Drjeroa omocoroe forują bóść cjęjto, niejamjje mojna ujunąć djo=
robę jupelnie, mojna jebnaf japobiec.
S u m o r o a n i e mąjtępuje u brjero pejtłoroądj, ja!: miśnie, cje=
reśnie, ślitutj, morele, brjojfroinie. iffiąroolują je bafterje. ©urna \ą- cją jię j miejjc jcjernialądj forą prjąjdjniętej. ijjojatem liście roiębną, galęjie jtopnioroo ujądjają. SDWobe brjerofa giną to ciągu jebnego talu, jtarjje forują calemi latami.
^eronego śrobta prjedrofo gumoroaniu nie mamą. 3®fp^«i<{ce li=
ście naleją obcinać ob jbtomej cjęści, gumę ujunąć a raną na forje mąci nać aj ba miejjca jbroroego, pocjem rant) ja lać octem lub roobnąm rojtroorem froaju ącjaroioroego i jajmaromać maścią lub jmolą. 3ta=
leją unifać jbąt jilnego cięcia bejem pejtforoądj mogóle, oraj jabjenia miśni i cjereśni ro miejjcad) roilgotnądj. 3B celadj japobiegarocjąd) jtojujemą rocjejną roiojną poblujne nacięcia lorą aj bo bielu (na brje=
mad) mlobądj), unitarną tej jebnojtforoego i jilnego namojenia śrob=
fami pobubjającemi bo jjąbliego rojrojtu. 3 cf)ort)rf) brjero jrajóro bo jjcjepienta nie jbieramą.
31 b j a j ó f t a p o r je c j f om a jproroabja ujądjanie liści u rojjąjtfid) gatuniom porjecjel i agreftu. 2)o (mego rojmoju gtjąbef, ftórt) tę chorobę roąrooluje, roąmaga fojną amerąfańjfiej cjąli SBejmutą, na ftórej galąjllad) tojroijają jię miojenne jarobnifi roeronątrj jóftądj pędjerjąlóro. (jarobnifi te prjenojjone prjej miatr roątroarjają jnorou na porjecjce broojalie jarobnifi: letnie i jimome. Xe oftatnie jarajają jojnę amerąfańjfą, j ftórej jnomu prjenogą jię na porjeejfi i agreft.
©Ijcąc japobiec roąjtęporoaniu chorobą, naleją roąjjufiroać jarajone jojną amerąfańjfie (jajmącjaj ją one m parfadj, jafo brjeroa ojbobne) i nie bopujjcjać bo rojmoju jarobnifóro prjej jajmaroroąroanie pę=
djerjąfóro.
2G rajie opanoroania porjecjef prjej gtjąbef, jtojujemą jrafeanie id) ciecją borbojfą.
3fb j a g r u j j f o r o a . Dbjaroia jię na liściadj grujją latem m po=
jtaci pomarańcjomąd) roąpufląd) brobaroef. 3 <arot>n:ifi jimome pomfta- ją na galęjiatp rójnąd) gatunfóro jaloroca, troorjąc jólte, galaretomate ciała m fjjtalcie tojfóro.
5poniemaj jaraja prjenoji jię j jalorocóro na grujje, naleją prjeto jaforoce ujumać j jąjiebjtroa jabóro.
31 b j a j a b 1 o n i o m a roąjtępuje m po jtaci pomarańcjomąd), mą=
pufląd) brobaroef na liściadj. 3 arobnifi jimome porojtają na galąjfadj jaloroca pojpolitego, blatego naleją ujumać go j jąjiebjtma jabłoni.
sj3obane broa gatunfi rbją poroobują u brjem ujądjanie porajonądj liści, u jaloroca jaś jajtój me rojroście i ujądjaniu galęji.
