Olympism and its ideas as a source of value and quality of an athlete's life

Olimpizm i jego idee jako źródło wartości i jakości życia sportowca

Rola sportu w rozwoju ludzkości w XXI wieku nabiera szczególnego znaczenia.

Powszechne zainteresowanie, jakim darzy się współcześnie organizowane na globalną skalę igrzyska olimpijskie, czy inne wydarzenia sportowe dowodzą, iż m.in.

mimo panującej pandemii koronawirusa w coraz szerszych kręgach ludzi sport stanowi jedną z najważniejszych pasji życiowych. Pamiętać przy tym należy, że sport jak i np. wychowanie stykają się ze sobą stanowiąc istotny mechanizm sprzężenia zwrotnego w tym zakresie. Polega on na tym, iż wartość humanistyczna i moralno-społeczna sportu jest wynikiem oddziaływania wychowawczego oraz sam proces wychowania może być uatrakcyjniony, a poprzez to bardziej efektywny, dzięki włączeniu go w proces szkolenia sportowego¹. Geneza sportu sięgająca starożytności pozwala upatrywać źródeł zasad moralnych i etyki sportowej w wartościach etosu rycerskiego jako etyki walki. Odniesienie sportu do wojny jest zasadne w związku z

1 Por. J. Czechowski, Sport w perspektywie procesu wychowawczego, [w:] „Przegląd Pedagogiczny” 2015, nr 2, s. 162

tkwiącą w naturze ludzkiej skłonnością do rywalizacji. W sportowych zmaganiach, zgodnie z ideą religii zwycięstwo nie stanowiło wartości samej w sobie, lecz było oddawane bogom, jako demonstracja siły, piękna, szlachetności i cnoty. Idee te zawarte są w haśle wyrażającym istotę fair play². Pomimo, że wskutek oddzielenia pierwiastka duchowego od fizycznego sport zatracił pierwiastki filozoficzne ze starożytnej Grecji, to w szeroko rozumianej idei powinien nadal wypełniać wzór etyczno-wychowawczy i oprócz wyczynowych funkcji być nosicielem piękna, uczciwości i szlachetności. Sport wyalienował się z pierwotnych dążeń ludzkich.

Wpłynęły na to współczesne przemiany życia społeczno-gospodarczego i politycznego, jak globalizacja, postępujący konsumeryzm, utylitaryzm, rzutujące na zmiany w sporcie. Współczesny sport sprzeniewierza się fundamentalnym zasadom moralnym: honor, godność, dzielność, czysta gra, braterstwo, solidarność, życzliwość, opiekuńczość i normom etyki pracy: rzetelność, wytrwałość, cierpliwość, prowadząc do alienacji wyniku sportowego pociągającego za sobą komercjalizację ruchu sportowego, spiralę środków dopingujących, chuligańskie zachowania kibiców, uleganie naciskom elit politycznych przez elity sportowe, handel meczami, kaperownictwo, korupcję w środowisku działaczy sportowych, szowinizm.

Od dłuższego czasu bardzo modne jest używanie powiedzenia fair play. Słyszy się je nie tylko na zawodach sportowych, ale i w życiu codziennym. Fair play, czyli tzw. etyka sportowa to nic innego jak poszanowanie drugiej osoby oraz ducha sportowego. Jest to sposób myślenia, a nie tylko sposób zachowania. Obejmuje problematykę walki z oszustwem, podstępu przy poszanowaniu reguł, przemocy (zarówno fizycznej, jak i werbalnej), wyzysku, nierówności szans, nadmiernej komercjalizacji i korupcji. W tym szerokim zakresie mieści się m.in. kwestia stosowania śródków dopingujących. Sport jest aktywnością, która wzbogaca społeczeństwo i przyjaźń między narodami. Jednocześnie jest uważany za działalność, która gdy jest uprawiana uczciwie, pozwala jednostce lepiej się poznać, wyrazić swą osobowość spełnić się i rozwinąć, zdobyć umiejętności i pokazać swoje zdolności. Sport umożliwia zaistnienie w społeczeństwie, jest źródłem przyjemności, dobrego samopoczucia i zdrowia.

