Obok badań i publikacji, które stały się podstawą przedstawianych powyżej wniosków, habilitant podejmował też prace dotyczące odmiennych, choć bliskich tematycznie zagadnień. Ich wspólnym trzonem były analizy przestrzeni architektonicznej ‒ treści estetycznych i artystycznych związanych w jej ukształtowaniem i użytkowaniem oraz odzwierciedlenia w przestrzeni sytuacji społecznych i ich zmian.
5a. Najwcześniejszym nurtem była kontynuacja tematyki podejmowanej w pracy doktorskiej, dotyczącej obecności technologii (budowlanych, medialnych, proekologicznych) w architekturze współczesnej i kulturowych kontekstów tej obecności. Wykorzystano tu m.in. doświadczenia zdobyte w trakcie prowadzenia zajęć z_przedmiotu Projektowanie form przemysłowych, prowadzonych przez jeden semestr dla grupy studentów Wydziału Mechanicznego i Wydziału Inżynierii Lądowej Politechniki Krakowskiej (1996-1997) oraz w trakcie spotkań organizowanych przez Société Européenne pour la Formation des Ingenieurs (SEFI).
Były to dwie doroczne konferencje (Akademia Górniczo-Hutnicza i Politechnika Krakowska 1997; Helsinki University of Technology w_Otaniemi/Espoo 1998) i jedno seminarium robocze (Ingeniørhøjskolen Odense Teknikum w Odense 1998).
Wydarzenia te pozwoliły poznać z bliska interdyscyplinarne podejście do_stawiania zadań i rozwiązywania problemów w działalności inżynierskiej w_różnych dyscyplinach projektowania oraz kwestie odpowiedzialności społecznej i_ekologicznej za jego skutki; były też okazjami poznania in situ obiektów architektury w Finlandii i_Danii oraz przeprowadzenia wywiadów z architektami (Raili Pietilä, Tuomo Suomalainen) i teoretykami architektury (William J. R. Curtis, Timo Keinänen, Roger Connah). Kierunek ten reprezentują publikacje:
38
1. Piotr Winskowski, Modernizm przebudowany. Inspiracje techniką w_architekturze u progu XXI wieku, Universitas, Kraków 2000 (przeredagowana wersja pracy doktorskiej).
2. Piotr Winskowski, Forms of Space as Factors of Engineering Education [w:]
Entrepreneurship, Management and Engineering Education, SEFI Annual Conference 1998, Lifelong Learning Institute Dipoli ‒ Helsinki University of_Technology, Espoo 1998, s. 205-210.
3. Piotr Winskowski, Industrial Design and Architecture ln Post-industrial Societies [w:] Design: the problem comes first. Programme and preliminary proceedings.
International Seminar on Design in Engineering Education, lngeniørhøjskolen Odense Teknikum, SEFI-CDWG (Société Européenne pour la Formation des_lngenieurs ‒ Curriculum Development Working Group), 22-24 October 1998, Odense ‒ Denmark, s. 30-31.
4. Piotr Winskowski, Przestrzeń budynku szkoły ‒ laboratorium kształcenia architektów [w:] Teoria i praktyka w kształceniu architekta, materiały IV_Sympozjum „Teoria a praktyka w architekturze współczesnej”, Politechnika Śląska w Gliwicach, Komisja Urbanistyki i Architektury PAN O/Katowice, Gliwice ‒ Rybna 1999, s. 217-225.
5. Piotr Winskowski, Kiasma ‒ Natura i Kultura w centrum Helsinek, „Archivolta”
nr 3 (3), 1999, s. 12-16.
6. Piotr Winskowski, "Machine Aesthetics" in Architecture and Industrial Design [w:] Preservation of the Engineering Heritage, red. Waldemar Affelt, Zbigniew Cywiński, International Conference, Technical University of Gdańsk, Gdańsk 2000, s. 249-256.
7. Piotr Winskowski, Dziedzictwo techniki kosmicznej w krajobrazie,
„Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych, tom 43, nr 1, styczeń–
czerwiec 1999, PAN Oddział w Krakowie, Kraków 1999, s. 168-169.
8. Piotr Winskowski, Światło słoneczne jako kontekst kosmiczny architektury [w:]
Architektura współczesna wobec natury, red. Lucyna Nyka, Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 2002, s. 113-127.
9. Piotr Winskowski, Buildings–Skybridges / Budynki–przewiązki [w:]
Contemporary problems in architecture and urbanism / Współczesne problemy w architekturze i urbanistyce, red. Jacek Gyurkovich, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków 2016, s. 195-234.
