T.
W sprawie powyższej przesiał prezes Sądu apelacyjnego we Lwowie wszystkim Sądom lwowskiego okręgu apelacyjnego, oraz udzielił do w glądu notarjuszom tego okręgu następujący o k ó ln ik :
„ D o P a n ó w P r z e ł o ż o n y c h S ą d ó w l w o w s k i e g o o k r ę g u a p e l a c y j n e g o .
W o b e c u c h y le n i a r o z p o r z ą d z e n i e m P r e z y d e n t a P z . P . . z d n i a 1 9 l i s t o p a d a 19 2 7 r., Dz. ust. N r 106, poz. 907, r o z p o r z ą d z e n i a c e s a r s k i e g o z d n ia 9 s i e r p n i a 1 9 1 5 r. o p o z b y w a n i u g r u n t ó w r o l n y c h i le ś n y c h , w y j a ś n i a m , że p r z e z to b y n a j m n i e j n ie w p r o w a d z o n o w o l n e g o o b r o t u g r u n t a m i w lo ś c ia ń s k ie m i, g d y ż w e d le w y r a ź n e g o , b e z w z g l ę d n e g o p r z e p is u art. 46, L . 2 u s t a w y z 28 g r u d n i a 19 2 5 o w y k o n a n i u r e f o r m y r o ln e j D z. u s t . N r 1 26, poz. .1, „ w s z e l k a p a r c e l a c j a w i n n a o d b y w a ć się z g o d n ie z p r z e p i s a m i tej u s t a w y ,
n i e z a l e ż n i e o d t e g o , p r z e z k o g o b ę d z i e w y k o n a n a " (art. 46, L . 2 u s t a w y z 28 g r u d n i a 19 2 5 r.), a nie- t y l k o p a r c e l a c j a w i ę k s z e j w ła s n o śc i. W r o z u m i e n i u i u ję c iu u s t a w y g r u d n i o w e j , d a w n e , ś cisłe p o ję c ie „ p a r c e l a c j i " j a k o s z e r e g u a k t ó w p o d z i a łu w i ę k s z e j p o s ia d ło ś c i, r o z s z e r z o n o n a k a ż d y, j e d n o r a z o w y n a w e t p o d z i a ł j a k i e g o k o l w i e k g r u n t u , k t ó r y j a k o „ p a r c e l a c j a " z art. 46 w y m a g a w k a ż d y m w y p a d k u z e z w o l e n i a w ł a d z z i e m s k i c h , u d z i e l a n e g o p r z y u w z g l ę d n i e n i u celu r e f o r m y r o ln e j, w y r a ż o n e j w art. 1 u s t a w y g r u d n i o w e j . D l a t e g o też p r z e p i s art. 1 1 , L. 3 u s t a w y g r u d n i o w e j o o b lic z a n iu r o c z n e g o k o n t y n g e n t u p a r c e l a c y j n e g o , nie c z y n i ż a d n e j r ó ż n i c y m i ę d z y g r u n t a m i w p is a n e n ii do k s i ą g t a b u la r n y c h , a w pi- s a n e m i do k s i ą g m a le j w ła s n o ś c i (w iejskich ). Z t e g o też p o
w o d u , n ie m a ju ż w u s t a w i e g r u d n i o w e j ż a d n y c h z a s t r z e ż e ń w y j ą t k o w y c h co do p a r c e l a c j i g r u n t ó w w ło ś c ia ń s k ic h , j a k i e
zn a ło r o z p o r z ą d z e n i e R a d y M in is tr ó w z 1 w r z e ś n i a 1 9 1 9 r., w e d le k t ó r e g o u m o w y o p r z e n i e s i e n i e w ła s n o ś c i g r u n t ó w w ło ś c ia ń s k i c h ( r u s t y k a l n y c h ) nie w y m a g a ł y d o s w e j w a ż n o ś c i z e z w o l e n i a w ł a d z y p a ń s t w o w e j . C o do tych g r u n t ó w , z a c h o d z iła z a te m k o n ie c z n o ś ć u t r z y m a n i a w m o c y r o z p o r z ą d z e n ia c e s a r s k i e g o z d n ia 9 s i e r p n i a 1 9 1 5 r., co też s t w i e r d z a ł y w y r a ź n i e u s t a w y z p r z e d 28 g r u d n i a 19 2 5 r., w s z c z e g ó ln o ś c i u s t a w a z d n i a 6 lip c a 19 20, Dz. u. poz. 4 61 o o r g a n i z a c j i u r z ę d ó w z ie m s k ic h (art. 33) i u s t a w a z d n i a 1 1 s i e r p n i a 19 2 3 , Dz. u. poz. 706 o z a k r e s i e d z i a ł a n i a M i n i s t r a R e f o r m R o l n y c h (art. 33) w r a z z r o z p o r z ą d z e n i e m w y - k o n a w c z e m z d n ia 1 2 m a r c a 1924, Dz. u. poz. 2 8 1, art. 5 1 . Z c h w i l ą w e j ś c i a w ż y c ie u s t a w y g r u d