Analiza przedsiębiorstw zaawansowanych technologii
2. Ogólna charakterystyka przedsiębiorstw wysokiej technologii w województwie zachodniopomorskim
W sytuacji, gdy samo pojęcie sektora high-tech nie jest jednoznacznie defi-niowane w literaturze, a stosowane dotąd metody kwalifikowania przedsię-biorstw zaawansowanych technologii wydają się niewystarczające, istnieje potrzeba głębszej analizy w celu identyfikacji cech wskazujących na przy-należność do tego sektora. W związku z tym podjęto badania polegające na szczegółowej charakterystyce sektora high-tech województwa zachodniopo-morskiego uwzględniającej najsilniejsze cechy wyróżniające przedsiębior-stwa wysokiej techniki. Ponadto analiza zachodniopomorskiego środowi-ska high-tech pozwoliła określić stan faktycznego potencjału rozwojowego, jakim dysponuje badane województwo. Jest to na tyle istotne, gdyż oficjalna statystyka dotycząca populacji przedsiębiorstw należących do badanego sek-tora jest prawdopodobnie znacząco zawyżona.
Przeprowadzone badanie zostało podzielone na dwa etapy:
1. Analizę opisową, która została wykonana na podstawie analizy sta-tystycznej następujących zbiorów danych:
• zbiór danych GUS (baza REGON) aktualny na maj 2016,
• wskaźnik ZUS aktualny na maj 2016.
2. Analizę stron internetowych w celu identyfikacji cech, które zostały zakwalifikowane jako kryteria charakteryzujące przedsiębiorstwa zaawansowanych technologii. Należą do nich:
• aktywność internetowa,
• aktywność sprzedaży,
• aktywność eksportowa,
• aktywność naukowa,
• samoocena aktywności oraz innowacyjności badanego przedsię-biorstwa.
Punktem wyjścia prowadzonych badań było wyłonienie podmiotów reprezentujących branże high-tech w województwie zachodniopomorskim.
W tym celu posłużono się dziedzinową metodą wyodrębniania branży high--tech, która wyróżnia aż cztery poziomy. Należą do nich sektory:
• wysokiej techniki,
• średniowysokiej techniki,
• średnio-niskiej technologii,
• niskiej technologii.
Kolejnym kryterium, który przyjęto był rodzaj działalności gospodarczej.
W pracy skupiono się wyłącznie na przedsiębiorstwach produkcyjnych.
Do wyłonienia podmiotów spełniających powyższe kryteria wykorzystano zbiór danych GUS (baza REGON) aktualny na maj 2016 r.
W badanym okresie w województwie zachodniopomorskim było zareje-strowanych i spełniających powyższe kryteria 31 494 przedsiębiorstwa, w tym:
• 235 z sektora wysokiej techniki,
• 1320 z sektora średniowysokiej techniki,
• 9135 z sektora średnio-niskiej techniki,
• 20 804 z sektora niskiej techniki.
Do dalszych badań zakwalifikowano 235 przedsiębiorstw z sektora wyso-kiej techniki, reprezentujących następujące działy:
• 21 – produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych;
• 26 – produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych;
• 30 30 – produkcja statków powietrznych, statków kosmicznych i podobnych maszyn.
Kolejnym etapem badania było wyeliminowanie firm nieaktywnych (tzw. martwych dusz). Powodem tego działania było założenie, że baza REGON nie odzwierciedla faktycznej aktywności przedsiębiorstw. W tym celu pozyskano dane, które pozwalały na identyfikację czynnych płatni-ków Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) wśród badanej populacji.
Podmioty nieodprowadzające należnych składek zostały zaklasyfikowane jako nieaktywne. Dalsza weryfikacja pozwoliła na identyfikację 168 aktyw-nych podmiotów. Szczegółowy ich rozkład ze względu na obszar produkcji prezentuje tabela 1.
W grupie zachodniopomorskich firm high-tech najliczniej reprezen-towany jest dział 26 – produkcji komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych. W tym dziale dominują następujące kategorie produkcji:
2620 (produkcja komputerów i urządzeń peryferyjnych); 2630 (produkcja sprzętu telekomunikacyjnego); 2651 (produkcja instrumentów i przyrządów pomiarowych, kontrolnych i nawigacyjnych); 2640 (produkcja elektrycznego sprzętu powszechnego użytku).
Analiza badanych podmiotów dotyczyła również rozkładu terytorialnego.
