W maju bieżącego roku w prestiżowym czasopi-śmie Nature pojawił się krótki artykuł dotyczący prac nad prototypowymi kamerami działającymi jak oko złożone owadów, inspirowanymi m.in.
oczami mrówek złodziejek (Solenopsis fugax) [1].
Dwa najbardziej typowe rozwiązania w budowie oczu, jakie spotyka się w przyrodzie, to oko typu kamera, jak na przykład oko człowieka, oraz oko złożone, które wy-stępuje u owadów, wijów i niektórych skorupiaków [2].
W przypadku oka typu kamera w oku występuje po-jedyncza soczewka, która służy do ogniskowania obra-zu na błonie światłocobra-zułej wewnątrz oka (siatkówce).
To oczywiście opis najprostszej wersji kamery. Istnieją znacznie bardziej zaawansowane jej wersje. Przykła-dowo niektóre ptaki są w stanie zmieniać grubość so-czewki oraz kształt rogówki w oku w sposób aktywny dzięki specjalnym mięśniom. Oczy złożone zbudowane są z pojedynczych omatidiów zaopatrzonych w stożek krystaliczny, który pełni funkcję pojedynczej soczewki.
Światło wpada do każdego omatidium przez rogówkę, załamuje się na stożku krystalicznym, a następnie trafia do aparatu odbioru informacji świetlnej (fotoreceptoro-wego). Liczba omatidiów waha się od kilkunastu, jak na przykład 11–13 w przypadku robotnicy mrówki Phoe-nogaster patruelis [3], do nawet 50 tysięcy w przypadku ważki [4].
System zobrazowania w przypadku oka złożonego po-zwala na obserwację szerokokątową (do 360°) przy ni-skich zniekształceniach obrazu, znacznej głębi ostrości i wrażliwości na ruch [7]. Rozdzielczość oczu stawo-nogów zależy od liczby budujących je omatidiów i za-zwyczaj jest dobra w porównaniu z oczami ssaków [1].
Ze względu na wymienione zalety oko złożone stało
się inspiracją dla multidyscyplinarnego zespołu na-ukowców z całego świata przy budowie nowego typu kamery. Urządzenie to zbudowane jest z układu 180 krzemowych fotodetektorów (sztucznych omatidiów) umieszczonych na półkulistej, elastycznej membranie wykonanej z poli(dimetylosiloksanu), PDMS. Badania in silico potwierdziły, że kamera opracowana przez na-ukowców, pokazana na ryc. 2, nie tylko w budowie, ale również w swoim działaniu przypomina oko złożone.
Otrzymany prototyp kamery pozwoli na rejestrację sze-rokokątową obrazów bez aberracji kątowych. Takiego zobrazowania nie udało się dotychczas otrzymać stosu-jąc płaskie detektory obrazu nawet przy wykorzystaniu zaawansowanej optyki, na przykład zwierciadeł sferycz-nych, czy soczewek typu rybie oko. Dodatkową, ogrom-ną zaletą nowych kamer będzie, jak podają autorzy
ar-tykułu, ich nieskończona głębia ostrości. Oznacza to, że jeżeli jakiś obiekt oddala się od kamery, to jego wielkość zmniejsza się w sposób ciągły, ale przez cały czas jego obraz pozostaje ostry. Potencjalne zastosowania tych prototypowych kamer to urządzenia monitoringowe, narzędzia do endoskopii w chirurgii oraz drony.
