Nieuprawnione porównania (korelacja)

Nieuprawnione porównania to przewinienie zwłaszcza tych, którzy decydują się na rachunek korelacji. Bo i skorelować da się niejedno. Anegdotyczny już wpływ spożycia ziemniaków na wzrost demograficzny w pewnym województwie da się łatwo przecież udowodnić statystycznie: oba wskaźniki sukcesywnie i proporcjo-nalnie wzrastają. A może te ziemniaki badano po przetworzeniu w stan płynny?

Nie chcę, by brzmiało to okrutnie, ale to w fałszywych korelacjach wychodzi na jaw brak oczytania w literaturze przedmiotu. Badamy rzeczy zbadane, czynimy coś wyrywkowo, nie dość obserwujemy rzeczywistość i za słabo wprzęgamy w rozu-mowanie… zdrowy rozsądek. A rachunek korelacji da efekty tylko pod warun-kiem, że podłożymy do wzoru właściwe dane. Statystyka to nie matematyka,

w której nie ma miejsca na prognozowanie z założonym marginesem błędu. Wiele osób, niestety, obie te nauki błędnie utożsamia z powodu stosowanych w obu tych samych pojęć i symboli. Przytoczony wzór na rachunek korelacji:

y

x= średnia arytmetyczna zmiennej niezależnej y= średnia arytmetyczna zmiennej zależnej sx= odchylenie standardowe zmiennej niezależnej sy= odchylenie standardowe zmiennej zależnej

Wartość współczynnika korelacji interpretowana jest automatycznie, należy jednak pamiętać, że inaczej dla badań ścisłych, a inaczej dla badań społecznych.

Wreszcie sprawa wniosków. Często bywa, że nawet po lekturze serii bardzo dokładnych badań czytelnik zastanawia się, czemu służyła aż tak drobiazgowa diagnostyka, a ma prawo dowiedzieć się tego przed usłyszeniem referatu lub lektu-rą tekstu. Jeśli autor, dzięki wnikliwemu podejściu, zdoła hipotezę potwierdzić lub odrzucić, zyskujemy pewną wiedzę i drobiazgowe przytoczenie kolejnych etapów postępowania ma głęboki sens – daje on szansę innym na powtórzenie ekspery-mentu w porównywalnych warunkach. Najlepiej jednak, gdy na podstawie wyni-ków można coś odbiorcy zaproponować. W końcu koncepcja bez wdrożenia to dopiero połowa drogi, choć w badaniach podstawowych bywa, i to często, że teorię tworzy kto inny, a kto inny ją wciela w życie.

Czy należy się w tej sytuacji dziwić, że cytując wyniki badań statystycznych traktuje się nas potem dowcipami o sąsiadach-tyranach, z których każdy bijał żonę półtora raza w tygodniu lub o dziadku, który na wieczór kładł nogi na przemian do misek z gorącą i zimną wodą, więc można stwierdzić, że trzymał nogi w letniej wodzie? Albo że badamy zagadnienia wagi tak doniosłej, jak wpływ zaćmień słoń-ca na rozwój dorożkarstwa w Chinach? No i wreszcie, że wszyscy znamy cechy przeciętnego Polaka, ale jako żywo nikt się do takiej przeciętności nie przyznaje?

5. Wnioski

Przytoczone w niniejszym artykule przykłady, dotyczące typowych błędów poja-wiających się w badaniach ankietowych, mogą posłużyć do zaprezentowania na-stępujących wniosków:

1. Nie możemy, jak to często wyznają statystycy, udawać się do nich z po-grupowanymi danymi na dany temat i zapytaniem, co się z tego da przebadać. I choć może to zabrzmieć obrazoburczo, uwagi te nie są, niestety, gołosłowne. Nie chcę przez to odwodzić nikogo od konsultacji ze statystykami. Nie mogą i nie będą oni jednak nikogo wyręczać na etapie konceptualizacji problemu, postawienia pytania badawczego, ułożenia kwestionariu-sza czy ankiety, rzetelnego zebrania danych, umiejętnego ich pogrupowania.

2. Specjalista, dysponując tak czytelną informacją, może wtedy rzeczywi-ście podpowiedzieć, które testy i jakie formuły da się zastosować w konkretnym przypadku. A wtedy kolejne etapy będą już mechaniczne do czasu inter-pretacji wyników, w której znów nikt nas nie zastąpi.

