Modele cyklu życia wirtualnej jednostki produkcyjnej

W świetle przeprowadzonych badań stwierdzić można, że WJP realizują odmienne cele w przypadku procesów produkcji jednostkowej w porównaniu z procesami produkcji seryjnej i masowej. Propozycję modelu cyklu życia WJP realizującej okazjonalne cele charakterystyczne dla produkcji jednostkowej i małoseryjnej przedstawia poniższa grafika.

Jest ona modyfikacją grafiki prezentowanej w rozdziale 2.2, obrazującą cykl życia WJP realizującej procesy produkcji jednostkowej i małoseryjnej.

Tabela 37: Model cyklu życia WJP realizującej produkcję jednostkową i małoseryjną.

FAZA IDENTYFIKACJA FORMOWANIE DZIAŁALNOŚĆ ZAKOŃCZENIE

ZADANIA

PRODUKT PROCESY ZASOBY

OTOCZENIE

PARTNERZY

STRUKTURA

PRODUKCJA

Źródło: opracowanie własne, na podstawie (Trzcieliński S. , 2006).

WJP tworzone do osiągnięcia okazjonalnego, specyficznego celu, jakim jest realizacja procesu produkcji jednostkowej zindywidualizowanego produktu, eksploatacji pojedynczej okazji jaka pojawiła się w otoczeniu przedsiębiorstwa, są stabilne w okresie swojej działalności operacyjnej, i rozpadają się po zakończeniu realizacji procesu. W przypadku produkcji zaawansowanych technicznie, zindywidualizowanych produktów, takich jak np.

specjalistyczne maszyny, okazja powinna zostać wykorzystana możliwie szybko, WJP ma więc ograniczony czas na realizację powierzonego jej procesu produkcyjnego. Zmiana w funkcjonowaniu systemu produkcyjnego, taka jak np. wymiana partnera podczas trwania realizacji procesu produkcji, postrzegana jest jako niepowodzenie, skutek błędu popełnionego we wcześniejszych fazach cyklu życia WJP, krytyczny czynnik ryzyka w projekcie, zagrażający jego powodzeniu.

Odmiennym przypadkiem są WJP tworzone w celu zwiększenia zwinności system produkcyjnego przedsiębiorstwa realizującego produkcję seryjną lub masową. Cel ich istnienia można opisać jako optymalizacja gry rynkowej. WJP tworzone mogą być jako stały element system produkcyjnego przedsiębiorstwa, element strategii przedsiębiorstwa dążącego do zwiększenia poziomu swojej zwinności, I pełnić komplementarną role w stosunku do posiadanych jednostek produkcyjnych. Zwinność jest w tym przypadku elementem strategii będącej konsekwencją dążenia do efektywnej ekonomicznie działalności w warunkach zmiennego i nieprzewidywalnego otoczenia, oraz jednocześnie wypełniać luki w zasobach lub

188

kompetencjach przedsiębiorstw, takie jak umiejętność efektywnej rekrutacji talentów, czy zasoby wiedzy. Jako element strategii zwinność przedsiębiorstwa produkcyjnego dotyka jego celów, struktur, procesów i zasobów, nie jest natomiast rozważana jako lokalne usprawnienie, konkretna technologia, czy metoda (Handy, 1995). O wyborze jednostki produkcyjnej do której skierowany zostanie proces produkcyjny, a dalej konkretne operacje, decydują przede wszystkim kompetencje i zasoby oraz stabilność i przewidywalność zapotrzebowania.

FAZA IDENTYFIKACJA FORMOWANIE DZIAŁALNOŚĆ ZAKOŃCZENIE

ZADANIA

PRODUKT PROCESY ZASOBY

OTOCZENIE

PARTNERZY

STRUKTURA

PRODUKCJA

Rysunek 46: Model cyklu życia WJP realizującej produkcję seryjną i masową. Źródło: opracowanie własne.

Ciągły pomiar efektywności realizacji procesu w ramach WJP oraz obserwacja otoczenia w kierunku możliwości współpracy z partnerami o wyższej efektywności implikują zmiany w strukturze WJP podczas realizacji procesu produkcji.

Bliska współpraca z kompetentnymi partnerami sprzyja dostrzeganiu przez przedsiębiorstwo nowych możliwości w zakresie doskonalenia technologii produkcji, co implikować będzie potrzebę ponownej, okresowej analizy procesu produkcji skutkującej pojawieniem się potrzeby uzupełnienia lub wymiany zasobów produkcji WJP. Bliska współpraca kompetentnych partnerów może również być źródłem wielu pomysłów na nowe lub udoskonalone produkty, wprowadzających kolejne zmiany w WJP.

