Narzędzia stworzone na potrzeby projektu badawczego

4.4.1.1. Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych Poprzez Fantazje Seksualne (konstrukcja własna na podst. Wilson, 1978)

Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych Poprzez Fantazje Seksualne bada natężenie radzenia sobie ze stresem poprzez aktywność seksualną w postaci fantazji seksualnych. Został opracowany w oparciu o Kwestionariusz Sekretnych Fantazji Erotycznych autorstwa Glenna Wilsona (1978). Dla celów badania kwestionariusz przekształcono w narzędzie o charakterze projekcyjnym. Zmianie uległa część pozycji, ze względu na występowanie treści zagrażających dla osób badanych (np. „Uprawiam seks kazirodczy”) oraz brak reprezentatywności dla poszczególnych skal. Zmian dokonano w oparciu o oceny sędziów kompetentnych, w skład których wchodzili psycholodzy specjalizujący się w seksuologii.

Inwentarz na etapie pilotażu składał się z 20 pozycji testowych zawierających opis fantazji seksualnych skoncentrowanych wokół czterech zespołów tematycznych - kategorii fantazji: (1) zażyłość (Z) – aktywność seksualna z kochaną osobą, bądź taka, która odbywa się w fizycznej i psychicznej intymności (bliskości) (2) poszukiwanie wrażeń (PW) – aktywność seksualna ukierunkowana na poszukiwanie nowych doznań (3) seks bezosobowy (SB) – określa taki rodzaj aktywności seksualnej, w której realizowana jest ona bez fizycznego kontaktu z drugą osobą (4) sadomasochizm (SM) – aktywność seksualna obejmująca używanie przemocy, poniżanie. Każda skala zawierała 5 itemów. Zadaniem osoby badanej jest określenie prawdopodobieństwa wykorzystania poszczególnych fantazji w stresującej sytuacji, biorąc pod uwagę sześciostopniową skalę.

Przeprowadzono pilotaż na 66 skazanych mężczyznach, co pozwoliło na ocenę właściwości psychometrycznych kwestionariusza. Miara KMO (Kaiser-Meyer -Olkin measure of sampling adequacy) wyniosła 0,809, co wskazuje, iż na danych można przeprowadzić analizę czynnikową (Kim, Mueller, 1978). Przeprowadzono eksploracyjną analizę czynnikową metodą głównych składowych (PCA; principal component analysis) ze znormalizowaną rotacją Varimax. Na etapie teoretycznym zakładano istnienie czterech czynników (zażyłość, poszukiwanie wrażeń, seks bezosobowy, sadomasochizm) – założenie to uzyskało potwierdzenie - wyłoniono 4 składowe wyjaśniające łącznie 73,89% wariancji. Uwzględniając wielkość ładunków czynnikowych (większe niż 0,7) oraz wartość merytoryczną poszczególnych pozycji, wyeliminowano te, które okazały się nietrafne. Ostatecznie poszczególne skale zawierają następującą ilość pozycji – skala Z – 4, skala PW – 4, skala SB – 2, natomiast dla skali SM – 5. Zgodnie z zaleceniem Cronbacha (1951), współczynniki

zgodności wewnętrznej alfa Cronbacha zostały obliczone oddzielnie dla każdej skali i wyniosły, odpowiednio: dla skali Z – 0,848, dla skali PW – 0,861, dla skali SB – 0,924, zaś dla skali SM – 0,930.

Sposób kategoryzacji odpowiedzi i ich punktację przedstawiono w tabeli (Tabela 4.1.).

Tab.4.1. Pozycje, kategoryzacja i punktacja Kwestionariusza Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych Poprzez Fantazje Seksualne.