3. Wielkim ułatwieniem jest możliwość obliczeń statystycznych w arku-szach kalkulacyjnych, kalkulatorach i pakietach oprogramowania jak np.

Statistica. One zrobią to za nas prawidłowo pod przytoczonymi warunkami.

Zapewniam, ze wszystkie przykłady są autentyczne, a kosmetycznych prze-róbek, nie mających wpływu na ich wydźwięk, dokonałam jedynie w trosce o zapo-bieżenie identyfikacji autorów. Zasmucające jest to, że w ogóle nie szukałam powyż-szych przykładów, tylko przytoczyłam te, z którymi ostatnio się zetknęłam. Zainte-resowanych zachęcam do korzystania ze stosownej literatury, a w szczególności z dostępnych w języku polskim publikacji Brzezińskiego (2000), Fergusona i Takane (2002), Luszniewicza i Słabego (2001), Niemierki (2004), Openheima (2004), Paw-łowskiego (1999) oraz Tadeusiewicza (2000). Źródła te, w moim przekonaniu, przy-stępnie tłumaczą zasady, na które zwróciłam uwagę z tym artykule.

BIBLIOGRAFIA

Brzeziński, J., 2000. Badania eksperymentalne w psychologii i pedagogice. Warszawa:

Scholar.

Ferguson, G. A. i Takane, Y. 2002. Analiza statystyczna w psychologii i pedagogice.

Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Gajdzińska A. i Krzyżanowski P. (red). 1999. Przeszłość w językowym obrazie świata.

Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Luszniewicz, A. i Słaby, T.: 2001. Statystyka z pakietem komputerowym Statistica^TM PL. Teoria i zastosowania. Warszawa, C. H. Beck.

Niemierko, B. 2004. Pomiar wyników kształcenia. Warszawa: WSiP.

Openheim, A. N. 2004. Kwestionariusze, wywiady, pomiary postaw. Poznań: Zysk i S-ka.

Pawłowski, A. 1999. „Metodologiczne podstawy wykorzystania słowników fre-kwencyjnych w badaniu językowego obrazu świata”, w: Gajdzińska A.

i Krzyżanowski P. (red). 1999. 81-99.

Tadeusiewicz, R. 2000. Drogi i bezdroża statystyki w badaniach naukowych: (http://

www.statsoft.pl/czytelnia/badanianaukowe/d0ogol/nadrogi6.pdf).

Sprawozdanie z konferencji Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego Kalisz 2008:Nauczyciel języków obcych dziś i jutro

Konferencja Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego Nauczyciel języków obcych dziś i jutro odbyła się w dniach 8-10 września 2008 w Kaliszu. Jej organizatorami byli Zakład Filologii Angielskiej Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego Uniwersy-tetu im. Adama Mickiewicza w Kaliszu, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Kaliszu oraz Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli i Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego. Honorowy patronat nad konferencją objęli pan Marek Woźniak – Marszałek Województwa Wielkopolskiego, pan Ja-nusz Pęcherz – Prezydent Miasta Kalisza oraz Jego Magnificencja Rektor Uniwer-sytetu im. Adama Mickiewicza, prof. dr hab. Stanisław Lorenc reprezentowany już w nowej kadencji przez Prorektora ds. Nauki, prof. dra hab. Jacka Witkosia.

Oficjalnego powitania wszystkich przybyłych na konferencję dokonali prze-wodniczący Komitetu Organizacyjnego Konferencji pan prof. dr hab. Mirosław Pawlak (Zakład Filologii Angielskiej, Wydział Pedagogiczno-Artystyczny UAM w Kaliszu) oraz przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego pani prof. dr hab. Halina Widła. Oficjalnego otwarcia konferencji dokonali natomiast pan prof. dr hab. Jaromir Jeszke – Prodziekan ds. Nauki Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego UAM w Kaliszu, pan prof. dr hab. Stefan Kowal – Prorektor ds.

Studenckich Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Kaliszu, pan prof. dr hab.

Jacek Witkoś – Prorektor ds. Nauki UAM oraz pan mgr Marek Zając – Kierownik Pracowni Języków Obcych w Centralnym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli.

