ŻŹX
Rys. 49. Litery używane do napisów świetlicowych powinny być jak n aj prostsze i najskromniejsze.
sownego i tandetnego „zdobienia“ , nie mamy co marzyć o dobrze urządzonych świetlicach.
P r o t : Zdarzają się jednak okoliczności, w których chciałoby się jakoś odświeżyć, przyozdobić świetlicę. Jak że to zrobić?
J a: Dekorowanie świetlicy z okazji świąt narodowych, uroczystości dorocznych lub wewnętrznych świetlicowych jest potrzebne i słuszne. Bardzo to pięknie świadczy o świe- tliczanach, którzy zadadzą sobie trud zrobienia takich de- koracyj. Ale po pierwsze: musi to być zrobione starannie, pom ysłow o i ładnie (patrz „Dekoracje okolicznościow e“ , str. 70 i 125) i po drugie, musi być sprzątana zaraz na drugi dzień po uroczystości (materjały, listwy, tektury i t. d. przechować do następnej okazji).
Na dzień powszedni nie można jednak ozdabiać ścian w tak nietrwały sposób. Najlepiej je ozdobimy, zawieszając na nich obrazki.
P r o t : No, nie powiem, aby to zawsze ładnie wyglądało. W idziałem kiedyś świetlicę, ozdobioną obrazkami wycięte- mi z pism i pocztówkam i.
J a: To oczyw iście nie m ogło ładnie wyglądać. Pocztów ki i w ycinki z gazet są w świetlicy niedopuszczalne. Obra zy, zawieszane na ścianach świetlicy, muszą mieć wartość artystyczną.
P r o t : W ybacz, ale skąd świetliczanin może się znać na obrazach i w ogóle na sztuce? Pójdzie do sklepu i kupi obrazek, jaki mu się będzie podobał i ani będzie wiedział, czy jest w nim jaka wartość artystyczna, czy nie.
J a : A dlaczego ma kupować w edług swego „w idzim i się“ ? Nikt nie kupuje lekarstwa bez recepty doktora, jeśli nie zna się na leczeniu. Jeśli komuś podoba się to lub owo, nie znaczy to, że zna się na sztuce i że może wybierać obra zy do świetlicy w edług swego gustu. Obrazy w świetlicy m ają nietylko podobać się jej członkom, ale muszą prze- dewszystkiem w ykształcić, podnieść ich poczucie piękna. Aby w ięc uniknąć om yłek przy wyborze, dam taką receptę na obrazy świetlicowe. Pow inny to być reprodukcje arcy dzieł polskiego malarstwa, znanych polskich artystów.
Można je kupić niedrogo w księgarni w każdem miastecz ku lub sprowadzić pocztą z najbliższego większego miasta. P r o t : A jeśli świetlica jest tak uboga, że nie może so bie pozw olić na kupno reprodukcyj? Czy może ozdobić ściany obrazkami własnej roboty?
J a: Tego należy się wystrzegać. Prace takie można, ja ko pamiątki, przechowywać w zbiorach świetlicowych, ale zwykle nie nadają się one do powieszenia na ścianach. Je śli nie można kupić reprodukcyj naprawdę w artościow ych obrazów, trzeba się zadow olić ozdobieniem ścian tablicami świetlicowem i (kalendarz w ielkich dat, gazetka ścienna i t. p.). Oczywiście tablice takie muszą być wykonane po rządnie i czytelnie.
P r o t : Słusznie. Na zbytniej gorliw ości zdobienia często cierpią napisy świetlicowe. Litery tak byw ają pow ykręca ne, wydłużone lub kanciaste, samo pism o ułożone tak w y myślnie, że trzeba się nieraz dobrze nagłowić, nim odczyta się taki napis.
J a: A przecież powinien on być czytelny na pierwszy rzut oka. Litery nie m ożna zmieniać i przesadnie zdobić (rys. 49). Litery powinny być jak najprostsze, jak najskrom niejsze. Napis układać z nich tak, aby wiersze były równe i równom iernie zgęszczone.
P r o t: Tablice i napisy robione są często bardzo niedba le na kartkach papieru, które drą się i brudzą już po paru tygodniach.