n i o w e j , s t a n p o w y ż s z y , j a k ju ż w y ż e j w y j a ś n i ł e m , u l e g ł zm ia n ie . R o z p o r z ą d z e n i e c e s a r s k i e z 1 9 1 5 r. s t a ł o s i ę b e z p r z e d m i o t o w e i z b ę d n e i j a k o t a k i e t e ż z o s t a ł o u c h y l o n e r o z p o r z ą d z e n i e m P r e z y d e n t a R z. P. z d n i a 1 9 l i s t o p a d a 19 2 7 r., s t r a c i w s z y f a k t y c z n i e j u ż p r z e d t e m s w o j ą m o c. T e m s a m e m b e z p r z e d m i o t o w y m s ta ł się t a k ż e o k ó ln ik m ój z d n ia 3 l i s t o p a d a 19 2 0 r., P r e z . 34 005/19 R/20, k t ó r y , b y ł j e d y n i e r o z w in ię c ie m z a s a d , w y r a ż o n y c h w u c h y lo n e m r o z p o r z ą d z e n i u c e s a r s k i e m . Z a d a n iem s ą d ó w p r z y o c a le n iu w a ż n o ś c i w s z e l k i c h u m ó w p a r c e 1 a c y j n y c li g r u n t ó w w ł o ś c i a ń s k i c h b ę d z i e o b e c n ie ś c isłe p r z e s t r z e g a n i e p r z e p i s u a r t . 46, L . 2 u s t a w y g r u d n i o w e j , k t ó r y t a k ż e do g r u n t ó w w ło ś c i a ń s k ic h m a i m u s i m ieć n ie w ą t p liw e , p e łn e z a s t o s o w a n i e .
Czerwiński m. p.“
II.
Oceniając w całej pełni wagę kwestji, poruszonej w po
wyższym okólniku, której poświęcony był artykuł D ra Leona Oberlandera w Nrze 3 ^Przeglądu Not.« z ub. roku, dajem y miejsce uwagom notarjusza Tadeusza Nawrockiego w pow yż
szej sprawie. Uwagi te są — obok kryty ki okólnika — repliką na art. Dra L. Oberlandera w Nrze 3 »Przeglądu Not.« z ub. roku.
O k ó ln ik ten, z a w i e r a j ą c y p o le c e n ie do S ą d ó w , a b y , p r z y o c e n ia n iu w a ż n o ś c i w s z e l k i c h u m ó w p a r c e l a c y j n y c h w ło ś c ia ń s k ic h , ś c iśle p r z e s t r z e g a ł y p r z e p i s u art. 46, 1. 2
u s t a w y z d n ia 28 g r u d n i a 19 2 5 N r 1, poz. 1/26 I). U. R . I\, d o t y c z y c a ł e g o n ie m a l z a k r e s u u r z ę d o w a n i a n o t a r j u s z y .
O k ó ln ik ten p o l e g a n a i n t e r p r e t a c j i u s t a w y , s p r z e c z n e j z w y r a ż o n y m z a m i a r e m u s t a w o d a w c y , a z a te m n a in t e r p r e t a c j i z u p e łn ie b łę d n e j.
D l a o r j e n t a c j i p r z y t a c z a m tu p r z e d e w s z y s t k i e m d o s ł o w n y t e k s t § 6 u s t a w y c y w il n e j.
„ U s t a w i e n ie m o ż n a w z a s t o s o w a n i u n a d a w a ć in n e g o r o z u m ie n ia , niż to, j a k i e w y p ł y w a z w ła ś c i w e g o z n a c z e n i a w y r a z ó w w z w i ą z k u z s o b ą i z w i d o c z n e g o z a m i a r u u s t a w o d a w c y " .
A b y z a c h o w a ć j a k n a j w i ę k s z ą z w ię z ło ś ć n i n i e j s z e g o p is m a , o g r a n i c z ę się w niem j e d y n i e do art. 46 p. 2, art. 1 1 p. 3 u s t a w y g r u d n i o w e j o r a z do d e f in ic ji „ p a r c e l a c j i "
w r o z u m ie n iu tej u s t a w y p o w o ł a n y c h w o k ó ln ik u .
Z a c z y n a m od k w e s t ji , c z e m j e s t p a r c e l a c j a w r o z u m ie n iu u s t a w y g r u d n i o w e j .
P o m y ś l i § 6 u. c. n a l e ż y w r o z u m ie n iu , c z y li i n t e r p r e t a c j i t e g o s ł o w a u w z g l ę d n i ć w i d o c z n y z a m i a r u s t a w o d a w c y .
S t o s u n k o w o b a r d z o r z a d k o t r a f i a j ą się u s t a w y , k t ó r e b y z t a k ą d o b it n ą ś c is ło ś c ią w y r a ż a ł y z a m i a r u s t a w o d a w c y , t o j e s t c e l , j a k i u s t a w o d a w c a chce o s i ą g n ą ć (art. 1, p. 1 i 2) i ś r o d k i , k t ó r e m i ten cel m a b y ć o s i ą g n ię t y .
