Model fińskiej edukacji jako jeden zelementów benchmarkingu 77

Tylko 5% każdej populacji posiada ponadprzeciętne uzdolnienia i szcze­

gólnie rozwiniętą chęć do samorealizacji. Każdy człowiek ma inne potrze­

by i zainteresowania, które chciałby rozwijać. Nie każdemu potrzebny jest ten sam zestaw umiejętności, gdyż są one bezpośrednio powiązane z tym, jakie wykonuje czynności i co robi w życiu. Niektóre kraje z dobrze rozwi­

niętym systemem kształcenia są w stanie dotrzeć do najzdolniejszych ucz­

niów i kształtować w nich zainteresowania w sposób zindywidualizowany.

W najnowszym rankingu szkół sporządzonym przez Organizację Współ­

pracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Polska zajęła 11. miejsce i jest na dobrej drodze do zapewnienia swoim uczniom odpowiednich warunków do rozwoju intelektualnego. W badaniu połączono oceny międzynarodowe, takie jak badanie Pisa, testy TIMSS oraz TERCE prowadzone w Amery­

ce Łacińskiej. Badanie oparto na wynikach testów 15-latków z matematyki i nauk ścisłych109.

Mimo że system edukacji w Polsce został wysoko oceniony, to jednak czo­

łowe miejsca wciąż należą do przedstawicieli krajów azjatyckich. Prowadzi Singapur, na drugim miejscu jest Hongkong, a trzecie należy do Korei Połu­

108 J.A. Fazlagić, Polska szkoła ja k o organizacja ucząca się, „E-Mentor” 2005, 3(10).

109 A sia tops biggest global school rankings, http://www.bbc.com/news/business-32608772 [dostęp: 22.07.2015].

dniowej. Dalej uplasowały się Japonia i Tajwan. Wśród krajów europejskich najwyżej w rankingu jest Finlandia, zajmując szóste miejsce, tuż za nią Esto­

nia, Szwajcaria, Holandia i Kanada na miejscu dziesiątym.

Azjatyckie systemy edukacyjne wyróżniają się na tle innych systemów kształcenia na świecie wysoką jakością nauki, profesjonalizmem kadry peda­

gogicznej, a także ogromnym wsparciem i zaangażowaniem ze strony rodzi­

ców. W Korei Południowej czterech na pięciu uczniów szkoły podstawowej uczęszcza na dodatkowe zajęcia pozalekcyjne. Również w Finlandii nacisk kładzie się na zajęcia pozalekcyjne, które w tym przypadku organizowane są przez szkołę. Szkoła jest centrum społeczności i tutaj kształtuje się tożsamość ucznia oraz rozwija indywidualne pasje i zainteresowania, które często wyni­

kają z potrzeb zgłaszanych przez rynek pracy. Ponadto w fińskich uczelniach studenci nabywają dużo doświadczenia zawodowego, dzięki czemu dużo ła­

twiej przychodzi im znaleźć zatrudnienie.

Mimo że fiński system kształcenia od lat zajmuje czołowe miejsca w glo­

balnych rankingach, władze kraju widzą potrzebę dostosowania szkolnictwa do zmieniającego się krajobrazu gospodarki światowej i wprowadzają istotne zmiany w systemie edukacji. Według fińskich autorów nowej reformy potrzeb­

ny jest inny rodzaj edukacji, która pozwoli przygotować ludzi do życia zawo­

dowego110. Są zwolennikami radykalnych zmian, które są konieczne nie tylko dla przemysłu, ale i dla całego społeczeństwa opartego na wiedzy. W miejsce tradycyjnych przedmiotów zamierzają wprowadzić nauczanie w temacie, co oznacza, że zajęcia będą się odbywać wokół danego problemu. Na przykład uczeń wybierający temat „Usługi gastronomiczne” będzie się uczył matema­