J a: To też wszystko, co znajduje się na ścianach świetli cy, musi być porządnie oprawione. Obrazy olejne, ujęte w drewniane ram ki bez szyby, akwarele, reprodukcje, ry sunki, fotograf je zabezpieczone dobrą (bez skaz) szy bą. Te ostatnie przed oprawieniem ująć w specjalnie przy cięte z kartonu okienko (passe-partout). Ramki do obrazów robić jak najprostsze (nie rzeźbione), jednakowe, z drzewa takiego samego, jak i um eblowanie świetlicy.
Zawiadomienia, instrukcje i t. p. m ożna przyczepiać do specjalnych tablic drewnianych, zaopatrzonych w napis główny. Napisy naklejać na tekturki lub m alow ać na de seczkach. W szystkie te prace m ogą w ykonać sami świetli- czanie.
P r o t : Czy nie należałoby w rozmieszczaniu tych rzeczy na ścianach zachować pewien porządek? W idyw ałem obrazki i tablice rozwieszone bez ładu i składu, jakby je m uchy przyczepiały, siadając tu i owdzie.
J a: Ściany z obrazami muszą tworzyć całość z usta- wionem i w izbie sprzętami. Ogólne zasady zawieszania są takie. Obrazy jednej w ielkości wieszać na jednakowej w y sokości. W iększe wyżej — m niejsze niżej (aby były dobrze widoczne). Nie wieszać obok siebie obrazów o temacie zu pełnie różnym. Temat obrazów stosować do pokoju, w ja kim się znajdują. Np. w bibljotece — szereg jednakowej wielkości fotografij krajoznaw czych; w jadłodajni — k o lorowe reprodukcje obrazów Z ofji Stryjeńskiej (np. serja „Obrzędy Polskie“ ), w sali ogólnej — parę większych p o w ażnych reprodukcyj obrazów historycznych i na specjal nej honorow ej ścianie, obok siebie, dwa większe portrety: Józefa Piłsudskiego i Prezydenta Rzeczypospolitej. Pow in ny one przedstawiać postacie jednakow o ujęte, t. j. aby p o piersia lub całe postacie były na nich mniej więcej jedna kowej w ielkości (rys. 50),
Oto zasadnicze przykłady rozm ieszczenia obrazów na ścianie honorow ej. M ówią one, że obrazy w inny być zawie szone w pew nym skrom nym porządku tak, aby tworzyły wyraźną grupę związaną treścią i przeznaczeniem.
Elementy A — orzeł, BB — portrety reprezentacyjne i C — portret patrona czy też sentencja, myśl wybrana (we zwanie ideowe), m ogą też być rozm ieszczone na paru ścia nach sali w różnych, lecz przem yślanych układach.
P r o t : A co myślisz o wieszaniu na ścianach ludow ych kilimów, w ycinanek i t. p.?
J a: Zbiory sztuki ludow ej: wycinanek, garncarstwa, tkactwa są bardzo pożądane w świetlicy. Przecież z w iej skich dom ow ych warsztatów w yrosła cała nasza obec na sztuka i przemysł. Nic w ięc dziwnego, że cenne są dla nas zabytki sztuki i przem ysłu ludowego. Zwłaszcza wiejskie świetlice m ogłyby w krótkim czasie zebrać bar dzo piękne zbiory regjonalne. Trzeba jednak przy tem w y strzegać się fałszywej ludow ości, bardzo w ostatnich cza sach rozpowszechnionej. Papierowe szlaczki z kogutkami,
Rys. 50 Przykłady rozmieszczania na ścia nach obrazów.
drukowane przeważnie w edług w zo rów m iejskich, jaskrawe pasiaki, farbowane aniliną,, sz.arotki rzeźbio ne na piórach i kasetkach—nie m a ją nic wspólnego ani ze sztuką, ani z ludem. Zbierajm y tylko prawdzi we ludowe wyroby.
Tkaniny i wszelkie łatwo brudzą ce się przedm ioty nie m ogą służyć do ozdobienia świetlicy — trzeba je zam ykać w szafkach przeznaczo nych dla zbiorów regionalnych. Na tomiast w ycinanki ludowe, naklejone na białym kartonie i oprawne (pod szkłem), m ożna wieszać na ścianach, jako bardzo dobrą ozdobę. Garnki ludow e m alowane, lub tylko polewane, przydadzą się bardzo, aby napełnione kwiatami, zdobiły lokal świetlicowy. Oczywiście kwiaty m ogą być tylko świeże, prawdziwe. Sztuczne kwiaty — jest to obrzy dliwość, na którą w świetlicy nie może być mieisca.
