Badania prowadzone wcześniej wskazują, iż w warunkach in vivo po podaniu tryptofanu, dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych za pośrednictwem ak-tywacji szlaków cyklazy adenylanowej i wzrostu cAMP oraz cyklazy guanylanowej w obecności sprawnego śródbłonka (8, 9, 10). Opisane działanie jest wynikiem powstania kinureniny w obecności enzymu przekształcającego tryptofan.
Wyniki naszych badań wskazują, że L-kinurenina (10–5 M) podana bezpośrednio do komór inkubacyjnych, rozszerzyła izolowane pierścienie aorty poddane wcze-śniejszemu działaniu noradrenaliny, jak również działaniu chlorku potasu (ryc. 1). Minimalne stężenie L-kinureniny, przy którym doszło do rozszerzenia izolowa-nych pierścieni aorty na poziomie powyżej 20% wynosiło 10–4 M i było ok. 100 razy wyższe od fi zjologicznego, natomiast korespondowało ze stężeniem, osią-gniętym in vivo w naczyniach mózgowych zakażonych myszy (sepsa wywołana wstrzyknięciem lipopolisacharydu 7,5 mg/kg i.p.) czy ex vivo w tętnicach wieńco-wych poddanych wcześniejszemu działaniu IFN-γ (5, 10). Stężenie, które wywołało działanie na naczynia, było znacznie niższe od opisanego przez Lapin i Umanskaia (11), wynoszącego 10–2 M (200 μg w 0,1 mL), natomiast korespondowało z opi-sanym w badaniach prowadzonych przez Wang i współpr. (10) oraz Sakakibara i współpr. (6), którzy zanotowali je na poziomie powyżej 10–4 M.
L-Kinurenina wywołała również rozszerzenie pierścieni aorty poddanych wcze-śniejszemu działaniu chlorku potasu, na poziomie zbliżonym do działania zaobser-wowanego w przypadku noradrenaliny.
Przeprowadzone badania wskazują również na brak bezpośredniego wpływu L-tryptofanu i 3-hydroksy-L-kinureniny na izolowane naczynia krwionośne.
Nr 4
262 M. S. Majewski, F. Żebrowski
Ryc. 1. Efekt działania wzrastających stężeń L-tryptofanu, L-kinureniny i 3-hydroksy-L-kinureniny (10–8–10–4 M) na obkurczone pierścienie aorty piersiowej szczura. Wyniki (średnia±S.E.M., n=8) wyrażono jako procent wywołanego rozkurczu naczyń krwionośnych po wcześniejszym podaniu noradrenaliny (NA, 10–7 M) i chlorku potasu (KCl, 30 mM), *p≤0,05 (dwuczynnikowa ANOVA/Sidak).
Fig. 1. The effect of increasing concentrations of L-tryptophan, L-kynurenine and 3-hydroxy-L-kynurenine (10–8–10–4 M) on precontracted aortic rings. Results (mean±S.E.M., n=8) are expressed as a percentage of inhibition of the contraction induced by noradrenaline (NA, 10–7 M) and potassium chloride (KCl, 30 mM), *p≤0.05 (two-way ANOVA/Sidak).
W drugiej części doświadczenia, inkubacja w obecności L-kynureniny (10–5 M, 60 min) nie wpłynęła w sposób statystycznie istotny na siłę skurczu pierścieni na-czyn aorty wywołaną poprzez podanie noradrenaliny (10–7 M) czy chlorku potasu (30 mM), p>0,05. Siła skurczu wywołanego przez noradrenalinę wyniosła: kontrola negatywna, L-kyn (-) 114±5,17% natomiast w obecności L-kinureniny, L-kyn (+) 125,2±5,12%, względem KCl (30 mM) przyjętego jako 100% (ryc. 2). W dalszej części doświadczenia, inkubacja w obecności L-kinureniny (10–5 M, 60 min), ob-niżyła w sposób statystycznie znamienny rozkurcz wywołany działaniem acetylo-choliny (10–10–10–5 M) (ryc. 3). Wartość siły rozkurczu po podaniu ACh była na poziomie 73,89±1,46% w grupie kontrolnej, nie poddanej działaniu L-kinureniny, L-kyn (-) i 34,78±3,52% w obecności L-kinureniny, L-kyn (+) p<0,001.