9) u 6 9 (jogwie) toąjtępuja no wielu gatunfadj btjeto owocową d) i bjilidj. ©rjąbnio id) toejp wewnątrj brewrto prjej fjereg lat, ceniąc
je nieobpowiebniem bo prjeróBti. łJJo peronpm cjajie Tl,a pniu lub ga=
łęjiaif) wprajta mniej lub barbjiej projtopable bo nid), ciało owocują*
ce, jajropcjaj w pojtaci toppta. 3 bolnej cjęści ciała o mocującego rotą jąpują jię jarobntfi, ftóre, unojjorte prgej wiatr, ja la jaj a brjewa prjej otwarte raną. ilnifać uglobjeń lorą, wącinać ciała owocujące i jafma*
rować raną, jtąb powjtałe, ufutoać pilnie po tajone brjewa i palić je.
©I ąc j n i a f a g r e j t o w p cjąli a m e r ą f a ń j f a r oj ą maca
n a a g r e j t u . 20 połowie maja na liściad), jagobadj i nowpd) pębacEj agrejtu ufajuje jię białą nalot pleśni, ltón> j cjajent ciemnieje i ja*
mienia jię to wo j lo to watą powlofę, ftóirą łatwo jejfrobać. 3Jilobe jago*
bp, potajone tpm grjąbliem, opabają, jtarjje brobnieją. CCtiore pębą grubieją i ftopniomo ujądjają, a całą trjat rośnie jlabo. Siała pleś*
niowata pomiota, t. j. grjpbnia, wąbaje liczne jarobnifi, ja ftórpdj pomocą grjąbef prjenoji jię. 20 śrobfu lata tmor3a jię inne jarobnifi, ftóre jimują na galąjfad), opablądj jag o ba d) i liściad), a na miojnę jata ja j ą agreft.
Sejienią, po opabnięciu liści, naleją prjetjebjać gęfte frjafi, ob=
cinać gałąjli potajone gtjąbfietn i palić je, objąpać wapnem i prjefo*
pać jietnię naoloło ftjafa tal, bą opabłe liście i jagobą prjpfrąć war*
(twą jiemi. 2ia miojnę jprawbjić, cjp niema cfjorącf) galąjef. S r5e' citt) mącjnialowi agrejtoroemu jtojujemą 3 bobrąrn jłutliem roiojenne jtfraprianie agreftu W' ftanie bejtiftnąm 3% rojtworem jiarcjanu jełaja (na 1 garniec wobp 140 gr. jiorcjanu je la 30 [lopertoaju jelaja]), lub tej rojtworem jiarcjanu jelaja 3 mleliem mapiennem (pól funta jiar=
cjanu je 1030 na garniec toobą i tąlej niegajjonego wapna róumiej na garniec toobą), obabwa pląną prjąrjąbjamą ojobno i prjeb jamem ftlra*
pianiem jlewamp rajem i mie^amą. 3 am'ttft tego, ujątoają famego mielą wapiennego (6— 10 % toapna niegajjonego, t. j. 6—10 Ig. toapna na 100 litrów toobą). Śłąnami temi jrajjamp nietąlfo frjafi, ale i jiemię pob niemi. Soja tern, jaraj po prjelmitnięeiii agrejtu, pierto=
BP ra j (frapiamą frjafi 1% toobnąm rojtworem jtopcjajnej (Erąjta=
licjnej) jobą (40gr. na 1 garniec toobą), najtępnie po upłątoie 10—14 bni po pierwfrem i wrefjcie po upłątoie tego cjaju ob jrajjania brugie*
go. 2tbp rojttoór toobą lepiej prjąlegał bo liści, bobajemą bo niego rjabliego mpbła (40 gr. na 1 garniec). 20 warutifad) jwąfłąd) top- jtarc3ają trją jrojjenia jobą. 3 eśli jaraj po jroj;eniu jpabl bejjcj, jra=
Ranie po rata r jamą, jrajjać naleją rano lub prjeb to-iecjorem, liebp niema upału, ©bp jra^amą to bni cieplejjje, totebą jtojujemą i/2 % roj=
troór jobą, bo totebą toobą łattoo paruje i joba fjtobji liściom. S rSP jlrapianiu naleją bacjąć, bą jrapać równiej i jpobnią jtronę liści. 20 tąm celu bwód) lubji muji pracować prjp oprąjfiwaniu.
