NIEKTÓRE ZJAWISKA Z ZAK RESU SŁOWOTWÓRSTWA

R zeczo w n ik i

57. W a rto tu o d n o to w a ć n ie w ie lk ą g ru p ę rzeczo w n ik ó w u tw o rzo n y ch fo rm a n - ta m i p rzy ro stk o w y m i.

-acz. P ełzacz: aby ... (z ie m ia ) n ie zagrzebła w as w szystkich ia k o niegodnych p ełza czo w 35. U L je s t z c y tatem "W ąż stary , chytry pełzacz" z K n iaźn in a.

-a k. S y m o n iak : S ą to R zym scy tchórze, lichwiarze, S w ięto -k u p cy i przedaw cy (S y m o n ia k i) 125. J e s t u L z o d e sła n ie m d o Św ięto ku p ca .

-an. D o m in ik a n 6 6, 93, 103, 128, ex D o m in ik a n 67 (a le m ieszcza n in 91). U L ty lk o d o m in ik a n .

-a n ka . S tu d z ia n k a : zp o b liskiey S tu d zia n k i przyniósłszy K o cio łkiem W ody 26. L - d e m in u tiv u m , S D o r - fo rm a gw arow a. T o ze stu d zien ka z gw arow ą z m ia n ą e N w aN ; c z ą stk a -a n ka fu n k c jo n u je tu ja k o fo rm a n t (wpływ licznych rzeczow ników z -a n k a ).

-at. P r e z b ite ra t g o d n o ść p re z b ite ra (d u c h o w n e g o m ają ceg o p raw o o d p ra w ia ­ n ia m sz y )': p o k a z a łe m Ś w iadectw o K a p ła ń stw a czyli Prezbyteratu 162. B rak u L i w S D o r.

-ca. Ś w ię to k u p c a sp rz e d a ją cy g o d n o ści k o ś c ie ln e ’; zob. wyżej p o d -a k. Je st w S D o r. z k w a lifik a to re m h ist.

-ec. S łu ż a le c słu g u s, w ysługujący się ( p e i o r .) ’: będąc S łu ża lce m D espoty i całey tey n ikc ze m n e y bandy S łu ża lcó w 12; N ik c ze m n i S łu ża lce D espoty i p o d li S łu ża lce despoty 54. W sło w n ik u L je s t służalec i słu ża ły (p rz y m io tn ik te n je s t te ż w S D o r ja k o a rc h a iz m ), a w ięc tu fo rm a n te m je s t -ec, n ie alec.

-ek. P o s tę p e k 'p o s tę p y (w ja k ie jś d z ia ła ln o ś c i)': za... Z n a c zn y p o stę p e k w N a u k a c h 1. J e s t w L; w S D o r ja k o w yraz dawny.

-ik. P a ra s o lik , d em in .: w ziąw szy P a ra so lik 202. J e s t w L.

-ina i -yna. P taszy n a, d em in .: S ła b a Ptaszyna... broni Sw oiego G niazda 35; je s t u L. — G a d a n in a , nazw a czynności (p e io r.): Jednego wieczoru była gadanina z g azet p o w zię ta o zaręczynach X ię żn ic zk i hiszp a ń skie j 199; je s t w L. - Z ie le n in a ja k a ś ro ś lin a j a d a l n a ': d o s z tu k i m ię sa d a li m i Zieleniny, któ rej listk i p o d o b n e byli d o listk ó w cza rn u szki 211; je s t w L.

-isko . K o b ie c isk o , p e io r.: w tć m w ychodzi K o b iecisko p o n u rę 83; nayplugaw sze K o b iec isko p o d sło n c e m 8 6; je s t w L.

-ista . P rzy w ileista czło w iek u p rz y w ile jo w a n y ': Przywilejsci, którzy... pra co w a li ta je m n ie n a p o d e p ta n ie tych za sa d (c h o d z i o "zasady ro w n o ści lu d zk iej") 147; ta k ż e Przywileiści 148 i przyw ilejstów 149; b ra k w L i S D o r. - N a p o le o n is ta

'były ż o łn ie rz N a p o le o n a ': m o c n ą Ż a ło w a łe m tey szkapy, n a K tórey ten N a p o le o - nista siedział 60; w S D o r w z n a c z en iu 'z w o le n n ik N a p o le o n a '.

-janizm . C h ry stia n izm O brońców C hrystyanizm u 192 (c h o d z i o P o la k ó w ); b ra k w L, je s t w S D o r.

-nik. P o s ła n n ik 'p o s e ł, p o s ła n ie c ’ : P o sła n n ik a 107, n a p o s ła n n ik o w 109, ta k ż e W sp ó łp o sła n n iko w 107; je s t w L, w S D o r ja k o daw ny. - Z ło rz e c z n ik : P o ­ chlebcy, Z łorzecznicy i Z drayce (o m ie sz k a ń c a c h R zy m u ) 125; je s t w L ("człow iek zlorzeczliw y, złorzeczący, złom ow ca"), b ra k w S D o r.