Powyższe dane wskazują, że w wyniku ekspozycji na działanie L-kinureniny, pierścienie aorty wyprodukowały i uwolniły związek, który mógł być antagonistą receptorów cholinergicznych i który może pochodzić z komórek śródbłonka. Związ-kiem tym wydaję się być kwas kinureninowy, który jest metabolitem kinureniny,
Ryc. 2. Zależność stężenie-odpowiedź po podaniu noradrenaliny. Pierścienie aorty były inkubowane w obecności L-kinureniny, L-kyn (+) (10–5 M, 60 min) lub bez, L-kyn (-) jako grupa kontrolna. Następnie, w obu przypadkach działanie noradrenaliny było analizowane. Wyniki (średnia±S.E.M., n=8) przedsta-wiono w odniesieniu do skurczu indukowanego chlorkiem potasu (KCl, 30 mM), wyrażone jako 100%, p>0,05 (test t dla prób niezależnych).
Fig. 2. The concentration-response effect to noradrenaline. Aortic rings were incubated with L-kynu-renine, L-kyn (+) (10–5 M, 60 min) or without, L-kyn (-) as a control. Next, in both cases the response to noradrenaline (10–7 M) was analyzed. Results (mean±S.E.M., n=8) are expressed as a percentage of contraction induced by potassium chloride (KCl, 30 mM), expressed as reference value of 100%, p>0.05 (unpaired t test).
Ryc. 3. Skumulowane krzywe stężenie-odpowiedź powstałe w wyniku podania acetylocholiny. Izolo-wane pierścienie aorty były inkuboIzolo-wane w obecności L-kinureniny, L-kyn (+) (10–5 M, 60 min) lub bez, L-kyn (-) jako grupa kontrolna. Następnie, w obu przypadkach działanie acetylocholiny (10–10–10–5 M) było analizowane. Wyniki (średnia±S.E.M., n=8) wyrażono jako procent wywołanego rozkurczu naczyń krwionośnych po wcześniejszym podaniu noradrenaliny (10–7M), *p≤0,05 (dwuczynnikowa ANOVA/Sidak).
Fig. 3. The cumulative concentration-response curves to acetylcholine. Aortic rings were incubated with L-kynurenine, L-kyn (+) (10–5 M, 60 min) or without, L-kyn (-) as a control. Next, in both cases the response to acetylcholine (10–10–10–5 M) was analyzed. Results (mean±S.E.M., n=8) are expressed as a percentage of relaxation after being precontracted with noradrenaline (10–7 M), *p≤0.05 (two-way ANOVA/Sidak).
Nr 4
264 M. S. Majewski, F. Żebrowski
a jednocześnie antagonistą receptorów cholinergicznych. Przypuszczenia te zdają się potwierdzać badania prowadzone przez Stazka i współpr. (12) z udziałem kwasu kinureninowego na odcinkach aorty piersiowej szczura. W badaniach tych autorzy wskazali, iż śródbłonek naczyń krwionośnych uwalnia kwas kinureninowy, pod wpływem działania L-kinureniny.
Kontrola napięcia naczyń krwionośnych jest kluczem do zachowania właściwej homeostazy naczyniowej. W niniejszej pracy wykazano, że L-kinurenina jest kolej-nym związkiem aktywkolej-nym naczyniowo a jej metabolizm, przyczynia się do kontroli pracy naczyń krwionośnych i regulacji ciśnienia tętniczego krwi.
Pomimo coraz większych zasobów wiedzy o regulacji pracy naczyń, dalsze bada-nia w tej dziedzinie są konieczne. Wyjaśnienie wszystkich mechanizmów wpływu elementów szlaku kinureninowego na funkcję i pracę naczyń, mogą przyczynić się do lepszego poznania roli, jaką pełni szlak przemian kinureniny, zwłaszcza w terapii chorób układu naczyniowego.
