Ze względu na coraz większe wymaga-nia podczas robót powiązanych z wy-konaniem okładzin i wykładzin cera-micznych należy zwrócić szczególną uwagę na: projektowanie i dobór po-szczególnych materiałów; transport, przechowywanie materiałów oraz kon-dycjonowanie przed wbudowaniem;
przebieg prac, właściwe użytkowanie.
Wymagania normowe odnośnie do materiałów stosowanych w robotach okładzinowych przedstawione zostały w numerze 11/2011 „IB”.
Pomyłki, do których dochodzi na każ-dym z wymienionych etapów, mogą uniemożliwić właściwą eksploatację pomieszczeń oraz doprowadzić do ze-rwania płytek ceramicznych i ponow-nego wykonania prac.
Podczas odbioru wykładzin i okła-dzin ceramicznych dość często mają miejsce spory pomiędzy uczestni-kami procesu budowlanego. Ak-tualne normy nie regulują zagadnień związanych z jakością wykonania ro-bót. Celem artykułu jest więc przedsta-wienie wymagań dotyczących kontroli jakości robót zawartych w Warunkach technicznych wykonania i odbioru ro-bót budowlano-montażowych, w za-leceniach producentów oraz według wieloletnich doświadczeń ITB.
Wykładziny z płytek ceramicznych
Odbierając wykładziny z płytek cera-micznych, należy sprawdzić zgodność wykonanych robót z wymaganiami projektu. Projekt powinien określać:
■ konstrukcję podłogi z opisem po-szczególnych warstw;
■ typ i wytrzymałość podkładu (wy-trzymałość na zginanie i ściskanie);
■ wymagania do materiałów
poszcze-Odbiorcy coraz więcej wymagają od wnętrz budynków w zakresie estetyki, bezpieczeństwa użytkowania oraz trwałości, toteż bardzo ważna jest kontrola jakości wykonywanych robót.
gólnych warstw (np. rodzaj płytek ceramicznych, zaprawy klejącej, zaprawy do spoinowania, warstw izolacyjnych);
■ spadki na poszczególnych fragmen-tach posadzki;
■ sposoby izolacji wpustów kanaliza-cyjnych, rur c.o. etc. (jeśli takie są);
■ sposoby wykonania dylatacji w róż-nych miejscach posadzki;
■ sposoby wykonania przejść/granic pomiędzy pomieszczeniami o róż-nym przeznaczeniu;
■ sposoby wykonania styków między płaszczyznami pionowymi a pozio-mymi;
■ sposoby wykończenia krawędzi (np.
w miejscach uskoków posadzki);
■ schemat ułożenia płytek ceramicz-nych;
■ wymagania w zakresie antypośliz-gowości płytek ceramicznych.
W przypadku wykonania posadzki chemoodpornej projekt powinien za-wierać opis technologii wykonania ta-kiej podłogi.
Do wykonania wykładzin oraz okładzin z płytek ceramicznych można przystą-pić dopiero po zakończeniu robót bu-dowlanych stanu surowego, robót tyn-karskich oraz robót instalacyjnych (wraz z próbami ciśnieniowymi instalacji).
Przed rozpoczęciem prac wykładzi-nowych, a później podczas odbioru trzeba sprawdzić protokoły odbiorów podkładu. W przypadku braku takich protokołów i wątpliwości dotyczących wiarygodności protokołów lub upływu znacznego czasu (powyżej 6 miesięcy) od momentu protokólarnego odbioru należy przeprowadzić weryfi kację sta-nu podkładu.
Podczas wykonania posadzki zwykłej (posadzki w budynkach mieszkalnych,
nienarażonych na intensywny ruch pieszy oraz wpływ czynników che-micznych) wytrzymałość podkładu cementowego powinna wynosić co najmniej: na ściskanie – 12 MPa, a na zginanie – 3 MPa.
W przypadku podkładów pod po-sadzki chemoodporne wytrzymałość podkładu cementowego powinna wy-nosić co najmniej 20 MPa na ściskanie i 4 MPa na zginanie.
Wstępnie można oszacować wy-trzymałość na ściskanie podkładu za pomocą młotka Schmidta. Precyzyj-ne badanie wytrzymałościowe pró-bek można przeprowadzić wg nor-my PN-B-04500:1985 [1] lub PN-EN 13813:2003 [2].
Podkład podłogowy na bazie cemen-tów musi być odpowiednio długo se-zonowany. Czas sezonowania każdego jednego centymetra grubości podkła-du cementowego wynosi ok. 7–10 dni (ale nie mniej niż 28 dni). Podobna zasada obliczania czasu sezonowania może być zastosowana do tynków cementowych. W przypadku podłoży betonowych czas dojrzewania wynosi od 3 do 6 miesięcy. W przypadku na-klejenia płytek na niesezonowany podkład może dojść do odspoje-nia lub spękań płytek ceramicznych wskutek zjawiska skurczu występują-cego w materiale podkładu. Klejenie płytek do niedojrzałego podkładu jest możliwe w przypadku zastosowania odpowiednich systemowych rozwią-zań technologicznych (np. zastosowa-nie odkształcalnych zapraw ze wzmac-niającą warstwą włókienniczą).