-ość. A k u ra tn o ść : zw szelką akuratnością... p e łn ili tę św iętą p o w in n o ś ć 112; je s t w L i S D o r. - B liskość 'n ie d a le k a o d le g ło ś ć ’ : w b lisko ści N ieprzyiaciela 22; je s t w L i S D o r. — B rzydkość ' czyny n ie z g o d n e z z a sa d a m i e ty k i ’: A rę d o w a n ie czyli Z a ku p ie n ie K rzeseł w K ościele iest to brzydkość na m ieyscu Ś w iętem 98, C i trzey [k a p elan i] stanow ili trzy niedołęztw a, to iest ła k o m stw o , ro zp u stę i n ikczem stw o ; była to brzydkość na m ieyscu Ś w iętem n io są ca h a ń b ę D u ch o w ień stw u P o lsk ie m u . 103; 'lu d z ie p o stęp u jący n ie g o d z iw ie ’ : tym d w o m S tarcom , K tórzy w iednem tygodniu z tą zaciekłą nienaw iścią d o grobu Z stą p ili; były to dw ie brzydkości sp u sto szen ia przepow iedziane p rzez D a n iela P roroka 184; je s t w tych z n a c z e n ia c h w L i S D o r. - C ichość, fraz. w cich o ści ' p o ta je m n ie ': długo w yrabiane w c ic h o ­ ści, tyle razy zręcznie stłu m io n e m iędzy tu ła cza m i, za sa d y ro w n o ści lu d zkiej 147; w L cichość 'c i s z a ', w S D o r cichość p rz e s ta rz a łe i k siążk o w e, je s t fra z e m w ci­ chości. - G rz e c z n o ści 'g rz e c z n e , u p rz e jm e s ło w a ': tysiąc grzeczności... n a g a d a ł m i 2, na tę p o ch le b n e a razem dla m n ie za szczytne grzeczności m o w ie im 26; je s t w L i S D o r. - In te re so w n o ść (o k o g o ś) 'z a in te re s o w a n ie się ( k im ś ) ': P o d zię k o ­ w ałem tej D a m ie za iej interesow ność o m n ie 209; w L w z n a c z e n iu "pryw ata, chciw ość zysku, b ierność", p o d o b n ie w S D o r. - N ie p ra w n o ś ć 'n ie z g o d n o ś ć z praw em , n ie le g a ln o ś ć ’: [G rz eg o rz X V I] iest o b ra n śm ... niepraw nie; Ta n iep ra w ­ ność zacząw szy o d roku 325 do dn ia dzisieyszego iest za c h o w a n ą 121; b r a k w L, je s t w S D o r ja k o p rz e sta rz a łe . - P o sia d ło ść 'p o s ia d a n ie c z e g o ś ’: zn a szych sie­ dzib Oyczystych, które nadD ziadow ie n a si w p o sia d ło ść n a m zo sta w ili 19; w L w tym zn a c z en iu je s t p o sia d ło (gen. -a, n e u tru m ), w S D o r je s t to z n a c z e n ie ja k o daw ne. - P rz y k ła d n o ść 'g o d n y n a śla d o w a n ia sp o só b z a c h o w a n ia s i ę ’ : P ro ­ boszcz... pierw szy raz w życiu sw oim w idzi ta k b u d u ią cą p rzy k ła d n o ść K a p ła n a p rzy ołtarzu 162; je s t w L i S D o r. - S p o k o jn o ść 's p o k ó j ’: Sobieski... C ałey E u ro p ie za p ew n ił S p o ko y n o ść 18, R zą d czuw aiący n a d sp o k o jn o śc ią p u b lic zn ą 156, bez nadw erężenia S p o k o jn o śc i S u m n ie n ia 212; je s t w L i S D o r. — W ste c z n o ść ‘n ie g o - dziw ość, n ag an n y sp o só b z ach o w an ia się ’ : tę p o d ło -n ik c ze m n e m o n stru m [m ow a 0 C h ło p ick im ] byłą n ieczułem i niew zruszonem w sw em uporze. Jen era ł S z e m b e k widząc ta k ie w steczności... 11; in n e z n aczen ia w L i S D o r (zo b . w steczny w § 60 1 w stecznie w § 149).

