Stara fotografia stanowi obok kart pocztowych i eksponatów związanych z historią regionu trzon zbiorów Działu Historii Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze. Mówiąc o fotografii mam tu na myśli zarówno oryginalne jednostkowe fotografie jak i odbitki wykonane z błon fotograficznych i klisz szklanych, kopie starych fotografii czy w końcu diapozytywy szklane będące odpowiednikiem dzisiejszych slajdów. Warto dodać że zbiór fotografii, klisz szklanych i diapozytywów liczy kilka tysięcy eksponatów. Wśród nich dominują te o tematyce związanej z regionem.
otografie wykonane przez miejscowych fotografów pochodzą z lat 1870-1945. Wykonane w atelier stanowią ciekawy przykład fotografii portretowej, nieliczne są świadectwem ważnych wydarzeń historycznych i kulturalnych w Kotlinie eleniogórskiej i Karkonoszach.
Jeszcze starsze unikaty to dagerotypy, heliotypie, heliografie i stereografie wykonane w latach 50-tych i 60-tych ubiegłego wieku. Dział Historyczny posiada w swoich zbiorach także fotografie wykonane przez fotografów francuskich i niemieckich, dużego formatu zdjęcia, które dziwnym trafem znalazły się w zbiorach biblioteki i muzeum R.G.V. a później Działu Historii Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze. Są to widoki europejskich miast, portrety znanych ludzi, fotografie rezydencji czy też ujęcia z konkretnych wydarzeń historycznych.
W tym fascynującym świecie obrazu zatrzymanego w kadrze są też liczne portrety ludzi z epoki wykonane w atelier zakładów fotograficznych, zarówno miejscowych jak i pruskich, niemieckich, francuskich czy rosyjskich a także nieliczne z zakładów fotograficznych
ziem polskich będących pod zaborami.
Jednak początki kolekcji fotografii w Dziale Historii w Muzeum Karkonoskim to zgromadzony w początkach lat 80-tych zbiór fotografii o tematyce wojskowej związany głównie z II wojną światową i losami ludzi osiedlających się w Karkonoszach i Kotlinie Jeleniogórskiej po przebyciu długiej drogi żołnierza tułacza. W ten sposób powstał zbiór fotografii o tematyce wojskowej liczący kilkaset eksponatów. Portrety żołnierzy, zdjęcia frontowe czy ujęcia w zwykłych codziennych sytuacjach poza frontem i walką. Ten duży zbiór fotografii to dary i przekazy kombatantów i pierwszych osadników zgromadzony przez nieistniejące już Muzeum Walki i Pracy w Cieplicach, Oddział Muzeum Okręgowego w Jeleniej Górze, od kilku lat Muzeum Karkonoskiego.
Wśród tych jakże ciekawych fotografii dominują niestety kopie. Z kilkuset fotografii na uwagę zasługują: zdjęcia dokumentujące szlak bojowy żołnierzy I i II Armii Wojska Polskiego, fotografie generałów Kleeberga, Świerczewskiego, Żymierskiego i innych dowódców oddziałów Wojska Polskiego i partyzantki, zdjęcia poświęcone żołnierzom polskim walczącym na Bliskim Wschodzie (Korpus Polski) w Iraku, Izraelu i Egipcie, fotografie z frontu włoskiego (Bolonia, Piemont, Monte Cassino) i nieliczne poświecone walkom Polaków we Francji i Belgii. Pojedyncze egzemplarze dotyczą polskich lotników służących w lotnictwie brytyjskim w dywizjonach podczas słynnej Bitwy o Anglię z niemieckim lotnictwem.
