dzynarodowego” czuwało w przeszłości państw o-protektor, wywodzące ty tu ł do spraw ow ania opieki z łączących strony więzów obywatelstwa.
Praw o opieki dyplom atycznej, w kształcie znanym tradycyjnem u praw u dyplom atycznemu, nie mogło znaleźć pełnego zastosowania w praw ie międzynarodowej funkcji publicznej. P retensje o wykonywanie praw a opieki nad funkcjonariuszam i międzynarodowymi zgłaszają i państw a (jako opieki dyplom atycznej nad swoimi obywatelami), i organizacje międzynarodowe (jako opieki funkcjonalnej nad swymi urzędnikami).
P raktyk a państw i orzecznictwo trybunałów adm inistracyjnych wskazują, że w sporze o w ykonywanie praw a opieki nad funkcjonariuszem mię
dzynarodowym zdecydowanie zwycięża organizacja. To spraw ia, że k a talog tradycyjnych instytucji opiekuńczych można śmiało rozszerzyć o nową formę — tzn. o praw o opieki funkcjonalnej. Form ą bezpośredniej opieki nad funkcjonariuszam i zajm ują się także organizacje związkowe oraz — w niektórych organizacjach w yspecjalizowanych — rzecznik praw funkcjonariuszy, „om budsm an”.
8. Praw o międzynarodowej funkcji publicznej stw arza funkcjonariu
szom możliwość dochodzenia roszczeń albo w drodze wew nętrznego po
stępowania odwoławczego (odwołania w ram ach hierarchii służbowej), albo w drodze odwołania zewnętrznego, tzn. przez poddanie sporu kompe
tencji try bunału adm inistracyjnego. W yjątkowo tylko praw o międzyna
rodowej funkcji publicznej dopuszcza możliwość przedłożenia konfliktu organizacja — funkcjonariusz ocenie MTS, k tó ry wypowiada się w for
m ie opinii doradczej. Je st to jedyny w praw ie międzynarodowym przy
padek, kiedy opinia doradcza MTS m a charakter wiążący.
9. S kutki działalności funkcjonariuszy międzynarodowych oraz obo
wiązywanie praw a międzynarodowej funkcji publicznej można dostrzec zarówno w teorii praw a, jak i w praktyce międzynarodowej.
W teorii praw a międzynarodowego spory kom petencyjne między or
ganizacją a państw em o „władzę” nad funkcjonariuszem spowodowały ożywienie dyskusji na tem at wzajemnego stosunku praw a m iędzynarodo
wego i praw a wewnętrznego. Nastąpiło także wprowadzenie na grunt międzynarodowy i przystosowanie na potrzeby praw a międzynarodowej funkcji publicznej takich działów praw a, tradycyjnie uw ażanych za ty powe tylko dla porządku w ewnętrznego państw , jak: prawo pracy, p ra wo adm inistracyjne czy praw o finansowe. Pojaw iły się nowe techniki załatw iania sporów; oprócz nieform alnej procedury koncyliacyjnej w pro
wadzono dwustopniową procedurę odwoławczą, uwieńczoną m iędzynaro
dowym sądownictwem adm inistracyjnym w postaci specjalnych try b u nałów adm inistracyjnych. Uległ zmianie tradycyjny pogląd na moc w ią
żącą niektórych opinii doradczych MTS. Opinie sformułowane na tle orzeczeń trybunałów adm inistracyjnych uznano za wiążące, wzruszając w ten sposób klasyczny podział kom petencji MTS na kom petencje w za
kresie w yrokowania (o charakterze wiążącym) i kom petencje opiniodaw
cze lub doradcze (pozbawione mocy wiążącej).
Działalność międzynarodowej służby publicznej w yw arła piętno i na praktyce międzynarodowej. Przepływ urzędników państw ow ych do służ
by międzynarodowej (i odwrotnie) powoduje siłą rzeczy przenikanie doś
wiadczeń, wzorów i osiągnięć między adm inistracją państw ow ą i adm i
n istracją międzynarodową. Oddziaływanie tych dwu służb jest w zajem ne i w pływ a zarówno na podnoszenie kw alifikacji zawodowych jednostek, jak i na sprawność i efektywność organów, w których one działają. W y
łoniła się nowa kategoria urzędników międzynarodowych — „n eu tral
nych” funkcjonariuszy organizacji, zam rażających n a czas pełnienia funk
cji narodowe więzy i sentym enty, co wcale nie świadczy o braku p a
triotyzm u, ale o zrozumieniu roli i zadań, jakie postaw iła przed nimi cała społeczność międzynarodowa.
