Miejsce infrastruktury technicznej w gminnych dokumentach programowych

Głównym celem przeglądu dokumentów była analiza kontekstu, w jakim umie-szczone zostały zagadnienia związane z infrastrukturą techniczną. Pozwoliło to zrozumieć, jaka była, jest i będzie (lub przynajmniej powinna być) jej rola w rozwoju gmin. Podczas kwerendy dokumentów wykorzystano etnograficzną metodę analizy tekstów proponowaną przez D. Silvermana (2007). W związku z faktem, że przeprowadzona analiza tekstu nie ma charakteru czysto etnografi-cznego i ma służyć jedynie ukazaniu obrazu infrastruktury technicznej w doku-mentach programowych, a nie interpretacji całych dokumentów, w badaniach wykorzystano tylko niektóre z proponowanych przez Silvermana narzędzia badawcze. Ograniczono się do procedur, które W . Pisarek (1983) za O. R. Hol-stim nazywa określeniem cech zawartości, koncentrujących się na badaniu związków pomiędzy treścią przekazów a rzeczywistością. Analiza ta stanowić może wstęp do właściwej analizy gminnych dokumentów programowych, jed-nak na potrzeby niniejszego opracowania wydaje się wystarczająca.

Kwerendę dokumentów przeprowadzono na przełomie lat 2005/2006. W tym okresie nie wszystkie gminy posiadały dokumenty kluczowe dla jedno-stek samorządowych szczebla gminnego, jak strategie rozwoju lub studia uwa-runkowań i kierunków zagospodarowania. W momencie przeprowadzenia badań uzyskano dostęp do dziewięciu strategii oraz jednego studium uwarunko-wań. Pozostałe gminy bądź nie dysponowały takimi dokumentami lub były one w fazie przygotowania. Kwerenda uzupełniona została o inne dostępne doku-menty programowe, jak: plan rozwoju lokalnego (8), program inwestycyjny (1), program ochrony środowiska (1). Były one przynajmniej w części poświęcone zasobom infrastrukturalnym analizowanych gmin lub omawiały zagadnienia

związane z infrastrukturą techniczną w wymiarze lokalnym. W trakcie prowa-dzonej kwerendy lista badanych dokumentów była sukcesywnie uzupełniana. Łącznie przeanalizowano 23 opracowania Należy pamiętać, że autorzy doku-mentów programowych wykorzystywali dane zgromadzone na dwa lub trzy lata przed powstaniem dokumentu, najczęściej były to lata 1999-2002. Dlatego też informacje o infrastrukturze zawarte w poszczególnych opracowaniach różnią się od faktycznego stanu z lat 2004/2005, do których odnosi się większa część niniejszego opracowania.

Pojęcie infrastruktura techniczna bardzo często stosowane jest w gminnych dokumentach programowych ogólnie, jako termin odnoszący się do wszelkiego rodzaju elementów technicznych występujących na terenie danej gminy. Tak szerokie rozumienie, bez ścisłego definiowania, ma swoje konsekwencje w spo-sobie przedstawiania infrastruktury technicznej. Bardzo często dotyczy ono tylko istniejących bądź rozbudowywanych elementów infrastruktury, pomijając te, których brak jest na terenie gminy lub budowa których nie jest planowana w przyszłości (jak często ma to miejsce w przypadku sieci gazowych). Dochodzi do mieszania pojęć, poszerzania zakresu infrastruktury technicznej. W Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego gminy Szczawin Kościelny infrastruktura jest jednym z pięciu obszarów priorytetowych, jakie należy w gminie rozwijać. W ramach tego priorytetu wymienia się rozbudowę i modernizację bazy turysty-czno-gastronomicznej, co może mylnie sugerować, iż infrastruktura turystyczna jest częścią składową infrastruktury technicznej.

Opisy rozwoju infrastruktury technicznej zawarte w analizowanych doku-mentach, znajdują się w częściach dotyczących uwarunkowań rozwoju (Studia uwarunkowań...), raportach na temat stanu przestrzennego gmin (Plany roz-woju...) lub innych częściach dokumentów opisujących aktualny stan wyposaże-nia gminy. Niestety opracowawyposaże-nia te ograniczają się do zestawiewyposaże-nia informacji 0 charakterze statystycznym, bez ich głębszej analizy.