Od kilku lat w Dziale Historii powstaje także spory zbiór fotografii portretowej z lat 1870-1920. Jest to zbiór około trzystu fotografii z atelier i zakładów fotograficznych , , F J , , , , z „ ”
Śląska, Niemiec, Prus, ziem polskich i nieliczne przykłady fotografii rosyjskiej. Wśród tych portretów ludzi z epoki ginącej arystokracji i mieszczańskiej kultury przełomu wieków pojawiają się portrety żołnierzy i oficerów. Pojedyncze wykonano w zakładach fotograficznych dawnego Kreis Hirschberg. Nieliczne fotografie i foto-widokówki to dokumenty związane z niemieckimi jednostkami wojskowymi stacjonującymi w dawnej Jeleniej Górze z lat 1910 - 1918.
zbiorach Działu Historii znajdują się także rarytasy, niezwykle ciekawe ze względu na rzadkość i jednostkowość, jak i wartość historyczną.
Jest to duża zbiorowa fotografia żołnierzy służących w I komp., tzw. Jägr'ów Strzelców Jeleniogórskich w latach 1910-1912 wykonana w słynnym atelier Van Boscha z Jeleniej Góry wraz z dokładnym spisem postaci występujących na zdjęciu. Album foto grafii z Warszawy i okolic wykonanych przez oficera niemieckiego służącego w jednostce zaopatrzeniowej Wermachtu, a pochodzącego ze Śląska. Album jest zaopatrzony we wklejoną kartkę maszynopisu z obszernym opisem, danymi dot. autora zdjęć i czasu ich powstania. W środku znajdują się prócz zdjęć typowo wojskowych fotografie przedwojennej Warszawy. Inną ciekawostką jest drewniane pudełko diapozytywów szklanych związanych z zajęciem przez wojska niemieckie czeskich Sudetów w 1938 roku. Jest to niezwykle ciekawy dokument historyczny. Innym cennym nabytkiem jest zbiór stereografii (fotografii podwójnych) przezna czonych do oglądania w specjalnych przeglądarkach, gdzie dwa identyczne obrazy tworzą całość. W tym przypadku mamy tu do czynienia z serią kilku dziesięciu propagandowych zdjęć z września 1939 roku wykonanych przez korespondenta niemieckiego. Są też odbitki fotografii i rzadkie oryginały dot. walk partyzanckich na kielecczyźnie mające związek z powsta niem Republiki Pinczowskiej a także nieliczne z walk Polaków w partyzantce jugosłowiańskiej. Na jednym z nich na odwrocie napisano: Bratu Poljaku p. por. Suchrskiemu na uspomenu od brata Jugoslovena kap I kl. Jerotije Petrovic...
W -, – „ ” Ryc. 29. Fotografia
Jägra Waltera Furmann'a w mundurze galowym, Julius van Bosch, Hirschberg (Jelenia Góra), Promenade 31,
obecnie ul. Bankowa, 14 października 1907 r., nr inw. 5023/FO/. Ryc. 30. Partyzanci Jugosławiańscy, fotografia z podpisem Bratu Poljaku... ap. Jerotije Petrovic, selo Krcmar Mionica, por. Milovan Vnkajnowic , nr. inw. 53/FO/ „ ” 46
Fotografie o tematyce wojskowej i wojennej to niewielki, choć cenny, fragment zbiorów Działu Historycznego Muzeum Karkonoskiego. Stanowi on dopełnienie zbiorów broni i sprzętu wojskowego znajdującego się w zbiorach Muzeum Karkonoskiego. Obecnie w muzeum trwają prace nad wydzieleniem zbiorów o tematyce wojskowej i stworzeniu stałej ekspozycji na ulicy Sudeckiej w Jeleniej Górze. Jest to tym bardziej wskazane, gdy następuje powolna likwidacja garnizonów i jednostek wojskowych na terenie miasta. Ryc. 32. Z serii zdjęć stereograficznych, propagandowych, wykonanych przez fotografa
porucznika Hugo Jägra, Oberkomando der Wermacht i prof. Heinricha Hoffmann'a z Monachium, z Kampanii Wrześniowej w Polsce, nr. inw. 95/FO/
a) Polacy czytają pierwsze niemieckie plakaty wojenne,
b) Polscy jeńcy z końmi w Łodzi. obok plakatu o mobilizacji,
a) b) Ryc. 31. Fotografia żołnierzy Korpusu Polskiego we Włoszech, Foli 19 maja 1945r., nr. inw. 134/FO/. 47
Ivo Łaborewicz