SJiniej więcej rw bont tęgobnie ptjeb je braniem jagób naleję ptjerwać jfrapianie, po jebraniu jagób frjafi naleję ffropić jeRcje raj.
Demi jabiegamt grjębfa boRcjetnie nie jnijjcjęmę, trjeba je powta=
rjać roi rotjnie.
23ę agreft mógł fię ffutecjnie opierać djorobie, naleję mu japew=
nić pomęślne warunfi tojwoju prjej ubjielanie mu otwartego, flo=
nec3nego ftanowiffa, rjabfie fabjenie, prjefopęwanie gruntu i obpo=
wiebnie nawojenie. Dobrje jeft jafitać frjafi wapnem, folami fo|foro=
wemi (fuperfojfat tomajówfa) i potafowemi (fainit). ilnifać naleję bujęch bawef świejego obornifa i nawojów ajotowęcf).
Siieftóre obmianę agreftu fą barbjtej obporne prjecim tej chorobie;
ameręjańffi, górffi agreft wcale nie pobiega tej chorobie, jeft to Doio=
ning (cjętuj Daureiwg), ftórego owoce ją jielone, brobne, na prjerobę.
91 a f b r j e w n ę . eęorobę roęmofuje grjębef paforjętujgcę na galęjiach i pniad) brjew owocowi)ę (jabłońi-ad), grupach), jaf równiej i wielu brjew leśni) d). SĆaf ujawnia fię na pniach i galęjiach w po=
ftaci gujów i wrjobów. ®uję te powftają j, powabu chorobliwie rojwi=
niętej tfanfi brjewnej, flora fię Irujję, jaś jamiaft jnijjcjonęch tfanef tworję fię nowe jgrubienie (warga) najewnątrj. 5f$o filfu latach po=
rajone rafiem gafęjie i brjewa ufęchają.
ipocjątfowo grjęb locję tęlfo lorę brjewa, w tęm tej cjajie wę=
baje maję malęrh, brobnęch, palecjfowatęd) jarobnifów-. li ora wówcjas Oipaba, pob wplęwem grjębla jacjęna fię chorobliwe wębujanie tfanfi, ftórą on prjej jimę ntRcję. SBfrótce jebnaf grjęb nia jacjęna jnów fię rojraftać i wtebę jgrubienia, otacjające ranę, ftujją fię i t. b. Do prjęcjęn, ufpofabiajacęcb brjewa bo rafa, naleję w pierwfjęm rjębjie ogólne ojfabtenie brjewa, a japewne gleba jbpt wilgotna i cięjfa, braf wapna, jbrifef nawojów ajotowędj, jbętnie obdąjanie brjew owo=
cent, jjcjepieniie flabo rofnącęd) obmian na filniej rofnącęd) pobflabfad) i obwrotnie. 3<u'ajfi r a k mogą fię boftać bo wuętrja brjewa prjej
wrelfie mechanicjne ufjfobjenia, jaf ranę, naflócia owabów i tęm po=
bobne. Slteflóre obmianę jabłoni filniej pobiegają rafowi, bo nich na=
leją: jjampańffte, ftalowa renet, fjtetęna.
Jkbęfalnego ś robią prjeciwfo rufowj niema. 3 aleca fię węoina=
nie ufjfobjeń i gujów' aj bo jbrowego brewna i jafmarowęwanie ma=
ścią ogrobnicją, albo bjiegciem lub farbą olejną. Skleję ojufjęć i u=
jbrowić jietnię (uprawić, wapnować, nawieje obpowtcbnio), prjeftrje=
gać, abę prję Rcjepieniu nie brać jrafowacialęd) jrajów, obcinać i ni=
jjcjęć chore cjęści, bę nie prjenieść jarajfów na jbtowe brjewa. Stój naleję opfófać w lęjolu (cjarnę plęn, flotę mojna boftać w aptece).