Etyka sportowa, a więc ogół norm moralnych i zasad postępowania przyjętych i obowiązujących w środowisku, ma swoje podstawy w etyce społecznej. Ogromne zmiany, dokonujące się w ostatnim czasie w moralności i poczuciu odpowiedzialności naszego społeczeństwa mogą wpływać na sytuacje w sporcie.

Stąd też olimpizm i jego idee stają się m.in. istotnym problemem współczesnego sportu.

2 Leśniak-Moczuk, Arkadiusz D. Historyczne i współczesne aspekty etyki w sporcie. Młoda Humanistyka, [S.l.], v. 10, n. 3, dec. 2017.

Olimpizm jest fundamentem, treścią i zespołem środków pozwalających na pełną i nowoczesną edukację, rzutującą m.in. na jakość życia człowieka. Z drugiej jednak strony to edukacja powinna przygotowywać do kształtowania i postrzegania wartości płynących z olimpizmu, stanowić pewien rodzaj wychowania, sprowadzający się do wprowadzenia młodego człowieka do świadomego uczestniczenia w olimpizmie, w różnorodnych jego jakościowych wariantach i na różnych poziomach zaangażowanego uczestnictwa o charakterze zawodniczym, trenerskim, lekarskim, organizacyjnym, dziennikarskim oraz kibicowskim³.

Współczesne tendencje w sporcie polegają na dążeniu do wiarygodnych osiągnięć, stąd konieczne jest wzajemne zaufanie między zawodnikami, kibicami i opinią publiczną oraz przekonanie o "czystych" metodach treningu i walki sportowej, szczególnie w odniesieniu do Igrzysk Olimpijskich. Olimpizm służyć miał doskonaleniu jednostek pod względem moralnym, intelektualnym i fizycznym.

Uznać go można jako koncepcję pedagogiczną, związaną z jakością życia, bowiem uwzględnia wychowawcze wartości związane ze sportem, obejmuje ponadto sposoby życia. sportowe tradycje oraz kulturę i prawa rozwoju społecznego. Wartości płynące z idei olimpizmu dotyczą także pewnego zbioru prawd, zaleceń, postulatów oraz wskazań⁴. Olimpizm propaguje wychowanie w duchu wolności, równości, solidarności, dostarcza on prawdziwych wzorców, autentycznych, prawdziwie wartościowych zachowań, z których powinno korzystać się podczas kształcenia i wychowania do realizowania określonych celów o specyfice społeczno-wychowawczej⁵. Sport i idea olimpizmu są ważnymi wartościami autotelicznymi, stają się wartościami instrumentalnymi, czyli wpływają na życie jednostki, jej poczucie sensu bytu, zgodne z obyczajami społecznymi, o ile wiążą się z nimi świadome wybory moralne. Określone postawy i motywację moralne ściśle związane są właśnie z szeroko rozumianym wychowaniem. Tutaj fundamentalne jest tzw.

wychowanie przez sport i wartości, które zawierają się w idei olimpizmu.

Wychowanie w tym duchu pozwala zachować wartości instrumentalne sportu i olimpizmu, które to oddziałują na jakość życia ludzi uprawiających sport, nie tylko zawodowo, ale i amatorsko, a więc na różnych jego szczeblach⁶.

Nowoczesny olimpizm ma nieść za sobą wartości wychowawcze, stanowi szkołę etycznego ideału, odzwierciedla czystość moralną, siłę i wytrzymałość, także cielesną. Już w definicji Coubertina zauważyć można, iż olimpizm ma odniesienia do

3 Por. J. Lipiec, Integralna edukacja olimpijska, [w:] Edukacja olimpijska w reformującej się szkole, pod red.

Z. Żukowskiej i R. Żukowskiego, Warszawska Akademia Futbolu, Warszawa 2000, s. 29-30.

4 Por. J. Nowocień, Olimpizm i zasada fair play szansą wychowania w tolerancji – http://www.ckr.org.pl/files/110318145807_Olimpizm_i_zasada.pdf [dostęp: 17.11.2020 r.]