Literatura
[1] Young Min Song, Yizhu Xie, Viktor Malyarchuk, Jianliang Xiao, Inhwa Jung, Ki-Joong Choi, Zhuangjian Liu, Hyunsung Park, Chaofeng Lu, Rak-Hwan Kim, Rui Li, Kenneth B. Crozier, Yong-gang Huang, John A. Rogers, (2013) Nature, Digital cameras with designs inspired by the arthropod eye, Vol 497, 7447, 95-99 [2] Marta Polańska, Joanna Kotwica-Rolińska, Wije i owady,
mate-riały do ćwiczeń dla studentów w ramach przedmiotu zoologia, http://www.biol.uw.edu.pl/ewolucja/zoologia/cwiczenie_6.pdf [3] William Morton Wheeler, The Mountain Ants of Western North
America, Proceedings of the American Academy of Arts and Sci-ences , Vol. 52, No. 8 (Jan., 1917), pp. 457-569
[4] David Whiting, Insect Anatomy and Growth, Colorado Master Gardenersm Program, Colorado State University, 312 (1) – 312 (9), http://www.ext.colostate.edu/mg/Gardennotes/312.pdf
[5] URL: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9a/
Dragonfly_eye_3811.jpg
[6] URL: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/
thumb/2/26/Antarctic_krill_ommatidia.jpg/618px-Antarctic_
krill_ommatidia.jpg
[7] Dario Floreano, Jean-Christophe Zufferey, Mandyam V. Srini-vasan, Charlie Ellington, Flying Insects and Robots, Rozdział 10 (Springer Berlin Heidelberg, 2009)
[8] http://www.wired.com/wiredscience/2013/05/bugs-eye--camera/?pid=6794
Ryc. 1. Z lewej: oko złożone ważki [5], z prawej: omatidia oka złożonego eufauzji (Euphausia superba), gatunku skorupiaka powszechnie określanego jako kryl [6].
Ryc. 2. Z lewej – gotowa kamera z elektronicznym układem sterującym, po środku i z prawej – układ 180 sztucznych omatidiów wygiętych w półsferę [8].
Za łą cz nik 2 . K ar ta p ra cy
Wykonaj w terenie notatki ołówkiem np. w zeszycie. Następnie w domu lub szkole uzupełnij karty pracy. Celem uzupełnienia niektórych zadań, zapoznaj się przed zajęciami z opisem badanych roślin żywicielskich (internet, leksyko drzew itp.). Pamiętaj, że w przeciwieństwie do długopisu, ołówek nie rozmaże się na skutek deszczu i notatki będą nad czytelne. Jest to jedna z podstaw prowadzenia notatek przyrodniczych. Użyj lupy do przyjrzenia się galasom. Zad. 1.1. Odszukaj buki zwyczajne, najlepiej o wysokości ok. 3-6 metrów. Przyjrzyj się cechom gatunkowym drzewa. Zad. 1.2. Odszukaj świerki pospolite, najlepiej o wysokości ok. 3-6 metrów. Przyjrzyj się cechom gatunkowym drzewa. Zad. 2.1. Zbadaj znajdujące się na gałęziach liście buka, jeśli znajdziesz charakterystyczne garnuszkowe galasy o spicza stym czubku, przyjrzyj im się i zanotuj swoje obserwacje (zmierz wyrośla!). Zad. 2.2. Zbadaj tegoroczne pędy świerka. Jeśli znajdziesz szyszko-podobne galasy, obejmujące pęd, przyjrzyj im s i zanotuj swoje obserwacje (zmierz wyrośla!). Zad. 3. Scharakteryzuj cechy morfo-anatomiczne oraz przynależność systematyczną buka zwyczajnego i świerka pospo litego. CechaBuk zwyczajnyŚwierk pospolity 1.1 Systematyka – typ 1.1 Systematyka – rodzina 1.1 Systematyka – nazwa łac. 2. Warunki świetlne (cienioznośny / światłożądny) 4. Kora (barwa, faktura) Zad. 4. Wymień cechy badanych gatunków owadów i ich galasów. CechaGarnusznica bukowaOchojnik świerkowiec 1.1 Systematyka – gromada 1.2 Systematyka – rząd 1.3 Systematyka – rodzina 1.4. Systematyka – nazwa łac. 2. Wygląd galasa 3. Liczba larw 4. Cykl życiowy (prosty / złożony; dodatkowe komplikacje) 5. Szkodliwość (na podstawie obserwacji i/lub materiałów źródłowych) 6. Wrogowie naturalniZad. 5. Na podstawie materiału źródłowego, zastanów się, jakie adaptacje mogą towarzyszyć omawianym o w związku z ich występowaniem w strefie klimatu umiarkowanego? Wymień po jednej adaptacji. 1. Adelges abietis: 2. Mikiola fagi: Zad. 6. Narysuj galasy w skali rzeczywistej (1:1). 1. Garnusznicy bukowej (Mikiola fagi) 2. Ochojnika świerkowca (Adelges abietis)
Zadanie
Przeczytaj fragment blogu Moniki.