^rewniiaf rafa, jwanę po łacinie nectria cinnabarina jeft mniej hfobliwę, powobuje ufęĄanie galęji brjew liściaftęch. Siojwija fię prjewajnie na ffalecjonętfi i oflabionęcfi brjewach, ujawniając fię na=
jewnątrj W' poftaci cjerwonęch brobawef na martwem brjewie. Drew=
no tafiiie naleję węcinać aj bo jbrowego miejfca i palić.
M i) praflgtjne.
3ttf obżpmiać łonie fłabe?
2B celu poprawienia jłabpd) toni najpierw trzeba bać im abjolut=
np toppoczpnef, pojtaroić ojobno i zabatoać pofarnt lajbemu 5 ojobnego Żłobu i brać później jtopniomo bo leffiej robotp. 3 af'° pożpmieniie ba=
mać fajbemu obroS, złożonp 5, 10 f. otojiai, 3 f. brobionego jęczmienia i 3 f. otrąb pgennpcl); bo obrotu tego bobać i/2 łpżfi joli fudjennej; to jejt porcja bjienna; prócz tego jiana lub foniczpnp na zafłabfę, riile 3jeb3ą. 2B SBelgji p i t o popratoiają i wzmacniają przeciężone pracą fonie jpojobem najtępuijącpm: bo 2 {wart brobionego orają bobają 1 ftnartę otrąb pjjennpcf), 1 jjtlanfę lnianego jiemienia ii y2 łpżti joli fudjennej; mjjpjtfo jię miega i 310iłża gorącą toobą, ażebp bobrze na=
ifiąfło; porcja tata baje jię 1 raz n'a bzień, jato bobatef bo zwpfłej pa=
Bp; przpgotowproać cobzień śmieją porcję. Ironie jebzą to 3 roiclfitn apetptem i jźpbfo jię popratoiają.
3af obfajać turnifi.
£urnili po pablpcf) na zarazę fjtufad) najlepiej bezpnfefomać w jpo jób naftępującp:
łprzeberojżpjtfiem regtti jebzenia, fał ii inne nieczpjtosci bofłabnie topmieść i gfębofo zafopać to obbali; ścianą, pobłogę, przegróbfi i na=
czpnia wpjźoromać gorącą toobą 3 jobą; jeżeli pobłoga jejt z ziemi, na=
leżp ją na 15 cm. zebrać i nawieść świeżej. Dezpjżtzone w ten jpojób turnifi potem bobrze przemietrzpć to ciągu całej bobp i najtępnie wp=
bielić, biorąc 1 fg. wapna niegagonego na 20 ftoart roobp.
3apobieganie objebnieniotn i obparzeniom.
2Eiabomo jejt, je źle bopajomane tfjomąta, jiobełfa i jiobla ropwo=
łują obparzenia i objebnienia; u foni wierzdjowpd) objebnieniia fłębu powjtają rojfutef roabliwej jazbp i pozpeji jeźbjea. Jtależp mięć pilnie uważać, abp djomąta i fiiobła bopajomane bplp należpcie, i pobfłabać mięffie pobujzfi.
Ogrzewanie wębjibeł.
Częjto baje jię zaumajpc, jafi w porze zimowej zaffabają fontowi rano zloboroaciafe mębzibła. to jejt bolejne, fajbp może jię prze=
fonać, włożpwjźp bo uft faroałef zmarzniętego żelaza; przplega ono bo jęzpfa, a po oberwaniu zipnwi najfóref i pomobuje ranfę. SBębzibła barbzo zmarznięte należą przeb zafłabaniem zanurząć bo cieplej wobp i roptrzeć na jucfto; manipulacja to projta i frótlia, a przez to ud)to=
ntrnp zmierzę ob cierpienia, bptoającego nieraz przpezpną djorobp.
9J?uifjp i otoabp.
