Uwagi ogólne
Dane prezentowane w tablicach obejmują informacje z obszaru ochrony zdrowia w publicznych i niepublicznych jednostkach opieki zdrowotnej z wyłączeniem jednostek re-sortu obrony narodowej, rere-sortu spraw wewnętrznych (do 17 listopada 2011 r. – resort spraw wewnętrznych i administracji), a także ochrony zdrowia w zakładach karnych.
Podstawę prezentowanych danych o ochronie zdrowia stanowią:
ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jednolity: Dz. U.
z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z późn. zm.), na mocy której tworzone były publiczne i niepu-bliczne zakłady opieki zdrowotnej.
ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jednolity:
Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857, z późn. zm.), która regulowała zasady tworzenia prywat-nych praktyk lekarskich: indywidualprywat-nych, indywidualprywat-nych specjalistyczprywat-nych i grupowych.
Istotą tej formy jest realizowanie przez prywatne podmioty świadczeń zdrowotnych, także w ramach środków publicznych, dla ogółu ludności.
Dane o praktykach lekarskich obejmują wyłącznie te podmioty, które świadczą usługi zdrowotne w ramach środków publicznych.
Dane o zakładach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej obejmują przychodnie, ośrodki zdrowia i poradnie (samodzielne). Porad z zakresu ambulatoryjnej opieki zdrowotnej udzielają również praktyki lekarzy i lekarzy dentystów, realizujące świadczenia zdrowotne finansowane ze środków publicznych (umowy z NFZ). Porady z zakresu ambulatoryjnej opieki zdrowotnej nie obejmują porad lekarskich udzielonych w izbach przyjęć szpitali ogólnych.
Dane o ochronie zdrowia z 2012 r. nie są w pełni porównywalne z danymi za lata po-przednie. Po raz pierwszy obowiązuje zasada podawania ich łącznie z danymi o placówkach podległych resortom obrony narodowej i spraw wewnętrznych. Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.), która zastąpiła usta-wę o zakładach opieki zdrowotnej − określa m.in. zasady wykonywania działalności leczni-czej oraz zasady funkcjonowania placówek leczniczych. Prezentowane dane dotyczą placó-wek (do 2011 r. − zakłady opieki zdrowotnej) wykonujących działalność leczniczą w zakresie ambulatoryjnej opieki zdrowotnej (przychodnie łącznie z ośrodkami zdrowia, poradniami, ambulatoriami i izbami chorych oraz zakładami badań diagnostycznych i medycznymi
labora-toriami diagnostycznymi). Na mocy wymienionej ustawy działalność lecznicza może być też wykonywana przez praktyki zawodowe (indywidualne lub grupowe) − lekarzy, lekarzy den-tystów oraz pielęgniarek lub położnych (do 2011 r. regulowane odrębnymi ustawami).
Działalność aptek ogólnodostępnych unormowana jest ustawą z dnia 6 września 2001 r.
Prawo farmaceutyczne (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271, z późn. zm.). Dane o aptekach ogólnodostępnych nie obejmują aptek działających w strukturze i na potrzeby szpitali.
Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi do lat 3 (Dz. U. Nr 45 poz.
235, z późn. zm.) opieka może być organizowana w formie żłobka, klubu dziecięcego, a także sprawowana przez dziennego opiekuna oraz nianię. Przed wejściem w życie ww. ustawy żłobki działały na podstawie ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej.
Dane o domach i zakładach pomocy społecznej dotyczą placówek, dla których organa-mi prowadzącyorgana-mi są: jednostki samorządu terytorialnego, stowarzyszenia, organizacje społeczne, kościoły i związki wyznaniowe, fundacje, osoby fizyczne i prawne. Mieszkańcy domów i zakła-dów pomocy społecznej to osoby wymagające całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogące samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, którym nie można zapewnić niezbędnej opieki i wsparcia w ich miejscu zamieszkania.
Dane o świadczeniach pomocy społecznej prezentuje się zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, według której dokonano podziału na świadczenia pie-niężne i niepiepie-niężne.
Podstawę prawną prezentowanych danych dotyczących placówek opiekuńczo-wychowawczych dla dzieci i młodzieży stanowią:
ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.);
ustawa z dnia 9 czerwca 2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U.
