Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (PROW 2014–2020) sporzą-dzony został na podstawie przepisów UE, a w szczególności rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez EFRROW35.
Głównymi celami PROW 2014–2020 są36:
● zrównoważony rozwój obszarów wiejskich;
● wzrost i poprawa konkurencyjności rolnictwa z uwzględnieniem celów środowiskowych;
● zrównoważone zarządzanie naturalnymi zasobami i działania dotyczące klimatu.
PROW 2014–2020 realizuje sześć priorytetów, mianowicie37:
1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich.
2. Poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie ren-towności gospodarstw rolnych.
3. Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie.
4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leś- nictwa.
5. Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami oraz przechodzenia na gospo-darkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach: rolnym, spożywczym i leśnym.
6. Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.
W ramach PROW 2014–2020 realizowanych jest łącznie 15 działań38:
● płatności dla obszarów z naturalnymi ograniczeniami lub innymi ograniczeniami;
● inwestycje w rozwój obszarów leśnych i poprawę żywotności lasów przez zalesianie i tworzenie terenów zalesionych;
● tworzenie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych;
● przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof oraz wprowadzenie odpowiednich środków zapobiegawczych;
34 Ibidem, s. 16.
35 Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. PROW 2014–2020, http://www.minrol.gov.pl/pol/Wspar-cie-rolnictwa/Program-Rozwoju-Obszarow-Wiejskich-2014-2020 [3.09.2019].
36 Ibidem.
37 Ibidem.
38 ARiMR. PROW 2014–2020, http://www.arimr.gov.pl/dla-beneficjenta/wszystkie-wnioski/prow-2014-2020.html [28.09.2019].
● podstawowe usługi na obszarach wiejskich i odnowa miejscowości na tych terenach;
● rolnictwo ekologiczne;
● LEADER;
● transfer wiedzy i działalność informacyjna;
● działania rolno-środowiskowo-klimatyczne;
● rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej;
● inwestycje w środki trwałe;
● usługi doradcze, usługi z zakresu zarządzania gospodarstwem oraz usługi z zakresu zastępstw;
● tworzenie grup i organizacji producentów w sektorze rolnym i leśnym;
● współpraca polegająca na wsparciu rozwoju nowych produktów, praktyk, procesów i technologii w sektorze rolno-spożywczym dzięki współpracy w ramach grup opera-cyjnych na rzecz innowacji (EPI);
● pomoc techniczna.
Zakłada się, że wszystkie przeznaczone na realizację PROW 2014–2020 środki pu-bliczne wyniosą 13 612 211 428 euro, w tym: 4 914 654 614 euro wkładu krajowego i 8 697 556 814 z budżetu UE (EFRROW)39. Natomiast finansowana pomoc ze środków programu będzie przeznaczona głównie dla sektora rolnego, który jest ważny z uwagi na równomierny rozwój obszarów wiejskich oraz wymaga odpowiednio ukierunkowa-nego i znaczukierunkowa-nego wsparcia. Zaplanowane w programie formy pomocy finansowej mają na celu głównie rozwój gospodarstw wiejskich przez ich modernizację, restrukturyzację mniejszych gospodarstw i premię dla młodych rolników oraz płatności dla tych, którzy przekazują swoje gospodarstwa.