46

-stw o. B ru ta lstw o : d o zn a iem y o d O fficerow P ruskich naydzikszego brutalstw a 75; je s t w L, w S D o r p rz e s ta rz a łe . - N ie d o łę stw o 'n a g a n n e w łaściw ości c h a ra k ­ t e r u ' (?): C i trzey [k a p e la n i] sta n o w ili trzy niedołęztw a, to iest łakom stw o, rozpustę i n ik c ze m stw o 103, w idząc te iego n ied o łęstw o m o ra ln e 119; w tym z n a ­ c ze n iu b r a k w L i S D o r. - N ik czem stw o 'n ik c z e m n o ś ć ': zob. wyżej p o d n ie d o ­ łęstw o, ta k ż e m ięd zy k tó re m i [listam i] było dw a sa m e m n ikczem stw em n apełnione 199; je s t w L, b ra k w S D o r. - W y k rę ta rstw o : Przyzw yczaił się d o k ła m s tw i wy- krętarstw a, więc m u wierzyć nie m o żn a 69; w L je s t w ykrętarstw o i wykrętarz, ta k że w S D o r (ja k o d aw n e).

58. R zeczo w n ik i z fo rm a n ta m i p rzed ro stk o w y m i:

N a d d ziad 'p rz o d e k , p ro to p la s ta r o d u ’ : n a d D zia d o w ie n a si 19, nadD ziadow 18, 21, 28; je s t w L, w S D o r ja k o daw ne.

N a d g ro b ek 81 z d d o p isa n y m u góry, o b o c z n ie nagrobka (g en .) 191 (w idocznie fo rm ę z nad- uw ażał p isa rz za le p sz ą ); w L nad- i n a -, w S D o r nad- ja k o daw ne.

R zeczo w n ik nagroda je s t tu n o to w a n y tylko z n a -, zob. § 65.

W zn a c z en iu 'p o s i ł e k ' w y stęp u ją w P am . rzeczo w n ik i p o s iłe k i za siłek. Z a p isy z fo rm ą p o siłe k : w tem wybiegaią Ż o łn ierze i P odofficerow ie z L a s k u o d ­ biegłszy sw ego p o s iłk u (gdyż p o d tę p o rę cala Dywizyia o b ia d o w a ła ) 23-24, p o ś Z li szu k a ć p o siłk u , gdyż cały dzień niejedliśm y 60, ostrzegam w as żebyście żadnego p o siłk u od obyw ateli tego m ia sta nieprzyim ow ali, gdyż te potraw y, które w am będą offiarow ane, są Z a tru te 135. Z a p isy z fo rm ą z a s iłe k : odbyliśm y m a rsz w ielki bez spoczynku i za siłku 49, przyiąłbym tę radę i za siłe k od siostry, ale n im a m appetytu 56, zasiłek, który brałem , n a ty c h m ia st o d ch o d ził z boleścią w Ż o łą d k u 57, p o ­ siliw szy się, gdyż cały dzień byłem bez za siłk u 87 itp . O b ie form y z tym z n a ­ cz e n ie m są w L, w S D o r tylko p o siłe k . R ze czo w n ik za siłe k m a w P am . tak że dzi­ sie jsz e z n acz en ie: rów nym za siłk ie m o d R zą d u fra n cu skie g o 100, zrzekaiąc się dobrow olnie za siłk u offiarow anego p rze z B ra tn io -G o ścin n ą fra n c jią 135, Rząd... o d m o w ił Z a siłk u p rzez n a ró d offiarow anego 155 itp . P o siłek to n ie to sam o co p o k a rm : p o k a rm wzięty dla p o s iłk u w te n m o m e n t o d ch o d ził znayw iększą boleścią 56.

Z o b . też p o d zia ł, p o m ie szk a n ie , p o d ziw ien ie i zadziw ienie o ra z pogw ałciciel i w ysłaniec w § 149.

J e s t w P am . k ilk a rzeczo w n ik ó w z p rz e d ro s tk ie m w spół-. W sp ó łb ra t: w spół­ braci 113. W spółbrata waszego 136; je s t w L i S D o r. W sp ó łk o le g a : W społ- ko lleg o m 96; b ra k w L, je s t w S D o r. W sp ó łp o sła n n ik : W sp ó łp o sła n n iko w 107; b ra k w L i S D o r. W sp ó łm ę c z e n n ik : W sp ó łm ęczen n iko w P olskich 174; b ra k w L i S D o r. W sp ó łro d a k : w sp ó łro d a kó w 15, 18; b ra k w L, w S D o r ja k o rzadkie. W sp ó łto w arzy sz: w społtow arzyszów broni 38, W społtow arzyszow 42, 51, 83 itd.; b ra k w L, je s t w S D o r. W sp ó łtu łacz: w sp o łtu ła czo m 92, 93, z W społtułaczow 95, w społtułaczy 100 itd.; b ra k w L, je s t w S D o r.

59. R zeczo w n ik i z ło żo n e:

D alekow idz: z L o rn e ta m i czyli L u n e ta m i czy D a le k o w id za m i czy P erspektyw am i nie wiem ia k tę m achyny p o lsk ie m term in em n a zw a ć 27. W L je s t p o d p e rsp e k ­ tywa, w S D o r w tym z n a c z en iu p rz e sta rz a łe .

