Adres: 01-015 Warszawa, ul. Ks. Kard. S. Wyszyńskiego 6 Tel. 22-838-92-51 Kościół Rzymskokatolicki obecny jest na ziemiach Polski od czasu chrztu w 966 r. Jest też największy pod wzglę-dem liczby wyznawców. Podstawowe zasady dogmatyczne Kościoła zawarte są w Piśmie Świętym, Świętej Tradycji, Pismach Ojców Kościoła oraz dokumen-tach Urzędu Nauczycielskiego Kościoła (Magisterium Kościoła), tj. w dogmatach ogłaszanych przez papieży i w posta-nowieniach 21 soborów powszechnych. Zasady wiary zostały zawarte w Kate-chizmie Kościoła katolickiego
Wszystkie sprawy organizacyjne Ko-ścioła regulowane są przez Kodeks Prawa Kanonicznego. Przewiduje on, że podstawową jednostką Kościoła jest diecezja, która dzieli się z kolei na para-fie. Parafie łączą się w dekanaty dla wzajemnego wspierania się w pracy duszpasterskiej. Dla podobnych celów również diecezje łączą się w większe jednostki terytorialne zwane prowincjami lub metropoliami.
Na czele każdej diecezji (których jest 42) stoi biskup ordynariusz, a prowincji metropolita – arcybiskup diecezji w któ-rej jest zwierzchnikiem (archidiecezji). W Polsce w 2012 r. było 134 biskupów (42 diecezjalnych, 49 pomocniczych 1 bi-skup tytularny oraz 42 seniorów). Wspólne zadania pasterskie Kościoła na terenie kraju wypełnia Konferencja Epi-skopatu Polski (KEP), której członkami są wszyscy biskupi (także biskupi ob-rządku bizantyjsko-ukraińskiego). Konfe-rencja Episkopatu, której Przewodniczą-cym jest Abp Józef Michalik metropolita przemyski, .działa na podstawie statutu potwierdzanego przez Stolicę Apostol-ską. Jej pracami kieruje 14 osobowa Rada Stała. Prymasem Polski jest ks. abp J. Kowalczyk metropolita gnieźnień-ski.
Łączna liczba parafii na koniec 2011 roku wynosiła 10.177z czego 646 to pa-rafie zakonne. Liczba dekanatów – 1153. Dane z 2011 r. mówią o 19.130 kościołach (parafialnych i nieparafial-nych) oraz 5.438 kaplicach (bez
cmen-Lata Archidiecezje/Diecezje
Wierni w %
ogółu ludności Dekanaty Parafie
Ogółem 2000 95,7 1099 9950 2005 95,6 1131 10016 2009 95,6 1151 10157 2010 95,9 1153 10156 2011 95,5 1153 10177 Białostocka 82,7 13 114 Drohiczyńska 75,0 11 98 Łomżyńska 99,1 24 181 Częstochowska 99,2 35 311 Radomska 99,2 28 299 Sosnowiecka 94,0 22 162 Gdańska 92,9 24 194 Pelplińska 93,6 30 290 Toruńska 93,3 24 194 Gnieźnieńska 99,1 30 266 Bydgoska 97,9 19 149 Włocławska 99,0 32 232 Katowicka 97,2 34 317 Gliwicka 92,1 18 155 Opolska 95,5 36 398 Krakowska 97,3 44 441 Bielsko-Żywiecka 89,4 22 207 Kielecka 95,5 33 303 Tarnowska 99,5 43 450 Lubelska 97,6 28 268 Sandomierska 96,6 24 241 Siedlecka 98,3 25 245 Łódzka 94,7 35 218 Łowicka 99,7 21 165 Warmińska 98,2 33 259 Elbląska 95,6 20 157 Ełcka 94,9 21 152 Poznańska 98,7 42 402 Kaliska 99,1 33 282 Przemyska 96,9 41 386 Rzeszowska 97,7 24 240 Zamojsko-lubaczowska 97,2 19 184 Szczecińsko-kamieńska 94,5 36 271 Koszalińsko-kołobrzeska 91,8 24 219 Zielonogórsko-gorzowska 88,7 29 266 Warszawska 92,5 28 210 Płocka 98,6 26 248 Warszawsko-praska 92,5 21 183 Wrocławska 96,1 33 300 Legnicka 91,4 29 241 Świdnicka 98,2 24 186 Ordynariat Polowy WP x 15 93
Wyznania religijne: KATOLICKIE
37
Wyznania religijne i stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2009-2011 tarnych). W 2011 r. liczba księży wynosiła 30.481 w tym 5.721 księży zakonnych. W semi-nariach duchownych studiowało 3.210 alumnów diecezjalnych i 938 alumnów zakonnych. Liczba sióstr zakonnych wynosiła 21.998, a braci zakonnych – 1.311. Liczbę wiernych Ko-ścioła na koniec 2011 r. ustalono na 33.399 tys. W przeciągu 2011 r. w Kościele Rzymsko-katolickim w Polsce udzielono: 382.550 chrztów, 349.312 sakramentów bierzmowania, 328.354 sakramentów Pierwszej Komunii Świętej i 151.882 sakramenty małżeństwa.