Ś r o d k i do t e g o celu w i o d ą c e s ą w y c z e r p u j ą c o p o d a n e w art. 2, p. 1 u s t a w y :
„ N a c e l e , w s k a z a n e w art. 1 , b ę d ą o b o w i ą z k o w o p a r c e l o w a n e g r u n t y z p o n i ż e j w y m i e n i o n y c h n i e r u c h o m o ś c i . . . "
n a s t ę p u j e w c a ł y m d z ia le I. u s t a w y w y c z e r p u j ą c e w y s z c z e g ó l n i e n i e n ie r u c h o m o ś c i, k t ó r e m a j ą b y ć o b o w i ą z k o w o p a r c e l o w a n e d l a o s i ą g n i ę c i a celó w , w s k a z a n y c h w art. 1 u s t a w y .
W art. 4 lit. a) i b) u s t a w a o z n a c z a d o k ła d n i e m in im u m , p o n iż e j k t ó r e g o o d n o ś n e g r u n t a n ie s t a n o w i ą z a p a s u z i e m i i r o z p o r z ą d z a n i e n ie m i n ie s t a n o w i p a r c e l a c j i
n a cele w s k a z a n e w u s t a w ie , a za te m p a r c e l a c j i w r o z u m ie n iu u s t a w y g r u d n i o w e j .
O d s t ę p s t w a od t e g o m in im u m w d ó ł (art. 3) m a j ą c h a r a k t e r , k t ó r y b y m o ż n a n a z w a ć k a r n y m , z a ś w g ó r ę — m a j ą c h a r a k t e r g o s p o d a r c z y i s p o łe c z n y .
Z a t e m w art. 2 in initio m ie ś c i się j a s n a d e f i n ic ja
„ p a r c e l a c j i " w r o z u m i e n i u u s t a w y g r u d n i o w e j .
„ P a r c e l a c j a j e s t t o o b o w i ą z k o w a (w z n a c z e n iu p a ń s t w o w e m ) s p r z e d a ż g r u n t ó w z w y - m i e m i o n y c h w d z i a l e I. u s t a w y n i e r u c h o n o ś c i , o k r e ś l o n y c h p r z e z u s t a w o d a w c ę , j a k o z a p a s z i e m i “ .
T o t y l k o j e s t p a r c e l a c j ą w r o z u m ie n iu u s t a w y g r u d n io w e j, a n ic w ięc ej.
U s t a w o d a w c a to p o ję c ie p a r c e l a c j i p r z e p r o w a d z a z n ie u g i ę t ą k o n s e k w e n c j ą i tak, w d z ia le II. p o d t y t u łe m „ R o c z n y k o n t y n g e n t p a r c e l a c y j n y “ , w art. 1 1 p. 1 p o s t a n a w i a : „ C o r o c z n ie aż do w y c z e r p a n i a c a ł k o w i t e g o z a p a s u zie m i...
r o z p a r c e l o w a n y b ę d z ie o b s z a r . . . " , a z a te m do k o n t y n g e n t u n a l e ż y o b s z a r s p a r c e l o w a n y z z a p a s u z i e m i , n ie z a ś z g r u n t ó w p o m y ś l i d z ia łu I. do z a p a s u ziem i nie n a l e ż ą c y c h . D a le j art. 1 1 p o s ł o w a c h : „ P r z y o b lic z a n iu o b s z a r u g r u n t ó w r o z p a r c e l o w a n y c h w d a n y m r o k u . . . “ u s t a w o d a w c a p o w o ł u j e w n a w i a s i e „ c z ę ść I. art. n i n i e js z e g o " , z a z n a c z a j ą c tem w y r a ź n i e , że p r z y tem o b lic z a n iu nie u z n a j e ż a d n e j p a r c e l a c j i w j a k i e m k o l w i e k z n a c z e n iu p r a w n e m lu b potocz- nem, lecz j e d y n i e i w y ł ą c z n i e p a r c e l a c j ę z z a p a s u ziemi.
P r z y k ł a d y te m o ż n a b y m n o ż y ć w n ie s k o ń c z o n o ś ć , p r z e d e w s z y s t k i e m j a s n e j e s t p o n a d w s z e l k ą w ą t p liw o ś ć , że d z i a ł I I I ., I V . i V. o r a z V I I ., aż do k o ń c a u s t a w y o d n o s z ą s ię t y l k o do z a p a s u ziem i z d z ia łu I., a nie, z w y k ł y c h d r o b n y c h p r z e n i e s i e ń w ła s n o ś c i, g d y ż n a o l b r z y n i ą s k a l ę z a k r o j o n e r o z p o r z ą d z e n i a n ie s t o ją w ż a d n y m s t o s u n k u do z w y k ł y c h c o d z ie n n y c h d r o b i a z g ó w .