Nr 149, poz. 887, z późn. zm.).
Rodzinna piecza zastępcza jest sprawowana w przypadku niemożności zapewnienia dziecku opieki i wychowania przez rodziców. Zapewnia pracę z rodziną umożliwiającą po-wrót dziecka do rodziny lub gdy jest to niemożliwe – dążenie do przysposobienia dziecka, przygotowanie dziecka do samodzielnego i odpowiedzialnego życia, zaspokojenie potrzeb emocjonalnych dzieci ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb bytowych, zdrowotnych, edukacyjnych i kulturalno-rekreacyjnych.
Instytucjonalna piecza zastępcza jest sprawowana m.in. w formie placówki opie-kuńczo-wychowawczej, która jest prowadzona jako placówka typu:
117
interwencyjnego – zapewnia doraźną opiekę nad dzieckiem w czasie trwania sytuacji kryzysowej, w szczególności placówka jest obowiązana przyjąć dziecko w przypadkach wymagających natychmiastowego zapewnienia mu opieki,
rodzinnego – wychowuje dzieci w różnym wieku, w tym dorastające i usamodzielniają-ce się; umożliwia wspólne wychowanie i opiekę licznemu rodzeństwu; współpracuje z koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej i asystentem rodziny,
socjalizacyjnego – zapewnia dziecku całodobową opiekę i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby, w szczególności emocjonalne, rozwojowe, zdrowotne, bytowe, spo-łeczne i religijne; realizuje przygotowany we współpracy z asystentem rodziny plan pomocy dziecku; umożliwia kontakt dziecka z rodzicami i innymi osobami bliskimi, podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny; zapewnia dziecku dostęp do kształcenia do-stosowanego do jego wieku i możliwości rozwojowych; obejmuje dziecko działaniami tera-peutycznymi, zapewnia korzystanie z przysługujących świadczeń zdrowotnych,
specjalistyczno-terapeutycznego – sprawuje opiekę nad dzieckiem o indywidualnych po-trzebach, w szczególności: legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orze-czeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności; wymagającym sto-sowania specjalnych metod wychowawczych i specjalistycznej terapii; wymagającym wy-równywania opóźnień rozwojowych i edukacyjnych. Placówka, zapewnia zajęcia wycho-wawcze, socjoterapeutyczne, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne, re-kompensujące braki w wychowaniu w rodzinie i przygotowujące do życia społecznego, a dzieciom niepełnosprawnym także odpowiednią rehabilitację i zajęcia rewalidacyjne.
Placówka wsparcia dziennego wspiera funkcje opiekuńcze i wychowawcze rodziny.
Może być prowadzona w formie:
opiekuńczej, w tym kół zainteresowań, świetlic, klubów i ognisk wychowawczych, za-pewnia dziecku opiekę i wychowanie, pomoc w nauce, organizację czasu wolnego, zaba-wę i zajęcia sportowe oraz rozwój zainteresowań,
specjalistycznej – organizuje zajęcia socjoterapeutyczne, terapeutyczne, korekcyjne, kompensacyjne oraz logopedyczne; realizuje indywidualny program korekcyjny, program psychokorekcyjny lub psychoprofilaktyczny, w szczególności terapię pedagogiczną, psy-chologiczną i socjoterapię,
pracy podwórkowej – realizowanej przez wychowawcę, polegającej na działaniach ani-macyjnych i socjoterapeutycznych,
w połączonych formach, tj. łączących zadania placówek opiekuńczych, specjalistycz-nych i pracy podwórkowej.
Wyniki badań - synteza
W końcu 2012 r. sprzedażą leków i środków medycznych zajmowało się 76 aptek ogól-nodostępnych, w tym 3 pełniące stałe dyżury nocne. W porównaniu z 2005 r. liczba aptek zwiększyła się o 14 placówek. W aptekach ogólnodostępnych w 2012 r. pracowało 170 magi-strów farmacji (o 27 osób więcej niż w 2005 r.) oraz 160 techników farmaceutycznych (o 62 osoby więcej niż w 2005 r.). Na 1 aptekę w 2012 r. przypadało 2,9 tys. ludności, podczas gdy w 2005 r. było to 3,7 tys.