Od dłuższego czasu nie mogę wyzbyć się myśli, że patrząc na siebie w lustrze widzę słonicę. Przy wzroście 170 cm ważę aż 43 kg! I choć miesiąc temu ważyłam dwa kilogramy więcej, to wydaje mi się, że waga jest popsuta, więc muszę kupić nową. Mama uparła się, żebym zrobiła badania lekarskie. Okazało się, że większość wyników jest poniżej normy. Ale czemu się dziwić, jestem w ciągłym stresie – nie dość, że za 3 miesiące egzamin, to jeszcze ta przeprowadzka.
Poniżej zamieszczono tabelę wybranych wskaźników świadczących o zagrożeniu zdrowotnym u osób z zaburzeniami odżywiania. O stopniu zagrożenia świadczy ca-łościowy obraz zdrowia pacjenta, a nie poszczególne wskaźniki z osobna.
Wskaźnik Ryzyko
Norma umiarkowane duże
BMI (kg/m2) < 15 < 13 19–25
Utrata masy ciała
(kg/tydzień) > 0,5 > 1,0 0
Ciśnienie krwi (mm Hg) < 90/60 < 80/50 120/80 Tętno
(liczba uderzeń/min.) < 50 < 40 60–85
Temperatura ciała (°C) < 35 < 34,5 36,6
Badania krwi (morfologia i biochemia)
jeśli wyniki od-biegają nieco od normy
potas < 2,5 sód < 130 fosforany < 0,5 [mmol/l]
potas 3,5–5,0 sód 135–145 fosforany 0,9-1,6 [mmol/l]
Na podstawie: Drywień M (2010), „Zaburzenia odżywiania” Kosmos 57, 337-344.
Na podstawie informacji zawartych w tekście i tabeli oceń stopień zagrożenia zdrowia Moniki.
A Monika znajduje się w grupie osób dużego ryzyka zagrożenia zdrowotnego, o czym świadczą bardzo złe wyniki badań oraz to, że schudła przez ostatni miesiąc.
B Monika nie jest zagrożona anoreksją, a jej spadek wagi i pogorszenie się wyników badań są związane ze stresem przed egzaminem.
C Przypadek Moniki można zaklasyfikować do grupy umiarkowanego ryzy-ka, o czym świadczy niewielki spadek wagi oraz nieznaczne pogorszenie się wyników badań.
D Nie można precyzyjnie określić stopnia zagrożenia zdrowotnego Moniki ze względu na brak dokładnych danych, ale niepokojące jest jej nastawienie psychiczne.
Zadanie
Przeczytaj fragment blogu Moniki.
Od dłuższego czasu nie mogę wyzbyć się myśli, że patrząc na siebie w lustrze widzę słonicę. Przy wzroście 170 cm ważę aż 43 kg! I choć miesiąc temu ważyłam dwa kilogramy więcej, to wydaje mi się, że waga jest popsuta, więc muszę kupić nową. Mama uparła się, żebym zrobiła badania lekarskie. Okazało się, że większość wyników jest poniżej normy. Ale czemu się dziwić, jestem w ciągłym stresie – nie dość, że za 3 miesiące egzamin, to jeszcze ta przeprowadzka.
Poniżej zamieszczono tabelę wybranych wskaźników świadczących o zagrożeniu zdrowotnym u osób z zaburzeniami odżywiania. O stopniu zagrożenia świadczy ca-łościowy obraz zdrowia pacjenta, a nie poszczególne wskaźniki z osobna.
Wskaźnik Ryzyko
Norma umiarkowane duże
BMI (kg/m2) < 15 < 13 19–25
Utrata masy ciała
(kg/tydzień) > 0,5 > 1,0 0
Ciśnienie krwi (mm Hg) < 90/60 < 80/50 120/80 Tętno
(liczba uderzeń/min.) < 50 < 40 60–85
Temperatura ciała (°C) < 35 < 34,5 36,6
Badania krwi (morfologia i biochemia)
jeśli wyniki od-biegają nieco od normy
potas < 2,5 sód < 130 fosforany < 0,5 [mmol/l]
potas 3,5–5,0 sód 135–145 fosforany 0,9-1,6 [mmol/l]
Na podstawie: Drywień M (2010), „Zaburzenia odżywiania” Kosmos 57, 337-344.