5 W. Siek, Zarządzanie etycznymi aspektami olimpizmu oraz fair play w sporcie, praca licencjacka pod kierunkiem prof. T. Pokusy, WSZiA, Opole 2019.

6 Z. Żukowska, Sport i olimpizm a wartości i jakość życia, [w:] Społeczno-edukacyjne oblicza współczesnego sportu i olimpizmu, pod red. J. Nowocień, wyd. Estrella, Warszawa 2007, s. 29.

uwarunkowań społeczno-pedagogicznych rozwoju współczesnego sportu.

Interpretuje się go jako alternatywną koncepcję edukacyjną w systemach wychowawczych instytucji, w tym np. szkoły. Idea olimpizmu jest swego rodzaju instrumentem w kształceniu i wychowaniu młodzieży, daje szansę na samorealizację i samoakceptację, zdrowe interakcje społeczne, wywołuje pogłębioną refleksję etyczną i wyzwala potrzebę doskonalenia siebie samego, nie tylko pod względem sportu⁷. Łączy się to z faktem, iż wychowanie nieodłącznie wpisuje się w aktywność sportową, w szkolenia sportowe. Idea olimpizmu kształtuje takie ważne cechy osobowości jak m.in. zdyscyplinowanie, wewnętrzną siłę, wytrwałość, odpowiedzialność, poczucie współdziałania w zespole, ponadto, pozwala wyzwolić emocje, rozwija zdolności adaptacyjne, pozytywnie wpływa na rozwój całego organizmu, zapobiega chorobom cywilizacyjnym i in. Są to aspekty związane ze światem sportu, ale i ogólnie rozumianym wychowaniem⁸. Sport ma kształtować człowieka, podobnie jak dzieje się to w procesie wychowania. Ważna jest tu zarówno strona fizyczna jednostki, jak i jej wymiar psychiczny i duchowy. Wartości społeczno-moralne olimpizmu powinny wynikać z oddziaływania procesu wychowawczego, ale i odwrotnie – sam proces wychowania uatrakcyjniony może być i bardziej efektywny dzięki włączeniu do niego procesu reprezentującego idee płynące z olimpizmu, a więc poprzez szkolenia sportowe.

Krzewienie idei olimpizmu, życie w duchu sportowym, wiąże się jednocześnie z realizowaniem kluczowych wartości wychowawczych. Dzieje się tak dlatego, że aktywność, jaką niesie za sobą olimpizm prowadzi m.in. do:

– wyzwolenia w człowieku ogromnych pokładów energii, które pozwalają pokonywać własne ograniczenia i słabości,

– otwarcia się na życie społeczne i tym samym przyjmowania właściwych wzorców osobowych, eliminowania złych zachowań, odrzucenia złego, niehigienicznego trybu życia oraz inspirowania się do pozytywnych przedsięwzięć,

– pobudzenia aktywności w człowieku, zrozumienia siebie samego, do życia w duchu wolności oraz podejmowania decyzji w sposób śmiały,

– wartości jakie płyną z idei olimpizmu i sportu mogą pozytywnie wpływać na rozwój i wychowanie młodego pokolenia, stymulować relacje między jednostkami, także grupami społecznymi, całymi narodami i państwami,

– kształtowania płaszczyzny porozumienia między jednostkami, zrównania ludzi, niezależnie od wyznania, rasy, poglądów politycznych i in.⁹.

7 Z. Żukowska, Edukacja olimpijska w Polsce i wybranych krajach, [w:] Czysta gra. Fair play, pod red. K. Hądzelek i in., wyd. FALL, Warszawa 2014, s. 174.

8 J. Czechowski, Sport w perspektywie procesu wychowawczego, [w:] „Przegląd Pedagogiczny” 2015, nr 2, s. 162.

9 J. Nowocień, Sport i olimpizm w systemie dydaktyczno-wychowawczym współczesnej szkoły, wyd. AWF, Warszawa 2001, s. 24-27.