10. Piotr Winskowski, A House Beneath the City / Dom pod miastem [w:] A House in a City. Properties of an Architectural Thing, vol. 7 / Dom w mieście.
Właściwości rzeczy architektonicznej, tom 7, red. Dariusz Kozłowski, Politechnika Krakowska, Kraków 2016, s. 77-88.
11. Piotr Winskowski, Reinforced concrete as a ruin and as a ruin’s expression / Żelbet jako ruina, żelbet jako wyraz ruiny [w:] Defining the Architectural Space.
Transmutations of Concrete, vol. 3 / Definiowanie przestrzeni architektonicznej. Transmutacje betonu, tom 3, red. Tomasz Kozłowski, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków 2017, s. 87-99.
39
5b. Drugim obszernym zagadnieniem był program badawczy KBN (grant nr PB 1271/T07/2000/18), pt. Uwarunkowania kulturowe architektury wobec przemian cywilizacyjnych końca XX wieku, którym autor kierował w latach 2000-2001 (miejsce realizacji: Politechnika Krakowska, zespół wykonawców: łącznie 9 osób). Był on realizowany w czasie przygotowywania akcesji Polski do Unii Europejskiej, na co wskazuje również podtytuł: Integracja europejska jako szansa i zagrożenie dla kulturowych wartości architektury. Realizacja zadania nastąpiła poprzez szerokie rozpoznanie związków między przemianami społecznymi i kulturowymi, następującymi w społeczeństwach przechodzących od formacji industrialnej do postindustrialnej. Autorzy przedstawili wpływ tych przemian na podstawy teoretyczne architektury oraz na sposób przestrzennej realizacji nowych wtedy zagadnień funkcjonalnych (jak obiekty komercyjne, handlu wielkopowierzchniowego, wielkie zespoły biurowe), jak i na nowy sposób stawiania zagadnień znanych (jak szpitale, obiekty kultury, przestrzenie upamiętniania).
Efektem grantu była publikacja (pod tym samym tytułem) wydana pod redakcją naukową habilitanta (2001), która następnie otrzymała Nagrodę Ministra Infrastruktury RP za publikację z dziedziny architektury za rok 2002 (nagroda zespołowa dla współautorów: J. Tadeusza Gawłowskiego, Angeliki Lasiewicz-Sych, Piotra Winskowskiego i Macieja Złowodzkiego). Habilitant otrzymał też indywidualne wyróżnienie za redakcję naukową tej publikacji.
Podsumowanie wyników grantu stanowiła sesja naukowa pt. Architektura w_czasach globalizacji ‒ od „światowych standardów” do „lokalnej tożsamości”, organizowana wspólnie przez Samodzielny Zakład Projektowania Architektury Przemysłowej WA PK, Komisję Urbanistyki i Architektury PAN O/Kraków oraz Komisję Ergonomiczną PAN O/Kraków, 2002.
1. Uwarunkowania kulturowe architektury wobec przemian cywilizacyjnych końca XX wieku. Integracja europejska jako szansa i zagrożenie dla kulturowych wartości architektury, red. Piotr Winskowski, Politechnika Krakowska ‒ Wydawnictwo AND, Kraków ‒ Warszawa 2001, 466 s.
2. Sprawozdania z posiedzeń Komisji Naukowych, tom XLVI/1, styczeń–czerwiec 2002, PAN Oddział w Krakowie, Wydawnictwo Secesja, Kraków 2003.
5c. Realizacja grantu ukierunkowała zainteresowania habilitanta ku_poszukiwaniom koncepcyjnego powiązania konkretnych obiektów i zjawisk architektonicznych z ujęciami problematyki przestrzeni, opracowanymi w obszarze estetyki, uprawianej jako dział filozofii i nauk społecznych. Opracowania tej tematyki zaowocowały udziałem habilitanta w Ogólnopolskich Konferencjach Estetycznych (z_referatami), w Polskich Kongresach Estetyki (bez referatów) i_Międzynarodowym Kongresie Estetycznym, odbywającym się w Krakowie (2013, z_referatem) ‒ organizowanych przez Zakład Estetyki Instytutu Filozofii UJ i przez
40
Polskie Towarzystwo Estetyczne, którego habilitant jest jednym z członków-założycieli (2001) i był też sekretarzem zarządu pierwszej kadencji (2002-2006).