Ponieważ realizacja procesów produkcyjnych w ramach WJP postrzegana jest jako związana z dodatkowymi kosztami do których należą m.in. marże partnerów, czy koszty dodatkowych procesów logistycznych, procesy te poddawane sią ciągłej kontroli pod względem ich efektywności ekonomicznej, i przewidywanej efektywności w przypadku ich realizacji w ramach wewnętrznego system produkcyjnego przedsiębiorstwa. Każda zmiana w otoczeniu przedsiębiorstwa, oraz w jego wnętrzu (np. zakończenie inwestycji, pozyskanie zasobu wiedzy, itp.), jest przesłanką do ponownej analizy. Przedsiębiorstwo korzystające z WJP powiększa również w ten sposób własne zasoby wiedzy, a wzrost kompetencji

189

przedsiębiorstwa w zakresie realizacji rozważanego procesu produkcji wraz ze wzrostem wielkości i przewidywalności zapotrzebowania skłaniają osoby zarządzające do przeniesienia procesu produkcji z WJP do

Różnice pomiędzy zaprezentowanymi dwoma typami WJP podsumowano w poniższej tabeli:

Tabela 38: Porównanie cech WJP realizujących produkcję jednostkową i małoseryjną z WJP realizującymi produkcję seryjną i masową.

okazja stabilna krótka zagrożenie produkcja na

zamówienie

stabilna długa okazja planowanie

krótkookresowe

Źródło: opracowanie własne.

WJP realizująca produkcję jednostkową lub małoseryjną eksploatuje zazwyczaj pojedynczą, krótkotrwałą okazję rynkową, taką jak zapotrzebowanie na zindywidualizowaną maszynę, tworzy więc krótkotrwały, stabilny wirtualny system produkcyjny w celu realizacji postawionego przed nią zadania. Ewentualna zmiana w otoczeniu takiej jednostki produkcyjnej lub w jej wnętrzu taka jak np. bankructwo zamawiającego, czy któregoś z partnerów, problem z dostępnością komponentów wskutek kataklizmu lub innego zdarzenia losowego, itp., traktowana jest jako zagrożenie dla realizacji celu WJP, poprzez np. zwiększenie ryzyka, że maszyna nie zostanie wyprodukowana na czas lub zgodnie z założonym budżetem.

W przypadku WJP realizujących produkcję seryjną lub masową koordynator takiego systemu zainteresowany jest jednoczesną eksploatacją jak największej ilości okazji. Tworzy on system produkcyjny o długim cyklu życia, lecz niestabilny w czasie swojego funkcjonowania.

Trwałość istnienia wirtualnego systemu produkcyjnego tworzy tendencję do wydzielenia w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa odpowiedniej jednostki organizacyjnej. Warto zauważyć, że w 87% przypadków przebadanych procesów produkcyjnych realizujących produkcję seryjną lub masową w ramach WJP przedsiębiorstwo koordynujące posiadało wydzieloną jednostkę organizacyjną zarządzającą pracą WJP (pyt. W4). Sytuacja taka miała

190

miejsce tylko w 1% przypadków które dotyczyły procesów produkcji jednostkowej i małoseryjnej. Zmiana w otoczeniu przedsiębiorstwa jest postrzegana w tym przypadku nie jako zagrożenie, lecz jako szansa na znalezienie kolejnej okazji i przebudowę systemu produkcyjnego w celu jej zyskownej eksploatacji. WJP w przypadku przedsiębiorstw realizujących procesy produkcji seryjnej i masowej mogą znaleźć zastosowanie w przypadku wyrobów w produkcji których przedsiębiorstwo nie posiada wystarczających kompetencji, występują wysokie bariery wejścia, takie jak bariery inwestycyjne czy dostępu do surowca, czy bariery prawne związane z koncesjami czy pozwoleniami, zapotrzebowanie jest niestabilne, lub nieprzewidywalne w perspektywie okresu niezbędnego do przeprowadzenia inwestycji potrzebnych do wdrożenia procesu w ramach wewnętrznych jednostek produkcyjnych. WJP wykorzystywane są również do realizacji produkcji pilotażowych partii nowych produktów.

Umożliwiają one bowiem ich produkcję bez ponoszenia przez przedsiębiorstwo istotnych wydatków inwestycyjnych, oraz bez wprowadzania zakłóceń w bieżącej działalności produkcyjnej. W przypadku trudności z przewidzeniem popytu na nowy produkt spowodowanych specyfiką rynku, czy kosztami badań, pilotażowa partia produkcyjna realizowana w ramach WJP służy do badania odpowiedzi klientów na nowy produkt. W przypadku pozytywnego przyjęcia przez rynek przedsiębiorstwo może w dalszej perspektywie podjąć decyzję o implementacji produkcji wyrobu w jednej z posiadanych jednostek produkcyjnych. Zdolność WJP do bardzo szybkiej budowy systemu produkcyjnego wykorzystywana jest również do szybkiego wprowadzania produktu na rynek w sytuacji w której konkurent zaprezentował już nowy produkt, który wzbudził zainteresowanie odbiorców. Odbiorcy mogę w takie sytuacji uzależniać dalszą współpracę od dostarczenia im podobnego produktu. W tych warunkach możliwość szybkiego wprowadzenia produktu na rynek jest podstawową przesłanką do realizacji procesu produkcji w ramach WJP. Próba organizacji procesu produkcji w ramach wewnętrznych jednostek produkcyjnych przedsiębiorstwa, jeżeli wiązała by się z inwestycjami związanymi z zakupem maszyn, czy pozyskaniem kompetentnej kadry, zajęłaby znacznie więcej czasu.