Wychowanie, sport i olimpizm są elementami nieodzownie ze sobą związanymi, pozytywnie wpływają one na wszechstronny rozwój człowieka, odczuwane przez niego szczęście, spełnienie, przyjemności, realizowanie się w życiu osobistym i zawodowym, na budowanie relacji z innymi, szanowanie godności innych, wzajemne zrozumienie, życie w przyjaźni, szczęściu i pokoju. Na drodze połączenia sportu, kultury i wychowania, olimpizm buduje drogę życia, której fundamentem staje się wysiłek, szacunek w stosunku do uniwersalnych zasad etycznych oraz wychowawcze wartości dobrego przykładu. Respektowanie wartości etycznych płynących z olimpizmu sprawia, że sport zachowuje wszystko to, co jest najważniejsze z perspektywy wychowawczej.

Ważnym elementem idei olimpizmu jest przestrzeganie norm i reguł w sporcie stanowiąc przez to kluczową wartość moralną, wyrażającą się m.in. w grze fair play.

Oznacza to świadomy akt poddawania się aktualnemu prawu. Stosowanie się do przepisów w sporcie to obowiązek jednostek, które ten sport uprawiają, jest to podstawą osiągania uczciwych zwycięstw i tym samym zadowolenia z aktywności sportowej. To bardzo ważne w aspekcie społecznym i obywatelskim.

Dostosowywanie się do wytyczonych zasad w sporcie sprawia, że jednostka zwykle stosuje się także do norm panujących poza nim, w normalnym codziennym życiu¹⁰.

Przepisy i normy stanowią skodyfikowany zbiór zasad, które regulują zachowania uczestniczących w rywalizacji sportowej. Co prawda ich specyfika nie jest etyczna, ale stosowanie się do nich jak najbardziej może przynieść pozytywne skutki w aspekcie moralnym. Normy i reguły są integralnym, wewnętrznym elementem świata sportu, bez nich sport nie miałby prawa bytu. Trzeba jednak dodać, że odgórne zasady nierzadko zostają naruszane i odbierane w sposób instrumentalny, np. faule niezgodne są przecież z zasadą fair play.

Sport podporządkowany jest pewnemu porządkowi prawnemu i odgórnym normom, także społecznym, do których musi dostosować się każdy sportowiec.

Reguluje to m.in. Ustawa z dn. 25 czerwca 2010 r. o sporcie¹¹. Odnosi się ona m.in.

do regulacji w zakresie klubów i związków sportowych, polskiego związku sportowego czy narodowego ruchu olimpijskiego. Istnieje tzw. prawo sportowe, które zawiera zbiór norm, regulujących kwestie sportu (o specyfice wiążącej lub nie).

Interpretuje się je także jako swego rodzaju katalog zwyczajów sportowych i zasad, które powinny przestrzegane być w sporcie. Ich autorami są organy, które podejmują decyzje w zakresie sportu¹². Każdy sportowiec powinien działać z zachowaniem reguł sportowych, nie tylko tych, które wynikają z określonych przepisów, ale i takich, których podłoże ma charakter moralny i etyczny. Uczestnikami sportu są nie

10 J. Nowocień, Olimpizm i zasada fair play szansą wychowania w tolerancji – http://www.ckr.org.pl/files/110318145807_Olimpizm_i_zasada.pdf [dostęp: 21.11.2020 r.]

11 Dz. U. Nr 127, poz. 857.

12 https://kruczek.pl/prawo-sportowe/ [dostęp: 05.01.2019 r.]

tylko sami zawodnicy, ale i kluby, związki, trenerzy, działacze, sponsorzy, publiczność i in. Wszystkim z nich przyświeca wspólny cel – niezakłócone współzawodnictwo, jednak mimo to, w sporcie mamy do czynienia z wieloma sytuacjami konfliktowymi, które wymagają zastosowania pewnych regulacji, np.

krajowe lub międzynarodowe związki sportowe tworzą reguły sportowe w danych regulaminach, m.in. są to Międzynarodowe Reguły Piłki Nożnej¹³.

