1 http://www.whitehouse.gov/the_press_office/remarks-by-President-barack-obama-in-Prague-as-Delivered/.
2 http://www.defense.gov/npr/docs/2010%20nuclear%20Po-sture%20review%20report.pdf/.
się dwa obozy. Pierwszy deklarował chęć całko-witej likwidacji istniejących arsenałów substra-tegicznej broni jądrowej na europejskim konty-nencie. Reprezentowany był przez RFN, Belgię, Holandię i Norwegię. Natomiast drugi opowia-dał się za utrzymaniem dotychczasowego jej po-tencjału w tym rejonie świata oraz za możliwie najmniejszymi zmianami w dotychczasowej po-lityce nuklearnej NATO. Jego zwolennikami by-ły państwa bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia), które upatrywały w tym podstawę solidarności NATO, a także symbol amerykańskiego zaanga-żowania w europejskie bezpieczeństwo.
Podczas nieformalnego spotkania ministrów spraw zagranicznych NATO w Tallinie (kwie-cień 2010), poświęconego omówieniu politycz-nych wytyczpolitycz-nych dotyczących nowej koncepcji strategicznej, w porządku obrad znalazł się punkt w sprawie przyszłości polityki nuklearnej Sojuszu. W oficjalnym piśmie do sekretarza ge-neralnego NATO zwrócili się w tej kwestii mini-strowie: Belgii, RFN, Luksemburga, Holandii i Norwegii. Przypomnieli, że nowa wizja prezy-denta Stanów Zjednoczonych Ameryki zakłada zmniejszenie roli, a następnie całkowite uwol-nienie świata od broni jądrowej. W ten sposób chcieli wykorzystać spotkanie jako okazję do kompleksowej dyskusji na temat przyszłej poli-tyki nuklearnej NATO. Świadczyły o tym nastę-pujące ich słowa: Wierzymy, że także w ramach NATO powinniśmy dyskutować o tym, co może-my zrobić w celu zbliżenia nas do wspólnego, nadrzędnego celu politycznego3. Jednak nie wszyscy uczestnicy spotkania w Tallinie popie-rali ten pogląd. Odmienne zdanie miała między innymi sekretarz stanu USA Hillary Clinton, która wychodziła z założenia, że NATO powinno pozostać tak długo sojuszem nuklearnym, dopó-ki istnieje broń jądrowa [...] Ostrzegając przy tym, że dla sojuszu nuklearnego fundamentalną zasadą jest szerokie dzielenie się odpowiedzial-nością i ryzykami wynikającymi z [istnienia – red.] broni jądrowej4.
Z kolei 17 maja 2010 roku była sekretarz sta-nu USA Madeleine Albright, kierująca pracami grupy ekspertów powołanej w celu opracowania nowej koncepcji strategicznej NATO na lata
2010–2020, przedstawiła swoje stanowisko.
Opowiedziała się za pozostawieniem i moderni-zacją obecnego potencjału nuklearnego. W wy-niku przeprowadzonych studiów kierowana przez nią grupa ekspertów jednoznacznie stwier-dziła, że: NATO musi pozostać sojuszem nukle-arnym tak długo, jak będzie istniała na świecie broń jądrowa […] Ponadto, w obecnych uwa-runkowaniach bezpieczeństwa zaleca się utrzy-manie niektórych systemów USA na obszarze Europy, ponieważ wzmacniają one zasadę roz-szerzonego odstraszania i obrony kolektywnej5. Obowiązująca do listopada 2010 roku koncep-cja strategiczna Sojuszu Północnoatlantyckiego z 1999 roku traktowała obecność amerykańskich sił konwencjonalnych i nuklearnych w Europie jako niezbędny komponent zapewniający bez-pieczeństwo NATO, ujmując to następująco:
Głównym celem sił nuklearnych państw człon-kowskich jest utrzymanie pokoju oraz zapobie-ganie przemocy i wojnie. Siły nuklearne będą nadal odgrywały
klu-czową rolę, sprawia-jąc, że potencjalny przeciwnik nie będzie miał pewności, w jaki sposób NATO odpo-wie militarnie na je-go agresję […] Wy-raźnie wskazuje to, że jakakolwiek agresja nie jest rozsądnym rozwiązaniem. Mimo że okoliczności,
w których można brać pod uwagę użycie broni jądrowej, są bardzo małe i nie jest [jej użycie – red.] ukierunkowane na konkretnego przeciwni-ka, to NATO będzie utrzymywało najniższy, ade-kwatny do sytuacji bezpieczeństwa potencjał
3 http://www.regjeringen.no/upload/uD/Vedlegg/sikkerhet-spol/nato/Letter%20to%20secretary%20general%20nato.
pdf/.
4Secretary of State Hillary Rodham Clinton Excerpts from Remarks at NATO Working Dinner on Nuclear Issues and Missile Defense. tallin, kwiecień 2010.
5 http://www.nato.int/strategic-concept/expertsreport.pdf/.
Wszystkie państwa członkowskie nato, które nie posiadają broni jądro-wej, mogą partycypować w realizacji zadań nukle-arnych.