WNIOSKI
1. Aminokwasem aktywnym naczyniowo jest L-kinurenina.
2. Aktywność naczyniowa kinureniny może być związana pośrednio z aktywacją kolejnych związków aktywnych naczyniowo, pochodzenia śródbłonkowego.
M. S. M a j e w s k i, F. Ż e b r o w s k i
THE INFLUENCE OF SELECTED AMINO ACIDS ON TRYPTOPHAN METABOLISM ON THE VASCULAR SYSTEM
S u m m a r y
Introduction. In the human body, amino acid tryptophan is engaged in the formation of
L-kynu-renine and 3-hydroxy-L-kynuL-kynu-renine, which are the intermediate products of nicotinic acid synthesis.
In vivo studies demonstrated that both tryptophan and the fi rst tryptophan metabolite, L-kynurenine,
when administered peripherally, lowered blood pressure and depressed the contractility of heart muscle and smooth muscles.
Aim. We aimed to determine whether L-tryptophan, L-kynurenine and 3-hydroxy-L-kynurenine
are able to induce changes in vasomotor activity of the isolated rat arteries.
Material and methods. The isometric contractile responses of isolated thoracic arterial segments
were performed by incubating the arterial segments in tissue chambers.
Results. L-kynurenine caused a vasodilation of the vascular smooth muscles treated with noradrenaline
and KCl. Neither L-tryptophan nor 3-hydroxy-L-kynurenine did exert vasomotor activity. In addition rat aortic rings produced and liberated an endogenous compound upon exposure to L-kynurenine (10–5
M), which was able to attenuate acetylcholine induced relaxation.
Conclusions. These data pave the way for the future research aimed to clarify the role of L-kynurenine
and metabolites in the physiology and pathology of the endothelium and the vasculature.
PIŚMIENNICTWO
1. Majewski M., Kozlowska A., Thoene M., Lepiarczyk E., Grzegorzewski W.J.: Overview of the role of vitamins and minerals on the kynurenine pathway in health and disease. J. Physiol. Pharma-col., 2016; 67(1): 3-19. – 2. Baran H., Cairns N., Lubec B., Lubec G.: Increased kynurenic acid levels and decreased brain kynuenine aminotransferase in parients with downs syndrome. Life Sci., 1996;
58: 1891-1899. – 3. Moroni F.: Tryptophan metabolism and brain function: focus on kynurenine and other indole metabolites. Eur. J. Pharmacol., 1999; 375: 87-100. – 4. Reyes Ocampo J., Lugo Huitrón
R., González-Esquivel D. i współpr.: Kynurenines with neuroactive and redox properties: relevance
to aging and brain diseases. Oxid. Med. Cell Longev. 2014: 646909. – 5. Majewski M., Kasica N.,
Jakimiuk A., Podlasz P.:Toxicity and cardiac effects of acute exposure to tryptophan metabolites on
the kynurenine pathway in early developing zebrafi sh (Danio rerio) embryos. Toxicol. Appl. Phar-macol., 2018; 341: 16-29. – 6. Sakakibara K., Feng G.G., Li J., Akahori T., Yasuda Y., Nakamura E.,
Hatakeyama N., Fujiwara Y., Kinoshita H.: Kynurenine causes vasodilation and hypotension induced
by activation of KCNQ-encoded voltage-dependent K(+) channels. J. Pharmacol. Sci., 2015; 129(1): 31-37. – 7. Majewski M., Ognik K., Zdunczyk P., Juskiewicz J.: Effect of dietary copper nanoparticles versus one copper (II) salt: Analysis of vasoreactivity in a rat model. Pharmacol. Rep., 2017; 69(6): 1282-1288. – 8. Guo S., Vecsei L., Ashina M.: The L-kynurenine signalling pathway in trigeminal pain processing: a potential therapeutic target in migraine? Cephalalgia., 2011; 31: 1029-1038. – 9. Tanaka
M., Tokuyasu M., Matsui T., Matsumoto K.: Endothelium-independent vasodilation effect of di- and
tri-peptides in thoracic aorta of Sprague–Dawley rats. Life Sci., 2008; 82: 869-875. – 10. Wang Y., Liu
H., McKenzie G. i wsp.: Kynurenine is a novel endothelium-derived relaxing factor produced during
infl ammation. Nat Med., 2010; 16: 279-285.