P r z e c h o d z ę je s z c z e do d z i a łu VI., a z nim do art. 46 u s t a w y g r u d n i o w e j , n a k t ó r y m j a k n a f u n d a m e n c ie g ł ó w n ie o p i e r a się i n t e r p r e t a c j a u s t a w y , z a w a r t a o k ó ln ik u .
W art. 46 p. 2, u ż y t e s ą s ł o w a :
„ W s z e l k a p a r c e l a c j a n i e z a l e ż n i e o d t e g o p r z e z k o g o b ę d z ie w y k o n a n a . . . "
S ł ó w : „ p r z e z k o g o “ u s t a w o d a w c a n ie p o z o s t a w i a o t w o r e m d o d o w o ln e j i n t e r p r e t a c ji , lecz w y m i e n i a w y c z e r p u j ą c o , k o g o m a n a m y ś l i p r z e z te s ło w a , d z ie lą c n a s t ę p n i e d z ia ł V I . n a r o z d z i a ł y A., B . i C „ z a te m p a r c e l a c j a m o ż e b y ć w y k o n y w a n ą p r z e z A.: U r z ę d y z ie m s k ie i B a n k R o l n y ; B : i n s t y t u c j e u p o w a ż n i o n e ; 0 : w ła ś c ic ie li d ó b r p a r c e l o w a n y c h , i tu w art. 65 p. 1 u s t a w o d a w c a s t a n o w i : w ł a ś c i c i e l e n i e r u c h o m o ś c i z i e m s k i c h , z a r ó w n o o b j ę t y c h w y k a z e m i m i e n n y m ( w n a w i a s i e p o w o ł a n o w u s t a w i e a r t . 19), j a k i n i e o b j ę t y c h . . . T u u s t a w o d a w c a p r z e c i w s t a w i a t y c li w ła ś c ic ie li n ie ru c h o m o ś c i, k t ó r y c h w y w ł a s z c z e n i e j u ż z a r z ą d z o n o in n y m , k t ó r y c h w y w ł a s z c z e n i a j e s z c z e n i e z a r z ą d z o n o , a le k t ó r y c h w y w ł a s z c z e n i e z a s a d n i c z o w m y ś l d z ia łu I. m o ż e b y ć z a r z ą d z o n e . G d y b y p o s t a n o w i e n i e t e g o a r t y k u ł u o d n o s iło się t a k ż e do t a k ic h w ła ś c ic ie li, k t ó r y c h n ie m o ż n a w y w ł a s z c z y ć , n ie b y ł b y u s t a w o d a w c a u ż y ł s łó w t a k d o b itn ie w y r a ż a j ą c y c h p r z e c i w s t a w i e n i e : „ z a r ó w n o . . . j a k “ , g d y ż to „ j a k “ d a j e d o m y ś l n e u z u p e łn ie n ie „ i j e s z c z e n i e o b j ę t y c h " , lecz u ż y ł b y k r ó t k i e g o w y r a ż e n i a : „ W ł a ś c i c i e l e n i e r u c h o m o ś c i z i e m s k i c h w i n n i p r z e d p r z y s t ą p i e ni e m d o p a r c e l a c j i u z y s k a ć . . . "
W y m i e n i o n y w y ż e j c y t a t art. 46 p. 2 u s t a w y z g o d n ie z d o s ł o w n e m b r z m i e n i e m d z ia łu V I . i z w y r a ż o n y m z a m i a r e m u s t a w o d a w c y b ędzife-zatem o p i e w a ł :
„ W s z e l k a p a r c e l a c j a n ie z a le ż n e od tego , p rz e z k o g o z w y m i e n i o n y c h n iżej, w r o d z a j a c h A., B . i C., b ę d z ie w y k o n y w a n a . . . "
Z e w z g l ę d u n a n i e z m i e r n ą w a ż n o ś ć s p r a w y d l a n a s z e g o z a w o d u , nie z a d o w a l a m się w y r a ż e n i e m s w e g o z d a n i a p o z y t y w n i e , lecz u w a ż a m z a k o n ie c z n e r o z p a t r z e ć s p r a w ę n i e j a k o n e g a t y w n i e p r z e z r o z w a ż e n i e w o d p o w i e d n ie m o ś w i e t le n i u t w i e r d z e ń o k ó ln ik a .
P r z y p u ś ć m y z a te m , że m o j a d e f i n ic j a p a r c e l a c j i w r o z u m ie n iu u s t a w y g r u d n i o w e j j e s t f a ł s z y w ą , s t a ń m y l o j a ln i e
Przegln d N o tarialn y
n a s t a n o w i s k u o k ó ln ik a i r o z w a ż m y lo g ic z n ie k o n s e k w e n c j e i n t e r p r e t a c j i p o m ie s z c z o n e j w o k ó ln ik u .