Na podstawie informacji zawartych w tekście i tabeli oceń stopień zagrożenia zdrowia Moniki.
A Monika znajduje się w grupie osób dużego ryzyka zagrożenia zdrowotnego, o czym świadczą bardzo złe wyniki badań oraz to, że schudła przez ostatni miesiąc.
B Monika nie jest zagrożona anoreksją, a jej spadek wagi i pogorszenie się wyników badań są związane ze stresem przed egzaminem.
C Przypadek Moniki można zaklasyfikować do grupy umiarkowanego ryzy-ka, o czym świadczy niewielki spadek wagi oraz nieznaczne pogorszenie się wyników badań.
D Nie można precyzyjnie określić stopnia zagrożenia zdrowotnego Moniki ze względu na brak dokładnych danych, ale niepokojące jest jej nastawienie psychiczne.
Zadanie
Owady bezskrzydłe podobne do dzisiejszych rybików od-najdujemy już w skamieniałościach liczących ponad 400 mln lat. Dane o ich późniejszej ewolucji są jednak niepełne i nie wiemy, w jaki sposób pojawiły się u nich skrzydła. Naj-prostsze wyjaśnienie mówi, że pierwsze owadzie loty były po prostu przedłużonymi skokami z pędów roślin podczas ucieczki przed drapieżnikiem. Pierwsze „skrzydła” służyłyby zatem tylko do szybowania. Do takiego lotu potrzebne są spore rozmiary ciała, aby przezwyciężyć opór i zawirowa-nia powietrza. I rzeczywiście, najstarsze karbońskie owady były znacznie większe od dzisiejszych. Późniejsze ewolu-cyjne przejście od pasywnego szybowania do aktywnego lotu wymagało nie tylko zmian w budowie skrzydeł, ale też rozwoju mięśni tułowia (to ich skurcze poruszają skrzydłami dzisiejszych ważek i jętek).
Na podstawie: Jerzy Dzik (2010), W jaki sposób owady nauczyły się latać?, „Świat Nauki”, styczeń.
Dla każdego ze stwierdzeń w tabeli określ, czy jest ono faktem, czy też przypuszczeniem wysnutym na podstawie faktów.
Stwierdzenie Fakt czy przypuszczenie?
1. Owady żyły na Ziemi już 400
mln lat temu. Fakt / Przypuszczenie 2.
Loty pierwszych owadów polegały głównie na sko-kach i szybowaniu.
Fakt / Przypuszczenie
3.
Duże rozmiary najstarszych karbońskich owadów były przystosowaniem do lotu szybującego.
Fakt / Przypuszczenie
4.
Dzisiejsze ważki i jętki poru-szają skrzydłami za pomocą mięśni tułowia.
Fakt / Przypuszczenie
Zadanie
Owady bezskrzydłe podobne do dzisiejszych rybików od-najdujemy już w skamieniałościach liczących ponad 400 mln lat. Dane o ich późniejszej ewolucji są jednak niepełne i nie wiemy, w jaki sposób pojawiły się u nich skrzydła. Naj-prostsze wyjaśnienie mówi, że pierwsze owadzie loty były po prostu przedłużonymi skokami z pędów roślin podczas ucieczki przed drapieżnikiem. Pierwsze „skrzydła” służyłyby zatem tylko do szybowania. Do takiego lotu potrzebne są spore rozmiary ciała, aby przezwyciężyć opór i zawirowa-nia powietrza. I rzeczywiście, najstarsze karbońskie owady były znacznie większe od dzisiejszych. Późniejsze ewolu-cyjne przejście od pasywnego szybowania do aktywnego lotu wymagało nie tylko zmian w budowie skrzydeł, ale też rozwoju mięśni tułowia (to ich skurcze poruszają skrzydłami dzisiejszych ważek i jętek).