SB czajie upałom muebą m bubpnfacf) zmierzęcpcf) ją nieraz prambzi=
mą plagą, niemożliwie męczą zmierzęta, utrubniają potrzebną bla nid)
obpocjąnef, jmniejjjają hojność fróro i cjęjto bp mają prjpcjąną rbj- n o śn ia jafiej jarają. Sialeją jroalcjać je mjjelfiemi j po jotami. Srubno jeft barbjo o talii śrobef, ftórąbą gruntoronie tę plagę ujunąl. Dobrąnt śrobfiem jeft bielenie j bobatfiem aiunu i far bólu to jtojuntu 5%.
attu#ą i oroabą ją róroniej roieltą plagą i bla omieć, gbąj brajnią jtotę i jftabają [me jaja pob najabą ogona u jjtuf d)orp# na biegunfę i tam nagromabjają fiię pocjroatfi, rojfutef cjego porojtaje naroet ja=
palenie jfórą i objtaroanie jej ob mięja, gbąj pob nią formuje jię ma=
terja. 3C celu o#roną omieć prjeb mucami naleją co bni parę leito jmaroroać benjąną lub olejftent jroierjęcąm te miejfca, gbjie najm ij cej fiabają rnucfją.
Jat bejpnfetoroać jfótą 3e 3roierjąt pablą# na farbuntul.
Dtajpemnteiijąm jpojobem bejąnfetoroania jlór je jmierjąt pablą#
na farbuntul, jeft jpofób najtępującą: ro ciągu 6 gobjin naleją florą tailiie jfrapiać pląnem, jamierającąm ro fobie 1% froaju jolnego i 8%
joli fudjennej, a najtępnie jtórą te oplótuje jię m 2 % tojcjąnie fobą i pi er je jię m roobjie biejącej. Sforą, ocjąjjcjone m ten fpojób, ją jupelnie niejjtobliroe.
JBalfa 3 milgocią.
Stojlepiej prją buboroie polojąć na pobmurórofę ajfalt i ropjma=
romać jmofą, rotebą ścianą jupelnie jabejpiecjąmą ob roilgoci. Jrjeba pamiętać, je milgoć ro potnie jjcjentu jeft roielfim rorogiem bla jąroego ftroorjenia; ro 'bubąnfa# roi Igo tną# i brubnt)# formują jię na ścia=
na# marjtrop joli Ijągrojtopijnej, jroanej „jaletrą ścienną”, ftóra je=
fecje barbjiej pobtrjąmuje roilgoć, nifjcją famę ścianą ii jgubnie roplą=
ma na jbtoroie jmierjąt, iltóre cjęjto jól tatą jlijują (proce, cielęta).
Do malfii j roilgocią naleją' tatje prjeroietrjanie i roentąlacja.
Salcc3cnic m nojbrja#
groojbjiem lub pajnogciami i najtępnie nacieranie ran jolą, prjebfię=
brane u toni i bąbla m celu roąlecjenia 3 folfi lub obęcia, cjęjto fpro*
roabja barbjo jle ftutfii, a #orób tą# nie lecją; ujjtobjona prjątem bąć moje #rjąftfa prjegrobą nojoroej, ftóra obtąb pjuje jię, poroobując ro naftępftroie fapliroe i utrubnione obbą#anie; jroierję bo cięjfiej pracą i jjąbSiego biegu ftaje jię niejbatnem, prjej co jmniejjja jię jna=
cjnie jego roartość.
Sprawianie u toni
cjąli nacinanie pobniebienia nojem, lub brapanie go groojbjiem, ro celu ujunięcia obrjęfu pobniebienia, jeft ja biegiem roąjocę barba=
rjąńjtim, niemąbrąm i roproft farągobnąm. SBąroolujc to nieraj bar=
bjo jilną frrootot, trubną bo jatamoroania i cjęjto jproroabjia jalajenie.
3 ejeli po jagojeniu jię raną toń roąglobjoną bierje jię bo jebjenia, jeft to objaro naturalną, lecj nie ropląroa na ujunięciie jamego cierpienia.