O k ó ln ik i n t e r p r e t u j e p o ję c ie p a r c e l a c j i u ż y t e w u s t a w i e g r u d n i o w e j j a k o r o z s z e r z o n e n a k a ż d y , j e d n o r a z o w y n a w e t p o d z i a ł j a k i e g o k o l w i e k g r u n t u .
C o n a l e ż y r o z u m ie ć p rz e z s ł o w a „ p o d z i a ł g r u n t u “ Y N a l e ż y n i e w ą t p l i w i e r o z u m i e ć n i e t y l k o p o d z i a ł p a r c e l i p r z y r ó w n o c z e s n e m s p o r z ą d z e n i u m a p y , ale t a k ż e o d s t ą p ie n ie k a w a ł k a g r u n t u , c z y l i c a łe j p a r c e li, a n a w e t c a ł e g o w y k a z u h ip o t e c z n e g o , g d y p o z b y w a j ą c y m a ich w ięcej.
P o n i e w a ż o k ó ln ik p o w o ł u j e się n a p r z e p is art. 1 1 p. 3.
u s t a w y g r u d n i o w e j , k ł a d ą c n i e j a k o n a c is k n a to, a b y w s z y s t k i e p r z e n i e s i e n i a w i a s n o ś c i b y ł y w lic z o n e do k o n t y n g e n t u r o z p a r c e l o w a n y c h g r u n t ó w , p r z e t o n a l e ż a ł o b y n i e w ą t p l i w i e d o p a r c e l a c j i z a lic z y ć t a k ż e w y p a d e k , g d y w ła ś c ic ie l n a w e t d r o b n y , p o z b y w a c a ł y s w ó j g r u n t j e d n e m u n a b y w c y , W p r z e c i w n y m w y p a d k u , s p r z e d a ż n. p. p ięc iu m o r g ó w g r u n t u p r z e z w ła ś c ic ie la , k t ó r y j a k o r z e m ie ś ln i k p o z o s t a w i a s o b ie t y l k o p la c z o g r ó d k i e m r z e c z y w i ś c i e m u p o t r z e b n y m b y ł a b y p a r c e l a c j ą , z a ś s p r z e d a ż 50 m o r g ó w p r z e z w ł a ś c i ciela, k t ó r y n ie m a nic w ię c e j, nie b y ł a b y p a r c e l a c j ą ; p i e r w s z a z a te m b y ł a b y w lic z o n ą d o k o n t y n g e n t u , d r u g a nie, d l a t e g o t y lk o , że p o z b y w a j ą c y n ic s o b ie nie p o z o s t a w ił. D a le j w m y ś l r o z u m i e n ia o k ó l n i k a j e s t p o d z i a ł e m c z y li p a r c e l a c j ą d a r o w i z n a g r u n t u p r z e z r o d z ic ó w n a dzieci, g d y r o d z ic e d z i e l ą s w o j e g r u n t a m i ę d z y nie. C z y j e d n a k j e s t p o d z ia łe m , a z a te m p a r c e l a c j ą , o d s t ą p ie n i e d z ie c k u lu b d z ie ciom , w r e s z c ie o s o b o m o b c y m , n i e w y d z i e l o n e j części z c a ło ś c i lu b czę śc i g r u n t u p r z y r ó w n o c z e s n e m z a s tr z e ż e n iu , że p o d z i a ł nie m o ż e b y ć u s k u t e c z n i o n y m c h y b a , p o z a i s tn ie n iu p e w n y c h w a r u n k ó w n. p., p o śm ie r c i p e w n y c h o z n a c z o n y c h w s p ó ln i k ó w .
•Czy d a le j, p a r c e l a c j ą j e s t d a r o w i z n a c a ło ś c i lu b części g r u n t u , g d y u s t a w a g r u d n i o w a m ó w i w p r a w d z i e o c e n io s p r z e d a ż y p r z y p a r c e l a c j i w d z ia le V I I ., j e d n a k ż e w y r a ź n i e n ie w y ł ą c z a d a r o w i z n y c z y też z a m i a n y z p o d je j pojęcia_
Z d a j e mi się, że id ą c p o lin ji w y t y c z n e j z a p a t r y w n ń o k ó ln ik a , n a l e ż a ł o b y k a ż d e b ez w y j ą t k u p r z e n i e s ie n i e
wta-sn ości, n a w e t z n ie s ie n ie w s p ó ln e j w ła s n o ś c i (p o d ział!), wo- g ó l e w s z e l k i e z m ia n y w k a r c ie B . o b j ą ć p o ję c ie m p a r c e l a c j i.
Z a c h o d z i j e d n a k w t a k im r a z i e b a r d z o p o w a ż n a w ą t p liw o ś ć , c z y u s t a w o d a w c a , w p r o w a d z a j ą c s z e r e g b a r d z o s u r o w y c h r y g o r ó w , p o d j a k i e m i m a j ą b y ć p r z e p r o w a d z a n e p r z e n i e s i e n i a w ła s n o ś c i, u ż y ł w ł a ś c i w e g o w y r a ż e n i a , n a z y w a j ą c te p r z e n i e s i e n i a w ła s n o ś c i p a r c e l a c j ą .