tyki, języków obcych oraz rozwijał umiejętności z zakresu komunikacji i pisa­

nia. Istotne zmiany będą dotyczyć również sposobu prowadzenia zajęć. Ucz­

niowie, zamiast biernie uczestniczyć w zajęciach w stopniu ograniczonym do słuchania nauczyciela, mają być bardziej aktywni i samodzielnie rozwiązywać zadania w grupach, rozwijając przy tym umiejętności komunikacyjne111. In­

tegracja przedmiotów oraz holistyczne podejście do nauczania i uczenia się nie są niczym nowym w fińskiej edukacji. Od 1980 roku szkoły stale ekspery­

mentują i tego typu działania na dobre wpisują się w kulturę nauczania w wie­

lu fińskich szkołach. Zatem nowa reforma, która ma zakończyć się w 2020 roku, więcej zmian przyniesie dla nauczycieli, którzy do tej pory pracowali na własnych programach nauczania. Po reformie 320 autonomicznych obszarów edukacyjnych w Finlandii będzie w 90% realizowało te same założenia nowej reformy w odniesieniu do celów ogólnych nauki, zasad nauczania i uczenia się, a także w zakresie dostosowania do kształcenia specjalnego. Realizując

110 Finland schools: Subjects scrapped an d replaced with ‘topics’ as country reform s its edu ca­

tion system, http://www.independent.co.uk/news/world/europe [dostęp: 20.08.2015].

111 Ibidem .

powyższe postulaty, absolwenci szkół i uczelni wyższych będą lepiej przygo­

towani do wejścia na rynek pracy. Takie podejście wpisuje się zatem w ramy działań zrównoważonych i społecznie odpowiedzialnych, przyczyniając się tym samym do kreowania konkurencyjnej i silnej gospodarki.

2.5. Nowy wymiar polskiej edukacji uwzględniający zrównoważony rozwój i społeczną odpowiedzialność

Komisja Europejska od wielu lat zwraca uwagę na konieczność podniesie­

nia jakości oraz lepszego dopasowania nauczania i uczenia się do szerszych potrzeb społecznych i potrzeb rynku pracy112. Zauważalny wzrost liczby stu­

dentów i instytucji szkolnictwa wyższego na świecie, a także konieczność dostosowania się do powszechnej globalizacji społeczeństwa wymuszają potrzebę usprawnienia i szerszego udostępnienia szkolnictwa wyższego po­

przez wykorzystanie nowoczesnych technologii. Wraz z rozwojem technolo­

gii zmieniają się oczekiwania uczących się, co sprzyja elastyczności działania i koncentracji na pogłębianiu wiedzy w ciągłym doskonaleniu oraz orientacji na zarządzanie wiedzą113. W coraz większym stopniu uczniowie i studenci oczekują możliwości decydowania o treściach nauczania, sposobie nauki oraz czasie na nią poświęcanego zgodnie z własnymi, indywidualnymi po­

trzebami i zainteresowaniami114.

Fundament strategii Europejskie szkolnictwo wyższe na świecie ukształto­

wano na działaniach rozpoczętych w 2011 roku w ramach strategii moderni­

zacji szkolnictwa wyższego, której celem było podniesienie jakości szkolnic­

twa wyższego i dostosowanie go do potrzeb, tak aby młodzi ludzie nabywali odpowiedni zestaw umiejętności niezbędnych na rynku pracy. Komisja wspiera pogłębianie współpracy akademickiej na skalę światową, stawiając sobie za cel główny, a zarazem najważniejszy priorytet działań, modernizację europejskiego szkolnictwa wyższego. Na podstawie nowej generacji progra­

mów UE, przede wszystkim programu Erasmus+ i Horyzont 2020 na rzecz badań naukowych, komisja zamierza wykorzystać osiągnięcia dotychczas realizowanych programów. Zadania priorytetowe uwzględnione w strategii

112 Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. Supporting growth and jobs - an agenda for the modernisation of Europe’s higher education systems, COM (2011) 567 final, Brussels, 20.9.2011.

113 E. Kulej-Dudek, Evaluation o f Knowledge M anagem ent in Small an d M edium -Sized En­

terprises, „Polish Journal of Management Studies” 2013, 8, s. 168.