D w ojznaczność: m ó w ią c iż K o ścio ł R zy m sk i iest Z a k ła d e m d w o yzn a czn o ści i łakom stw a, które iest zrzodłem w szystkiego Z łe g o 127; z n a c z e n ie n ie ja s n e . W L i S D o r tylko d w uznaczność, z lic z e b n ik ie m głów nym w p ierw szym cz ło n ie ; zob. dw ojznaczny przy p rz y m io tn ik a ch .

K arkodżw ig 't r a g a r z ': W yrobniki i K arkodzw ygi k u p ią c e się n a K rzyżow ych ulicach 227. B rak w L i S D o r; n eo lo g izm .

W o d o b rzeg : do B ordeaux czyli W odobrzegu 133. B rak w L i S D o r; w yraźny n eo lo g izm (p o r. franc, bord 'b r z e g ' i eaux 'w o d y ') .

R zeczo w n ik Wielkanoc je s t z ro ste m : p o W ielkiejnocy 168, p rze d W ielkonocą ( = w ielk ą n o cą) 172 (o d en a z a liza c ji -q w § 15).

P rz y m io tn ik i

60. P rz y m io tn ik i z fo rm a n ta m i p rzyrostkow ym i:

-alny. D iecczaln y (d ie c e z'a ln y l, zob. § 25): U rządzenia D yecezalne z R ytu a łu tey Dyecezyi 116, za tru d n ien ia D yecezalne 152, D uchow nych... D yecezalnych 160, do K siąg Dyecezalnych 162 itd . - P a tro n a ln y : Ś w ięto P a tro n a ln e 204; w L b ra k , w S D o r w zn ac zen iu "o p iekuńczy, zw iązany z o b o w ią z k a m i p a tr o n a lu b p a tr o n a ­ tu" bez d o k u m e n ta c ji. — P o d p re fe k tu a ln y : D o m P odp refektu ra ln y 139; w L i w S D o r brak .

-any. P ietru szczan y : do s ztu k i m ięsa d ali m i Z ieleniny, któ re j listki... drobniejsze byli od listków pietruszczanych 211; w L p io tru szcza n y, w S D o r b ra k .

-aty. O gonaty: ubrawszy się w S u ta n n y i P łaszcze F ilo zo w skie o g o n a te 120, Sko ro weszliśm y... znaleźliśm y p e łe n S a lo n rogato-ogonatych [księży n oszących "tro jro ż n e" k a p e lu sz e i p łaszcze z o g o n a m i] 118; w L ogo n a ty i ogoniasty, w S D o r tylko ogoniasty.

-'asty. D rab iasty : n a p o tyka m W oz D rabiasty 50; L m a d ra b in ia sty i drabny, w S D o r drabiasty i drabny ja k o daw ne, dziś gw arow e, o b o k drabiniasty. — Ż e rd z ia - sty: p o d p ło te m żerdziastem 52; w L i S D o r żerdziasty i żerdziow y.

-ły. N iezachw iały: chcecie dow ieść w a lec zn ć m czynem ... w aszego P atryotyzm u i niezachw iałey odw agi 21; w L tylko n iezachw iany, w S D o r n ieza c h w ia ln y i n ie ­ zachw iany. - Przybyły: ten p ie s ze wsi przybyły 222; L p o d przybyć, S D o r: "im ie ­ słów przeszły czynny od czas. przybyć". — P rzeszły: aby raczył n ie p a m ię ta ć w a ­ szych przeszłych uchybień 39, L, S D o r. — W yszły, zaszły: B ra cio m w aszym wyszłym do Szw ajcarji 136, W ypadki za szłe w Bergerac 147; L m a ta k ie h a sła , w S D o r

48

b ra k . W fo rm a c ja ch przybyły, przeszły, wyszły i za szły w yczuw a się zn aczen ie im iesłow ow e. Z o b . też scu d zo ziem cza ły w § 32 o ra z obrzydły i zgrzybiały w § 149.