P r o t : A co m yślisz o hodow aniu na oknach kwiatów doniczkow ych?
J a: Parapet okienny powinien być zupełnie wolny, aby nic nie przeszkadzało w częstem wietrzeniu lokalu. W w ięk szych świetlicach m ożna doniczki ustawiać na specjalnych stolikach przed oknami, naogół jednak najwygodniej jest hodow ać kwiaty w skrzynkach za oknami. W ewnątrz świe tlicy m ożna ustawiać tylko bukiety ciętych kwiatów ogro dow ych lub polnych.
W ogóle okna zostawić zupełnie puste. Firanki, kwiaty, rupiecie — nie m ogą przysłaniać światła, tak cennego w świetlicy.
P r o t : Skoro wspom inasz o świetle, powiedz, jakie świa tło uważasz za najodpowiedniejsze w ieczorem ?
J a: Lamp elektrycznych lub naftowych. Dają one ton światła żółtawy, ciepły, nie m ęczący w zroku i miły. Oświe
tlając świetlicę, należy pamiętać o latarniach przed w ej ściem. Stosuje się to do świetlic w iejskich i m ałom iastecz kowych.
P r o t : Zdaje się, że om ówiliśm y wszystko, co w chodzi w zakres urządzenia świetlicy. Pozostaje tylko poprosić pięknie świetliczan, aby zechcieli chętnem sercem przyjąć rady, jakie im dajemy, i życzyć im, aby jak najprędzej urządzili wszystkie świetlice dobrze, t. j. w ygodnie i ładnie.
J a: To nie jest trudne, ani drogie, a jest koniecznie p o trzebne, aby świetlice spełniły dobrze swoją rolę. Jednem bow iem z najważniejszych zadań świetlicy musi być nau czenie jej członków, pokazanie im : co to jest piękno.
Przez książki bibljotek św ietlicow ych i pisma, przez od czyty, nauczanie, wreszcie przez przykazania świetlicowe, dążym y ku uszlachetnieniu charakteru, w ykształceniu u- m ysłu świetliczanina — przez ¡ładne sprzęty, w dobrze urządzonych świetlicach, nauczm y go cenić piękno we wszystkiem, co go otacza.
W YKONYW ANIE I PLAN Y MEBLI.
Meble, w idoczne na rysunkach w tekście: 39, 47, 48 m ogą być w ykonane w edług tablic, na których podane są rzuty tych sprzętów z wym iaram i. Jeśli m ają one być robione przez świetliczan w warsztatach św ietlicow ych (oczywiście pod wskazów kam i stolarza), pracę należy rozpocząć od sprzętów najłatw iejszych: stół rozbierany, ława i stołki. Staranne zrobienie tych najprostszych sprzętów może być dobrem ćwiczeniem początkow em w nauce stolarstwa.
Meble m ogą być wykonane z najtańszego i łatwego w ro bocie materjału, jakim jest sosna, lub świerk t. j. drzewo miękkie. Jedynie w krześle (rys. 57) i w wieszaku (rys. 58) konieczne jest zrobienie niektórych części z drzewa tw ard szego, jesionu, buku, lub dębu.
Drzewo na sprzęty musi być zdrowe i suche; klej — świe ży i dobry, w przeciwnym razie meble będą się paczyć, p ę kać i rozlatywać, m im o nawet starannej obróbki poszcze gólnych części.
Dobierać ładny słój drzewa, zwłaszcza w najw idoczniej szych częściach, jak drzwi szaf, blaty stołów i t. p.
Meble politurow ać białą, politurą — drzewo zachowuje pod nią złotawy, naturalny kolor, tworząc we wnętrzu izb nastrój pogodny i jasny. Ciemne bejcowanie, lub m alow a nie sprzętów św ietlicow ych nie jest wskazane. Jeśli pom a lowanie niektórych sprzętów np. stolików w jadłodajni jest konieczne ze w zględów higjenicznych — m alować je farbą olejną na kolor biały.
