F u n k cja b io lo g iczn a
• W szy stk ie zm ian y w roślinności m iast p o w inny u w zględniać m odel p rzyrodniczy m iasta czy też je g o w aloryzację przyrodniczą. N a w e t zespoły zw artej zabudow y p o w in n y m ieć p o łączen ia z system em sięgaczy i k o ry tarzy ekologicznych.
M etoda przekształcania zieleni. 105
• N a leż y w sk azy w ać m iejsca potencjalnych po łąc ze ń i ch ro n ić je, o ile sp ełn iają sw o ją fu n k cję, lub k ształto w ać je w celu zw iększenia ich p o d atn o ści n a w ym ianę bio lo giczną.
• M iejsca m ające p o ten cjaln e m ożliw ości pełnienia roli p u n k tó w zasilania czy szcze
g ó ln ie sprzyjające w ym ianie biologicznej p o w inny być c h ro n io n e lub w z b o g ac a n e d o fo rm sk w eró w ekologicznych.
• N ależy u zyskać w ystarczające dośw ietlenie p o w ierzchni ziem i dla o d b u d o w y w a r
stw y traw y czy innych roślin okryw ow ych.
• G ru p y jed n o g a tu n k o w e i tereny z w y ra źn ą d o m in acją je d n e g o g a tu n k u p o w in n y sta
n o w ić m iejsca szczeg ó ln ie w sk azan e dla rozgęszczeń
• P rz y d o b o rz e n ależy k iero w ać się ró ż n o ro d n o ś cią u w a ru n k o w a ń lokalnych. T o, że w p ew n y m m iejscu m o g ą przy d ro g ach rosnąć jak ieś gatunki, nie o z n acza, iż b ęd ą ro sły w innym . Z ależy to o d w ielu czynników , takich jak : w ilg o tn o ść gleb, zasolenie, ru c h liw o ść drogi, stopień n ag rzew an ia p ow ierzchni teren u w o k ó ł itp. W aż n a je s t w ła śc iw a analiza tere n u i d o b ó r u w zględniający m ożliw ie ja k najw ięcej w y m ag ań rośliny.
• N ależ ało b y n iek tó re d rz ew a ro sn ące w z d łu ż d ró g w ym ienić n a bardziej o d p o rn e n a zasolenie.
• W a ż n a je s t w łaściw a pielęgnacja roślinności, by unik n ąć jej w ielo n ak ład o w y ch k o re k t
F u n k cja k lim a ty czn a i a ero sa n ita rn a
• N ależy tw o rz y ć k o ry tarz e w entylacyjne, n a w et ko sztem u su w an ia drzew . P o w ie trz e p o w in n o d o sta w a ć się do k w artałó w p o p rz ez odstępy m iędzy budynkam i, dlateg o w ty ch m iejscach należy u su n ąć d rzew a pow strzym ujące ru ch atm osfery. N ie m o żn a je d n a k ro b ić teg o autom atycznie. W k ształtow aniu k o ry tarzy należy k iero w a ć się ró ż ą w ia tró w i zależnym o d z a b u d o w y zew nętrznej k ierunkiem n ap ły w u p o w ietrza.
• U su n ięcia d rzew i k o rek ty k o ro n należy pro w ad zić tak, aby o siągnąć w g ru p a ch d rz e w zw arcie p rzery w a n e 50% , lub luźne 70% ([2 3 ], [24]), w całym zaś teren ie o tw a rty m nie w iększe niż 20 - 25% . N ależy u w zględniać zalecenia co d o n a sło n eczn ien ia m ieszkań.
• Jed y n y m m ożliw ym tu działaniem nie je s t całk o w ite u su w an ie w y b ran y ch g a tu n k ó w , ale zap ew n ien ie m aksym alnej ró ż n o ro d n o ści. W y m ag a to je d n a k u su nięcia n ad m iaru najbardziej szkodliw ych d rzew i zastąpienia je p rz ez inne, b ar
dziej w arto ścio w e. S zczególnie dotyczy m iejsc częstego przebyw ania ludzi, ta
k ich jak: żłobki, przedszkola, szkoły, place zab aw i skw ery, n a k tó ry ch sp o ty k ają się czę sto ludzie starsi. I zn ó w nie należy u su w ać d rzew autom atycznie, ale ocenić ich w a rto ść ró w n ież pod innymi kątam i. N ależy po zo staw iać te najbardziej w a rto ś
ciow e.
F u n k cja izo la cy jn a
• Ż y w o p ło ty , ro sn ą ce w z d łu ż d ró g w ym agają m iejscam i uzu p ełn ien ia lub w ym iany.
N ie k tó re należy w ym ienić n a odporniejsze. M iejsca p ark in g o w e należałoby p rz ep ro jek to w a ć, a szczególnie starać się przesło n ić od strony okien. Z esp o ły g araży w y m ag a ją w m iarę m ożliw ości stw o rzen ia przesło n roślinnych, a n aw et p rz ep ro jek to w an ia elew acji i otoczenia. N ależy w szystkie placyki g o sp o d a rcz e o to czy ć ży w o p ło tam i ciętym i lub naturalnym i. D o b rze byłoby przep ro jek to w a ć m urki je otac zające i stw o rzy ć m ożliw o ść ro z w o ju w zd łu ż nich roślin, przynajm niej pnączy.
• K rz ew y izolacyjne, których k o ro n y utraciły zw artość, należy zagęścić o d m ład zając lub p o d sad zając now ym i i jed n o c ze śn ie przyciąć.