11. Lapin I.P., Umanskaia L.G.: Effect of kynurenine and its metabolites on the vascular effects of serotonin, noradrenaline, and acetylcholine. Biull. Eksp. Biol. Med. 1980; 89: 704-706. – 12. Stazka
J., Luchowski P., Wielosz M., Kleinrok Z., Urbańska E.M.: Endothelium-dependent production and
liberation of kynurenic acid by rat aortic rings exposed to L-kynurenine. Eur. J. Pharmacol., 2002; 448(2-3): 133-137.
Jakub Czaja2, Marta Stachowicz1, Anna Lebiedzińska1,2
OCENA SOKÓW OWOCOWYCH, WÓD PITNYCH I MLEKA SPOŻYWCZEGO W ASPEKCIE NAPOJÓW IZOTONICZNYCH STOSOWANYCH W SPORTACH WYTRZYMAŁOŚCIOWYCH
1 Katedra i Zakład Bromatologii
Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: prof. dr hab. P. Szefer
2 Zakład Zdrowia Publicznego
Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Kierownik: prof. dr hab. J. Karczewski
Napoje izotoniczne to napoje funkcjonalne popularne wśród grupy osób upra-wiających sporty wytrzymałościowe. Celem pracy było ocena osmolarności powszechnie dostępnych soków owocowych, wód pitnych, różnych rodzajów mleka i przykładowych napojów izotonicznych.
Hasła kluczowe: soki owocowe, wody pitne, mleko spożywcze, napoje izotoniczne. Key words: fruit juice, water, milk,isotonic beverages.
Organizm ludzki pod wpływem obciążenia, jakim jest trening sportowy ulega szeregowi zmian adaptacyjnych tj. podniesienie tętna, zwiększenie napływu krwi do mięśni, a ograniczenie do przewodu pokarmowego, a także uruchomienie mechani-zmów termoregulacji. Wysiłek fi zyczny powoduje zwiększenie zapotrzebowania na glukozę stanowiącą źródło energii, składniki mineralne i witaminy oraz na wodę, stanowiącą środowisko zachodzących reakcji i będącą niezbędnym czynnikiem w procesie termoregulacji. Organizm człowieka nie może magazynować większej ilości wody, dlatego powinna być systematycznie dostarczana w celu prawidłowego funkcjonowania. Jedną z konsekwencji zdrowotnych odwodnienia mogą być zabu-rzenia elektrolitowe (1).
Obecnie na rynku możemy spotkać szeroki wybór wód mineralnych, napojów energetyzujących i napojów izotonicznych, dedykowanych sportowcom i osobom aktywnym fi zycznie (2, 3, 4). Osoby aktywne fi zycznie coraz częściej próbują zastępować przemysłowo wytworzone „izotoniki”, napojami przygotowywanymi w domu lub sokami.
Napoje izotoniczne należą do grupy napojów funkcjonalnych, które mają na celu nawodnienie organizmu i wyrównania ubytków elektrolitów (4, 5). W skład tych napojów wchodzą cukry, jony sodu, potasu, chlorków oraz witaminy z grupy B. Z obserwacji wynika , że Polacy posiadają coraz większą wiedzę na temat żywienia
i chcą zaspokajać kilka potrzeb jednocześnie (np. nawodnienie oraz dostarczenie witamin i związków mineralnych). Od kilkunastu lat można zauważyć wzrost ten-dencji do spożywania napojów energetyzujących i izotonicznych (6, 7, 8).
