3. Diagnoza problemów społecznych w Gminie Kędzierzyn-Koźle z prognozą zmian
3.4. Niepełnosprawność, długotrwałe i ciężkie choroby
Niepełnosprawność oraz długotrwałe i ciężkie choroby stanowią znaczące problemy społeczne oddziałujące długookresowo na życie jednostek i rodzin. Związane to jest z utrudnionym często funkcjonowaniem społecznym i zawodowym osób niepełnosprawnych i chorych, koniecznością wsparcia ze strony rodziny, często w postaci całodobowej opieki czy ponoszenia wysokich wydatków na zakup leków czy środków medycznych.
Zgodnie z ustawą z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych niepełnosprawnymi są osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności ogranicza zdolności do wykonywania pracy
zawodowej19. Uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności pozwala osobom niepełnosprawnym na korzystanie ze specjalnie dla nich przygotowanego wsparcia oferowanego głównie przez instytucje powiatowe. Długotrwała lub ciężka choroba nie ma swojej definicji ustawowej, identyfikacja tego typu chorób należy do lekarzy.
Trudność identyfikacji liczby osób niepełnosprawnych oraz długotrwale lub ciężko chorych, w tym osób potrzebujących wsparcia, wiąże się z tym, iż nie muszą one korzystać z pomocy społecznej, a co za tym idzie figurować w rejestrach instytucji pomocowych. Wielość systemów orzekania o niepełnosprawności powoduje, że nie ma jednego rejestru osób niepełnosprawnych.
Statystyczne dane dotyczące liczby osób niepełnosprawnych są zbierane w ramach spisów powszechnych i prezentowane dla poziomu powiatów. Narodowy Spis Powszechny z 2011 roku na terenie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego odnotował 11 744 osób zadeklarowanych jako niepełnosprawne, w tym 7 440 z prawnie orzeczoną niepełnosprawnością, a więc posiadających stosowne orzeczenie. Osoby z orzeczoną niepełnosprawnością stanowiły 7,5% ludności powiatu. Wśród tych osób:
290 było w wieku 0-15 lat i miało w związku z tym orzeczenie o niepełnosprawności bez określonego stopnia niepełnosprawności;
2 229 miało znaczny stopień niepełnosprawności;
2 658 miało umiarkowany stopień niepełnosprawności;
1 936 miało lekki stopień niepełnosprawności;
zaś 327 osób miało stopień nieustalony20.
Jeśli przyjąć współczynnik 7,5% osób niepełnosprawnych to w mieście Kędzierzyn-Koźle żyje około 3 tys. osób niepełnosprawnych. Z pomocy MOPS ze względu na niepełnosprawności w 2019 roku korzystały 502 rodziny, a liczba rodzin objęta pomocą z tego tytułu systematycznie maleje (ryc. 31). Znamienne jest jednak to, że udział rodzin wspieranych w związku z niepełnosprawnością w ogólnej liczbie rodzin objętych pomocą rośnie (ryc. 32.). Pomimo spadku liczby rodzin korzystających z pomocy niepełnosprawność jawi się jako jedna z niezwykle ważnych przyczyn korzystania z pomocy społecznej, a co za tym idzie znaczący problem społeczny.
19 Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, Dz.U. z 2020 r., poz. 426, tekst jednolity ze zm.
20 Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, https://bdl.stat.gov.pl/.
Ryc. 31. Liczba rodzin objętych pomocą społeczną z powodu niepełnosprawności
Źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Kędzierzynie-Koźlu.
Ryc. 32. Udział rodzin objętych pomocą społeczną z powodu niepełnosprawności w ogólnej liczbie rodzin objętych wsparciem
Źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Kędzierzynie-Koźlu.
68,8% rodzin uzyskujących pomoc w związku z niepełnosprawnością to gospodarstwa jednoosobowe, bardzo rzadko z pomocy z tego tytułu korzystają rodziny składające się z czterech lub więcej osób (ryc. 33.). Sytuacja samotnych osób niepełnosprawnych jest szczególnie ciężka, bowiem potrzebują one bardzo często pomocy w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych.
Ryc. 33. Rodziny objęte wsparciem z powodu niepełnosprawności wg typów
Źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Kędzierzynie-Koźlu.
Z pomocy MOPS w związku z długotrwałymi lub ciężkimi chorobami korzystało 371 rodzin i od 2017 roku obserwujemy duży spadek liczby rodzin uzyskujących wsparcie z tego powodu (ryc. 34.). Również udział rodzin wspieranych w związku z długotrwałymi i ciężkimi chorobami w ogólnej liczbie rodzin objętych pomocą w ostatnim roku znacząco zmalał (ryc.
35.).
Ryc. 34. Liczba rodzin objętych pomocą społeczną z powodu długotrwałych lub ciężkich chorób
Źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Kędzierzynie-Koźlu
Ryc. 35. Udział rodzin objętych pomocą społeczną z powodu długotrwałych lub ciężkich chorób w ogólnej liczbie rodzin objętych wsparciem
Źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Kędzierzynie-Koźlu.
Podobnie jak w przypadku niepełnosprawności, główną kategorię rodzin uzyskujących pomoc w związku z długotrwałymi i ciężkimi chorobami stanowią gospodarstwa jednoosobowe, sporadycznie z pomocy z tego tytułu korzystają rodziny składające się z czterech lub więcej osób (ryc. 36.). Sytuacja samotnych osób długotrwale lub ciężko chorych jest szczególnie ciężka, bowiem potrzebują one bardzo często pomocy w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych.
Ryc. 36. Rodziny objęte wsparciem z powodu długotrwałych lub ciężkich chorób wg typów
Źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Kędzierzynie-Koźlu.
Podkreślić należy, że niepełnosprawność oraz długotrwałe i ciężkie choroby stanowią istotny problem społeczny. Ze względu na proces starzenia się społeczeństwa i rozwój medycyny, umożliwiającej leczenie wielu chorób i wydłużanie czasu trwania życia, ale niepozwalającej na wyleczenie w pełni wszystkich chorób oraz likwidację niepełnosprawności prognozować należy dalszy wzrost liczby osób niepełnosprawnych oraz długotrwale lub ciężko chorych. Zmiany demograficzne będą powodowały również zwiększanie się liczby osób chorych i niepełnosprawnych pozbawionych opieki i wsparcia ze strony najbliższych. Instytucje pomocowe muszą nastawić się na wsparcie tej kategorii potrzebujących.