Na podstawie: Jerzy Dzik (2010), W jaki sposób owady nauczyły się latać?, „Świat Nauki”, styczeń.
Dla każdego ze stwierdzeń w tabeli określ, czy jest ono faktem, czy też przypuszczeniem wysnutym na podstawie faktów.
Stwierdzenie Fakt czy przypuszczenie?
1. Owady żyły na Ziemi już 400
mln lat temu. Fakt / Przypuszczenie 2.
Loty pierwszych owadów polegały głównie na sko-kach i szybowaniu.
Fakt / Przypuszczenie
3.
Duże rozmiary najstarszych karbońskich owadów były przystosowaniem do lotu szybującego.
Fakt / Przypuszczenie
4.
Dzisiejsze ważki i jętki poru-szają skrzydłami za pomocą mięśni tułowia.
Fakt / Przypuszczenie
Zadanie
Owady bezskrzydłe podobne do dzisiejszych rybików od-najdujemy już w skamieniałościach liczących ponad 400 mln lat. Dane o ich późniejszej ewolucji są jednak niepełne i nie wiemy, w jaki sposób pojawiły się u nich skrzydła. Naj-prostsze wyjaśnienie mówi, że pierwsze owadzie loty były po prostu przedłużonymi skokami z pędów roślin podczas ucieczki przed drapieżnikiem. Pierwsze „skrzydła” służyłyby zatem tylko do szybowania. Do takiego lotu potrzebne są spore rozmiary ciała, aby przezwyciężyć opór i zawirowa-nia powietrza. I rzeczywiście, najstarsze karbońskie owady były znacznie większe od dzisiejszych. Późniejsze ewolu-cyjne przejście od pasywnego szybowania do aktywnego lotu wymagało nie tylko zmian w budowie skrzydeł, ale też rozwoju mięśni tułowia (to ich skurcze poruszają skrzydłami dzisiejszych ważek i jętek).
Na podstawie: Jerzy Dzik (2010), W jaki sposób owady nauczyły się latać?, „Świat Nauki”, styczeń.
Dla każdego ze stwierdzeń w tabeli określ, czy jest ono faktem, czy też przypuszczeniem wysnutym na podstawie faktów.
Stwierdzenie Fakt czy przypuszczenie?
1. Owady żyły na Ziemi już 400
mln lat temu. Fakt / Przypuszczenie 2.
Loty pierwszych owadów polegały głównie na sko-kach i szybowaniu.
Fakt / Przypuszczenie
3.
Duże rozmiary najstarszych karbońskich owadów były przystosowaniem do lotu szybującego.
Fakt / Przypuszczenie
4.
Dzisiejsze ważki i jętki poru-szają skrzydłami za pomocą mięśni tułowia.
Fakt / Przypuszczenie
Zadanie
Karol otrzymał w spadku po dziadku działkę. Na forum internetowym dla ogrodników zarejestrował się pod karlo92 i umieścił pytanie:
karlo92: Witam, właśnie zastanawiam się nad założeniem plantacji borówki amerykańskiej. (…) Posiadam własną zie-mię (…). Z tego, co się zorientowałem muszę jeszcze nakupić sadzonek, ogrodzić działkę, kupić nawozy (coś jeszcze?).
Otrzymał odpowiedzi:
gemciu83: Jeśli nie masz kwaśnej ziemi, to nie warto za to się brać.
Inka67: Najlepsze dla borówki amerykańskiej pH gleby to od 3,5 do 4,5.
Karol, aby zbadać pH gleby na swojej działce, łyżkę gleby umieścił w słoiku, dolał wodę i wymieszał patycz-kiem. Następnie przelał mieszaninę przez sączek z bi-buły umieszczony na lejku. Do otrzymanego przesączu włożył uniwersalny papierek wskaźnikowy. Papierek zmienił barwę z żółtej na czerwoną.
Czy badana gleba spełnia wymagania borówki amerykańskiej dotyczące pH?