W 2011 r. ambulatoryjną opiekę zdrowotną mieszkańcom Radomia zapewniało 127 za-kładów opieki zdrowotnej oraz 22 praktyki lekarskie świadczące usługi w ramach środków publicznych. W porównaniu z 2005 r. zwiększyła się liczba zakładów opieki zdrowotnej – o 62 placówki, zmniejszyła się natomiast liczba praktyk lekarskich – o 22. Na 1 zakład opieki zdrowotnej w 2011 r. przypadało 1,7 tys. ludności, podczas gdy w 2005 r. było to 3,5 tys.
W 2011 r. w poradniach podstawowej opieki zdrowotnej udzielono łącznie 2003,7 tys. porad, z tego 1657,5 tys. porad lekarskich i 346,2 tys. porad stomatologicznych. Jeden mieszkaniec Radomia w 2011 r. skorzystał średnio z 9,1 porad udzielonych w ramach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej, przy czym 7,5 udzielonych przez lekarzy i 1,6 – przez dentystów.
W 2011 r. w Radomiu funkcjonowały 2 szpitale ogólne. W placówkach tych do dyspo-zycji pacjentów przygotowanych było 1,4 tys. łóżek. Na 10 tys. mieszkańców miasta przypa-dało 65,0 łóżek, czyli 154 osoby na 1 łóżko.
Pomoc medyczną w nagłych przypadkach, według stanu w końcu 2012 r. świadczyło 12 zespołów ratownictwa medycznego: 6 podstawowych i 6 specjalistycznych. W ramach ra-townictwa medycznego odnotowano 36,9 tys. wyjazdów na miejsce zdarzenia, z których 73,9%
przypadało na wyjazdy do zdarzeń, które zaszły w domu. Zdarzenia w ruchu uliczno-drogowym spowodowały 2,9% wyjazdów, a w pracy poszkodowanego i w szkołach po 0,8%. Z ogólnej liczby osób, którym udzielono pomocy medycznej w nagłych przypadkach 47,3% stanowiły kobiety, 42,1% osoby w wieku powyżej 65 lat, a 5,6% dzieci i młodzież do 18 lat. W Radomiu na 1000 ludności udzielono świadczenia zdrowotnego na miejscu zdarzenia 168 osobom.
W 2011 r. w Radomiu na rzecz zakładów świadczących opiekę zdrowotną działalność prowadziło jedno regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. Do placówki tej w ciągu roku zgłosiło się 10,3 tys. krwiodawców. Łącznie pobrano 15,8 tys. jednostek krwi (1 jednostka równa się 450 ml) i 3,1 tys. jednostek osocza (1 jednostka odpowiada 200 ml).
Dla celów klinicznych, diagnostycznych lub produkcyjnych pobrano 17,5 tys. donacji krwi
119
i osocza. W ciągu 2011 r. w szpitalach i innych placówkach medycznych przetoczono łącznie 14,6 tys. jednostek koncentratu krwinek czerwonych i osocza.1
Żłobki są kolejną grupą placówek mających wpływ na warunki życia ludności i stopień zaspokojenia potrzeb. Ich zadania związane są z działaniami profilaktycznymi i opieką nad dziećmi do lat 3. W końcu 2012 r. w Radomiu funkcjonowały 3 żłobki (o 2 więcej niż w 2005 r.), w których liczba miejsc zwiększyła się z 75 w 2005 r. do 250 w 2012 r. Zwiększy-ła się również liczba dzieci przebywających w żłobkach w ciągu roku ze 144 w 2005 r. do 330 w 2012 r. Na każde 1000 dzieci w wieku do 3 lat do placówek tych uczęszczało w 2012 r.
prawie 39 maluchów, podczas gdy w 2005 r. było ich 9.
Celem pomocy społecznej jest zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych osób i ro-dzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka.
Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, pomoc jest udzielana osobom i rodzinom z powodu:
ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bez-robocia, niepełnosprawności, długiej lub ciężkiej choroby, bezradności w sprawach opiekuń-czo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, alkoholizmu i narkomanii, klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Od stycznia 2012 r. opieka zastępcza nad dzieckiem (ustawowo – piecza zastępcza) dzieli się na rodzinną i instytucjonalną. Do tej pory występowały rodziny zastępcze i placów-ki opiekuńczo-wychowawcze. W 2012 r. rodzinną pieczę zastępczą sprawowały w Radomiu 143 rodziny zastępcze i 2 rodzinne domy dziecka, w których przebywało w końcu roku od-powiednio: 223 i 9 dzieci do 25 roku życia. W końcu grudnia 2012 r. w 14 funkcjonujących placówkach opiekuńczo-wychowawczych dla dzieci i młodzieży przebywało 119 wychowan-ków, tj. o 9,2% więcej niż w 2005 r. W 7 placówkach wsparcia dziennego dla dzieci i mło-dzieży przebywało w końcu 2012 r. 251 osób. W mieście funkcjonowały 3 placówki opieki nad dziećmi do 3 lat, w których przebywało w końcu 2012 r. 243 dzieci.
W 2012 r. w Radomiu funkcjonowało 8 domów i zakładów pomocy społecznej, było to o 3 więcej niż w 2005 r. Placówki te dysponowały w 2012 r. łącznie 681 miejscami, tj. o 56 więcej niż w 2005 r. W placówkach tych w 2012 r. przebywało 633 mieszkańców, tj. o 29,0%
mniej niż w 2005 r. W ciągu 2012 r. do domów i zakładów pomocy społecznej przyjęto po raz pierwszy 135 osób.
Obok stacjonarnych form pomocy społecznej osobom spełniającym określone kryteria oferowana jest pomoc, która polega na udzielaniu świadczeń pieniężnych i niepieniężnych.
W Radomiu w 2012 r. z pomocy społecznej skorzystało 8,4 tys. gospodarstw domowych.
1INFORMATOR. Opieka zdrowotna w liczbach na obszarze województwa mazowieckiego w 2011 roku. Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie. Warszawa 2013.
neficjentami środowiskowej pomocy społecznej było 17,8 tys. osób, co stanowiło 8,1% lud-ności Radomia. Najczęściej beneficjentami pomocy społecznej były osoby w wieku przed-produkcyjnym – 15,2% ogółu ludności w tym wieku. Osoby w wieku przed-produkcyjnym korzy-stające ze środowiskowej pomocy społecznej stanowiły 8,1% ludności w tym wieku, a w wie-ku poprodukcyjnym 1,3%. Jedna rodzina mogła otrzymać pomoc z kilwie-ku przyczyn. Według danych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Radomiu w 2012 r. najczęściej udzielano pomocy z powodu bezrobocia (72% ogółu korzystających), niepełnosprawności (32%), bez-radności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego (14%) oraz długotrwałej choroby (13%).
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Radomiu udziela również wsparcia dla rodzin z dziećmi wypłacając świadczenia rodzinne. Świadczeniami rodzinnymi są: zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku, jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka, świadczenia opiekuńcze (zasiłek pielęgnacyjny i świadczenia pielęgnacyjne). W 2012 r. w Radomiu zasił-ki rodzinne na dzieci otrzymywało 7,7 tys. rodzin. Łącznie był on wypłacony dla 13,9 tys.
dzieci, w tym dla 12,6 tys. dzieci w wieku do 17 lat. Dzieci w wieku do 17 lat na które rodzi-ny otrzymywały zasiłek rodzinrodzi-ny stanowiły 90,6% ogółu dzieci z przyznarodzi-nym zasiłkiem i 32,4% ogółu dzieci w tym wieku. W 2012 r. kwota wypłaconych świadczeń rodzinnych ogó-łem wynosiła 41626 tys. zł. Złożyły się na nią w największej mierze zasiłki rodzinne wraz z dodatkami, których wypłacono na łączną kwotę 22908 tys. zł, tj. 55,0% ogólnej kwoty. Na zasiłki pielęgnacyjne przeznaczono 8625 tys. zł. Zasiłek ten przysługuje niepełnosprawnemu dziecku, osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 lat, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, lub stopniu umiarkowanym, a niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 lat, a także osobie, która ukończyła 75 lat, niezależnie od kryterium dochodowego.