Item Treść pozycji kwestionariusza Kategoria Punktacja

1 Stosunek seksualny z ukochaną osobą

Zażyłość/ intymność

1-6

2 Namiętne pocałunki z drugą osobą 1-6

3 Kochanie się z partnerką/partnerem w romantycznych okolicznościach

1-6

4 Prowadzenie czułej gry wstępnej z partnerką/partnerem – przytulanie, głaskanie

1-6

5 Wymienianie się seksualnymi partnerami w czasie stosunku

Poszukiwanie wrażeń

1-6

6 Uczestniczenie w zbiorowym seksie 1-6

7 Stosunek seksualny z dwiema osobami naraz 1-6

8 Uprawianie seksu pod wpływem substancji psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków)

1-6

9 Oglądanie filmów pornograficznych

Seks bezosobowy

1-6

10 Oglądanie zdjęć erotycznych 1-6

11 Poddawanie się partnerce seksualnej/partnerowi seksualnemu, który zadaje ból podczas uprawiania seksu

Sadomasochizm

1-6

12 Dostawanie klapsów lub bycie biczowanym przez partnerkę seksualną/partnera seksualnego podczas uprawiania seksu

1-6

13 Bycie wiązanym podczas uprawiania seksu 1-6

14 Zadawanie bólu partnerowi seksualnemu/partnerce seksualnej podczas uprawiania seksu

1-6

15 Wiązanie partnerki seksualnej/partnera seksualnego podczas uprawiania seksu

1-6 Źródło: opracowanie własne.

4.4.1.2. Skala Radzenia Sobie Poprzez Seks (konstrukcja własna)

Narzędzie powstało w oparciu o metodę indukcji afektu autorstwa Veltena (1968) polegającą na przedstawieniu badanemu opisu sytuacji, która wygenerować ma określony afekt. Skala Radzenia Sobie Poprzez Seks ma charakter projekcyjny, została zbudowana w oparciu o założenie, że indywidualne przekonania, doświadczenia osoby ujawniają się m.in. w sytuacji reagowania na materiał bodźcowy przedstawiający sytuacje o nacechowaniu emocjonalnym. Narzędzie na etapie pilotażu obejmuje opisy dwunastu sytuacji, których wyobrażenie doprowadzić ma do wywołania przykrych i negatywnych emocji (lęku, smutku, wstydu, złości). Każda z wymienionych emocji została uwzględniona w trzech różnych opisach. W narzędziu opisane zostały również trzy sytuacje mające na celu wywołanie emocji przyjemnych. Emocje negatywne zostały wybrane na podstawie wyników badań dotyczących

emocji odczuwanych przez sprawców wykorzystań seksualnych dziecka przed dokonaniem czynu. Zadaniem osoby badanej jest określenie przy użyciu dziesięciostopniowej skali, na ile silne emocje odczuwa bohater przedstawionej historii oraz jakie jest prawdopodobieństwo wykorzystania przez niego strategii seksualnych¹⁷ do poradzenia sobie z tymi emocjami.

Przeprowadzono pilotaż na 66 skazanych mężczyznach, co pozwoliło na ocenę właściwości psychometrycznych kwestionariusza. W pierwszym kroku odrzucono te pozycje, które wywoływały odmienne (słabsze) natężenie emocji od pozostałych, tak, aby owo nasilenie utrzymywało się na podobnym poziomie przy każdym opisie. Następnie dokonano weryfikacji możliwości przeprowadzenia analizy czynnikowej - miara KMO (Kaiser-Meyer -Olkin measure of sampling adequacy) wyniosła 0,890. Przeprowadzono eksploracyjną analizę czynnikową metodą głównych składowych ze znormalizowaną rotacją Varimax. W wyniku analizy wyodrębniono jeden czynnik składający się z 8 składowych. Wariancja wyjaśniona przez ten czynnik wyniosła 77,25%. Współczynnik zgodności wewnętrznej alfa Cronbacha wyniósł 0,957.

Sposób kategoryzacji odpowiedzi i ich punktację przedstawiono w tabeli (Tabela 4.2.).

Tab.4.2. Pozycje i punktacja Skali Radzenia Sobie Poprzez Seks.

Item Treść pozycji kwestionariusza Punktacja

1 Mężczyznę od kilku tygodni mocno bolał brzuch. Poszedł z tym do lekarza. Lekarz zbadał brzuch i powiedział, że nie jest dobrze. To może być nawet rak, ale żeby się dowiedzieć, trzeba zrobić badania. Mężczyzna czeka teraz na badania i jest cały roztrzęsiony.