Reguły takie spełniają różne funkcje, m.in. typizują dyscyplinę sportu, w której ustanawiane są zasady, np. odnośnie składu drużyny. Poza stosowaniem się do reguł sportowych, odnoszących się do współzawodnictwa, respektować należy też reguły określające równość szans i przeciwdziałające zniekształceniom ze strony konkurencji (służy temu np. podział bokserów na dane klasy wagowe). Wytyczone reguły sportowe eliminują spory i zapewniają uczciwy i właściwy przebieg współzawodnictwa w sporcie. Reguły w sporcie chronić mają samych zawodników, ale i kontrahentów czy kibiców przed negatywnymi skutkami działań sportowych, np. zakaz używania techniki obrotowej podczas rzutu oszczepem, która mogłaby spowodować rzut sięgający strefy kibiców.

Reguły sportowe, organizacyjne i dyscyplinarne ustanawiane są przez polskie związki sportowe. Sportowcy muszą się do nich stosować. W przypadku reguł sportowych, ważne są zasady określające współzawodnictwo sportowe, umiejscawianie rywalizacji w ramach danych konkurencji, wiąże się to także z zachowaniem uprawiających sport. Są to tzw. normy postępowania, które odnoszą się do zachowań stanowiących uprawianie sportu, do których muszą stosować się sportowcy. Można tu wyróżnić reguły gry i reguły ostrożności. Reguły organizacyjne powiązane są ze sposobem organizowania współzawodnictwa, nadawania mu pewnej struktury – są to reguły techniczne, pomocnicze w stosunku do poprzednich (np.

reguły wyboru formy rozgrywki). Zasady dyscyplinarne dotyczą odpowiedzialności uczestniczących we współzawodnictwie sportowym oraz członków polskich związków sportowych za łamanie reguł sportowych czy organizacyjnych, związane są też z ponoszeniem odpowiedzialności za inne niepożądane zachowania, zawierające się w regulaminie dyscyplinarnym¹⁴.

Reguły rywalizacji sportowej wskazują na relacje, jakie powinny panować między konkurującymi ze sobą stronami i składają się na swoisty „akt prawny”, wyznaczający prawa sportowców i konsekwencje, które mogą ich spotkać w razie ich naruszenia. Wytyczne takie wyznaczają zasady uczestniczenia we współzawodnictwie, to, jak ma ono przebiegać oraz oceny uzyskiwanych wyników.

Stanowią one istotną część rozwoju i wychowania sportowca. Trzeba dodać, że

13http://www.irut.de/Forschung/Veroeffentlichungen/OnlineVersionFaszinationSportrecht/FaszinationSportrechtPolnisc h.pdf [dostęp: 05.01.2019 r.]

14 M. Badura, H. Basiński, G. Kałużny, M. Wojcieszek, Ustawa o sporcie. Komentarz, wyd. Wolters Kluwer business, Warszawa 2011, s. 195-196.

stosowanie się do danych zasad składa się z kilku etapów. Na początku przestrzeganie norm ma specyfikę utylitarną, a więc dzięki przestrzeganiu zasad można coś zyskać, a za ich naruszanie grozi pewna strata. Akceptowanie owych reguł wynika ze stosowania się do wytycznych trenera i arbitra. Później do głosu dochodzi przestrzeganie norm autonomicznych, które powstają na skutek doskonalenia sportowca. Funkcjonują one niezależnie od zasad zewnętrznych, tutaj kluczowa okazuje się zachowanie fair play¹⁵.

Każdy sportowiec powinien świadomy być przepisów i zasad rozgrywania zawodów, w których bierze udział. Tym samym za każdym razem musi stosować się do decyzji sędziego, stawiać zawsze na ogólne dobro zespołu, być honorowym i uczciwym w walce sportowej, stosować się do pewnym narzuconych odgórnie reguł, ale i swego rodzaju kodeksu etycznego sportowca. Podstawą przepisów sportowych, jak i norm moralnych, jakie powinny obowiązywać w sporcie, jest reguła fair play.