Celem pracy była ocena jakości powszechnie dostępnych soków owocowych, różnych rodzajów mleka spożywczego, wody pitnej i przykładowych izotoników za pomocą wybranych wskaźników elektrochemicznych.
MATERIAŁ I METODY
Na potrzeby zaplanowanego eksperymentu zakupiono 9 rodzajów soków owoco-wych, 7 rodzajów wód pitnych, 8 rodzajów mleka oraz 2 rodzaje napojów izotonicz-nych. Badane napoje zakupiono w 2016 r. w sieci gdańskich sklepów spożywczych. Ponadto, w badaniach oceniono 4 rodzaje napojów izotonicznych, które wykonano w warunkach domowych.
Badanie osmolarności wykonywano za pomocą Osmometru os 3000 (producent Marcel). Zakres pomiarowy aparatu wynosi 0–2000 mOsm/kg H2O, dokładność osmolarności: ±2 mOsm/kg H2O dla <1000 mOsm/kg H2O, a dokładność tempera-tury: 0,002°C. Pomiary powtarzano 6-krotnie.
Na podstawie danych deklarowanych przez producenta, oceniono wartość ener-getyczną oraz zawartość sodu i cukrów w badanych napojach. Dla izotoników do-mowych wartości te obliczono za pomocą programu Dieta 5, aprobowanego przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie.
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Wartości pomiarów osmolarności oraz ocenę zawartości sodu i wartości energe-tycznej wybranych rodzajów soków owocowych i przykładowych przemysłowych napojów izotonicznych w odniesieniu do norm ustalonych przez Komisję Europej-ską przedstawiono w tab. I. Osmolarność soków wahała się od 503,2 mOsm/kg do 728,7 mOsm/kg. Badane rodzaje soków owocowych charakteryzuje zbyt wysoka osmolarność oraz wartość kaloryczna, aby mogły pełnić funkcję napoju izotonicz-nego. Wprowadzenie do organizmu tego typu płynu
będzie prowadziło do wypływu wody z komórek, a w konsekwencji do odwod-nienia organizmu. Soki pomidorowy i wielowarzywny zawierają zbyt dużą ilość sodu w 1000 cm3. Zbadane soki owocowe w niewystarczającym stopniu mogą uzupełnić straty elektrolitów powstałe w wyniku intensywnego wysiłku fi zycznego. Z tych względów soki nie powinny być stosowane podczas wysiłku fi zycznego jako napoje izotoniczne.
Według wydanych 28 lutego 2011 r. przez Europejską Komisję ds. Zdro-wia i Ochrony Konsumentów wytycznych, napój izotoniczny powinien posiadać osmolarność w przedziale 270–330 mOsm/kg, zawartość kalorii między 80 a 350 w 1000 cm3, minimum 75% energii powinno być dostarczone z cukrów o wysokim indeksie glikemicznym oraz powinien zawierać od 460 do 1150 mg sodu w jednym litrze (5).