Miejsce prowadzenia firmy bardzo często zależy od dostępu do informacji i wiedzy. Dla przedsiębiorstw działających w sektorach wysokiej techniki szczególnie ważne są działania instytucji naukowych, będących często źró-dłem innowacji, gdyż stymulują i wzmacniają prace badawczo-rozwojowe w przemyśle (Rosenberg i Nelson, 1994). Współpracując z nimi, firmy mogą
obniżyć koszty oraz ryzyko związane z tworzeniem i wdrażaniem innowacji (Pittaway i in., 2004). Przedsiębiorstwa mogą tworzyć takie sieci wymiany z innymi firmami, instytucjami badawczo-rozwojowymi, agencjami rządo-wymi, uniwersytetami oraz jednostkami naukowymi.
Tabela 1. Rozkład liczności w zależności od typu produkcji
PKD Opis Liczebność Udział
(w %) 2620 Produkcja komputerów i urządzeń peryferyjnych 41 24,4
2630 Produkcja sprzętu telekomunikacyjnego 27 16,0
2651 Produkcja instrumentów i przyrządów
pomiaro-wych, kontrolnych i nawigacyjnych 22 13,1
2640 Produkcja elektronicznego sprzętu powszechnego
użytku 20 11,9
2670 Produkcja instrumentów optycznych i sprzętu
foto-graficznego 18 10,7
2611 Produkcja elementów elektronicznych 15 8,9
2120 Produkcja leków i pozostałych wyrobów
farmaceu-tycznych 11 6,5
2110 Produkcja podstawowych substancji
farmaceutycz-nych 5 3,0
2660 Produkcja urządzeń napromieniowujących, sprzętu
elektromedycznego i elektroterapeutycznego 4 2,4 2612 Produkcja elektronicznych obwodów drukowanych 3 1,9
2652 Produkcja zegarków i zegarów 1 0,6
3030 Produkcja statków powietrznych, statków
kosmicz-nych i podobkosmicz-nych maszyn 1 0,6
SUMA 168 100,0
Źródło: opracowanie własne.
Analiza terytorialna została ograniczona do wielkości miejscowości wyrażonej liczbą mieszkańców. Przy założeniu, że to w dużych miastach znajdują się główne ośrodki naukowe, może mieć to wpływ na prowa-dzenie działalności właśnie w tych miejscach. Wyniki analizy przedstawia tabela 2.
Tabela 2. Rozkład badanych podmiotów w zależności od lokalizacji
Liczba mieszkańców Liczba firm Udział (w %)
Powyżej 100 000 102 60,70
Od 50 000 do 99 999 2 1,20
Od 10 000 do 49 999 43 25,60
Do 10 000 21 12,45
SUMA 168 100,00
Źródło: opracowanie własne.
Ponad 60% badanych przedsiębiorstw zarejestrowanych jest w dwóch największych miastach województwa zachodniopomorskiego – Szcze cinie oraz Koszalinie. Miasta te stanowią główne ośrodki naukowe w regionie (Czarnota, 2013). Dwa przedsiębiorstwa zlokalizowane są w Stargardzie.
Jest to jedyne miasto w województwie z przedziału od 50 000 do 99 999 mieszkańców. Osiągnięte wyniki wskazują, iż warto przeprowadzić badania pogłębione w celu odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu położenie geo-graficzne wpływa na działalność (w tym innowacyjną) firm sektora high-tech.
Analiza wielkości przedsiębiorstw została przeprowadzona w oparciu o wielkość zatrudnienia. Należy jednak podkreślić, że jest to liczba pra-cowników zgłoszona przez przedsiębiorcę w momencie rejestracji firmy.
W przypadku firm zatrudniających do 9 pracowników może nie być nigdy potem uaktualniona. Wyniki prezentuje tabela 3.
Tabela 3. Rozkład liczebności zatrudnienia
Liczba zatrudnionych Liczebność Udział (w %)
0–9 148 88,1
10–49 12 7,1
50–249 6 3,6
250–999 2 1,2
SUMA 168 100,0
Źródło: opracowanie własne.
Tylko 1,2% przedsiębiorstw zatrudnia co najmniej 250 osób. Blisko 99% należy do MSP, a w tym aż 88,1% to przedsiębiorstwa mikro zatrudniające do 9 osób. Można stwierdzić, że tak zawężona badana
populacja jest bliska typowej strukturze zatrudnienia dla wszystkich polskich przedsiębiorstw4.