10. Międzynarodowa służba publiczna funkcjonuje w silnie zróżnico
w anej pod względem ekonomicznym, ideologicznym, kulturow ym , a na
w et rasow ym społeczności międzynarodowej. Organizacje, a zwłaszcza powszechne organizacje międzynarodowe pow inny niwelować różnice między państw am i członkami tej społeczności, popularyzować w zajem ną tolerancję, uczyć życia w pokoju. Do w ypełniania tych zadań niezbędny jest spraw ny i wysoce kom petentny aparat adm inistracyjny — czyli se
k re ta riat organizacji. Jeżeli państw a i same organizacje nie będą dosta
tecznie zainteresowane włączeniem do składu sekretariatów najwyżej kwalifikowanego personelu, to skuteczność i efektywność działania orga
nizacji obniży się bardzo szybko. Potrzeba systematycznego doskonalenia personelu organizacji jest zatem bezsporna, ponieważ tak jak praw o
rządne i dem okratyczne państw o nie może funkcjonować bez dobrej ad
m inistracji państwowej, podobnie współczesna społeczność międzynaro
dowa nie potrafiłaby się obejść bez dobrze zorganizowanej i niezależnej, spraw nie działającej i bezstronnej adm inistracji międzynarodowej.
с с
W Y B R A N A L IT E R A T U R A
A k e h u r s t М. В.: T h e L a w G o v e rn in g E m p lo ym en t in In te rn a tio n a l O rg a n isa tion s. Cambridge 1967.
n z i l o t t i М.: C o u rs d e d r o it in tern a tio n a le. Paris 1930.
p p r i l l C.: L a n o tio n d e „ d ro it a c q u is” dans le d r o it d e la fo n c tio n p u b liq u e in te rn a tio n a le . RGDIP 1983, nr 1.
A u b e n a s A.: R e fle x io n s su r un e fo n ctio n p u b liq u e eu ro p een e. AFDI 1967.
B a a d e H. W.: T he A c q u ire d R ig h ts of In tern a tio n a l P u b lic S e rv a n ts. „The A merican Journal of Comparative L aw ” 1966—1967, nr 1 i 2.
B a r L.: S ą d o w a k o n tro la a d m in is tr a c ji w A nglii. W arszawa 1962.
B a r n e s R.: T en u re a n d In d ep e n d e n c e in th e U n ite d N a tio n s In te rn a tio n a l C iv il S e rv ic e . JILP 1982.
B a s d e v a n t S.: La co n d itio n ju r id iq u e de fo n ctio n n a ires in te rn a tio n a u x . Paris 1930.
B a s d e v a n t S.: L e s fo n ctio n n a ires in tern a tio n a u x . Paris 1931.
B a s t i d S.: L es T rib u n a u x a d m in is tra tifs in te rn a tio n a u x e t le u r ju r isp ru d e n c e . RCADI 1957 — II.
В e с e t J. М.: A p ro p o s de l ’„om bu dsm an ie" : le m e d ia te u r e t le s o rg a n isa tio n s In te rn a tio n a le s. RDH 1977.
B e d j a o u i М.: F on ction p u b liq u e in tern a tio n a le e t in flu e n c e s n atio n a les. Paris 1958.
B e i g b e d e r Y.: La g re v e dan s les in s titu tio n s d e s N a tio n s U nies. RBDI 1975 — 1.
B e i g b e d e r Y.: L ’O m b u d sm a n du person n el d es N a tio n s U nies. AFDI 1975.
B e i g b e d e r Y.: L a re p r e se n ta tio n du p e rso n n el а V O rgan isation M on diale d e la S a n te e t d a n s les p rin c ip a le s in s titu tio n s s p e c ia lis e e s d e s N a tio n s U n ies a y a n t le u r sieg e en E urope. Paris 1975.
B o g d a n o v О. V.: Im m u n ite t p r e d s ta v ite li g o s u d a r s tv p ri O ON . SJMP 1973.
C h a p e l Y.: F o rm a tio n e t p e rfe c tio n n e m e n t d es fo n ctio n n a ire s in te rn a tio n a u x e t eu ro p een s. Bruges 1976.
C h a v a n o n C.: L es fo n ctio n n a ires et la fo n c tio n p u b liq u e . Paris 1950.
C o l l i a r d C. A.: In s titu tio n s in tern a tio n a les. G renoble 1956.
C r i s t i n i R.: La ju r isp r u d e n c e sur V egalite d e s se x e s dan s la fo n ctio n p u b liq u e in te rn a tio n a le AFDI 1973.