W przypadku podłóg ogrzewanych do klejenia płytek ceramicznych do podkładu można przystąpić po
„wygrzewaniu” podkładu. Proces
t e c h n o l o g i e
styczeń 12 [91]
polega na cyklicznym podnoszeniu i zmniejszeniu temperatury wbudo-wanego grzejnika. Jest to niezbędne w celu niedopuszczenia do nagłego odparowania pozostającej w podkła-dzie wody. Może to doprowadzić do spękań podkładu, odspojenia się od podkładu płytek, a w skrajnych przy-padkach do przeniesienia spękań z po-wierzchni podkładu na popo-wierzchnię płytek. W przypadku podłóg ogrzewa-nych do klejenia płytek należy stoso-wać kleje o podwyższonej odkształcal-ności (tak zwane kleje elastyczne).
Kolejnym elementem odbioru podkła-du podłogowego przed rozpoczęciem wykonania posadzki z płytek ceramicz-nych jest sprawdzenie spadków oraz równości. Przy tym należy pa-miętać, że posadzki chemoodporne powinny mieć spadki nie mniejsze niż 1,5%, a odległość najdalszego punktu wododziału do wpustu podłogowego nie powinna być większa niż 4 m. Nie-równości podkładu nie mogą być na-prawiane przez zwiększenie grubości kleju – wyrównanie podkładu należy wykonywać za pomocą specjalnych samopoziomujących zapraw.
Protokołem z odbioru robót zanikają-cych powinna być potwierdzona jakość wykonania warstw izolacyjnych, w tym warstwy chemoodpornej oraz izolacji wodnej (jeśli takie są przewidziane).
Osoba nadzorująca przebieg prac po-winna zwrócić uwagę na stan podkła-du bezpośrednio przed rozpoczęciem prac – podkład nie może być zakurzo-ny, popękazakurzo-ny, rozwarstwiający się, ze śladami korozji, zaolejenia.
W przypadku zastosowania klejów na bazie żywic reaktywnych należy spraw-dzić poziom zawilgocenia podkładu i porównać go z wymaganiami zawar-tymi w karcie technicznej wyrobu.
Podczas wykonywania posadzek z płytek ceramicznych oraz robót okładzinowych należy kontrolować warunki temperaturowe panujące w pomieszczeniu. Jeżeli karta tech-niczna kleju do płytek ceramicznych nie przewiduje inaczej, minimalna
dopuszczalna temperatura powie-trza w pomieszczeniu, w którym trwają roboty okładzinowe (przy za-stosowaniu klejów cementowych), wynosi +5oC. Maksymalne tempera-tury powinny być podane w kartach technicznych (np. w karcie tech-nicznej kleju). W pomieszczeniach, w których będą wykonywane prace, należy podtrzymywać temperatu-rę nie niższą niż +5oC w ciągu paru dni przed rozpoczęciem robót. Tem-peratura ta nie może być obniżona w okresie dojrzewania kleju. W przy-padku przechowywania materiałów do wykonania robót okładzinowych w magazynach nieogrzewanych wy-roby przed wbudowaniem powin-ny być kondycjonowane przez 24 h w warunkach temperaturowych po-zwalających na wbudowanie.
Przyjmując materiały do robót okładzi-nowych i wykładziokładzi-nowych na budowę oraz rozpoczynając odbiór posadzki, należy sprawdzić, czy poszczególne materiały są zgodne z założeniami projektu oraz posiadają dokumenty dopuszczające do stosowania w bu-downictwie. Dość często osoby nadzorujące zapominają o egze-kwowaniu deklaracji dotyczących właściwości antypoślizgowych płytek posadzkowych.
W trakcie robót należy sprawdzać wa-runki przechowywania klejów, prepara-tów gruntujących oraz stan techniczny płytek. Kleje przeterminowane lub prze-chowywane w niewłaściwych warun-kach mogą być zastosowane wyłącznie na podstawie badań laboratoryjnych oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii laboratorium badawczego. Uszkodzo-ne płytki ceramiczUszkodzo-ne nie mogą być za-stosowane do robót okładzinowych.
Przed rozpoczęciem klejenia płytek osoba nadzorująca powinna zwrócić uwagę, czy podkład został zagrun-towany (jeżeli przewiduje to karta techniczna kleju lub projekt). Preparat gruntujący i klej powinny być kompa-tybilne (najlepiej aby pochodziły od jednego producenta).
W trakcie wykonania robót wykładzi-nowych osoba nadzorująca powinna sprawdzić poprawność wykonania dylatacji. W miejscach przebiegu dy-latacji konstrukcyjnych obiektu, również w posadzce, powinna być wykonana szczelina dylatacyjna. W posadzce ze spadkiem szczelina dylatacyjna powinna być wykonana na linii wodorozdziału.
Szczególną uwagę należy zwrócić na dylatację między pomieszczeniami o różnych warunkach eksploatacji, np.
pomieszczeniem suchym a mokrym (rys. 1).
