zagospodarowania turystycznego
Poza walorami przyrodniczymi i kulturowymi istotnym czynnikiem wyboru miejsca wypoczynku jest stan infrastruktury turystycznej, na którą składają się obiekty, urządzenia i instytucje tworzące materialną bazę turystyki (Lijewski i in.
2002).
Oceny zagospodarowania turystycznego powiatu suwalskiego w układzie ob-rębów geodezyjnych dokonano na podstawie analizy trzech poniżej scharaktery-zowanych elementów, istotnych, zdaniem autorów, dla zapewnienia odpowied-nich warunków do uprawiania turystyki:
1) Liczba miejsc noclegowych w stosunku do liczby mieszkańców danego obsza-ru (tzw. wskaźnik rozwoju funkcji turystycznej Baretje-Deferta).
O wysokim poziomie infrastruktury turystycznej można mówić wtedy, gdy wskaźnik Beretj-Deferta przekracza wartość 100. Na badanym obszarze taki po-ziom wskaźnika osiąga 18 obrębów (liczba miejsc noclegowych przekracza liczbę mieszkańców), uzyskując rekordowe wartości w obrębach Szelment (gm. Szy-pliszki) – 3966%, Dowspuda (gm. Raczki) – 752% oraz Magdalenowo I Wigry (gm. Suwaki) – 456%. Rozkład tego wskaźnika w skali całego powiatu jest jednak bardzo nierównomierny, bo aż w 178 obrębach (58%) nie odnotowano miejsc noclegowych.
2) Liczba obiektów gastronomicznych na 100 mieszkańców.
Bazę gastronomiczną badanego obszaru należy uznać za słabo rozwiniętą.
W 91,8% obrębów geodezyjnych powiatu nie stwierdzono obiektów gastrono-micznych. Najwyższą wartość wskaźnika ilości takich obiektów na 100 miesz-kańców osiąga, podobnie jak w przypadku bazy noclegowej, obręb Szelment (gm.
Szypliszki) – 33,3%. Najgorsza sytuacja występuje w atrakcyjnie położonej gmi-nie Jelegmi-niewo, gdzie funkcjonują jedygmi-nie 3 obiekty gastronomiczne. Dużą szansą dla poprawy takiego stanu rzeczy są gospodarstwa agroturystyczne, które oferują nocleg z wyżywieniem.
3) Gęstość szlaków turystycznych na jednostkę powierzchni. Badania i analizę danych przeprowadzono dla poszczególnych obrębów geodezyjnych.
Jako ostatni element przyjęto wskaźnik długości szlaków i tras turystycznych w odniesieniu do obrębów geodezyjnych i w przeliczeniu na km². Pozwala on na zilustrowanie możliwości różnych form turystyki aktywnej.
W celu syntetycznego ukazania poziomu zagospodarowania turystycznego dla wszystkich obrębów geodezyjnych powiatu opracowano syntetyczny średni znor-malizowany wskaźnik zagospodarowania turystycznego, który określa poziom rozwoju infrastruktury turystycznej badanego obszaru. Trzy opisane wyżej ele-menty poddano waloryzacji, przyznając każdemu z nich odpowiednią ilość punk-tów w skali od 1–5. Dla bazy noclegowej (wskaźnik rozwoju funkcji turystycznej Baretje-Deferta) przyjęto następującą punktację: do 25% – 1 pkt, 25–50% – 2 pkt, 50–75% – 3 pkt, 75–100% – 4 pkt, powyżej 100% – 5 pkt. W przypadku
bazy gastronomicznej ustalono punktację: poniżej 0,5 obiektu/100 mieszk. – 1 pkt, 0,5–1 obiektu/100 mieszk. – 2 pkt, 1–5 obiektów/100 mieszk. – 3 pkt, 5–10 obiektów/100 mieszk. – 4 pkt, powyżej 10 obiektów/100 mieszk. – 5 pkt. Dla gęstości szlaków turystycznych przyjęto następującą punktację: poniżej 0,2 km/
km² – 1 pkt, 0,2–0,5 km/km² – 2 pkt, 0,5–1 km/km² – 3 pkt, 1–2 km/km² – 4 pkt, powyżej 2 km/km² – 5 pkt. W przypadku braku w danym obrębie któregoś z analizowanych elementów przyznano 0 pkt. Po zsumowaniu ilości punktów od-powiadających poszczególnym elementom zagospodarowania turystycznego i za-stosowaniu standaryzacji otrzymano wynik w postaci średniego znormalizowane-go wskaźnika zaznormalizowane-gospodarowania turystyczneznormalizowane-go dla powiatu suwalskieznormalizowane-go według obrębów geodezyjnych. Analiza uzyskanych wyników prowadzi do wniosku, że ww. rozkład jest bardzo zróżnicowany (por. ryc. 3). W 44 obrębach jego wartość jest wysoka (0,3–0,6), a w kolejnych 14 bardzo wysoka (powyżej 0,6), osiągając maksimum w 4 obrębach: Dowspuda (gm. Raczki), Smolniki (gm. Rutka-Tartak), Szelment (gm. Szypliszki) po 1,16 oraz Gawrych Ruda (gm. Suwałki) – 1,04. Ob-ręby wyróżniające się dobrze rozwiniętą infrastrukturą turystyczną położone są w północnej części powiatu (gm. Wiżajny, częściowo Jeleniewo i Rutka-Tartak), w południowo-wschodniej części powiatu (nad jeziorem Wigry) oraz wzdłuż Do-liny Rospudy. Należy jednak podkreślić, że w całym powiecie występuje słabe zagospodarowanie turystyczne, o czym świadczy niska i bardzo niska wartość wskaźnika zagospodarowania turystycznego odnotowana dla 184 obrębów, co stanowi ponad 60% wszystkich obrębów geodezyjnych.