Infrastruktura techniczna jest istotnym elementem misji oraz celów nadrzęd-nych analizowanadrzęd-nych dokumentów programowych. Występuje więc w ich naj-istotniejszych częściach, determinujących rozwój gmin. Instalacje wodociągowe, kanalizacyjne, dobrze rozwinięta sieć drogowa, pojawiają się zarówno jako cel strategiczny, prowadzący do rozwoju przedsiębiorczości: „Pobudzenie przedsię-biorczości (w gm. Drobin), szczególnie w obszarze MSP nastąpi poprzez ('A) budowę infrastruktury na terenach inwestycyjnych". (Strategia Rozwoju Miasta 1 Gminy Drobin do 2020 roku), jak również jako szersze tło kierunków rozwoju gminy ukazujące, iż jednym z jej walorów są rozbudowane instalacje infrastru-kturalne (nawet jeżeli nie jest to do końca prawda): „Słupno to gmina wykorzy-stująca (...) dobry stan infrastruktury technicznej dla swojego rozwoju". (Strategia Rozwoju Gminy Słupno do 2020 roku).

49

Zbyt ogólne formułowanie zadań i celów związanych z rozwojem infrastru-ktury często znajdujemy w lokalnych dokumentach planistycznych. Najczęściej są to opinie, że „infrastruktura powinna być rozwijana". Tak uproszczone zapisy nie pozwalają ani na zróżnicowanie priorytetów inwestycyjnych, ani na sprecy-zowanie kolejności ich realizacji. Brak jednoznaczności powoduje, że głównym czynnikiem determinującym plany inwestycyjne gmin są ich możliwości finan-sowe, a zaistniała sytuacja, opisywana jest często w literaturze przedmiotu jako brak równowagi pomiędzy poszczególnymi elementami infrastruktury (np. dobre wyposażenie w sieci wodociągowe przy braku zabezpieczenia odpowied-niej infrastruktury do odprowadzania ścieków).

Przyczyny, dla których gminy inwestują lub rozbudowują infrastrukturę, wymieniane w dokumentach programowych, w dużej mierze uwarunkowane są charakterem samych dokumentów oraz celom, jakim służy dany dokument. Inaczej problem infrastruktury opisywany jest Studiach uwarunkowań..., a ina-czej w Planach inwestycyjnych.... Na potrzeby niniejszego opracowania poczy-nione zostały uogólnienia pozwalające na dokonanie kategoryzacji kontekstów, w jakich umieszczana jest infrastruktura. Na podstawie analizy dokumentów wydzielone zostały cztery kategorie:

a) Infrastruktura jest czynnikiem powodującym poprawę warunków życia

ludności. Jest to najczęściej pojawiający się argument za rozbudową

elemen-tów infrastruktury technicznej. Powiązanie rozwoju infrastruktury technicz-nej ze zmianą warunków życia ma kontekst nadrabiania zapóźnień cywiliza-cyjnych związanych z wyposażaniem infrastrukturalnym obszarów wiej-skich. Świadomość gorszego wyposażenia infrastrukturalnego tych terenów jest tak silna, iż nawet gminy charakteryzujące się w miarę dobrym wyposa-żeniem infrastrukturalnym wiążą rozwój infrastruktury z postępem cywiliza-cyjnym. Przykładem są zapisy Strategii Rozwoju gminy Słupno, gdzie pomimo zawartej wcześniej pozytywnej oceny rozwoju infrastruktury jed-nym z celów rozwojowych gminy jest: „eliminowanie zapóźnień cywilizacyj-nych w infrastrukturze technicznej na terenie gminy". Jest to bardzo ostre stwierdzenie, zważywszy, iż gmina szczyciła się jednym z najwyższych wskaź-ników wyposażenia infrastrukturalnego spośród analizowanych jednostek. Innym przykładem powiązania infrastruktury technicznej i warunków ży-cia są zapisy Strategii Rozwoju gminy Bulkowo, w której poprawa wyposaże-nia infrastrukturalnego i polepszenie warunków życia nie są powiązane w sposób bezpośredni. W dokumencie tym rozwój infrastruktury zapisany został jako cel strategiczny, którego osiągnięcie prowadzić ma do poprawy warunków funkcjonowania przedsiębiorstw, co z kolei powinno warunko-wać poprawę jakości życia mieszkańców.

b) Wykorzystany w omawianej powyżej Strategii Rozwoju gminy Bulkowo argument wskazujący na związek pomiędzy wyposażeniem

infrastruktural-nym a rozwojem przedsiębiorczości, stanowi kolejny kontekst, w jakim umieszczana jest infrastruktura techniczna w dokumentach programo-wych. Zgodnie z zapisem Strategii Rozwoju gminy Bodzanów rozbudowa infrastruktury technicznej stanowi środek do realizacji celów strategicz-nych, wśród których wymienia się rozwój małej i średniej przedsiębiorczo-ści. Dokument ten określa źródło finansowania inwestycji infrastruktural-nych, co jest niestety rzadko spotykaną praktyką. W gminie tej powinny one pochodzić przede wszystkim ze środków publicznych (środki budże-towe i pomocowe). Podobnie zagadnienie rozwoju infrastruktury technicz-nej ujmowane jest w Planie Rozwoju gminy Gąbin, gdzie: „tworzenie warunków (...) dla powstania małej i średniej przedsiębiorczości — [odbywa się] dzięki rozwojowi infrastruktury ".