121 TABL. 1 (62). AMBULATORYJNA OPIEKA ZDROWOTNA
Stan w dniu 31 XII
WYSZCZEGÓL-NIENIE 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012a Zakłady opieki
zdrowotnej ... 65 80 88 97 105 110 127 x
Przychodnie ... x x x x x x x 128
Praktyki lekarskieb... 44 32 26 31 26 25 22 22
Porady udzielonec ... 1771296 1725712 1782284 1932048 1916172 1974410 2003719 2140244 lekarskie ... 1480224 1449217 1506828 1613700 1603341 1629453 1657523 1817245 stomatologiczne .... 291072 276495 275456 318348 312831 344957 346196 322999 a Patrz uwagi ogólne dotyczące roku 2012 na str. 115. b Dane obejmują podmioty, które podpisały kontrakty z Narodo-wym Funduszem Zdrowia lub z zakładami opieki zdrowotnej; do 2008 r. łącznie z praktykami lekarskimi przeprowadzają-cymi badania profilaktyczne w zakresie służby medycyny pracy. c W ciągu roku; łącznie z poradami opłacanymi przez pa-cjentów (środki niepubliczne); bez porad udzielonych w izbach przyjęć szpitali ogólnych.
TABL. 2 (63). APTEKI OGÓLNODOSTĘPNE Stan w dniu 31 XII
WYSZCZEGÓLNIENIE 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Apteki ... 62 64 61 67 72 74 73 76
w tym pełniące dyżury
nocne stałe ... 2 2 2 3 2 2 2 3
Pracujący w aptekach ... . 331 321 342 387 432 403 402 w tym:
magistrowie farmacji 143 134 129 144 156 161 162 170 w tym kobiety ... . 116 112 127 131 138 142 145 technicy
farmaceu-tyczni ... 98 110 112 128 149 177 168 160 w tym kobiety ... . 106 105 124 142 173 165 157
TABL. 3 (64). ŻŁOBKI
Stan w dniu 31 XII
WYSZCZEGÓLNIENIE 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Żłobki ... 1 1 1 1 1 2 2 3
w tym publiczne ... 1 1 1 1 1 1 1 1
Miejsca w żłobkach ... 75 75 75 75 90 210 220 250
w tym w publicznych 75 75 75 75 90 90 100 100
Dzieci w żłobkach ... 58 77 95 88 90 190 194 243
w tym w publicznych 58 77 95 88 90 90 94 100
Dzieci przebywające w żłobkach (w ciągu
ro-ku) ... 144 123 155 169 140 306 250 330 w tym w publicznych 144 123 155 169 140 154 150 160
TABL. 4 (65). POMOC SPOŁECZNA STACJONARNA Stan w dniu 31 XII
WYSZCZEGÓLNIENIE 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Domy i zakłady (bez
TABL. 5 (66). INSTYTUCJONALNA PIECZA ZASTĘPCZA ORAZ PLACÓWKI WSPARCIA DZIENNEGO
Stan w dniu 31 XII
WYSZCZEGÓLNIENIE 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 PLACÓWKI
a Łączące zadania placówek interwencyjnych, socjalizacyjnych i specjalistyczno-terapeutycznych; do 2011 r. – placówki wielofunkcyjne.
ŁÓŻKA W SZPITALACH OGÓLNYCH NA 10 TYS. LUDNOŚCI
Stan w dniu 31 XII
NA 100 MIEJSC NA 1000 DZIECI
DO LAT 3 LUDNOŚĆ NA 1 ZAKŁAD
OPIEKI ZDROWOTNEJ Stan w dniu 31 XII
LUDNOŚĆ NA 1 APTEKĘ OGÓLNODOSTĘPNĄ Stan w dniu 31 XII
a Bez miejsc dziennych; od 2008 r. łącznie z łóżkami i inkubatorami dla noworodków.
3662 3528 3686
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
ŁÓŻKA W SZPITALACH OGÓLNYCH NA 10 TYS. LUDNOŚCI
Stan w dniu 31 XII
LUDNOŚĆ NA 1 PRZYCHODNIĘ Stan w dniu 31 XII WSKAŹNIKI DLA WYBRANYCH MIAST W 2012 R.
m.st.
aŁącznie z resortem MON i MSW.bBez miejsc dziennych; łącznie z łóżkami i inkubatorami dla noworodków.
71,6
LUDNOŚĆ NA 1 APTEKĘ OGÓLNODOSTĘPNĄ Stan w dniu 31 XII
NA 100 MIEJSC NA 1000 DZIECI
DO LAT 3