Forma prawna przedsiębiorstwa jest określana przez podstawową oraz szczególną formę prawną. W grupie badanych firm rozkład wartości pod-stawowej formy prawnej prezentuje tabela 4.
Tabela 4. Rozkład liczebności podstawowej formy prawnej Podstawowa
forma prawna Opis Liczebność Udział (w %)
9 osoba fizyczna prowadzącą
działalność gospodarczą 98 58,4
1 osoba prawna 55 32,7
2 jednostka organizacyjna niemająca
osobowości prawnej 15 8,9
SUMA 168 100,0
Źródło: opracowanie własne.
Uzupełnieniem podstawowej formy prawnej jest analiza szczególnej formy prawnej FP, prezentowana w tabeli 5.
Tabela 5. Rozkład liczebności szczególnej formy prawnej Szczególna
forma prawna Opis Liczebność Udział (w %)
99 bez szczególnej formy prawnej 98 58,3
17 spółki z ograniczoną
odpowiedzial-nością 54 32,1
19 spółki cywilne 9 5,4
20 spółki komandytowe 4 2,4
18 spółki jawne 2 1,2
21 spółki komandytowo-akcyjne 1 0,6
SUMA 168 100,0
Źródło: opracowanie własne.
4 W 2014 r. struktura aktywnych przedsiębiorstw pod względem zatrudnienia prezentowała się następująco: 0–9 zatrudnionych – 95,8%, 10–49 zatrudnionych – 3,2%, 50–249 zatrud-nionych – 0,8%, powyżej 250 zatrudzatrud-nionych – 0,2% (zob. GUS, 2015).
Wśród zachodniopomorskich przedsiębiorstw zaawansowanej techno-logii dominuje forma osoby prawnej oraz fizycznej. Są to przede wszyst-kim podmioty bez szczególnej formy prawnej, spółki z ograniczoną odpo-wiedzialnością oraz spółki cywilne. Grupa firm poddanych badaniu składa się w większości z podmiotów stanowiących jednoosobową działalność gospodarczą. Takie firmy są przykładami najmniejszych podmiotów.
Firmy posiadające przeważnie większą strukturę to spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
W każdym z sektorów jest określony stopień „posiadania” przez podmiot kapitału. W przypadku własności wyróżnić można własność czystą, czyli posia-danie 100% kapitału przez jeden podmiot lub podmioty, które reprezentują ten sam rodzaj własności oraz własność mieszaną, czyli podział majątku na dwa lub więcej podmiotów reprezentujące różny poziom własności (Dębski, 2006). Zidentyfikowane formy własności badanych firm prezentuje tabela 6.
Tabela 6. Rozkład liczebności poszczególnych form własności Forma
własności Opis Liczebność Udział (w %)
214 własność krajowych osób fizycznych 131 76,7
215 własność prywatna krajowa pozostała 12 7,1
216 własność osób zagranicznych 11 6,5
224 własność mieszana w sektorze prywat-nym z przewagą własności krajowych osób fizycznych
5 2,9
226 własność mieszana w sektorze
prywat-nym z przewagą własności zagranicznej 4 2,3 225 własność mieszana w sektorze
prywat-nym z przewagą własności prywatnej krajowej pozostałej
3 1,7
227 własność mieszana w sektorze prywat-nym z brakiem przewagi któregokolwiek rodzaju własności prywatnej
2 1,2
133 własność mieszana między sektorami
z przewagą sektora 1 0,8
234 własność mieszana między sektorami z przewagą własności sektora prywat-nego, w tym z przewagą własności kra-jowych osób fizycznych
1 0,8
SUMA 168 100,0
Źródło: opracowanie własne.
Z badania wynika, że blisko 77% przedsiębiorstw jest własnością pry-watną osób fizycznych pochodzenia krajowego.
Na tym etapie można stwierdzić, iż statystyczny profil przedsiębiorstwa występującego najczęściej posiada następujące cechy:
• klasyfikowany w dziale PDK 26 – produkcji komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych;
• zlokalizowany w największych miastach województwa zachodniopo-morskiego (Szczecin, Koszalin);
• będący mikroprzedsiębiorstwem zatrudniającym do 9 osób;
• o podstawowej formie prawnej lub fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą;
• o szczególnej formie podmiotu bez szczególnej formy prawnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki cywilnej;
• będący formą własności krajowej.