Do dalszego rozwoju sektora oraz wzrostu jego konkurencyjności przyczynia się również doradztwo rolnicze oraz transfer wiedzy i innowacji. Natomiast w sektorze rolno- -spożywczym nowym instrumentem, który będzie wspierał wdrożenie innowacji, jest
współ-praca. Z kolei w ramach polepszenia organizacji łańcucha żywnościowego planuje się wsparcie inwestycji związanych z przetwórstwem oraz marketingiem artykułów rolnych, a także dalszy rozwój grup i organizacji producentów wraz z systemem jakości produktów rolnych i środków spożywczych40. Dodatkowo w celu ułatwienia bezpośredniej sprze-daży artykułów rolnych kontynuowane będzie wsparcie w budowie nowych targowisk i przy modernizacji istniejących. W programie będzie także kontynuowane wsparcie produkcji rolnej zniszczonej w wyniku katastrof naturalnych i klęsk żywiołowych, zostanie również wprowadzony nowy zakres, mający na celu ochronę gospodarstw przed takimi zdarzeniami. W PROW 2014–2020 znajduje się też nowe działanie, którego wcześniej nie było, mianowicie rolnictwo ekologiczne, mające na celu wzrost rynkowej produkcji ekologicznej. Działania z zakresu ochrony środowiska oraz zachowania bioróżnorod-ności finansowane są w ramach działań rolno-środowiskowo-klimatycznych i zalesień.
39 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. PROW 2014–2020, http://www.minrol.gov.pl/pol/Wsparcie-rolnictwa/
Program-Rozwoju-Obszarow-Wiejskich-2014-2020 [28.09.2019].
40 Ibidem.
W dalszym ciągu kontynuowane będą płatności dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. W związku z realizacją celów środowiskowych wsparcie inwestycyjne otrzymają gospodarstwa znajdujące się na obszarach Natura 2000 oraz na obszarach narażonych na zanieczyszczenie wód azotanami pochodzenia rolniczego41. Aby zapewnić zrównoważony rozwój na wsiach, kontynuowane będą działania wpływające na odnowę i rozwój obszarów wiejskich oraz na rozwój przedsiębiorczości – będą one realizowane jako oddzielne projekty, a także przez działanie LEADER, czyli kontynuację wdrażania Lokalnych Strategii Rozwoju (LSR).
Samorząd województwa jako podmiot wdrażający wykonuje zadania agencji płatniczej, czyli przyznawanie, wypłaty i zwrot pomocy. Działania, które zostały przyznane samorzą-dowi województwa, to42:
● Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich:
○ budowa nowych i modernizacja istniejących dróg lokalnych;
○ inwestycje w targowiska oraz budowle przeznaczone na promocję lokalnych produktów;
○ gospodarka wodno-ściekowa;
○ ochrona zabytków oraz budownictwa tradycyjnego;
○ inwestycje w obiekty, które pełnią funkcję kulturalną i kształtowanie przestrzeni publicznej.
● Scalanie gruntów.
Wszystkie te działania finansowane w ramach PROW niewątpliwie będą miały duży wpływ na dalszy wzrost atrakcyjności turystycznej wielu regionów, szczególnie tych o wyższym zaangażowaniu inwestycyjnym.
Tabela 3. Plan finansowy PROW 2014–2020 (według działań i poddziałań)
Działanie / poddziałanie / typ operacji Budżet ogółem (euro)
Transfer wiedzy i działalność informacyjna 58 001 302 Usługi doradcze, usługi z zakresu zarządzania
gospodarstwem i usługi z zakresu zastępstw 75 002 515 Systemy jakości produktów rolnych i środków
spożywczych 33 004 179
Modernizacja gospodarstw rolnych 2 401 064 486 Inwestycje w gospodarstwach położonych
na obszarach Natura 2000 61 500 000
Inwestycje w gospodarstwach położonych
na obszarach OSN 37 500 000
41 Ibidem.
42 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. PROW 2014–2020. Broszura informacyjna, Warszawa 2014, s. 4.