-ny. B rygadny: n a p o ty k a m Pisarzy P ułkow ych, Brygadnych i k ilk u K adetów 7; w L brygadyerski "należący do brygady", w S D o r brygadierski i brygadowy. - D ro ż ­ ny, fraz. k a rta d ro ż n a 'k a r t a u p o w a ż n ia ją ca d o (b e z p ła tn e g o ) p r z e ja z d u ’: Kartę drożną czyli P a szp o rt z żo łd em 69 (p o d a n e tu zn a c z en ie frazem u je s t chyba n ie ­ w łaściw e), K artę D rożną m ia łe m w kieszen i 114-115, oddaiąc fu cille d e ro u te czyli K artę drożną 145; w L i S D o r b r a k z esta w ie n ia ka rta drożna. - N iep łatn y , p ła t­ ny: O d d n ia 25 L u te g o 1832 r. aż d o dnia 13 K w ietnia zakrystyan n iepłatny 103, P an więcej P łatny iesteś niżeli m y 155; z n a c z en ie ' (n ie )o p ła c a n y ‘ je s t w L i S D o r. - N iew czesny 'n ie fo rtu n n y , zachow ujący się n ie w ła śc iw ie ’ : Ci niew cześni Rycerze 31 (c h o d z i o ż o łn ierzy , k tó rzy u w ażają P u c h a lsk ie g o za d e z e rte ra ); je st w L i S D o r. — O b ra d n y , fraz. o b ra d n a sala: P olacy zebraw szy się do S a li obradnej 135; b ra k teg o frazem u w L, je s t w S D o r. - O p o rn y , siły o p o rn e : M łodziesz P o l­ ska... zbiegała się w za m ia rze ścigania N ieprzyiaciela nied a ią c m u czasu do Z eb ra n ia S ił opornych 10; je s t w L. — P o m arań c zn y : przybywszy do Wersalu S ta ­ n ą łe m w H o telu p rzy Ulicy P o m a ra ń c zn ej ta k zw anej 204; w L i S D o r tylko p o ­ m arańczow y. — P o trz e b n y 'p o tr z e b u ją c y ': niech zach o w a ią Szczodrobliw ość sw oią dla potrzebniejszych o d em n ie 225; je s t w L, w S D o r ja k o daw ne. - Pożyczny, fraz. pożycznym sp o so b e m : K o m m issa rze więc p o życzn em sp o so b em zw łasney K ie­ szen i i o d drugich w śpołbraci p o życza li za k ła d a ią c za tych, K tórzy p o d p isa li się na Liście. Ja na tę skła d kę... J a k o K o m m issa rz pożycznym sposobem [dałem ] fra n k ó w S to 133; L zna te n frazem , S D o r n ie m a h a sła pożyczny. - R ząd n y : K ażdy B iskup p o w in ie n być żo n a ty ... skrom ny, gościnny, uczony, w d o m u rządny, ła ska w y itd. 186; je s t w L, w S D o r "p rzestarz". - Starow ny: D obra M a tk a była Starow na i p ra co w ita 231 (sk re śl.); je s t w L, w S D o r "daw. dziś gw." — W steczn y 'n ie w ła śc i­ wy i n a g an n y , n ie g o d z iw y ': n ie zn a io m o ść p ra w a i w steczne obeyście się zniem y [żo łn ierzam i] zp o w o d o w a ły ich d o tego p rzestępstw a 45, d o w ydobyw ania onych zp o d grubey c iem n o ty i niegodziw ych czyli wstecznych z krzyw dą praw o d a w cy tło- m a czen 109, u d a liśm y się z proźbą, aby o d stą p ił o d swych w stecznych a razem szkodliw ych za m ia ró w [od ż ą d a n ia p o d p is a n ia d e k la ra c ji p o tę p ia ją c e j "bunty", a w ięc i p o w sta n ie listo p a d o w e ] 118, w stecznem sposobem w ykonyw aiąc waszę o b o ­ w ią zki 41, R a d a p o d ow czas sk ła d a ią ca się zniedołężnych ludzi w sposob wsteczny obranych 92 itp .; L i S D o r te g o zn a c z en ia n ie m ają; z n a c z en ie k o n k re tn e ( 's k i e ­ row any d o t y ł u ') je s t w e fra z e m ie w steczne k ro k i 'c o f a n ie się, u c ie c z k a ': kilku zp a d ło z K o n i n a Z iem ie, a reszta w nayw iększym niep o rzą d ku w steczne kro ki przed sie w zięła d o U cieczki 28, co w as zp o w o d o w a ło w p o przednich bitw ach p o d W aw rem i G rochow em do w stecznych K ro kó w 35 itp .; to k o n k re tn e z n aczen ie n o ­ tu ją o b a sło w n ik i.

-ow ski. A ntychrystow ski: Z bro d n iczej A n ty-C h rysto w skiej i Tyranskiej... w ładzy 194, Wyrzucenie A nty-C hrystow skiej czyli P a p ieskiej w ładzy 218; w L i S D o r b ra k .

-owy. D e p a rta m en to w y : w m ieście D ep a rta m en to w em ... M e tz 85; w L b ra k (n ie ma też rzecz, d ep a rta m en t), je s t w S D o r. — H o n o ra tk o w y 'u c z ę sz c z a ją c y d o p o ­ p u la rn ej k aw iarni w arszaw skiej zw anej "H o n o ra tk a " (o d im ie n ia w ła ścicie lk i H o ­ n o raty Z i m e r m a n o w e j ) p e i o r .: szerm ierzy h o n o ra tko w ych 31; b r a k w sło w n ik ach .