E f i m o v G. K., F i e d o r o v V. N.: S o sta v , s tr u k tu r a g la v n y c h org a n o v i p o vyS en ie e f e k tiv n o s ti O O N . SGP 1967, nr 3.
F r a n c k Т. M.: In R e H e r b e rt R eis. AJIL 1986, nr 4.
G a z i e r F.: L a fo n ctio n p u b liq u e d a n s le m on de. Paris 1972. et de legislation comparee". Paris 1921.
H a m m a r s k j o l d A.: L es im m u n ite s d es p erso n n es in v e s tie s d e fo n ctio n s in te r -
M i r o n D.: T e n u re , F ix e d -T e r m A p p o in tm e n ts an d S e c o n d m en t in th e U n ite d
S o r t ' n e . n f e l d R.: S e k r e ta r z G e n e ra ln y ONZ. E w o lu c ja i 'te n d e n c je . SM 1962,
S K R Ó T Y N A Z W O R G A N IZ A C J I
ACC — A dm inistrative Committee on Coordination
AT ILO — A dm inistrative Tribunal of the International Labour Organizatioa BIT —• Bureau international du travail
CIJ — Cour internationale de justice EFTA — European Free Trade Association
Eurocontrol — European Organization for the Safety of Air Navigation FAFI — Federation des associations de fonctionnaires internationaux FAO — Food and Agriculture Organization of the United Nations FICSA — Federation of International Civil S ervants’ Associations GATT — General Agreem ent on Tariffs and Trade
IAEA — International Atom ic Energy Agency
IBRD — International Bank for Reconstruction and Developm ent ICAO — International Civil A viation Organization
ICITO — Interim Commission of the International Trade Organization ICSAB — International Civil Service Advisory Board
IĆSĆ :— International Civil Service Commission IDA — International Developm ent Association
IFAD — International Found for Agricultural Developm ent IFC — International Finance Corporation
ILO — International Labour Organization
IMCO — Inter-G overnm ental Maritime Consultative Organization ITU — International Telecom m unication Union
JAB — Joint Appeals Board JAC — Joint Advisory Committee
MTS — M iędzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości SDN — Sociśte des Nations
TANU — Tribunal adm inistratif des Nations Unieś
TAOIT — Tribunal adm inistratif de l ’Organisation internationale du travail TASDN — Tribunal adm inistratif de la Societe des Nations
UN — United Nations
UNAT — United N ations A dm inistrative Tribunal UNDP — United Nations D evelopm ent Programme UNEP — United Nations Environm ent Programme
UNESCO — United N ations Educational, Scientific and Cultural Organization UNICEF — United Nations Children’s Fund
UNIDO — United Nations Industrial Developm ent Organization UPU — U niversal Postal Union
WHO — World Health Organization
WIPO — World Intellectual Property Organization WMO — World Meteorological Organization
W Y K A Z S T O S O W A N Y C H S K R Ó T Ó W
APDI — „Annuaire Franęaise de Droit International”
AJIL — „American Journal of International Law ” IA — „International A ffairs”
IO — „International Organizations”
JDI — „Journal de Droit International”
JILP — „Journal of International L aw and P olitics”
PiP — „Państwo i Prawo”
RBDI — „Revue Beige de Droit International”
RCADI — „Recueil des Cours de TAcadśm ie de Droit International”
RDH — „Revue de Droit H ellenique”
RDILC — „Revue de Droit International et de Legislation Comparće’
RGDIP — „Revue G enśrale de Droit International P ub lic”
SGP — „Sovetskoje Gosudarstvo i Pravo”
SJMP — „Sovetskij Jeźegodnik Meźdunarodnogo P rava”
SM — „Sprawy Międzynarodowe”
SP — „Studia Prawnicze”
YILC — „Yearbook of the International Law Comm ission”
МЕЖДУНАРОДНЫЕ СОТРУДНИКИ Р е з ю м е
В связи с появлением меж дународны х организаций возникла необходимость обеспечить их секретариаты квалифицированными работниками, которые впо
следствии стали называться международными сотрудниками. Правовое поло
ж ен и е меж дународны х сотрудников, их место в организации и роль, какую они играют по отношению к странам-членам, являются предметом настоящей работы.
Генезис института меж дународны х сотрудников восходит к административ
ным связям X IX века, однако только с появлением Лиги Наций он был при
знан. Его полное развитие наступило во II половине X X века, в период так наз. организационной революции.