Fair play – sprawiedliwa gra, jest wyrazem wartości w sporcie, idei, w której zwycięstwo wcale nie jest nadrzędnym celem, do którego powinno dążyć się za wszelką cenę, gdyż najważniejsze godne zachowanie, niezależnie czy dochodzi do zwycięstwa czy porażki. Sport stanowi element kultury i wychowania, nawiązuje do zasady czystej rywalizacji, do przestrzegania określonych zasad podczas walki sportowej. Zasada fair play jako fundament rywalizacji sportowej powinna uwzględniać następujące zasady:

– równość zewnętrznych warunków walki, która odnosi się do takich samych szans w rywalizacji,

– szacunek wobec przeciwnika zgodnie z panującymi zasadami etycznymi, – świadome zrezygnowanie z nieuczciwego odniesienia zwycięstwa,

– dobrowolne podporządkowanie się tradycjom i zasadom, a więc dostosowanie się i szacunek do aktualnych przepisów i reguł¹⁶.

Podstawą uczciwej rywalizacji zgodnej z zasadą fai play, jest stosowanie się do określenia „nie wolno!”. Chodzi o to, iż nie wolno doprowadzać do zwycięstwa w nieuczciwy i nieczysty sposób, gdyż zaprzecza to pojęciu sprawiedliwości. Uczciwa rywalizacja powinna opierać się na tolerancji dla wszystkich religii, ras i narodowości, szacunku do innych ludzi, pokojowym współistnieniu między sobą, potrzebie doskonalenia własnej osoby, zaufania wyrażanego wobec innych i wiary w ich dobro, jak również na dobrowolnym uznaniu przepisów, które dotyczą współżycia społecznego¹⁷.

Zasada fair play wywodzi się z etyki sportu, która to wytycza normy moralne przywodzące współzawodnictwu sportowemu. Nawiązuje ona do zachowania

15 Z. Naglak, Metodyka trenowania sportowca, wyd. AWF Wrocław, Wrocław 1999, s. 18.

16 Z. Żukowska, Klub Fair Play Polskiego Komitetu Olimpijskiego, wyd. Estrella, Warszawa 2009, s.214-220.

17 J. Kowalska, A. Kaźmierczak, Zasada fair play jako wartość wychowawcza w edukacji szkolnej i w przeciwdziałaniu chuligaństwu na stadionach, wyd. Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, Warszawa 2010, s. 14.

samokontroli, narzucenia sobie pewnych reguł, czasami nawet poniesienia ofiary, rywalizacji i walki, której przyświeca uczciwość, otwartość i szacunek do godności.

W sporcie uwzględnia się dwa wymiary – rywalizacyjny, a więc w zmierzaniu się z innymi oraz perfekcjonistyczny, czyli w stosunku do siebie samego. Jeśli chodzi o zasadę fair play, tutaj istotny jest wymiar rywalizacyjny, chociaż podejście drugie też ma tu swój udział w perspektywie nie tylko fizycznej, ale i moralnej. Rywalizacja bowiem to nie tylko sprawdzenie swojej sił w starciu z przeciwnikiem, tego, kto jest lepszy, ale i sprawdzenie siebie samego, tego, czy jest się dobrym¹⁸.

Fair play w tradycji sportowej to nie tylko stosowanie się do określonych przepisów w zakresie rywalizacji, ale i przestrzeganie norm, które ukształtowane zostały w toku tradycji, poprzez sumienie i moralność. Fair play to przede wszystkim uczciwa rywalizacja, przyznawanie się do błędów, których sędzia nawet nie zauważył, akceptowanie decyzji sędziów, granie do końca, szanowanie przeciwnika, odpowiedzialność za swoją drużynę, nie tylko kulturalne rywalizowanie, ale i kibicowanie, umiejętność ponoszenia porażek i nieobarczenie winą innych.