W ym iary niektórych sprzętów, jak szafa bibljoteczna, półka na pisma, stół duży i ławy m ogą być nieco zm ienia ne, zależnie od wielkości i potrzeb lokalu świetlicowego.
Zdobienie prostem i nacięciam i drzewa (jak np. fazow a nie ram drzwiow ych na szafce z rys. 56) m ożna stoso wać wedle uznania przy wszystkich sprzętach. Nie radzę
Rys. 51. Stół duży. W razie potrzeby rozbierany po wybiciu klinów mocu jących środkową listwę. Oddzielne części: krzyżakowe nogi, blat klejony na szpongach i listwę łatwo można przenosić. Ław a z oparciem. Ze wzglę du na wygodę siedzenia mocno profilowane. K an ty nóg i poręczy (zazna
Rys. 52. Szafa bibljoteczna. W górnej dostawianej szafce — półki rucho me, oparte na zębatych listewkach. Pomieszczenie na 250 przeciętnych to mów. W dolnej szerszej szafce miejsce na większe wydawnictwa, g ry i t. p.
Rys. 53. Szafka z półką na pisma. N a pochyłych półkach miejsce na po łożenie bieżących numerów pism. W zamkniętej dolnej szafce roczniki. Stołek. Siedzenie mocno profilowane, listwa wzmacniająca, zaklinowana
- J T ^ - j j -j ! H ' 1 1 1 1 ? = > 0 ę 1 1 i i = ■ s — < r — 1
>5> x5>
Rys. 54. Szafka na radjo. A p arat zamknięty w górnej części szafki. W dolnej części pomieszczenie na akumulatory, części zamienne i t. p. N a szafce ustawiony przenośny g’łośnik. Odpowiednio wywiercone otwory w plecowych deskach szafki pozwolą na połączenie poszczególnych części aparatury, a zamknięte na klucz drzwiczki zabezpieczą aparat przed znisz czeniem. M ały stolik. W y m ia r y jego są tak pomyślane, aby go można było dostawiać do dużego stołu w wypadku wspólnego obiadu, przyjęcia i t. p.
Rys. 55. Krzesło zrobione całkowicie z drzewa miękkiego. Siedzenie na ra mie, wyplatane zwykłą taśm ą tapicerską. K an ty nóg fazowane.
f - —' ----1-05---^ 1^— 3 0 _ ^i
Rys. 58. Szafa-biurko. Specjalnie przydatna w niedużych wiejskich świe tlicach. W górnej dostawianej szafce bibljoteczka na 100 tomów; w środ kowej części: klapa otwarta i oparta na wysuniętej szufladzie tworzy biur ko. W dolnej części szafki pomieszczenie na gry, przyrządy i t. p. Kosz do
_____4 4 ________W™
Rys. 57. Krzesło. N ogi i cargi z twardego drzewa. Siedzenie nieco profilo wane ułożone z trzech deseczek o kantach lekko zaokrąglonych.
Rys. 58. W ieszaki. Stojący 2-stronny i wiszący, pod którym ścianę trzeba zabezpieczyć linoleum lub farbą olejną. Kołki do wieszania okryć- zrobione
z drzewa twardego.
jednak zdobić bogatszem i ornamentami. M ogłyby one w y glądać nieodpowiednio i nieartystycznie. Sprzęt wygodny, skromnie zdobiony, a w ykonany starannie, będzie zawsze sam przez się najlepszą ozdobą świetlicy.
Drzwi szaf zachodzą na siebie felcem, aby wnętrze było zabezpieczone od kurzu, bez przybijania zwierzchu listew ki. Zam ykane na zamek paskw inowy, najwygodniejszy w użyciu. Otwierane całkowicie (zawiasy z boków szaf).
P o d a n e p r o j e k t y m e b l i nie w yczerpują oczyw i ście potrzeb sprzętarskich dużych, zasobnych organiza- cyj — m ogą jednak usunąć zasadnicze braki w um eblow a niu przeciętnych świetlic, zm uszonych do ograniczenia swych urządzeń do tylko niezbędnie potrzebnych* najprost szych sprzętów.
TADEUSZ LIPSKI