М еждународное право, а иногда такж е внутреннее право государств опре
деляют принципы работы этих сотрудников в организациях. .Они формулируют как условия, какие долж ен исполнять кандидат в сотрудники, как и типы его связей с организацией (гл. II).
М еждународные сотрудники пользуются правами и отвечающими им обязан
ностями (гл. III и IV). Их содерж ание и область вытекают преж де всего из внутреннего права организации, иногда обогащенного положениями права госу- даства, где находится эта организация. Правам и обязанностям меж дународны х сотрудников сопутствуют привилегии и иммунитеты —• облегчения, необходимые для выполнения их заданий в организации (гл. V).
Деятельность сотрудников может приводить к конфликтам с руководи
телями организации. Для защиты своих интересов сотрудники могут воспользо
ваться либо административной процедурой, предусмотренной внутренним пра
вом организации, либо предлож ить появившийся спор компетентному судебному органу, т. е. административному трибуналу, (гл. VI).
Работа заканчивается размышлениями о независимости меж дународны х сотрудников по отношению к государствам, гражданами которых они являются (гл. VII). И хотя принцип независимости меж дународны х сотрудников под
тверждают статуты отдельных организаций, все ж е действия некоторых госу
дарств представляют для этой независимости серьезную опасность.
INTERNATIONAL CIVIL SERVANTS S u m m a r y
The foundation of international organizations has created the need to em ploy in their offices qualified persons who, w ith the tim e passing, w ere called inter
national civil servants. The legal status of international civil servants, their place in the organization and the role played towards member countries, is the subject of the present work.
The origin of international civil servants goes back to the 19th c. adm inistra
tive unions but it w as only the League of N ations w hich accepted this situation.
Its fu ll developm ent took place, however, in the latter part of the 20th c., in the period of the so-called organizational revolution.
International la w and som etim es also the dom estic law of the states define the rules of em ploying civ il servants in the organizations. They form ulate both the conditions w hich the candidate for the civil servant m ust fu lfil and the types of his connections w ith the organization (Chpt. II).
International civil servants enjoy the rights and appropriate duties (Chpts. I ll and IV). Their content and scope is the result of, first of all, t h e internal regulations of the organization, som etim es enriched by the rules o f the la w of the host state.
The rights and duties of civil servants are accompanied b y th e p rivileges and im m unities — facilities necessary to perform their duties in the organization (Chpt. V).
The activities of civil servants m ay lead to conflicts w ith organization authori
ties. To protect their interests civil servants may m ake use of either adm inistrative procedure stipulated in the inner law of the organization or subm it the existing controversy to the com petent judicial agency, i. e. adm inistrative tribunal (Chpt. VI).
The work closes w ith considerations on the independence of international civil servants towards the countries they are citizens of (Chpt. VII). And although the rule of independence of civil servants is confirmed by th e statutes of particular organizations, still the activities of some countries are threat for this independence.
Projekt okładki GERARD LABUS Redaktor
ELŻBIETA GISZTER Redaktor techniczny
WŁODZIMIERZ DOBRZAŃSKI Korektor
ELWIRA KABAT
Copyright (g) 1988 by U niw ersytet Śląski
W szelkie prawa zastrzeżone
W ydawca
UNIWERSYTET ŚLĄSKI
ul. BANKOWA 14, 40-0U7 KATOWICE W ydanie I. Nakład: 300+38 egz. Ark. druk.
10,0. Ark. wyd. 13,0. Oddano do drukarni w marcu 1988 r. Skład rozpoczęto w mar
cu 1988 r. Podpisano do druku i druk ukończono w m aju 1988 r. Papier druk.
kl. III 80 70ХЮ0.
Zam. 209/88 C-5 Cena zł 390,—
ISSN 0208-6336 ISBN 86-226-0205-7 Drukarnia U niw ersytetu Śląskiego
ul. 3 Maja 12, 40-096 Katowice
G enow efa Grabowska
FUNKCJONARIUSZE MIĘDZYNARODOWI
WYKAZ W AŻNIEJSZYCH BŁĘDÓW DOSTRZEŻONYCH W DRUKU
S tro n a
W iersz
od ! od góry ' dołu
Jest P ow in n o być
34 2— 3 R e p e tro ire R e p e rto ire
78 10 Ligi. Ligi,
105 11— 12 foregoig foregoing
109 16 TAIŁO ILOAT
111 3 Uchwala Uchwałą
136 19 płaszcyznach płaszczyznach
nr inw.: BGN - 286
BG N 286/871
ISSN 0208-6336 ISB N 86-226-0205-7