- Krzyżowy, fraz. krzyżow e ulice: W yrobniki i K arkodzw ygi K up ią ce się na Krzyżowych ulicach 227; w L je s t te n frazem , b ra k w S D o r. - M an ifesto w y : d a ł roskaz do wydalenia się z A w en io n u ... p ew n ey części P o la k o w (m a n ifesto w ych ta k nazw anych) z p o w o d u iż... m a n ifesto w a li się przeciw tey w yprawie [ch o d zi o sfo rm o w an ie leg io n u i w ysłanie go d o A fryki lu b P o rtu g a lii] 114; w L i S D o r b rak . — U niform ow y: w Sw oich właściwych ubiorach U niform ow ych 91; je s t w L, w S D o r ja k o "w ychodzące z użycia".

-ski. B urguński: O ttona H rabiego B urguńskiego 128; L B urgundzki. — F ilo z o f- ski: w... P łaszcze F ilozow skie ogonate 120; je s t w L, w S D o r ja k o daw ne. — R e- p u b lik an ck i: wymyśla p o m ięd zy n a m i sp isk i C a rlo -rep u b lika n ckie 150; L republi- k a n tsk i (s.v. repu b lika n in), S D o r re p u b lika ń ski i rze czo w n ik rep u b lika n t. — T u łac- ki: o p ow iadał z radością swe Życie tu ła c kie w A m eryce 151; je s t w L, w S D o r ja k o p rz e sta rz ałe .

-yczny. C holeryczny 'c z ło w iek chory na c h o le r ę ': w iększa część tego m ia sta dla rannych i Cholerycznych przeznaczoną zo sta ła 45, L a za re t C holerycznych 56; je st w tym z n a czen iu w S D o r z d o k u m e n ta c ją z k o ń c a X IX w., w L b r a k cholera i pochodnych.

Są w Pam . trzy dziw acznie u tw o rz o n e p rz y m io tn ik i: perygorcki i p e tro k o rc k i od nazwy m iasta Perigueux i burdygolski od B ordeaux. Z a p isy : A le x a n d e r B isk u p Petrokorcki 118, B isku p a Perygorckiego czyli de Perigueux 152 i Jan A rcyb isku p Burdygolski 168.

N azw isko C zartoryski z o sta ło raz z a p isa n e ja k o C zartoryiski 149; o b o c z n ie : do X ięcia Czartoryskiego 210. P isa rz w ied ział, że to n azw isk o p o w sta ło o d nazwy Czartoryja (jak o p rz y m io tn ik ).

61. P rzy m io tn ik i zło żo n e :

a) O d podstaw y w p o sta c i dw u przy m io tn ik ó w :

B rudno-złośliw y: aby... p o k a z a ć bru d n o -Z ło śliw ym fa łsze rzo m ich p o d ło ś ć 89. D u m n o -łak o m y : D u m n o -ła k o m i W łochy fa łszy w ie dow odzą, iż S ta rszeń stw o B isku p ó w R zym skich zasięga czasów A p o sto lsk ic h 124.

O k rąg ło -p łask i: na D esser przyniesioną fr u k ta i P la cek o k rą g ło -p ła sk i 220. P odło-nikczem ny: tę p o d ło n ik czem n e m o n stru m (o C h ło p ic k im ) 11. R o g a to -o g o n a ty zob. § 60 p o d -aty.

W szystkie te p rz y m io tn ik i są indyw idualnym i tw o ram i a u to r a P a m ię tn ik a . b) O d podstaw y w p o sta ci przysłów ka i p rz y m io tn ik a :

50

B ra tn io g o śc in n y : zrzeka ią c się dobrow olnie za siłk u offiarow anego p rzez B ratnio- G o ścin n ą fra n c jią 136.

Szczerożyczliw y: Tw ój szczero-życzliw y Sługa (w z a k o ń c z e n iu listu ) 168; w L je s t te n frazem .

c) W p o d sta w ie p rz y m io tn ik z rzeczo w n ik iem :

Z ło to o k u la rn y : p o d n jo s ł się z K resła Z ło to o kularny 207. N eologizm .

O w oczesny: przy... ow oczesnym Z a m ie sza n iu 164. W L je s t z o d e sła n ie m do ów czesny, w S D o r "p rz e sta rz . dziś książk."

T w a rd o u sty : m ó w i m i że [koń] iest tw ardo-usty 14; w L je s t, b ra k w S D or. d ) W p o d sta w ie dwa rzeczow niki:

K a rlo -re p u b lik a n c k i: sp isk i C a rlo-republikanckie 150 (ch o d zi o zw olenników K a ro la X p o z b a w io n e g o tr o n u w r. 1830; zob. w p o p rz e d n im p a ra g ra fie pod -s k i).

e ) P o d sta w ą rzeczo w n ik z czasow nikiem :

K rw io żern y : następ ca K rw io-żernego m aryusza 130, su kn ia z ogonem oznacza człow ieka... K rw io-żernego 203; w L krw aw ożerny, w S D o r krw iożerny p rz e sta rz a łe (za S W il).