Nr 4
268 J. Czaja i współpr.
Ta b e l a I. Oznaczona osmolarność i ocena zawartości sodu i wartości energetycznej wybranych rodza jów soków owocowych i napojów izotonicznych
Ta b l e I. Determined osmolarity and evaluation of contents of iodine and values selected types of fruit juices and isotonic drinks Badany produkt Osmolarność mOsm/kg–1 wody Zawartość sodu mg/100 cm3 Energia kcal/100 cm3 Energia z cukrów (%) 1. Sok pomidorowy 503,2±5,003 2333 171 662 2. Sok wielowarzywny 595,3±41,553 2713 211 552
3. Sok czarna porzeczka 634,7±4,183 – 453 981
4. Sok jabłkowy 696,3±2,503 – 433 1001 5. Sok pomarańczowy 610,0±1,673 – 433 901 6. Sok wiśniowy 707,5±3,783 – 413 931 7. Sok czerwonygrejprut 564,5±7,263 – 413 931 8. Sok jabłkowy 706,2±2,993 – 433 1001 9. Sok multiwitamina 728,7±9,333 42 513 941 10. Izotonik pomarańczowy 289,7±2,501 501 241 1001 11. Izotonik cytrynowy 289,2±5,191 501 261 1001 12. Izotonik domowy 1 293,8±1,471 46,31 1,21 532 13. Izotonik domowy 2 401,5±4,553 11,62 28,21 1001 14. Izotonik domowy 3 274,8±3,491 0,132 23,31 1001 15. Izotonik domowy 4 373,2±2,711 1,92 23,41 1001
1 Spełnia normy Komisji Europejskiej; 2 Nie osiąga wartości aprobowanej przez Komisję Europejską; 3 Przekracza wartości aprobowane przez Komisję Europejską
Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że w grupie czterech ba-danych domowych izotoników dwa nie spełniają warunków zakresu osmolarności, ustanowionych przez Komisję Europejską. Tylko domowy izotonik 1 dostarcza wystarczającą ilość jonów sodu, aby uzupełnić straty powstałe w wyniku inten-sywnej aktywności fi zycznej. Jednak w przeciwieństwie do pozostałych domowych izotoników nie posiada akceptowalnej wartości energetycznej. W pozostałych 3 domowych napojach niemal 100% energii pochodzi z cukrów prostych. Z izoto-ników przygotowanych w domowych warunkach, tylko trzeci spełniał wymagania smakowe, niezbędne aby nadawał się do spożycia w warunkach intensywnego wy-siłku fi zycznego w wysokiej temperaturze. Napój izotoniczny powinien również uzupełniać straty składników mineralnych oraz dostarczać glukozę niezbędną do pracy mięśni i wywierającą wpływ na ciśnienie osmotyczne, pozwalające utrzymać wodę w ustroju (8, 9).
Wśród wód mineralnych najmniejszą wartością osmolarności cechowały się wody nr 1 (3,7 mOsm/kg) i nr 2 (6,0 mOsm/kg), a największą nr 4. (89,3 mOsm/kg) i hipertoniczna woda nr 5 (373,2 mOsm/kg) (tab. II). Wszystkie hipotoniczne wody nie dostarczają odpowiedniej ilości sodu, aby pokryć straty powstałe w wyniku tre-ningu sportowego, a hipertoniczna woda nr 5 zawiera jego nadmierną ilość równą
439 mg w 100 cm3. Żadna z wód nie zawiera cukrów prostych, co dyskwalifi kuje je jako napoje izotoniczne. W warunkach fi zjologicznych stężenie glukozy we krwi wynosi 4–6 mmol/dm3, a po posiłku bogatym w węglowodany 8–10 mmol/dm3. Glukoza zużywana jest podczas wysiłku fi zycznego przez mięśnie oraz centralny układ nerwowy. Hipoglikemię defi niujemy jak spodek stężenia tego składnika we krwi poniżej 2,5 mmol/dm3. Objawia się osłabieniem, rozkojarzeniem, niepokojem, zaburzeniami koordynacji, drżeniem mięśni oraz zaburzeniami krążenia i oddechu. Nieodpowiednia ilość glukozy we krwi prowadzi również do wystąpienia zaburzeń termoregulacji. Wykazano, że dostarczenie nawet niewielkich dawek węglowoda-nów podczas długotrwałych ćwiczeń zabezpiecza przed wyczerpaniem. Odpowied-nia podaż glukozy wpływa również na proces resyntezy glikogenu mięśniowego po wysiłku (10).