Kolejnym krokiem postępowania badawczego było wyodrębnienie typów rela-cji zachodzących między walorami turystycznymi (przyrodniczymi i kulturowymi – razem) a poziomem zagospodarowania turystycznego. Wyodrębniono 9 typów strukturalnych (por. ryc. 4).
W ujęciu obrębów geodezyjnych na obszarze powiatu przeważa typ C (wy-stępuje w 33,8% wszystkich obrębów) – taki typ relacji dominuje w gminie Szy-pliszki. Kolejnymi pod względem częstości występowania są typy A (17,4%) – najczęściej spotykany w gminie Raczki oraz D (10,8%) – dominujący w gminie Wiżajny. Najkorzystniejszy dla potrzeb turystyki typ relacji I występuje w 8,2%
wszystkich obrębów geodezyjnych, a największy ich procentowy udział odnoto-wuje się w gminach Suwałki i Wiżajny.
Przeprowadzona analiza umożliwiła wskazanie obrębów (wsi), charaktery-zujących się z jednej strony wysokimi walorami przyrodniczymi i kulturowymi, a z drugiej strony niskimi parametrami zagospodarowania turystycznego (typ F). Jednostki te są szczególnie predystynowane do rozwoju bazy turystycznej, zwłaszcza w formie gospodarstw agroturystycznych.
W powiecie suwalskim występuje bardzo duże zróżnicowanie zarówno pod względem walorów i infrastruktury turystycznej, jak i typów wzajemnych rela-cji między tymi elementami. Pozwala to wskazać obszary i miejscowości, w któ-rych poziom rozwoju funkcji turystycznych jest wystarczający, jak te, które są predystynowane do planowania ich dalszego rozwoju. W całym powiecie w 28 obrębach geodezyjnych odnotowano wysokie wskaźniki walorów turystycznych i niskie zagospodarowanie turystyczne (typ F relacji). Najwięcej takich obrębów
występuje w gminach Szypliszki (17% obrębów geodezyjnych), Rutka-Tartak (14,3%), Bakałarzewo (12,9%) i Suwałki (10,6%). Obręby te są położone na atrakcyjnych przyrodniczo terenach (w pobliżu jezior: Hańcza, Wiżajny, Wigry, Szelment Wielki i Mały oraz rzeki Rospudy) i powinny stać się w przyszłości obszarami znaczących inwestycji w infrastrukturę turystyczną, z uwzględnieniem rozwoju agroturystyki.
Ryc. 3. Wskaźnik zagospodarowania turystycznego w powiecie suwalskim według obrę-bów geodezyjnych
Źródło: opracowanie własne na podstawie Orchowska (2013).
Ryc. 4. Typy relacji między walorami turystycznymi i zagospodarowaniem turystycznym A – niskie walory turystyczne i niski poziom zagospodarowania turystycznego,
B – niskie walory turystyczne i średni poziom zagospodarowania turystycznego, C – średnie walory turystyczne i niski poziom zagospodarowania turystycznego, D – średnie walory turystyczne i średni poziom zagospodarowania turystycznego, E – niskie walory turystyczne i wysoki poziom zagospodarowania turystycznego, F – wysokie walory turystyczne i niski poziom zagospodarowania turystycznego, G – średnie walory turystyczne i wysoki poziom zagospodarowania turystycznego, H – wysokie walory turystyczne i średni poziom zagospodarowania turystycznego, I – wysokie walory turystyczne i wysoki poziom zagospodarowania turystycznego Źródło: opracowanie własne na podstawie Orchowska (2013).