114 D. Dudek, Perspektywy rozwoju otwartych kursów m asow ych w obliczu rewolucji cyfro­

wej w edukacji, monografia nr 297, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2015, s. 8 0-88.

komisji mają służyć nadaniu szkolnictwu wyższemu wymiaru międzynaro­

dowego, poprzez115:

• podniesienie jakości europejskich systemów kształcenia przez wspiera­

nie partnerskiego uczenia się, współpracy i porównywania z instytucjami edukacyjnymi na całym świecie;

• stymulowanie innowacyjności i tworzenia miejsc pracy w Europie przez przyciąganie mobilnych studentów międzynarodowych i wykwalifikowa­

nych migrantów;

• poszerzenie horyzontów studentów, zwiększenie ich szans na zatrudnie­

nie i przygotowanie ich do roli obywateli świata;

. wywieranie wpływu na nowe społeczności i angażowanie ich w sposób, który sprzyja interesom UE w skali światowej.

Szkolnictwo wyższe odgrywa kluczową rolę w zaspakajaniu wymogów niezbędnych do rozwoju gospodarczego w zakresie wiedzy dzięki tworzeniu miejsc pracy, lepszemu zarządzaniu, większej przedsiębiorczości i mobilności międzypokoleniowej, a także silniejszemu społeczeństwu obywatelskiemu.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt krajowy, polskie szkolnictwo powinno podjąć działania skoncentrowane wokół116:

• implementacji technologii ITC w kształceniu w zakresie szkół podstawo­

wych, w tym działania na rzecz otwartej edukacji;

• podjęcia działań na rzecz dostosowania edukacji do aktualnych potrzeb rynku pracy poprzez wdrażanie nowych programów nauczania w szko­

łach ponadgimnazjalnych i uczelniach wyższych, ukierunkowanych na rozwój umiejętności praktycznych;

• budowie wspólnej platformy komunikacji i transferu wiedzy pomiędzy jednostkami edukacyjnymi a przedsiębiorstwami.

Edukacja w Polsce potrzebuje wyraźnych zmian umożliwiających wdro­

żenie zasad zrównoważonego rozwoju w całym procesie kształcenia. System edukacji nie tylko powinien kreować wśród uczniów czy studentów trwałą postawę zgodną z wartościami zrównoważonego rozwoju i społecznej odpo­

wiedzialności, lecz także funkcjonować w zgodzie z otoczeniem biznesowym i odpowiadać na jego zapotrzebowanie.

Każda jednostka edukacyjna, w szczególności zawodowe szkoły ponad- gimnazjalne oraz uczelnie wyższe, powinna dokonywać pomiarów swej dzia­

łalności w zakresie dostosowania treści do potrzeb lokalnego rynku pracy.

115 Sprawozdanie na temat strategii Komisji Europejskiej pt. E -Europejskie szkolnictwo wyższe na św iecie, sprawozdanie nr 73/2013, Bruksela, 11 sierpnia 2013 r.

116 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów Europejskie szkolnictwo wyższe na świecie, Bruksela, 11.7.2013, com (2013) 499 final.

W ocenie efektywności funkcjonowania danej jednostki należy brać pod uwagę odsetek absolwentów, którzy znajdują zatrudnienie zgodne z ukoń­

czonym kierunkiem kształcenia. Ponadto należy prowadzić ciągłą obserwację najważniejszych wskaźników w otoczeniu danej jednostki, tak by zachować dialog oraz interakcję ze swoimi głównymi interesariuszami. W tym kontek­

ście każda jednostka powinna dokonać identyfikacji własnych interesariu- szy (grup zainteresowanych działalnością jednostki, a także będących pod wpływem jej działań, jak na przykład społeczności lokalne, różnego typu or­

ganizacje, stowarzyszenia, pracownicy, władze lokalne) oraz określić kanały komunikacyjne niezbędne do wspólnego dialogu. Niezwykle ważną kwestią jest także okresowy pomiar efektywności wykorzystania własnych zasobów finansowych, naturalnych oraz ludzkich.