Ta b e l a II. Oznaczona osmolarność i ocena zawartości sodu w badanych wodach pitnych Ta b l e II. Determined osmolarity and evaluation of sodium content in the tested drinking water
Badany produkt Osmolarność
mOsm/kg–1 wody Zawartość sodu mg/100 cm3 1. Woda 3,7± 0,822 0,972 2. Woda 6,0±0,002 1,42 3. Woda 12,0±0,002 1,02 4. Woda 89,3±2,502 10,02 5. Woda 373,2±5,913 439,03 6. Woda alkaliczna 21,0±0,002 25,02 7. Woda alkaliczna 21,2±0,412 25,02
1 Spełnia normy Komisji Europejskiej; 2 Nie osiąga wartości aprobowanej przez Komisję Europejską; 3 Przekracza wartości aprobowane przez Komisję Europejską
Ta b e l a III. Oznaczona osmolarność i ocena zawartości sodu i wartości energetycznej wybranych rodzajów mleka spożywczego
Ta b l e III. Determined osmolarity and evaluation of sodium content and energy value of selected types of drink-ing milk
Badany produkt Osmolarność mOsm/kg–1 wody Zawartość sodu mg/100 cm3 Energia kcal/100 cm3 Energia z cukrów (%) 1. Mleko 0,0% 276,2±3,131 661 331 612 2. Mleko 0,5% 270,8±5,561 661 383 532 3. Mleko 2,0% 269,2±6,712 661 503 382 4. Mleko 3,2% 272,7±4,181 661 603 312 5. Mleko 2,0% 268,3±4,592 661 503 382 6. Mleko 3,2% 272,7±4,181 661 603 312 7. Mleko 2,0% 263,2±5,852 392 493 382 8. Mleko 3,2% 267,2±4,172 392 603 312
1 Spełnia normy Komisji Europejskiej; 2 Nie osiąga wartości aprobowanej przez Komisję Europejską; 3 Przekracza wartości aprobowane przez Komisję Europejską
Nr 4
270 J. Czaja i współpr.
W tab. III przedstawiono wyniki badań dotyczące osmolarności, zawartości sodu i wartości energetycznej ośmiu rodzajów mleka spożywczego. Wartości osmolarno-ści oscylowały wokół dolnego zakresu izoosmolarnoosmolarno-ści określonej przez Komisję Europejską. Natomiast ilość energii pochodzącej z cukrów prostych była zbyt mała, jak na napój mający pełnić funkcje izotonicznego.
W przypadku sportów wytrzymałościowych istotna jest jakość napojów spożywa-nych podczas wysiłku fi zycznego.W ostatnich latach rynek napojów izotoniczspożywa-nych staje się coraz bardziej dojrzały i konkurencyjny. O rozwoju segmentu napojów izotonicznych świadczy dostosowywanie produktów do konkretnych grup doce-lowych (np. dla rowerzystów, biegaczy) oraz regularne wprowadzanie produktów odznaczających się nowym składem, smakiem i opakowaniem (11, 12, 13).
WNIOSKI
1. Badane soki owocowe, mleko i woda nie spełniają kryteriów stawianych na-pojom izotonicznym.
2. Napoje izotoniczne wytwarzane tzw. sposobem domowym nie mogą być trak-towane jako napoje przeznaczone dla sportowców uprawiających sporty wytrzy-małościowe.
J. C z a j a, M. S t a c h o w i c z, A. L e b i e d z i ń s k a
ASSESSMENT OF FRUIT JUICES, DRINKING WATERS AND MILK IN THE ASPECT OF ISOTONIC BEVERAGES USED IN ENDURANCE SPORTS
S u m m a r y
Introduction. Isotonic drinks are same groups as energy drins with are becoming more and more
popular among fi tness-oriented people and sportsmen.
Aim. The aim of the work was to assess the quality of commonly available fruit juices, various types
of drinking milk, drinking water and exemplary isotonics using selected electrochemical indicators
Material and methods. Fruit juices, drinking water, milk and isotonic drinks were tested.
The osmolarity study was carried out using Os 3000 osmometer.
Results. Tested fruit juices, milk and water do not meet the criteria for isotonic drinks.
Conclusions. Isotonic beverages produced so-called at home, they can’t be treated as drinks intended
for athletes practicing endurance sports.