0-10

2 Miesiąc temu mężczyźnie zmarła mama, którą bardzo kochał. Mężczyzna nie odwiedził jej w szpitalu, bo robił inne rzeczy. Mężczyzna jest załamany. Bardzo chciałby, żeby mama nadal żyła.

0-10

3 Mężczyzna przed chwilą rozmawiał z szefem. Został zwolniony z pracy. W firmie nie było zamówień i pieniędzy na pensje. Co teraz z nim będzie? Co będzie dalej? Za co kupi jedzenie i jak zapłaci rachunki? Czy nie wyląduje teraz na ulicy?

0-10

4 Pół roku temu mężczyzna dowiedział się o śmierci swojego najbliższego przyjaciela. Zginął w wypadku samochodowym. Przez cały pogrzeb płakał. Do dziś chce mu się płakać, gdy myśli, że został kompletnie sam.

0-10

5 Mężczyzna poszedł z kumplem do baru na piwo. Nagle jakiś pijak wylał mu na głowę cały kufel piwa! Gdy mężczyzna wstał wkurzony, żeby zobaczyć o co chodzi, tamten gość zaśmiał mu się prosto w twarz i odszedł, jak gdyby nigdy nic. Mężczyzna stał cały mokry i czuł, że zaraz wybuchnie z wściekłości!

0-10

6 Mężczyzna na randce opowiadał kobiecie jakim jest super mechanikiem samochodowym. Powiedział, że wszystko w swoim aucie potrafi sam naprawić. Nigdy nie jeździ do serwisu. Po randce odwoził kobietę do domu. Pechowo przebiła się opona. Przez godzinę próbował zmienić koło i nawet nie potrafił podnieść auta na lewarku. Kobieta zaczęła się z niego śmiać. Mężczyzna zrobił się czerwony jak burak.

0-10

7 Mężczyzna w dzieciństwie przewrócił się na rowerze i bardzo mocno uderzył się w krocze. W szpitalu okazało się, że jedno jądro jest zmiażdżone i trzeba je usunąć. Przez

0-10

17 Definiowanych jako podejmowanie jednej, bądź wielu z następujących aktywności: oglądanie pornografii, fantazjowanie o seksie, masturbowanie się, wysyłanie sms-ów o charakterze seksualnym, stosunek genitalny, stosunek oralny, stosunek analny

całe życie nikt poza rodziną nie wiedział, że mężczyzna ma tylko jedno jądro. W wieku 18 lat stanął przed Komisją Wojskową i musiał rozebrać się do naga. Kiedy ściągnął majtki, zrobiło mu się bardzo głupio. Czuł, że robi się czerwony na twarzy, kiedy dwie lekarki i jeden lekarz z Komisji patrzyli ze zdziwieniem na jego krocze.

8 Mężczyzna długo szukał pracy i wreszcie znalazł coś ekstra. Powiedział o tym swojemu kumplowi. Gdy pojechał do przyszłego szefa, aby dowiedzieć się kiedy zaczyna pracę, bardzo się zdziwił, bo pracy już nie było. Okazało się, że kumpel sprzątnął mu ją sprzed nosa. Był naprawdę na gościa wściekły!

0-10

Źródło: opracowanie własne.

4.4.1.3. Ankieta Informacji z Akt Penitencjarnych (opracowanie własne na podst. ankiety

Filipa Szumskiego, 2013)

Narzędzie to służy do utrwalenia informacji o sprawcy pochodzących z akt penitencjarnych A i B dotyczących jego osoby, jego sytuacji w zakładzie karnym i jego czynu.

4.4.1.4. Wystandaryzowana Rozmowa Kliniczna (opracowanie własne)

W indywidualnej rozmowie badani są pytani o: rozwój seksualny w okresie dorastania (zachowania autoerotyczne i kontakty seksualne z dostępnymi w tym czasie osobami, edukacja seksualna), sposoby radzenia sobie ze stresem w okresie dorastania wraz z ich źródłem oraz doświadczenia związane z używkami. Całość rozmowy jest zapisywana i kodowana przez badającego w trakcie jej trwania na przygotowanych arkuszach.