Rys. 1 | Przykładowe wykonanie płytek ceramicznych na granicy pomieszczeń suchego i mokrego [4]
t e c h n o l o g i e
W przypadku dylatacji w pomieszcze-niach mokrych należy sprawdzić, czy została zastosowana taśma uszczel-niająca. Niewprowadzenie takiej taś-my lub uszkodzenie jej ciągłości może doprowadzić do stałego zawilgocenia niższych warstw stropu, rozlania się wody na powierzchni folii na styropia-nie i skutkować zawilgocestyropia-niem ścian.
Przykładowe rozwiązanie dylatacji w posadzce z płytek ceramicznych w pomieszczeniu mokrym i suchym parteru budynku niepodpiwniczonego ilustruje rys. 2.
W przypadku niewyprowadzenia dy-latacji przez płytki ceramiczne można spodziewać się spękania płytek w trak-cie użytkowania posadzki (fot. 1).
Podczas wykonania prac wykładzino-wych oraz okładzinowykładzino-wych należy zwra-cać uwagę na zachowanie interwałów czasowych pomiędzy czasem skończe-nia klejeskończe-nia płytek a momentem roz-poczęcia spoinowania. O długościach
przerw technologicznych można się dowiedzieć z kart technicznych po-szczególnych wyrobów.
Zgłoszona do odbioru posadzka z pły-tek ceramicznych powinna być czysta.
Niedopuszczalne jest występowanie na stronie licowej płytek śladów za-prawy do spoinowania.
Według warunków technicznych [3]
przy odbiorze wykładzin i okładzin
ceramicznych sprawdzeniu podlegają:
wygląd płaszczyzn, pionowość/po-ziomość płaszczyzn, krawędzie prze-cięcia się płaszczyzn, narożniki, styki z ościeżnicami.
Powierzchnia posadzki powinna być równa i pozioma lub ze spadkiem podanym w projekcie. Dopuszczal-ne odchylenie powierzchni posadzki od płaszczyzny poziomej lub projek-towanej, mierzone 2-metrową łatą w dowolnych kierunkach i w dowol-nym miejscu, nie powinno być więk-sze niż 5 mm na całej długości łaty.
Spoiny między płytkami przez całą dłu-gość i szerokość pomieszczenia powin-ny tworzyć linie proste; dopuszczalne odchylenie spoin od linii prostej nie po-winno wynosić więcej niż 2 mm na metr i 3 mm na całej długości lub szerokości pomieszczenia. Przykład posadzki nie-spełniającej wymagania pod względem odchyleń spoin przedstawia fot. 2.
Grubość spoin między płytkami po-winna mieścić się w przedziale gru-bości wskazanym w karcie technicznej zaprawy do spoinowania. Grubości spoin powinny być jednakowe.
W przypadku naklejania płytek mo-zaikowych spoiny pomiędzy poszcze-gólnymi arkuszami powinny być takiej samej szerokości jak spoiny pomiędzy elementami mozaikowymi.
Posadzka musi być na całej swo-jej powierzchni ściśle połączona Rys. 2 | Przykładowe wykonanie dylatacji w pomieszczeniach mokrym i suchym [4]
Fot. 1 | Brak wykonania dylatacji spowodował spękanie płytek ceramicznych
t e c h n o l o g i e
styczeń 12 [91]
z podkładem. Sprawdzenie należy przeprowadzić przez opukiwanie posadzki. Głuche odgłosy świadczą o braku kleju pod płytkami. Szczegól-ną uwagę na wypełnienie przestrze-ni klejem między płytką ceramiczną a podkładem należy zwracać w przy-padku płytek wielkowymiarowych.
W przypadku występowania podkła-du pływającego cokoły powinny
być oddzielone od posadzki trwale elastyczną spoiną (elastyczna fuga, sy-likon etc.). Minimalna wysokość coko-łów w posadzkach chemoodpornych powinna wynosić 25 cm.
W przypadku braku dokumentów po-twierdzających antypoślizgowość pły-tek ceramicznych (wg PN-EN 13845) badanie można przeprowadzić in situ za pomocą wahadła angielskie-Fot. 2 | Posadzka z niedopuszczalnymi odchyleniami spoin od linii prostej
go (metoda badania została opisana w PN-EN 13036-4) po wcześniejszym uzgodnieniu pomiędzy uczestnikami procesu budowlanego oczekiwanych parametrów śliskości.
Jeżeli wymienione badania dadzą wynik dodatni, wykonane wykładzi-ny należy uznać za zgodne z wyma-ganiami.
dr inż. Ołeksij Kopyłow
Instytut Techniki Budowlanej
Literatura
1. PN-B-04500:1985 Zaprawy budowlane – Badania cech fi zycznych i wytrzymało-ściowych.
2. PN-EN 13813:2003 Podkłady podło-gowe oraz materiały do ich wykonania – Materiały – Właściwości i wymagania.
3. Warunki techniczne wykonania i od-bioru robót budowlano-montażowych, tom I Budownictwo ogólne, część 4, Arkady, Warszawa 1990.
4. Kreisel, Kleje, gipsy, tynki, Katalog produk-tów, Technologie budowlane.