Innych przykładów powiązania inwestycji infrastrukturalnych z działalno-ścią gospodarczą dostarczają m.in. dokumenty programowe gmin Radza-nowo, Bulkowo i Sanniki, w których planowane działania mające na celu zapewnienie wysokiego poziomu dostępności do infrastruktury, mają do-prowadzić do rozwoju przedsiębiorczości. Nieco szerzej problem ten jest ujmowany w Strategii Rozwoju gminy Stara Biała, gdzie rozwój infrastru-ktury warunkuje rozwój całej gospodarki gminnej.

Infrastruktura techniczna w omawianych powyżej dokumentach jest tra-ktowana jako element rozwoju gminy, pozwalający na przyciąganie pod-miotów gospodarczych, natomiast poprawa istniejących warunków fun-kcjonowania firm rozumiana jest najczęściej jako efekt uboczny podejmo-wanych działań i najczęściej nie jest nawet wymieniany.

c) Stosunkowo rzadko w przypadku infrastruktury technicznej pojawia się kontekst poprawy atrakcyjności turystycznej gmin, pomimo iż spora grupa analizowanych gminy należy do obszarów atrakcyjnych turystycznie (Pojezierze Włocławsko-Gąbińskie, Gostynińsko-Włocławski Park Krajo-brazowy). Częściej można spotkać termin infrastruktura turystyczna, który nie jest do końca określony i nie jest jasne jak autorzy rozumieją oba poję-cia - czy infrastruktura turystyczna jest pojęciem szerszym i zawiera w sobie elementy infrastruktury technicznej? Czy też, jak we wspomnianym już przykładzie ze Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Szczawin Kościelny, infrastruktura turystyczna jest częścią infrastruktury technicznej? d) Najrzadziej występującym aspektem związanym z infrastrukturą techniczną w analizowanych dokumentach jest ochrona środowiska. Tylko w dwóch dokumentach wskazuje się na wpływ rozbudowy infrastruktury technicznej na ochronę i zachowanie zasobów środowiska naturalnego. Są to:

— Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Gostynin, w której czytamy, że: „Gostynin jest ośrodkiem turystyczno-gospodarczym (...) z unikalnymi tere-nami pod inwestycje, z kompleksowo rozwiązanymi problemami ochrony

śro-51

dowiska oraz infrastruktury technicznej". Wprawdzie nie ma bezpośredniego

powiązania infrastruktury i środowiska, jednak ich umieszczenie w tak isto-tnej części strategii, jaką jest misja gminy, wskazywać może na istniejący związek pomiędzy tymi elementami.

Program Ochrony Środowiska dla Związku Gmin Regionu Płockiego -Miasto i Gmina Gąbin, gdzie: „Kształtowanie optymalnego środowiska życia mieszkańców [odbywa się] poprzez rozwój infrastruktury społecznej i technicz-nej".

W granicach obu gmin znajduje się wiele obszarów przyrodniczo cennych, co wyjaśnia pojawienie się kontekstu przyrodniczego. Brak podobnych zapisów w dokumentach programowych innych gmin wskazuje, iż w przy-padku rozwoju infrastruktury technicznej w dalszym ciągu przeważa utyli-taryzm, ukazujący infrastrukturę jako element wpływający głównie na po-prawę warunków życia.

W świetle analizowanych dokumentów programowych nasuwa się wniosek, że infrastruktura techniczna jest ważnym elementem gminnego rozwoju. Kwe-stie z nią związane pojawiają się w różnych częściach dokumentów programo-wych i dotyczą różnych dziedzin życia publicznego. Najczęściej infrastruktura techniczna pojawia się w analizach S W O T , które pokazują wyposażenie infra-strukturalne jako mocną stronę lub mocny obszar analizowanych gmin. O wiele rzadziej infrastruktura występuje jako słaba strona, pomimo że niektóre ele-menty wyposażenia infrastrukturalnego były słabo rozwinięte lub w ogóle nie istniały w czasie powstawania analizowanych dokumentów.