S ł o w o p a r c e l a c j a w z n a c z e n iu p o t o c z n e m i p r a w n e m o b e j m o w a ł o d o t y c h c z a s j e d y n i e i w y ł ą c z n i e p o j ę c ie p o d z i a łu n ie r u c h o m o ś c i r z e c z y w i ś c i e z n a c z n y c h o b s z a r ó w w d r o d z e s p r z e d a ż y . W ła ś c ic ie l 20, a n a w e t 4 0 - m o r g o w e g o g o s p o d a r s t w a d o t ą d s w e g o g r u n t u n ie p a r c e l o w a ł , lecz g o j e d y n i e s p r z e d a w a ł lu b r o z s p r z e d a w a ł , s ło w o p a r c e l a c j a w t a k im w y p a d k u b y ł o u ż y w a n e m j e d y n i e c h y b a w z n a c z e n iu ża r- to b liw e m . N i g d y d o t ą d s ło w o p a r c e l a c j a n ie o b e j m o w a ł o s p r z e d a ż y całości, n i g d y też n ie o b e j m o w a ł o in n e j c z y n n o ści p r a w n e j , j a k s p r z e d a ż .
B y ł o b y z a te m do w y b o r u d w i e i n t e r p r e t a c j e u s t a w y g r u d n i o w e j co do d e f in ic ji p a r c e l a c j i :
P i e r w s z a : ( S k r a c a m s w o j ą p i e r w o t n ą d e fin ic ję , p o z o s t a j ą c j e d n a k p r z y p ie r w o t n e m o k r e ś le n iu ).
P A R C E L A C J A J E S T T O S P R Z E D A Ż G R U N T Ó W Z Z A P A S U Z I E M I . . .
P a r c e l a c j ą j e s t d a le j, w e d le p o s t a n o w i e n i a art. 1 6 p. 6 u s t a w y , s p r z e d a ż g r u n t u , p o z o s t a w i o n e g o w i e lk i e m u w ł a ś c i c ie lo w i do d o w o l n e j d y s p o z y c j i p o w y w ł a s z c z e n i u g o z n a d w y ż k i p r z e z n i e g o p o s i a d a n e j. J e s t to w y j ą t e k , b ę d ą c y j e d n a k w z g o d z i e z d u c h e m ca łe j u s t a w y , f a w o r y z u j ą c e j w ie l
k ic h w ła ś c ic ie li i n m i n u s i j a k o w y j ą t e k p o t w i e r d z a i’e g u łę .
N ie j e s t p a r c e l a c j ą w s z y s t k o inne. Z a t e m n ie j e s t n ią (b io r ę p r z y k ł a d d r a s t y c z n i e j s z y ) p a r c e l a c j a 200 h e k t a r ó w zie m i w w o j e w ó d z t w i e w o ł y ń s k i e m p r z y w l a ś c i c i e l a , k t ó r y m a „ t y l k o “ 290 ha, be z w z g lę d u n a to, c z y w d a n e m w o j e w ó d z t w i e j e s t to g r u n t t a b u l a r n y c z y r u s t y k a l n y p o d w a r u n k i e m g o s p o d a r s t w a od r o k u 1864. W b r a k u t e g o o s t a t n i e g o z a s t r z e ż e n i a n ie j e s t p a r c e l a c j ą s p r z e d a ż g r u n t u w
ta-k ie m ż e w o j e w ó d z t w i e p r z e z w ła ś c ic ie la , nie m a j ą c e g o w ięc ej j a k 18 0 h e k t a r ó w .
D r u g a d e fin ic ja :
P a r c e l a c j ą j e s t w m y ś l o k ó ln i k a k a ż d y p o d z ia ł, a co z a te m lo g ic z n ie w y n i k a , k a ż d e n ie m a l lub r z e c z y w i ś c i e każcie p r z e n i e s ie n ie w ła s n o ś c i.
O k ó ln ik stoi n a s t a n o w i s k u , że k a ż d y j e d n o r a z o w y n a w e t p o d z i a ł j a k i e g o k o l w i e k g r u n t u , a z a te m n a w e t s p r z e d a ż Yt m o r g a ł ą k i l u b m n iej, np. n a p o b i e r a n i e z n iej t o rfu p o d l e g a p o s t a n o w i e n i o m d z i a łu V I . u s t a w y g r u d n i o w e j , c z y li n a d z w y c z a j u c i ą ż l i w y m tam p o d a n y m fo r m a l n o ś c io m w y m a g a j ą c y m k il k o m i e s i ę c z n y c h z a c h o d ó w , a n a d e w s z y s t k o z n a c z n y c h k o sz tó w , w ię c l o g ic z n ie m u s i m y p r z y j ą ć , że i s p r z e d a ż c a ł e g o g r u n t u , j e ż e li o n w y n o s i x lw a c z y 20 m o r g ó w , i w s z e l k ie in n e p r z e n i e s i e n i a w ła s n o ś c i n a l e ż y r ó w n i e ż p o d d a ć t y m p o s ta n o w ie n io m .