W Kościele działa 61 męskich (przełożeni 59 z nich tworzą Konferencje Wyższych Prze-łożonych Zakonów Męskich) oraz 151 żeńskich instytutów życia konsekrowanego (14 z nich to zakony klauzurowe).
Kościół katolicki w Polsce prowadzi szkoły i placówki oświatowe kształcące na każdym poziomie edukacji. Istnieje siedem wyższych uczelni katolickich: Katolicki Uniwersytet Lu-belski Jana Pawła II w Lublinie, Akademia Ignatianum w Krakowie, Uniwersytet Papieski Ja-na Pawła II w Krakowie, Instytuty Teologiczne w Sandomierzu i Bielsku-Białej oraz Papie-skie Wydziały Teologiczne w Warszawie i we Wrocławiu.
Kościół Katolicki prowadzi szeroko zakrojoną działalność charytatywno-społeczną, po-przez liczne instytucje, zakony czy organizacje kościelne takie jak np.: Caritas, Akcja Kato-licka, Fundacja Dzieło Nowego Tysiąclecia. W ramach Kościoła działają także liczne instytu-cje oraz ruchy formacyjne.
Wskaźniki niedzielnych praktyk religijnych (dominicantes i communicantes) w 2011 r. wynosiły odpowiednio: 40,0% i 16,1%. Za podstawę obliczania wskaźnika dominicantes przyjmuje liczbę zobowiązanych, do których odnosi się liczbę uczestniczących we mszy św. w dniu badania. Dla wszystkich parafii przyjęto założenie (na podstawie struktury wieku lud-ności Polski), że zobowiązani do uczęszczania na niedzielną mszę św. stanowią 82% wier-nych. Pozostałe 18% to dzieci do lat siedmiu, chorzy, ludzie starsi itp. – nie zobowiązani do uczestnictwa w niedzielnej mszy św. Wskaźnik communicantes obliczany jest jako liczba wiernych przystępujących do komunii św. odniesiona do liczby zobowiązanych.
Kościół posiada osobowość prawną uregulowaną następującymi dokumentami: Konkor-dat pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzeczypospolitą Polską podpisany 28 lipca 1993 r. który wszedł w życie 25 kwietnia 1998 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) oraz ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154, z późn. zm.). Relacje państwo-Kościół w Konstytucji RP z 1997 r. we-dług modelu zawartego w konkordacie.
Uregulowania te dotyczą Kościoła katolickiego w Polsce wraz ze wszystkimi obrządkami: łacińskim, bizantyjsko-ukraińskim, bizantyjsko-słowiańskim oraz ormiańskim.
0 10 20 30 40 50 60 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 dominicantes communicantes
Wyznania religijne i stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2009-2011
obrządek bizantyjsko-ukraiński
Adres: 37-700 Przemyśl, ul. Basztowa 13 Tel. 16-678-78-68
Email: kuria@przemyslgr.opoka.org.pl;
konsystoria@wroc-gda.opoka.org.pl
www.cerkiew.net www.cerkiew.net.pl
Pod koniec XVI w. hierarchia Kościoła Prawosławnego na terenach Rzeczypospolitej podjęła decyzję o zawarciu unii kościelnej ze Stolicą Apostolską. W 1596 r. doszło do za-warcia unii brzeskiej. Na jej mocy hierarcho-wie, duchowieństwo wierni uznała zwierzchnic-two papieża, zachowując jednocześnie wschodnią duchowość, liturgię bizantyjską, dyscyplinę kościelną (m.in. żonate duchowień-stwo), język staro-cerkiewno-słowiański w na-bożeństwach oraz kalendarz juliański. Tę no-wą strukturę kościelną nazwano kościołem unickim, a następnie greckokatolickim. W jej skład wchodziły: metropolia kijowska oraz bi-skupstwa (eparchie): włodzimierska, łucka, po-łocko-witebska, chełmska, pińsko-turowska, Iwowska i przemyska. W czasie rozbiorów dzieje historyczne Unitów były bardzo tragicz-ne; prześladowani, kilka razy likwidowani, za-chowali jedność do dzisiaj.