• G ru p y d rz ew m ające lub m o g ąc e pełnić rolę izolacyjną, a k tó re z p o w o d u p o d k rz e - sy w an ia u traciły m ożliw o ść zatrzym yw ania spalin, należy u zu p ełn ić w d o ln ą w a r
stw ę zw arty ch krzew ów . F u n k cja estety czn a
• Z ieleń m iejska p o w in n a być k ształtow ana. N ie m o że być w ynikiem b ezk ieru n k o - w y ch nasadzeń. W zależności od p o trzeb p o w inno się sto so w ać ko m p o zy cje n a za
sadzie k o n trastu , p o d o b ień stw a lub dostosow ania.
• N a leż y an alizo w ać zieleń istniejącą pod tymi kątam i i dosto so w y w ać d o teg o p ro jek t tak, aby uzyskiw ać m aksym alną ró żn o ro d n o ść w rażeń estetycznych. P o w in n o się tw o rz y ć m iejsca z a ró w n o o bogatej kom pozycji, jak i m iejsca spokojne, w m iarę jed n o lite.
• N ależy w m iarę p o trze b kojarzyć z so b ą różne odcienie zieleni, u w zg lęd n iać barw ę k w ia tó w i o w o c ó w o ra z pokrój i w ysokość.
• W aż n e je s t w łaściw e ro zp lan o w an ie d om inant ja k o elem en tó w w iążących o g ó ln ą kom pozycję.
• N ależy k sz tałto w ać aleje, grupy, szpalery i inne form y kom pozycyjne.
M etoda przekształcania zieleni. 107
• P ro je k ty p o w in n y u w zględniać ro z ro s t d rzew i k rz ew ó w w czasie, ich pok ro je, w p ły w zacienienia i gęstości nasadzeń na pokrój i ró ż n o ro d n o ść asp ek tó w se z o n o w ych.
4.1.2. Wnioski z ekspertyz specjalistycznych
W zależn o ści o d ro d zaju zleconych ekspertyz uzyskuje się p ew n e w sk azan ia co do d e
cyzji p ro jek to w y c h . Z asto so w an ie się d o nich w a ru n k u ją w nioski z p o zo stały ch e k sp erty z i z g o d n o ść z przyjętym i celam i i kieru n k am i przekształcania. W nioski z e k sp erty z w p ły w ają b e zp o śre d n io n a w y ty czn e p ro jek to w e, m o g ą ró w n ież określać sz czeg ó ło w e d ecy zje p ro jek tow e.
4.1.3. Założenia projektowe
M o ż n a n a p o d staw ie w n io sk ó w z analiz, stu d ió w i ekspertyz określić o g ó ln e zało że n ia p ro jek to w e . S ą to k ieru n k i działań ch arak tery zu jące p rzek sz tałc an ie (por. 2 .1 .2 .).
O p ie rając się na tych k ieru n k ach , przyjęto następujące w ytyczne p ro jektow e:
• R o z g ęszc ze n ie te re n ó w o zbyt gęstych zadrzew ieniach.
• L ik w id a cja zastoin p o w ietrza i uzyskanie lepszej w entylacji terenu.
• D o św ietlen ie po w ierzch n i tere n u i o d b u d o w a zniszczonych traw n ik ó w lub za- d arn ien ia in n eg o typu.
• O d tw o rz e n ie lub w yk ształcen ie w arstw y k rz ew ó w śred n ieg o piętra.
• W y m ian a d rzew o stan u g ó rn e g o p iętra z d o m in o w an eg o p rzez g atu n k i zag łu szające in n e n a system zieleni w ysokiej i średniej o w yższych w a lo rach ek o lo g iczn y ch , z d ro w o tn y c h i estetycznych.
• P o p ra w a sto su n k ó w w o d n y c h p o p rz ez częścio w ą w ym ianę d rz ew p rzesu szają
cy ch teren.
• D ążen ie do zw ięk szen ia udziału d rz ew i k rz ew ó w iglastych.
• W d ą że n iu d o u zy sk an ia w ię k szeg o zró żn ico w an ia w p ro w ad z en ie n o w y c h g a tu n k ó w i o d m ian w ram ach m ożliw ości realizacyjnych.
• U z u p ełn ien ie system u zieleni izolacyjnej szczególnie w odniesieniu d o uciążli
w o ści m otoryzacyjnych.
• U z u p ełn ien ie i p rzek ształcen ie istniejącego system u elem en tó w k o m p o zy cy j
n y ch i p o p ra w a w a lo ró w estetycznych zieleni.
• K o re k ta zieleni p o d w zg lęd em b ezp ieczeń stw a uży tk o w n ik ó w .
• U su n ięcia w celu dośw ietlenia m ieszkań.
• C ięcia pielęgnacyjne celem : - dośw ietlenia,
- u sunięcia z ag ro ż en ia dla ludzi i budynków , - u trzy m an ia w łaściw eg o k ształtu zieleni, - leczenia d rzew chorych.
• R e k o m p o z y cja w yb ran y ch skw erów .
• K szta łto w a n ie sk w eró w ekologicznych n a teren ach n ieużytków , k tó re ze w zg lęd u n a sw ój p o ten cjał m ają d u żą w arto ść ek o lo g iczn ą lub stw arzają przesłanki do p eł
n ien ia w ażnej roli w zac h o w an iu ró w n o w ag i ekologicznej sw ego o to cz en ia lub ich sz c ze g ó ln a lokalizacja sprzyja takiem u z agospodarow aniu.
• P rzy sto so w an ie p ro jek to w an eg o kształtu zieleni d o w ym agań fauny miejskiej ze szczeg ó ln y m u w zględnieniem ptactw a.