mission des Nations Unies en République Centrafricaine et au Tchad – MINURCAT), w praktyce były silnie związane z konfl iktem w Darfurze, regionie w zachodnim Sudanie grani-czącym z Czadem i RSA. EUFOR pełniły rolę „kordonu sanitarnego”, którego celem było powstrzymanie rozprzestrzeniania się tego konfl iktu (spill-over) na państwa ościenne i wspieranie Misji Organizacji Narodów Zjednoczonych i Unii Afrykańskiej w Darfurze (United Nations/African Union Mission in Darfur – UNAMID)103.
Podsumowując, operacje pokojowe, w okresie zimnej wojny służące głównie nadzorowaniu międzynarodowych porozumień pokojowych, stały się w wyniku ich pozimnowojennych przemian kompleksowymi instrumentami stabilizacji państw dysfunkcyjnych. Obecnie społeczność międzynarodowa poprzez opera-cje pokojowe próbuje nie tylko zapobiegać ponownemu wybuchowi walk, ale też tworzyć podstawy trwałego pokoju. Co istotne, operacje pokojowe, prowadzone podczas zimnej wojny tylko po zakończeniu konfl iktu zbrojnego (z wyjątkiem ONUC w Kongu), funkcjonują także w warunkach toczącego się konfl iktu. Wy-nika to ze specyfi ki współczesnych konfl iktów zbrojnych, charakteryzujących się m.in. wielością walczących stron, co utrudnia (a w praktyce uniemożliwia) za-warcie całościowego porozumienia pokojowego. Sprawia to, że zadanie właściwe dla pierwszych operacji po II wojnie światowej – utrzymanie pokoju – staje się trudne do spełnienia (no peace to keep). Pod wpływem coraz powszechniejszego (przynajmniej w sferze politycznych deklaracji) konsensusu w kwestii przyjęcia doktryny odpowiedzialności za ochronę mandat operacji pokojowych ulega po-szerzeniu. Obecnie stanowi on kombinację utrzymania, tworzenia, budowania, a nawet wymuszania pokoju. Ponadto podczas operacji pokojowych podejmowa-ne są działania z zakresu budowania państwa (statebuilding)104.
102 Polscy żołnierze pomagają Afgańczykom, http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/5534 (dostęp: 12.05.2013).
103 B.H. Siebert, Operation EUFOR Tchad/RCA and the European Union’s Common Security and Defense Policy, October 2010, http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffi les/PUB1026.
pdf (dostęp: 12.05.2013); Operacja Narodów Zjednoczonych, serwis internetowy PKW Czad, http://
www.pkwczad.wp.mil.pl/pl/28.html (dostęp: 12.05.2013).
104 Budowanie państwa to działania podejmowane przez podmioty międzynarodowe (w mniej-szym stopniu również wewnętrzne), które mają na celu ustanowienie, zreformowanie lub
104 Budowanie państwa to działania podejmowane przez podmioty międzynarodowe (w mniej-szym stopniu również wewnętrzne), które mają na celu ustanowienie, zreformowanie lub