L u d o lu b n y ' uw zg lęd n iający m iło ść w s to s u n k u d o lu d u ‘: pow ziąw szy Z a sa d y L u d o lu b n e czyli L u d o w ła d n e m a n ife sto w a li się przeciw tey wyprawie (chodzi o w y sian ie le g io n u p o lsk ie g o d o A fryki lu b P o rtu g a lii) 114; b ra k w L i S D or.

L u d o w la d n y 'm a ją c y na w zględzie w ład zę l u d u ’ : zob. wyżej p o d ludolubny o ra z Z a sa d y W asze L u d o w ła d n e 114; L "w ładzę n ad lu d źm i m ający", S D o r "taki, w k tó ry m w ła d a (m a w ład zę) lud" i "w ładający lu d e m , m ający w ład zę nad ludem ".

f) W p o d sta w ie lic z e b n ik (głów ny, zbiorow y i n ie o k re ślo n y ) o ra z rzeczow nik, p rz y m io tn ik lu b czaso w n ik ; in te rfik se m je s t a przy licz e b n ik a ch zbiorow ych b r a k in te rfik su :

D z ie sięc iu m iesię czn y : za dziesięciu-m iesięczną krw aw ą W alkę 85. T y lu le tn i: za ich tylu letnie nadużycia 57.

W ielu liczn y : te w ieluliczne okrucięstw a 107 (sk re śl.); L ma w ieloliczny z d w iem a gw iazdkam i (p o e ty z m ).

D w ojznaczny: używ aiąc dw oyznacznych wyrazów 70; L dw uznaczny.

T ro jro ż n y : troyrożne K apelusze 120; L "trzyrożny np. k apelusz" s. v. troić, S D o r m a trójrogaty ja k o daw n e o ra z trójrogi.

Przysłów ki

62. W a rto zw rócić uw agę n a n a s tę p u ją c e fo rm acje:

E ty k ie ta ln ie : w ychodzą z S a lo n u E tykieta ln ie 219; je s t w S D o r, b r a k w L. N ieg ram aty k a ln ie: B ydz m o że że n iezro zu m ia ła w szystkiego zpo w o d u , że nie gram atykalnie p o fra n c u sk u m o w ie 203; w L b ra k , w S D o r ty lk o niegram atycznie.

N ie p a m ię tn ie : a dzis... T a k n iep a m iętn ie n a J m ię P o la ka ... z p o la chw ały... uciekacie 30; w L tylko n iep a m ięć, w S D o r n iep a m iętn ie p rz e p is a n e ze S W il b ez d o k u m e n ta c ji.

Je d n o z g o d n ie (przysłów ek zło żo n y ): Ż o łn ierze iedno-zgodnie p o w ta rza ią 43, iedno-zgodnie w ołaią 50, L ud... iedno-zgodnie za w o ła ł 67 itp .; L b ra k , S D o r "przestarz."

R zęsisto : Artyllerya... ognia rzęsisto d a w a ła 85; L rzęsisto (i rzęsisty w zn aczen iu "gęsty w k u p ie , gęsto n astę p u ją c y je d e n p o d ru g im , cz ęsto tliw y , o b fity, m nogi, liczny"), S D o r "przestarz."

Z o b . też nieodstępnie, nierów nie, odpornie i w stecznie w § 149.

W a rto też o d n o to w a ć przysłów ek n ajw pierw : nayw pierw przed sta w ię X iç d za K apellana do Krzyża 2, nayw pierw p yta się, czy iest i gdzie się zn a yd u ie X K a p e lla n 32, naywpierw pyta ią się czy ia d łem Ś n ia d a n ie 81 itp .; w L b ra k , w S D o r tylko najpierw (i daw ne najpierw ej).

C zaso w n ik i

63. F o rm a n ty p rzy ro stk o w e -i- i -ow a- o ra z p rz e d ro s tk o w e z- i wy- w id ać w n a stę p u ją c y c h czasow nikach:

F ra n c u z ić ’u p o d a b n ia ć coś do czegoś fra n c u s k ie g o ’ : m y fr a n c u zie m y łacinę i słow a ła ciń skie p o fra n cu zku w ym aw iam y 160; w L fra n c u zie ć i z- w znacz. "F ran cu zem zostaw ać, F ra n c u z a zarywać", w S D o r fra n c u zić "w pajać w k o g o zwyczaje fra n c u sk ie , k u lt francuszczyzny".

Z d a rc m n ić 'u c z y n ić darem n y m , z m a rn o w a ć ’ : P o w in szo w a łem dobrej M atce, że dzieci m a dobre, że iej staranie, któ re łoży, n ie iest zd a re m n io n e 230; w L i S D o r udarem nić w n ie c o innych zn aczen iac h .

Z w sp ó ln ić 's p o ić , złą c z y ć': spoycie tę dwa S y m b o la w iedną [ = w je d n o ], a z wspolniw szy tę S y m b o lu m w olności i braterstw a... 47; w L i S D o r b r a k p o d z- i w-.