C z y j e s t p r a w d o p o d o b n e m , a b y i n t e r p r e t a c j a p a r c e l a c j i t a k s z e r o k a b y ł a z g o d n ą z z a m i a r e m u s t a w o d a w c y V
P r z e c h o d z ę je s z c z e do art. 1 1 p. 3 u s t a w y , o k t ó r y m m ó w i o k ó ln ik .
W lic z a n ie do w y k a z u t .j. do „ K O N T Y N G E N T U 11 t a k ż e g r u n t ó w , p o z b y t y c h p r z e z m a ł y c h w ła ś c ic ie li, z a m i e n i a n y c h , p o d z i e lo n y c h p r z y z n ie s ie n iu w s p ó ln e j w ła s n o ś c i, o d d a n y c h p r z e z r o d z i c ó w d z ie c io m i t. p. w y p a c z y ł o b y z u p e łn ie m y ś l u s t a w o d a w c y .
N ie z n a m d a t s t a t y s t y c z n y c h ; z d a j e m i się j e d n a k , że n ie u l e g a ż a d n e j w ą t p liw o ś c i, że w c a łe m P a ń s t w i e c o r o c z n ie w ię c e j niż 200.000 h e k t a r ó w ziem i z m ie n ia s w o ic h w ła ś c ic ie li p r z e z d z ie d z ic z e n ie , s p r z e d a ż , p o d z ia ł, z a m ia n ę , d a r o w i z n ę i t. p. J e ż e l i b y za te m te p r z e n i e s i e n i a w ła s n o ś c i m i a ł y się w lic z a ć do k o n t y n g e n t u , c a ła ta w ie lk a u s t a w a , lic z ą c a 97 a r t y k u ł ó w , o k o ło 2.000 w i e r s z y d r o b n e g o d r u k u , n ie m i a ł a b y ż a d n e g o z d r o w e g o celu i s e n s u . W s z c z e g ó l n o ści nie b y ł o b y p o t r z e b y o g r a n i c z a n i a w ła s n o ś c i w ie lk ic h w ła ś c ic ie li, g d y ż te 200.000 h e k t a r ó w n i e j a k o s a m e b y się s p a r c e l o w a ł y , an i u t r u d n i a n i a p r z e n o s z e n i a d r o b n e j w ł a sn o śc i, g d y ż r z e k o m e cele u s t a w y ł a t w ie j m o ż n a b y o s i ą g n ą ć b e z t y c h u t r u d n ie ń i k o sz tó w . C a ł ą i n s t y t u c j ę U r z ę d ó w
z ie m s k ic h m o ż n a b y zn ieść, j a k o z b y t e c z n ą , a f u n k c j e ich p o w i e r z y ć U r z ę d o w i s t a t y s t y c z n e m u , k t ó r y m ó g ł b y s p r a w d z a ć ilo ść d o k o n a n y c h „ p a r c e l a c y j “ z w y k a z ó w , k t ó r e w r o k u b i e ż ą c y m d o ł ą c z a się d o p o d a ń h ip o t e c z n y c h .
S u n t l a c r i m a e r e r u m . . . :
P o z n ie s ie n iu ces. ro z p . z r o k u 1 9 1 5 c a ł y ś w i a t p r a w n ic z y i s p o łe c z e ń s t w o o d e tc h n ę ło z u l g ą , że w r e s z c ie u z n a n o , iż u s t a ł w z m i a n k o w a n y w § 1 ces. r o z p . „ c z a s t r w a n i a s to s u n k ó w , s p o w o d o w a n y c h p r z e z w o j n ę " , t y m c z a s e m z o k ó l n i k a d o w i a d u j e m y się, że to r o z p o r z ą d z e n i e j u ż d a w n o nie o b o w i ą z u j e , że co fn ię te z o s t a ł y n a w e t u l g i p r z e w i d z i a n e w § 3 ces. rozp., że m im o u s t a n i a s t o s u n k ó w , s p o w o d o w a n y c h p r z e z w o jn ę , s p o łe c z e ń s t w o p o p a d ł o w d a le k o c ię ż s z ą k u r a t e lę , g d y ż k a ż d a b ez w y j ą t k u n ie m a l c z y n n o ś ć p r a w n a , d o t y c z ą c a n ie r u c h o m o ś c i, m u s i u z y s k a ć p o p r z e d n i e , a nie j a k d a w n i e j n a s t ę p n e zezwro le n ie U r z ę d u z i e m s k i e g o p o d r y g o r e m n ie w a ż n o ś c i, a co g o r s z a , że s z e r e g c z y n n o ś c i p r a w n y c h , d o t y c z ą c y c h p r z e n i e s i e n i a w ła s n o ś c i, z a w a r t y c h p o d n iu 9 s t y c z n i a 19 2 6 r., j e s t n i e w a ż n y c h , a w n a j l e p s z y m r a z ie , o ile s ię s t a ł y w a ż n e m i p r z e z p ó ź n i e j s z e z a t w i e r d z e nie, p r z y s z ł y do s k u t k u p r z y r ó w n o c z e s n e m n a r u s z e n i u o b o w i ą z u j ą c y c h u s t a w .