Przetwórstwo i marketing produktów rolnych 693 070 461
Scalenia gruntów 138 994 740
Przywracanie potencjału produkcji rolnej
i działania zapobiegawcze 414 981 968
Premia dla młodych rolników 717 997 734
Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej 413 939 978 Restrukturyzacja małych gospodarstw 882 980 666 Rozwój przedsiębiorczości – rozwój usług rolniczych 64 999 372 Płatności dla rolników przekazujących małe
gospodarstwa 130 000 317
Targowiska – podstawowe usługi i odnowa
miejscowości na obszarach wiejskich 74 966 634 Odnowa wsi – podstawowe usługi i odnowa
miejscowości na obszarach wiejskich 1 000 000 049 Tworzenie grup i organizacji producentów 402 987 547 Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne 1 184 062 782
Rolnictwo ekologiczne 699 961 515
Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi
lub innymi szczególnymi ograniczeniami 2 165 998 652 Zalesianie i tworzenie terenów zalesionych 300 997 069
Współpraca 57 999 730
LEADER 734 999 913
Pomoc techniczna 208 283 391
Renty strukturalne – zobowiązania 560 000 000
RAZEM PROW 2014–2020 13 513 295 000
Źródło: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. PROW 2014–2020. Broszura informacyjna, Warszawa 2014, s. 25.
Podsumowanie
Agroturystyka jest bardzo ważnym elementem prowadzącym do rozwoju regionu i obszarów wiejskich. Na terenie gmin, które zmierzają do poprawy jakości życia miesz-kańców oraz wzrostu gospodarczego, to właśnie turystyka zajmuje szczególne miejsce.
W ostatnim czasie zarówno w Polsce, jak i na świecie można zauważyć rozwijający się trend spędzania wolnego czasu na obszarach wiejskich. Związane jest to ze wzrostem dochodów Polaków, zmęczeniem ciągłym pośpiechem w miastach oraz poczuciem pozy-tywnego wpływu na zdrowie człowieka naturalnego środowiska na wsiach. Zagospodaro-wanie znacznej części kraju na obszarach wiejskich sprzyja rozwojowi turystyki wiejskiej, ponieważ w większości zachowana jest tam wysoka jakość środowiska przyrodniczego.
Walory przyrodnicze oraz krajobrazowe tych terenów są najlepszym towarem, który sprzedaje się tylko zachowany w nienagannym stanie.
Agroturystyka, która do tej pory kojarzyła się tylko z wypoczynkiem na terenach wiej-skich i aktywnością związaną z gospodarstwem rolnym, zaczyna teraz nabierać nowego znaczenia. Powiększanie ofert gospodarstw o wypożyczalnie kajaków i rowerów, pola namiotowe, zwiedzanie zabytkowych miejsc i sieciowanie produktów ukazuje, jak ten rynek adaptuje się do otoczenia i dostosowuje do odbiorców. Możliwości rozwoju na obszarach wiejskich jest bardzo dużo, wystarczy dobra współpraca mieszkańców z samorządem terytorialnym oraz pomysł. Wiadomo jednak, że nie każdy region ma wystarczającą ilość pieniędzy w budżecie, aby realizować wszystkie projekty. Można się wtedy starać o dofinansowania z Unii Europejskiej i korzystać z pieniędzy przeznaczonych na rozwój obszarów wiejskich lub wykorzystać to, co jest w danym regionie najcenniejsze, czyli krajobraz oraz naturę.
Obecnie turystyka jest podporą rozwoju gospodarczego w wielu regionach oraz waż-nym źródłem dochodów państwa, a także instrumentem pomocważ-nym w rozwiązywaniu problemów społeczno-gospodarczych, zwłaszcza bezrobocia.
Bibliografia
Cudowska-Sojko A., Rola turystyki w rozwoju regionu – aspekt teoretyczny, „Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2011, 79.
Czerwiński J., Podstawy turystyki, PWSZ im. Witelona w Legnicy, Legnica 2007.
Drzewiecki M., Agroturystyka współczesna w Polsce, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Turystyki i Ho-telarstwa w Gdańsku, Gdańsk 2009.
Dziechciarz T., Agroturystyka – nowa forma aktywności ekonomicznej ludności wiejskiej w Polsce, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007.
Gaworecki W., Turystyka, PWE, Warszawa 2003.
https://forsal.pl/artykuly/1419851,turystyka-napedza-gospodarke-zapewnia-6-proc-polskiego-pkb.
html [12.08.2019].
http://www.minrol.gov.pl/pol/Wsparcie-rolnictwa/Program-Rozwoju-Obszarow-Wiejskich-2014-2020 [23.09.2019].