Z o b . też p onurzyć się i wyjarzm ić w § 149.

D atk o w ać (im iesłó w d a tku ją cy w fu n k cji rz e czo w n ik a): nie w stydzi się n a k ła ­ dać daniny na X iq żę ta p a n u ią c e i robić ich sw e m i K o n try b u e n ta m i (n a m a rg in e ­ sie:) tributaires d a tk u ią c e m i 125; w L b ra k , w S D o r je s t d a tk u ją c y ja k o daw ne.

52

K o n sy sto w ać 'p rzeb y w ać, sta c jo n o w a ć , o b o z o w a ć ’ : P u łk K onsystuiący w tym m ieście 91, K a p e lla n o m P o lskim K tórzy w tern m ieście K onsystuią 94; w L brak , w S D o r daw ne.

W yafiszow ać 'w y staw ić n a p o k a z ’: ieden M a jo r z Szyltem na piersiach wyaffi- szow aney Z a słu g i któ rą p o ło ż y ł będąc S łu ża lc em D espoty 12; w L i S D o r brak.

64. J e s t w P am . tro c h ę czasow ników z innym i niż dziś p rz e d ro stk a m i: O zw ać się: p o ta k im ozw aniu się 198; L p o d ożuw ca m a w n aw iasie "ozwać się, ob. O dezw ać się", a p o d odezw a je s t odezw ać się i odzyw ać się o ra z a rc h a ic z n e (z gw iazd k am i) ozw ać się i ożyw ać się\ w S D o r p o d ozw ać się "p rzestarz. dziś książk."

P o m in ą ć 'o m in ą ć , m in ą ć ': P o m in o w szy F ulde 84; L b ra k w tym zn aczen iu , S D o r - daw ne.

P o m in ą ć się z czymś 'z m in ą ć się, m in ą ć się z cz y m ś’: p o m in o w szy się zpraw dą 171; L i S D o r b ra k .

S p in a ć się 'w s p in a ć s i ę ’: ia k tylko w siadłem ten [koń] z a c zą ł się spinać 57; L w spiąć się i w spinać się, a p o d spiąć p rzykład: "G dy k o n ia sp ią ł o stro g a m i, k o ń się w spiął"; S D o r "przestarz."

W ezw yczaić się: p o fra n c u zk u m ó w ić będziem y dla tego, żebyś się wezwyczaił d o płyn n eg o m ó w ien ia 152; L w ezwyczaić i wzwyczaić do czegoś, w S D o r wezwyczaić ja k o daw ne, a wzwyczaić p rz e sta rz a łe .

Z a d u m ie ć się: w idziałem tę K obietę Z a d u m io n ą 178; w L je s t za d u m ieć się i im iesłow y za d u m ia n y i za d u m ia ły, w S D o r za d u m ieć się i za d u m ia ły ja k o daw ne.

Z ak w ito w ać: Z a k w ito w a w szy że im nic niew inienem 198; w L je s t w znacz, "kw itując załatw ić", w S D o r - daw ne.

Z a się g ać: S ta rszeń stw o B isk u p ó w R zym skich zasięga C zasów A p o sto lsk ic h 124; L s. v. za sią d z, S D o r - daw ne.

Z b o g a c ić (się): chcąc się p rę d k o zbogacić 197, d o p ręd kieg o zbogacenia się 212, drudzy Cię zbogacą 233; w L je s t p o d z-, w S D o r ja k o "w ychodzące z użycia".

Z o b . te ż ob ow iązać i s targnąć w § 149.

S ą tu te ż s ta re form y w niść i wyniść: w niść d o Ogrodu 191 i niewynidziecie z Tey Św ią tyn i 109; w L je s t wnijść i *wyniść (a rc h a iz m ) z o d e sła n ie m d o wyjść, w S D o r "wnić p. w nijść" o ra z "wyniść p. wynijść" ja k o daw n e. A le wyiść 91, wjiść

198 itp .

65. M o ż n a przy p u szczać, że ks. P u c h a lsk i używ ał o b o c z n ie nadgrodzić i n a ­ grodzić, b o m a zapisy: w ynadgrodzenia 3 i szk o d ę niew ynadgrodzoną 44 o b o k wynagrodzenia 99, w ynagrodzenie 99, 113 bis. R z e czo w n ik nagroda s ta le b ez d: nagrodę 13 m arg ., 189, 230, żadney nagrody 92. L nadgroda i nadgrodzić z o d e ­ sła n ie m d o n a -, S D o r m a form y z nad- ja k o daw ne.

M iał też chyba s p n e d (a w )a ć o b o k p r z e d (a w )a ć : O dpusty p n e d a w a ł K u p co m 194, Tytuły na przedaż 194, przedaw cy 125, a le na sprzedasz 167, n a Sprzedaż 194. L m a sprzedać i przedać, w S D o r przedać i przedaż daw ne.