Kościół Greckokatolicki w II Rzeczpospoli-tej organizacyjnie składał się z trzech diecezji: lwowskiej, stanisławowskiej i przemyskiej, tworzyły one galicyjslwowską prowincję ko-ścielną, na czele której stał arcybiskup lwowski Andrej hrabia Szeptycki. W 1934 r. Stolica Apostolska powołała Administrację apostolską Łemkowszczyzny podlegającą bezpośrednio Watykanowi. Liczba duchownych diecezjalnych Kościoła w 1936 r. wynosiła 2380. W Ko-ściele funkcjonowały trzy zakony męskie oraz 8 zgromadzeń zakonnych żeńskich. Liczba wiernych wynosiła ponad 330 tys.
Po II Wojnie Światowej w granicach Polski pozostała jedynie część diecezji przemyskiej i Administracja apostolska Łemkowszczyzny, władze komunistyczne aresztowały biskupów i deportowały do ZSRR oraz przestały uznawać Kościół Greckokatolicki w Polsce. Wierni by-li pozbawieni swojej hierarchii kościelnej do 1989 r. gdy biskupem został ks. Jan Martyniak. W 1991 r. Ojciec Święty Jan Paweł II mianował go ordynariuszem diecezji przemyskiej ob-rządku bizantyjsko-ukraińskiego. Następnie w 1996 r. dokonał całościowej reorganizacji struktur duszpastersko-administracyjnych tego Kościoła. Ustanowiono Prowincję Kościelną obrządku greckokatolickiego w Polsce i nadano jej nazwę: Metropolia Przemysko-warszawska. W jej skład weszły dwie nowo utworzone jednostki administracyjne: Archidie-cezja Przemysko-warszawska, która obejmuje terytorium w granicach Rzeczpospolitej Pol-skiej po prawej stronie Rzeki Wisły i Diecezja Wrocławsko-Gdańska obejmująca terytorium po lewej stronie Wisły. Biskupi obu diecezji są członkami Konferencji Episkopatu Polski. W nowej strukturze Metropolia składa się z 10 dekanatów. W 2011 r. Kościół posiadał 135 parafii, 108 świątyń oraz77 księży diecezjalnych i zakonnych. W seminariach duchownych kształciło się 5 alumnów. W kościele pracowało 91 sióstr zakonnych i 2 braci. W 2011 r. udzielono 255 chrztów, 260 sakramentów bierzmowania, 179 sakramentów Pierwszej Ko-munii oraz 97 ślubów. Liczba wiernych kościoła szacowana jest na 55 tys. (30 tys. w Archi-diecezji Przemysko-warszawskiej i 25 tys. w Archi-diecezji Wrocławsko-gdańskiej). Największy zakon greckokatolicki to Bazylianie.
Diecezje i dekanaty Parafie Księża Ogółem 2000 99 68 2005 138 72 2009 134 74 2010 134 75 2011 135 77 Przemysko-warszawska 78 50 dekanaty: przemyski 18 . krakowsko-krynicki 14 . sanocki 16 . elbląski 11 . olsztyński 9 . węgorzewski 10 . Wrocławsko-gdańska 57 27 dekanaty: wrocławski 16 . zielonogórski 13 . koszaliński 12 . słupski 16 .
Wyznania religijne: KATOLICKIE
39
Wyznania religijne i stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2009-2011 Kościół wydaje miesięcznik Błahowist w nakładzie 1200 egz. oraz kalendarz pod tym samym tytułem (nakład 1100 egz.), a także rocznik Wiadomości Archidiecezjalne w nakła-dzie 300 egz. 0 50 100 150 200 250 300 350 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 chrzty I komunie śluby
Wyznania religijne i stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2009-2011
obrządek bizantyjsko-słowiański
Adres: 21-509 Kodeń, Kostomłoty 15, woj. lubelskie Tel. 83-375-52-27
E-mail: parafiaunickakostomloty@wp.pl www.kostomloty.com Data powstania na terenie Polski: 1596, 1923
Kościół katolicki w Polsce od końca XVI w. nie jest jednolity pod względem obrządku. Odrodzone w 1918 r. państwo polskie odziedziczyło ukształtowane w ciągu stuleci trzy ryty katolickie: łaciński (Kościół Rzymskokatolicki), i dwa wschodnie tzn.: bizantyjsko-ukraiński (Kościół Greckokatolicki) i ormiański (Kościół Ormiański). Na początku lat dwudziestych po-jawił się czwarty obrządek (również wschodni) bizantyjsko-słowiański (Kościół Neounicki).