Właściwa rywalizacja sportowa, zgodna z zasadą fair play, zakłada równość szans, przejawiającą się w zagwarantowaniu wszystkim sportowcom takich samych praw podczas zawodów, walki sportowej, także podczas treningów. To także równość wszystkich wobec siebie, kierowanie się takimi samymi regułami, choć celem jest odkrycie tego najlepszego spośród wszystkich (do różnicowania się sportowców dochodzi dopiero po starcie, czynnikiem różnicującym jest talent, praca, systematyczność). Walka w poszanowaniu równości szans sprzyja tolerancji wobec odmienności i indywidualności jednostek¹⁹.

Rywalizacja sportowa, której podstawą jest fair play, to także podejmowanie właściwych wyborów podczas konkurowania ze sobą. Nie chodzi tu tylko o kwestie sprawnościowe (np. Jak lepiej zrobić?), ale o rozstrzygnięcia o charakterze moralnym (np. Czy wykorzystać niedozwolone metody, aby wygrać? Czy pójść na skróty?). To od dokonanych w czasie „walki” wyborów zależy, czy nasze działania będą wpisywały się w kanon uczciwej gry. Sportowa walka stanowi uczestnictwo podmiotów, które mają odmienne od siebie cele (każdy chce wygrać), razem jednak tworzą swego rodzaju widowisko sportowe o pewnej dramaturgii. W związku z tym, zachowania sportowców mogą być odbierane w kategoriach etyki współpracy, która to jest elementem edukacji etycznej, prowadzącej do zdobycia kompetencji moralnych ułatwiających dokonywanie decyzji w zgodzie z zasadą fair play²⁰.

18 Tamże, s. 18.

19 J. Nowocień, Olimpizm i zasada fair play szansą wychowania w tolerancji – http://www.ckr.org.pl/files/110318145807_Olimpizm_i_zasada.pdf [dostęp: 01.01.2019 r.]

20 H. Zdebska-Biziewska, Aksjologiczny kontekst fair play – etyka współpracy, [w:] Czysta gra. Fair play, pod red.

K. Hądzelek i in., wyd. FALL, Warszawa 2014, s. 194.

Fair play sprawia, iż rywalizacja sportowa nabiera sensu i wartości, uszlachetnia zachowania związane ze współzawodnictwem. Fair play postrzegane jako fundamnet rywalizacji w sporcie, należy rozpatrywać według trzech ujęć:

– ujęcie formalne/obowiązkowe/minimalistyczne – fair play stanowi tu kluczowy warunek uczestniczenia w rywalizacji sportowej, dotyczy prawidłowej, zgodnej z zasadami postawy wobec przeciwnika w czasie gry,

– ujęcie humanitarne – odnosi się do traktowania rywala w sposób przyjazny, poprawny, przyjazny, z szacunkiem, bez oszustwa, przemocy i in.; nie chodzi bowiem o osiągnięcie sukcesu za wszelką cenę, lecz dążenie do zwycięstwa, ale z uwzględnieniem pewnych norm, nie zaś na drodze postawienia rywala w gorszej sytuacji,

– ujęcie humanistyczne – przeciwnik powinien traktowany być jako cenna wartość społeczna; tyczy się to zachowań jednostki wobec swojego przeciwnika, tego, co dla niego robi, a co wcale nie musi wynikać z narzuconych reguł i przepisów; w tym ujęciu mieści się też zrezygnowanie z szansy na wygrania w imię innych wartości, np. udzielenia pomocy innemu sportowcowi, działania na rzecz jego

– ujęcie humanistyczne – przeciwnik powinien traktowany być jako cenna wartość społeczna; tyczy się to zachowań jednostki wobec swojego przeciwnika, tego, co dla niego robi, a co wcale nie musi wynikać z narzuconych reguł i przepisów; w tym ujęciu mieści się też zrezygnowanie z szansy na wygrania w imię innych wartości, np. udzielenia pomocy innemu sportowcowi, działania na rzecz jego