Kudłacz T., Istota rozwoju lokalnego, MSAP UEK, Kraków 2007.
Majewski J., Lane B., Turystyka wiejska i rozwój lokalny, Fundacja Fundusz Współpracy, Poznań 2001.
Marciszewska B., Potencjał turystyczny regionu a kreowanie jego wizerunku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2010, 52.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. PROW 2014–2020. Broszura informacyjna, Warszawa 2014.
Nuszkiewicz K., Roman M., Innowacje w rozwoju turystyki, Wydawnictwo Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Jadwigi Dziubińskiej, Golądkowo 2013.
Parysek J., Podstawy gospodarki lokalnej, UAM, Poznań 2001.
Płocka J., Turystyka. Wybrane zagadnienia, Escape Magazine, Toruń 2009.
Przecławski K., Człowiek a turystyka. Zarys socjologii turystyki, Albis, Kraków 1997.
Roman M., Niedziółka A., Agroturystyka jako forma przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, SGGW, Warszawa 2017.
Sikora J., Wartecka-Ważyńska A., Reklama internetowa promocji ruchu turystycznego na wsi, „Eko-nomiczne Problemy Turystyki” 2016, 1(33).
Sikorska-Wolak I., Turystyka w rozwoju lokalnym, SGGW, Warszawa 2004.
Terminologia turystyczna. Zalecenia WTO, ONZ-WTO, Warszawa 1995.
Tomczak B., Turystyka a rozwój gospodarczy regionu, http://ekonomistka.blogerki.pl/2014/04/30/
turystyka-a-rozwoj-gospodarczy_ejfjc.html [29.03.2019].
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 51 poz. 307, ze zm.).
Streszczenie
Od kilkunastu lat w Polsce można zaobserwować coraz większe zainteresowanie turystyką wiejską, a co za tym idzie agroturystyką, która odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju obsza-rów wiejskich. Definicji agroturystyki jest dużo, ale coraz częściej mówi się o niej jako o formie wypoczynku połączonego z wakacjami przyrodniczymi, turystyką rowerową, pieszą, sportową i krajoznawczą. Jej rozwój niesie wiele korzyści, m.in. poprawę jakości życia na wsi i rozwój infrastruktury. Należy jednak pamiętać, że to przyroda i natura są elementami, które należy wykorzystywać w celu rozwoju obszarów wiejskich. To one przyciągają turystów chcących choć na chwilę uciec od codziennych problemów i zgiełku. Jej nienaruszony stan jest głównym wy-znacznikiem atrakcyjności danego obszaru, wystarczy go tylko odpowiednio zagospodarować.
Słowa kluczowe: gospodarstwo agroturystyczne, turystyka wiejska, rozwój regionu
Abstract
For more than ten years in Poland, one can observe an increasing interest in rural tourism, and hence agritourism, which plays a very important role in the development of rural areas. There are a lot of agritourism definitions, but more and more often it is referred to as a form of relaxa-tion combined with nature vacarelaxa-tions, cycling tourism, walking, sports and sightseeing. Its de-velopment brings many benefits, including improving the quality of rural life and infrastructure development. However, it should be remembered that nature and nature is a factor that should be used to develop rural areas. It attracts tourists who want to escape from everyday problems and the hustle and bustle even for a moment. Its intact state is the main determinant of the at-tractiveness of a given area, it is enough to manage it properly.
Keywords: agritourism farm, rural tourism, development of the region
NOTKA O AUTORZE
Dr inż. Mariusz Grębowiec, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Ekonomii i Finansów, Katedra Polityki Rozwoju i Marketingu. Jego zainteresowania naukowe skupiają się na problematyce szeroko pojętego marketingu, w tym marketingu w turystyce i rekreacji, a także zachowaniach rynkowych konsumentów oraz czynnikach wpływających na te zachowania.
ORCID iD: 0000-0002-0680-8241