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na terenach byłego zaboru rosyjskiego mieszkało wielu byłych unitów, siłą oderwanych od Kościoła w latach 1839 i 1875, kiedy to miały miejsce rzezie ludności greckokatolickiej dokonywane przez żołnierzy rosyjskich (Pra-tulin, Drelów). Ludność ta pozbawiona opieki duszpasterskiej licznie zwracała się do miej-scowego łacińskiego biskupa prosząc o kapłanów wschodniego obrządku. Gorący zwolen-nik reaktywowania unii ordynariusz podlaski ks. bp H. Przeździecki w 1923 r. z aprobatą polskiego Episkopatu wystąpił z inicjatywą zorganizowania w Polsce Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-słowiańskiego. Papież Pius XI zatwierdził plan, a kilka tygodni później ukazał się dekret papieski w sprawie „pracy unijnej”. Istota obrządku polegała głównie na pozostawieniu obrzędowości Cerkwi wschodniej z zachowaniem całej liturgii w języku staro-cerkiewno-słowiańskim i uznaniu papieża za głowę Kościoła powszechnego. Na mocy uzyskanych w 1924 r. pełnomocnictw bp. Przeździecki stał się ordynariuszem nowego ob-rządku. Inicjatywę tę gorąco poparł generał zakonu jezuitów ojciec W. Ledóchowski. W za-konie powstała specjalna Misja Wschodnia, w której księża zapoznawali się ze wschodnimi obrządkami oraz przygotowywali się do sprawowania rytuałów wschodnich. Na rzecz neo-unii pracowali obok jezuitów także kapucyni, oblaci, marianie, studyci, redemptoryści i bazylianie.
W 1927 r. Kościół Neounicki posiadał już 14 parafii obsługiwanych przez 28 księży i skupiających około 20 tys. wiernych. W 1937 r. swoją pracę duszpasterską pełniło już 71 księży, w tym: 1 biskup, 39 księży diecezjalnych i 31 księży zakonnych.
Po II wojnie światowej większość neounickich parafii znalazła się poza granicami kraju. Wiernych obrządku wschodniego pozostałych na Podlasiu i wschodniej Lubelszczyźnie wła-dze PRL potraktowały jako groźnych Ukraińców i wysiedliły na Ziemie Zachodnie w ramach Akcji Wisła. Działania te przyczyniły się do znacznego spadku liczebności wiernych oraz rozproszenia terytorialnego. Dlatego też po wojnie zdołano zorganizować jedynie trzy para-fie neounickie: w Pawłowie Starym koło Janowa Podlaskiego, w Kodniu i w Kostomłotach. Nie udało się reaktywować hierarchii Kościoła Neounickiego. Do dzisiaj zachowała się jedy-nie parafia św. Nikity Męczennika w Kostomłotach licząca w 2011 r. 147 wiernych. Od 1940 r. proboszczem parafii był ks. A. Przysłucki, a w latach 1967-2007 marianim o. Roman Pięt-ka, który za zasługi dla obrządku został w 1998 r. nagrodzony przez Stolicę Apostolską godnością archimandryty oraz odznaczony przez kard. Józefa Glempa złotym medalem Za-służony dla Kościoła i Narodu. Parafia wtedy podlegała jurysdykcji prymasów Polski. Obec-nie proboszczem parafii w Kostomłotach jest ks. ZbigObec-niew Nikoniuk, posługę duszpasterską prowadzi dwóch księży diecezji Siedleckiej (birytualistów). Od 2007 r. z woli Stolicy Apostol-skiej parafia podlega jurysdykcji biskupa diecezji siedleckiej.
W Polsce liczba ochrzczonych w obrządku neounickim szacowana jest na ok. 300 osób. Parafia unicka w Kostomłotach stała się w ostatnich latach Sanktuarium Unitów Podla-skich. Miejsce to odwiedza rocznie ok. 70 000 pielgrzymów idących szlakiem unickim.
Przy parafii istnieje Centrum Ekumeniczne, które jest ośrodkiem rekolekcyjnym dla grup młodzieżowych z kraju i z zagranicy. W miesiącach letnich z rekolekcji ekumenicznych i kursów ewangelizacyjnych prowadzonych w Centrum korzysta ok. 250 osób, głównie lice-alistów i studentów oraz młodych małżeństw.
Wyznania religijne: KATOLICKIE
41
Wyznania religijne i stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2009-2011