PIŚMIENNICTWO
1. Jarosz M. (red). Jarosz M. (red). Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia 2017. – 2. Wierzejska R., Kundzicz M., Orłowska K.: Napoje energetyzujące-ich skład i przeznaczenie. Przemysł Spożywczy, 2002; 56(10); 42-45. – 3. Grembecka M., Lebiedzińska
A., Mróz M., Szefer P.: Ocena zawartości sacharozy i cukrów prostych w wybranych napojach
energe-tyzujących. Probl. Hig. Epidemiol., 2013; 94(2): 339-341. – 4. Evans GH, Shirreffs SM, Maughan RJ.: Poste exercisere hydratation in man. The effects of osmolality and carbohydrate content in ingested drinks. Nutrition, 2009; 25: 905-913. – 5. Report of the Scientifi c Commitete on Food on composition and specifi cation of the food intended to meet the expenditureof intense muscular effort, especially for sportsmen. http.//ec.euopa.eu/food/fc/sc/scf/out64 en.pdf (07.06.2013). – 6. Stasiuk E., Przybyłowski P.: Elektrochemiczne wskaźniki jakości w ocenie napojów izotonicznych. Probl. Hig. Epidemiol., 2015;
96(4): 827-829. – 7. Stasiuk E., Przybyłowski P.: Osmolality of isotonic drinks in the aspect of their autenticity. Pol. J. Natur. Sc., 2017; 32(1): 161-168. – 8. Szwedziak K., Polańczyk E., Szwancarz M.,
Żurawska A.: Napoje izotoniczne w diecie sportowców. Postępy techniki i przetwórstwa spożywczego
2015; 1: 58-61. – 9. Szyguła Z., Lubkowska A.: Wysiłek fi zyczny w różnych temperaturach otoczenia [w:] Fizjologia wysiłku i treningu fi zycznego. Górski J. (red). PZWL, Warszawa 2011; 166-182. – 10.
Ishijima T., Suzuki K., Hashimoto H., Higuchi M.: Fluid osmolarity of sports drinks [in:] Chocolate,
Fast Foods and Sweeteners: Consumption and Health, Bishop M.R.(red.): Elsevier B.V., 2014; 213-229. 11. Joachimiak I., Szołtysek K.: Świadomość, stan wiedzy oraz częstotliwość spożycia napojów energetyzujacych i izotonicznych przez osoby młode, czynnie uprawiające sport. Nauki inżynierskie i technologie, 2013; 1(8): 26-38. – 12. Patel A.V., Mihalik J.P., Notebaert A.J., Guskiewicz K.M., Prentice
W.E.: Neuropsychological performance, postural stability, and symptoms after dehydration. Journal of
Athletic training, 2007; 42(1): 66-75. – 13. Murray B.: Hydration and Physical Performance. J. Am. College Nutrition, 2007; 26(5): 542-548.
Natalia Żurek, Wojciech Szwerc1), Maciej Bilek, Katarzyna Słowik1), Ryszard Kocjan1)
ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH PIERWIASTKÓW W TRANACH PŁYNNYCH DOSTĘPNYCH NA RYNKU KRAJOWYM
Katedra Inżynierii Produkcji Rolno-Spożywczej Wydziału Biologiczno-Rolniczego Uniwersytetu Rzeszowskiego
Kierownik: prof. dr hab. inż. S. Sosnowski
1) Katedra Chemii, Zakład Chemii Analitycznej, Wydziału Farmaceutycznego
z Oddziałem Analityki Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Kierownik: prof. dr hab. R. Kocjan
W celu oszacowania potencjalnych korzyści żywieniowych, oznaczono zawartość wybranych pierwiastków w sześciu tranach płynnych, dostępnych na rynku krajowym. Wyniki odniesiono do zalecanej przez producentów porcji spożycia (5 ml). Obliczony procent realizacji dziennego spożycia dla magnezu, żelaza, potasu oraz sodu był znikomy, znacznie wyższe wartości stwierdzono w przypadku wybranych próbek dla miedzi oraz kobaltu. Z kolei stężenia metali ciężkich oraz glinu świadczą o wysokim bezp ieczeństwie zdro-wotnym tranów.
Słowa kluczowe: tran, składniki mineralne, metale ciężkie. Key words: cod-liver oil, minerals, heavy metals.