A. Tak, ponieważ odczyn roztworu gleby jest kwaśny.
B. Nie, ponieważ odczyn roztworu gleby jest za-sadowy.
C. Nie wiadomo, ponieważ Karol nie zbadał od-czynu gleby.
D. Nie wiadomo, ponieważ Karol nie określił wartości pH gleby.
Zadanie
Karol otrzymał w spadku po dziadku działkę. Na forum internetowym dla ogrodników zarejestrował się pod karlo92 i umieścił pytanie:
karlo92: Witam, właśnie zastanawiam się nad założeniem plantacji borówki amerykańskiej. (…) Posiadam własną zie-mię (…). Z tego, co się zorientowałem muszę jeszcze nakupić sadzonek, ogrodzić działkę, kupić nawozy (coś jeszcze?).
Otrzymał odpowiedzi:
gemciu83: Jeśli nie masz kwaśnej ziemi, to nie warto za to się brać.
Inka67: Najlepsze dla borówki amerykańskiej pH gleby to od 3,5 do 4,5.
Karol, aby zbadać pH gleby na swojej działce, łyżkę gleby umieścił w słoiku, dolał wodę i wymieszał patycz-kiem. Następnie przelał mieszaninę przez sączek z bi-buły umieszczony na lejku. Do otrzymanego przesączu włożył uniwersalny papierek wskaźnikowy. Papierek zmienił barwę z żółtej na czerwoną.
Czy badana gleba spełnia wymagania borówki amerykańskiej dotyczące pH?
A. Tak, ponieważ odczyn roztworu gleby jest kwaśny.
B. Nie, ponieważ odczyn roztworu gleby jest za-sadowy.
C. Nie wiadomo, ponieważ Karol nie zbadał od-czynu gleby.
D. Nie wiadomo, ponieważ Karol nie określił wartości pH gleby.
Zadanie
Karol otrzymał w spadku po dziadku działkę. Na forum internetowym dla ogrodników zarejestrował się pod karlo92 i umieścił pytanie:
karlo92: Witam, właśnie zastanawiam się nad założeniem plantacji borówki amerykańskiej. (…) Posiadam własną zie-mię (…). Z tego, co się zorientowałem muszę jeszcze nakupić sadzonek, ogrodzić działkę, kupić nawozy (coś jeszcze?).
Otrzymał odpowiedzi:
gemciu83: Jeśli nie masz kwaśnej ziemi, to nie warto za to się brać.
Inka67: Najlepsze dla borówki amerykańskiej pH gleby to od 3,5 do 4,5.
Karol, aby zbadać pH gleby na swojej działce, łyżkę gleby umieścił w słoiku, dolał wodę i wymieszał patycz-kiem. Następnie przelał mieszaninę przez sączek z bi-buły umieszczony na lejku. Do otrzymanego przesączu włożył uniwersalny papierek wskaźnikowy. Papierek zmienił barwę z żółtej na czerwoną.
Czy badana gleba spełnia wymagania borówki amerykańskiej dotyczące pH?
A. Tak, ponieważ odczyn roztworu gleby jest kwaśny.
B. Nie, ponieważ odczyn roztworu gleby jest za-sadowy.
C. Nie wiadomo, ponieważ Karol nie zbadał od-czynu gleby.
D. Nie wiadomo, ponieważ Karol nie określił wartości pH gleby.
Zadanie
Na lekcji poświęconej zjawisku nieważkości Jacek dowiedział się, że nieważkość to stan, w którym ciało nie wywiera na otaczające ciała nacisku wywołanego siłą grawitacji. Dzieje się tak, gdy na układ ciał nie działa siła grawitacji, lub gdy cały układ porusza się wyłącznie pod wpływem tej siły. Próbował wyobrazić sobie, w jakich sytuacjach można spotkać się nieważ-kością. Na forum internetowym znalazł przykłady róż-nych sytuacji, w których miałby wystąpić stan nieważ-kości. Kilka z nich zebrano w tabelce poniżej.
Rozstrzygnij, w których z nich rzeczywiście mamy do czynienia ze stanem nieważkości (Tak), a w któ-rych stan nieważkości nie występuje (Nie).
Sytuacja Nieważkość?
1.
Astronauta stoi na po-wierzchni Księżyca (gdzie nie ma atmosfery).
Tak / Nie
2.