Konferencja była poświęcona osobie nauczyciela języków obcych, jego obecnej sytuacji i wyzwaniom, które przed nim stoją. Tematyka konferencji dotyczyła następujących zakresów tematycznych:

· kształcenie przyszłych nauczycieli języków obcych (standardy kształce-nia, programy nauczakształce-nia, specyfika kształcenia językowego, Europejskie portfolio dla studentów – przyszłych nauczycieli języków itp.);

· dalszy rozwój czynnych zawodowo nauczycieli języków (studia podyplo-mowe, kursy i warsztaty, potrzeby i problemy nauczycieli języków ob-cych, awans zawodowy itp.);

· psychologia i pedagogika dziedzinami wspierającymi nauczycieli języków obcych;

· motywowanie nauczycieli języków obcych (czynniki motywujące nauczy-cieli, relacja między motywacją nauczyciela a motywacją ucznia, problem wypalenia zawodowego nauczycieli itp.);

· nauczyciel języków obcych, teoria, badania empiryczne i innowacje edukacyjne;

· autonomia i refleksyjność nauczycieli języków obcych;

· wiedza, przekonania i procesy myślowe nauczycieli i ich wpływ na nauczanie;

· rola i funkcje nauczyciela w klasie językowej (nauczanie podsystemów i sprawności, rozwijanie autonomii, charakter dyskursu podczas lekcji i zajęć, nauczanie uczniów z deficytami, organizacja lekcji języka obcego w różnych typach szkół – specjalnych, integracyjnych i masowych itp.);

· technologia komputerowa i informacyjna w pracy nauczyciela języków obcych;

· Europejski system opisu kształcenia językowego, Europejskie portfolio językowe i inne dokumenty Rady Europy w pracy nauczyciela;

· nauczyciel języków obcych w zjednoczonej Europie – kontakty, wymia-ny, współpraca, e-twinning;

· metodologia badań nad osobą nauczyciela.

Konferencja Nauczyciel języków obcych dziś i jutro należała do rekordowych pod względem liczby uczestników (blisko 200 osób!). Uczestnicy konferencji mo-gli dokonywać wyboru spośród szerokiej oferty tematycznej referatów oraz pro-blematyki warsztatów dzięki przygotowanej Księdze abstraktów pod redakcją Miro-sława Pawlaka, Agnieszki Pietrzykowskiej i Anny Mystkowskiej-Wiertelak.

Z bardzo dużym zainteresowaniem uczestników spotkały się wykłady plenarne wygłoszone przez znakomitych specjalistów: prof. dr hab. Weronikę Wilczyńską z Instytutu Filologii Romańskiej UAM (Nauczyciel jako badacz); prof. dra hab. Szymona Wróbla z Zakładu Zasobów Poznawczych Człowieka WP-A UAM w Kaliszu (Para-doksy wielojęzyczności jako postulatu edukacyjnego); specjalnego gościa PTN – znanego psy-chologa, prof. dr hab. Idę Kurcz ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w War-szawie (Dwujęzyczność a język globalny), prof. dra hab. Mirosława Pawlaka z Zakład Filo-logii Angielskiej, WP-A UAM w Kaliszu (Rola nauczyciela w kształtowaniu procesów interak-cyjnych podczas lekcji języka obcego); prof. dr hab. Elżbietę Zawadzką-Bartnik z Instytutu Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego (Nauczyciel wobec problemu niepełnosprawnych uczniów); prof. dr hab. Annę Michońską-Stadnik z Instytutu Filologii Angielskiej Uni-wersytetu Wrocławskiego (Od wyboru podręcznika do rozwoju autonomicznego poznania. Rola refleksji w kształceniu nauczycieli języków obcych); prof. dr hab. Marię Wysocką z Instytutu Języka Angielskiego Uniwersytetu Śląskiego (Prośba o badania innowacyjne).

Referaty toczyły się w siedmiu sekcjach organizowanych wokół bogatej tematyki: rozwijanie autonomii i refleksyjności nauczyciela; wiedza, kompeten-cje, przekonania i procesy myślowe nauczyciela; kształcenie nauczycieli; integra-cja w nauczaniu języków; projekty międzynarodowe i innowacje; trening strate-giczny; nauczyciel wobec wyzwań i rzeczywistości; nauczanie wczesnoszkolne;

technologie informacji i komunikacji; teoria i badania empiryczne; polityka edu-kacyjna; organizacja procesu dydaktycznego; uczeń z trudnościami w nauce.

Znakomita większość wygłoszonych referatowo spotkała się z bardzo dobrym odbiorem, sprzyjającym ożywionej dyskusji niemilknącej także w kuluarach.

Po raz pierwszy na konferencji Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego, równolegle do referatów w sekcjach prowadzone były warsztaty dla nauczycieli.