NR 1/2013
lotniskoPaństwomagazyny podziemneskładowana broń (dane szacunkowe)
składowana broń (dane maksymalne)Jednostki büchelrFn1110 –204433 eskadra myśliwsko-bombowa bundeswehry (tornado-iDs), 702 munss / usaF Kleine brogelbelgia1110–204410 eskadra taktyczna belgijskich sił powietrznych (F-16), 701 munss Volkelholandia1110–20441 eskadra myśliwsko-bombowa holenderskich sił powietrznych (F-16), 703 munss avianoWłochy18507231 eskadra myśliwsko-bombowa sił powietrznych usa (F-16) ghedi-torreWłochy1120–40446 eskadra włoskich sił powietrznych (tornado-iDs), 704 mnss incirlikturcja250–50100aktywny arsenał broni jądrowej, możliwe sporadyczne rozmieszczenie samolotów podwójnego przeznaczenia usa spangda-hlemrFn–––38 i 52 mmg (odpowiedzialne za wszystkie munss) razemnato87100–200348 munss – munitions support squadron mmg – munitions maintenance group
rozmieszcz enie br oni nuklear nej na tO w eur opie (2010)
Źródło: NATO’s Nuclear Forces in the New Security Environment. Factsheet. bruksela 2008.d O Ś W I a d C Z e n I a
substrategicznych sił nuklearnych w Europie, ponieważ przedstawiają one sobą ważne ogniwo strategicznej broni jądrowej […] a tym samym wzmacniają więzi transatlantyckie6.
arsenał
Z dostępnych materiałów wynika, że obecny nuklearny potencjał, będący do dyspozycji NATO, składa się z trzech zasadniczych kompo-nentów wydzielanych przez Stany Zjednoczone Ameryki i Wielką Brytanię. Są to7:
– brytyjskie i amerykańskie rakiety dalekiego zasięgu Trident II, rozmieszczone na okrętach podwodnych, oraz strategiczne głowice jądro-we, które w czasie kryzysu i wojny mogą zo-stać podporządkowane naczelnemu dowódcy NATO (SACEUR);
– około 100 z 325 morskich pocisków manewru-jących Tomahawk (inicjatywa prezydencka z 1991/1992 roku);
– od 100 do 200 przechowywanych w Euro-pie substrategicznych bomb jądrowych ty-pu B-61-3 i B-61-4, (przenoszonych przez samoloty podwójnego przeznaczenia: Du-al Capable Aircraft – DCA), a także bom-by z tej samej rodziny, które mogą zostać użyte w celu wzmocnienia Europy z tery-torium USA.
Z przeprowadzonych analiz wynika, że w 2010 roku amerykańskie bomby jądrowe znaj-dowały się na terytorium Belgii, RFN i Holandii (około 20), Włoch (około 90) i prawdopodobnie Turcji (około 50). Przy czym mały był stopień gotowości nuklearnej jednostek sił powietrz-nych, a osiągnięcie przez nie pełnej gotowości bojowej zajęłoby miesiące8. Ponadto techniczne komponenty potencjału substrategicznego osią-gnęły kres swoich możliwości eksploatacyjnych, zatem systemy przenoszenia, broń jądrowa oraz schrony przeznaczone do jej przechowywania musiałyby zostać zmodernizowane lub zastąpio-ne nowymi (tab.)9.
Na uwagę zasługuje fakt, że polityka nuklear-na NATO pozwala wszystkim państwom człon-kowskim na współdziałanie z grupą planowania nuklearnego, pracę w podległych jej strukturach, a także uczestniczenie w konsultacjach
dotyczą-cych strategii nuklearnej oraz działań z wyko-rzystaniem broni jądrowej10. Do udziału w nich mają prawo wszystkie państwa Sojuszu niezależ-nie od wnoszonego przez niezależ-nie wkładu w ramach techniczno-nuklearnego uczestnictwa11. konTynuacJa
Analiza koncepcji strategicznej NATO z 1999 roku oraz opracowanego na jej podstawie doku-mentu Komitetu Wojskowego (MC 400/2) wy-kazała, że Sojusz zrezygnował z traktowania bro-ni nuklearnej jako ostatecznego środka, jak w przypadku deklaracji londyńskiej z 1990 roku.
W koncepcji nie wspomniano o rezygnacji z użycia broni nuklearnej w ramach „pierwszego działania”, prawdopodobnie by uniknąć sprzecz-ności między strategią NATO a narodową strate-gią bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych Ameryki, w której zastrzeżono sobie prawo do podjęcia pierwszych działań z jej wykorzysta-niem. Opcja ta nie została wyraźnie podkreślona w koncepcji strategicznej Sojuszu, a nadanie rozstrzygającego znaczenia broni jądrowej miało głównie charakter polityczny12. W praktycznym wymiarze zostało to ujęte w ten sposób, że więk-sza część substrategicznej broni nuklearnej Soju-szu pozostaje nadal w dotychczasowych miej-scach dyslokacji.
6 http://www.nato.int/docu/pr/1999/p99-065d.htm/.
7 mimo że Francja powróciła do zintegrowanych struktur woj-skowych sojuszu, to jej siły nuklearne będą użyte wyłącznie do realizacji narodowych interesów.
8NATO’s Nuclear Forces in the New Security Environment. Factsheet. bruksela 2008.
9 techniczna żywotność schronów skończy się w 2017 roku i w tym samym roku powinny zostać zmodernizowane bom-by typu b-61.
10 Decyzja nato dotycząca pierwszego działania z użyciem broni nuklearnej, związana jest z konsultacjami, jeżeli czas i okoliczności na to pozwolą.
11 W tym celu w 1992 roku nato (w gleneagles) przyjęło Polityczne zasady w zakresie planowania nuklearnego i kon-sultacji.
12 http://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_23693.htm/.
autor jest absolwentem WsoWPanc, aon oraz akademii Dowodzenia bundeswehry. obecnie jest zatrudniony w Wyższej szkole administracji Publicznej w białymstoku.
n
NR 1/2013 NR 1/2013
d O Ś W I a d C Z e n I a