Człowiek w gondoli balonu wiszącego nieruchomo w powietrzu.
Tak / Nie
3.
Woda w wiadrze spadają-cym swobodnie z niewiel-kiej wysokości.
Tak / Nie
4. Łódź unosząca się na
po-wierzchni wody. Tak / Nie
Zadanie
Na lekcji poświęconej zjawisku nieważkości Jacek dowiedział się, że nieważkość to stan, w którym ciało nie wywiera na otaczające ciała nacisku wywołanego siłą grawitacji. Dzieje się tak, gdy na układ ciał nie działa siła grawitacji, lub gdy cały układ porusza się wyłącznie pod wpływem tej siły. Próbował wyobrazić sobie, w jakich sytuacjach można spotkać się nieważ-kością. Na forum internetowym znalazł przykłady róż-nych sytuacji, w których miałby wystąpić stan nieważ-kości. Kilka z nich zebrano w tabelce poniżej.
Rozstrzygnij, w których z nich rzeczywiście mamy do czynienia ze stanem nieważkości (Tak), a w któ-rych stan nieważkości nie występuje (Nie).
Sytuacja Nieważkość?
1.
Astronauta stoi na po-wierzchni Księżyca (gdzie nie ma atmosfery).
Tak / Nie
2.
Człowiek w gondoli balonu wiszącego nieruchomo w powietrzu.
Tak / Nie
3.
Woda w wiadrze spadają-cym swobodnie z niewiel-kiej wysokości.
Tak / Nie
4. Łódź unosząca się na
po-wierzchni wody. Tak / Nie
Zadanie
Na lekcji poświęconej zjawisku nieważkości Jacek dowiedział się, że nieważkość to stan, w którym ciało nie wywiera na otaczające ciała nacisku wywołanego siłą grawitacji. Dzieje się tak, gdy na układ ciał nie działa siła grawitacji, lub gdy cały układ porusza się wyłącznie pod wpływem tej siły. Próbował wyobrazić sobie, w jakich sytuacjach można spotkać się nieważ-kością. Na forum internetowym znalazł przykłady róż-nych sytuacji, w których miałby wystąpić stan nieważ-kości. Kilka z nich zebrano w tabelce poniżej.
Rozstrzygnij, w których z nich rzeczywiście mamy do czynienia ze stanem nieważkości (Tak), a w któ-rych stan nieważkości nie występuje (Nie).
Sytuacja Nieważkość?
1.
Astronauta stoi na po-wierzchni Księżyca (gdzie nie ma atmosfery).
Tak / Nie
2.
Człowiek w gondoli balonu wiszącego nieruchomo w powietrzu.
Tak / Nie
3.
Woda w wiadrze spadają-cym swobodnie z niewiel-kiej wysokości.
Tak / Nie
4. Łódź unosząca się na
po-wierzchni wody. Tak / Nie
Informacja do zadań 1 i 2
Stowarzyszenie Miłośników Historii Piłki Nożnej zbiera informacje na temat miast, w których rozgrywa-no mecze mistrzostw świata w tej dyscyplinie.
Od 2 do 25 czerwca 1978 r. odbywały się one między innymi w mieście Mar del Plata. Informacje dotyczące opadów i temperatury powietrza w Mar del Plata przed-stawia wykres obok.
Ryc. 1. Mar del Plata – informacje klimatyczne Źródło: http://www.klimadiagramme.de, zmienione
Zadanie 1
Czy na podstawie informacji klimatycznych (ryc. 1) można sprawdzić poprawność poniższych stwierdzeń?
Stwierdzenie Czy można je sprawdzić?
1. Mar del Plata leży na półkuli
południowej. Tak / Nie
2. Mar del Plata leży na półkuli
zachodniej. Tak / Nie
Zadanie 2
Korzystając z informacji klimatycznych (ryc. 1) oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących miejscowości Mar del Plata.
Stwierdzenie Prawda czy fałsz?
1. Roczna amplituda temperatur po-wietrza wskazuje na morską odmianę klimatu.
Prawda / Fałsz
2. Wysokość opadów świadczy
o poło-żeniu w terenie pustynnym. Prawda / Fałsz