K t o p r z e j r z a ł w t y m k i e r u n k u u s t a w ę g r u d n i o w ą i r o z p o r z ą d z e n i e w y k o n a w c z e , oce n i j a k n i e p r a w d o p o d o b n i e u t r u d n io n e m b y ł o b y o b e c n ie p r z e n i e s i e n ie w ła s n o ś c i, g d y b y o k ó ln i k o b o w i ą z y w a ł j a k o u s t a w a .
D a j ę p i e r w s z y l e p s z y p r a k t y c z n y p r z y k ł a d :
K o l n i k s p r z e d a j e np. m ó r g g r u n t u z a j a k ą ś c e n ę i p r z y c h o d z i z k u p u j ą c y m do k a n c e l a r j i do z r o b ie n i a k o n t r a k t u . N o t a r j u s z p o m y ś l i art. 65 u s t a w y g r u d n i o w e j o d p o w i a d a n a p o s t a w i o n e ż ą d a n i a s tro n :
„ D o b r z e , n a j p i e r w j e d n a k m u s i m y u z y s k a ć z e z w o le n ie o k r ę g o w e g o U r z ę d u z ie m s k ie g o . W p r a w d z i e i n s t r u k c j a z a p o w i e d z i a n a w § 85 ro z p . w y k o n a w c z e g o n ie z o s t a ł a d o t ą d ( z d a j e mi się) w y d a n a , ale w m y ś l § 10 4 r o z p . w y k o n a w c z e g o w n ie s i e m y p o d a n ie w d w ó c h e g z e m p l a r z a c h p r z e z p o w i a t o w y U r z ą d zie m sk i. T o d ł u g o nie p o t r w a , n a j p i e r w m u s ic ie mi d o s t a r c z y ć w y c i ą g u h ip o t e c z n e g o , a r k u s z a p o
s i a d ł o ś c i s p r z e d a n e j n ie r u c h o m o ś c i, m a p k ę , w y k a z y o s o b i ste p o d p i s a n e p r z e z g m in ę , u r z ą d p a r a f j a l n y , ż a n d a r m e r j ę , s t a r o s t w o , e w i d e n c j ę k a t a s t r u , p r a w d o p o d o b n i e z a j a k i ś m ie s ią c b ę d z ie c ie m o g li w y d o b y ć w s z y s t k o , co p o t r z e b a i k o s z t o w a ć b ę d z i e j a k i c h ś k i l k a d z i e s i ą t z ło tyc h , w k a ż d y m r a z i e b a g a t e l ę . P o z d o b y c i u t e g o w s z y s t k i e g o p r z y j d z i e c i e d o m nie, p o c z e m w y g o t u j ę p o d a n ie . S t e m p l e i p o r t o w o b e c w ie lu z a łą c z n i k ó w w y n i e s i e 6 do 1 0 zło ty c h , m o j a n a l e ż y - to ść też p a r ę złotych . U r z ą d z ie m s k i p r z y j ę c i e p o d a n i a p o t w i e r d z i p o c z tą , a n a s t ę p n i e p o j a k i c h trzec h t y g o d n i a c h z a ż ą d a je s z c z e m o ż e p a r ę p o ś w ia d c z e ń , n p. że do s p r z e d a ć s ię m a j ą c e j p a r c e l i m o ż n a d o j e c h a ć i w j a k i s p o s ó b , lu b tpn.
J e ż e l i w y m a g a n i o m U r z ę d u z ie m s k ie g o w s z y s t k i m s ta n ie się z a d o ś ć , w y „ p a r c e l u j ą c y 11 p o m y ś li art. 64 ust. 1 d o s t a n i e cie z e z w o le n ie n a „ p a r c e l a c j ę " , p o c z e m p o m y ś li § 1 0 5 r o z p . w y k o n , w r ę c z y c i e to z e z w o le n ie w ó jto w i, a b y j e p r z e z d n i 14 w y w i e s i ł w lo k a lu g m i n y , e w e n t u a l n i e w e d le u z n a n i a t a k ż e w l o k a l a c h g m in s ą s i e d n ic h i p o d a ł w p o w i a d o m i e n i u o „ p a r c e l a c j i " 4 - t y g o d n i o w y term in , do j a k i e g o b ę d ą p r z y j m o w a n e z g ło s z e n ia o k u p n o ziem i. N a s t ę p n i e . . . .
K a ż d e d a ls z e s ło w o k o m e n t a r z a z b y te c z n e .
Tadeusz Nawrocki.