Drugim obszarem zaangażowania w tę tematykę były inicjatywy naukowe środowiska Instytutu Kultury w Warszawie, Instytutu Kulturoznawstwa UAM w_Poznaniu oraz Katedrzy Kulturoznawstwa Międzynarodowego (ówczesnego) Instytutu Studiów Regionalnych UJ, które otwierały pole dyskusji i wymiany poglądów o charakterze interdyscyplinarnym między przedstawicielami nauk humanistycznych i społecznych a_zainteresowanymi tą problematyką architektami. Doświadczenia te zostały przez autora wykorzystane m.in. w konkursowych pracach projektowych oraz w dydaktyce architektury. Kierunek ten reprezentują prace:
1. Piotr Winskowski, Estetyka architektury a nowe media [w:] Piękno w sieci.
Estetyka a nowe media, red. Krystyna Wilkoszewska, Universitas, Kraków 1999, s. 179-200.
2. Piotr Winskowski, Łukasz Stanek, ldea szklanego domu i przemiany dekonstrukcji w architekturze lat 90. [w:] Przestrzeń, filozofia i architektura.
Osiem rozmów o poznawaniu, produkowaniu i konsumowaniu przestrzeni, red.
Ewa Rewers, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 1999, s. 213-229. Mój wkład polegał na opracowaniu koncepcji całości pracy i przygotowaniu połowy tekstu, udział oceniam na 60%.
3. Piotr Winskowski, lntercultural Relations of Architectural Forms [w:]
International Congress: The Future of the Architect (Land, Mind, Society), red.
Josep Muntanola Thornberg, Departament de Projectes d'Arquitectura, Escola Tecnica Superior d'Arquitectura de Barcelona, Universitat Politecnica de_Catalunya, Barcelona 2000, s. 126-127 (streszczenie).
4. Piotr Winskowski, Architektura w reklamie [w:] Estetyka reklamy, red. Michał Ostrowicki, Art-tekst, Kraków 2002, s. 93-111.
5. Piotr Winskowski, Architektura jako przestrzenny zapis wartości. O pomnikach i_miejscach pamięci [w:] Aksjologiczne spektrum sztuki [tom] 3. Estetyczne przestrzenie, red. Piotr Kawiecki, Józef Tarnowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005, s. 125-153.
6. Piotr Winskowski, Architektura wobec kręgów tożsamości [w:] Kultura wobec kręgów tożsamości. Materiały konferencji przedkongresowej Poznań 19-21 października 2000, Kongres Kultury Polskiej, red. Teresa Kostyrko i Tadeusz Zgółka, Wielkopolskie Towarzystwo Kulturalne i Wydawnictwo DTSK Silesia, Poznań ‒ Wrocław 2001, s. 120-138.
7. Piotr Winskowski, referat: Architektura przełomu XX i XXI wieku. Między kreowaniem tożsamości a jej poszukiwaniem, Ogólnopolska konferencja naukowa Dylematy wielokulturowości. Tożsamość ‒ różnica ‒ inny, Instytut Kultury i Literatury Angielskiej i Amerykańskiej Uniwersytetu Śląskiego, Instytut Kulturoznawstwa UAM w Poznaniu, Ustroń, 2002.
8. Piotr Winskowski, Przeszłość jako piktogram we współczesnej architekturze [w:] Przeszłość we współczesnej narracji kulturowej. Streszczenia, oprac.
41
Andrzej Pankowicz, Barbara Weżgłowiec, Uniwersytet Jagielloński, Instytut Studiów Regionalnych, Katedra Teorii i Historii Badań Kulturoznawczych, Kraków 2010, s. 68-70, http://www.ism.wsmip.uj.edu.pl/documents/3337228/
d73e872b-9f25-49b0-a88c-481e52f6f381 (s. 38-39).
9. Miasto. Między przestrzenią a koncepcją przestrzeni, red. Magdalena Banaszkiewicz, Franciszek Czech, Piotr Winskowski, Wydawnictwo UJ, Kraków 2010, 396 s. Mój udział w postaci koncepcji całości pracy, autorstwie 15%
tekstu i 33% redakcji naukowej całości. Jeden artykuł jest częścią osiągnięcia naukowego (pkt 4b), poz. 20).
10. Piotr Winskowski, Game on the Border of Compliance with Rules, or_Deconstruction in Details / Gra na granicy zgodności z regułami, czyli dekonstrukcja w detalach [w:] Defining the Architectural Space. Games and Play of Architecture / Definiowanie przestrzeni architektonicznej. Gry i zabawy architektury, red. Dariusz Kozłowski, Maria Misiągiewicz, „Technical Transactions, Architecture / Czasopismo Techniczne, Architektura” zeszyt 9-A (15), 2015, s. 399-404.
11. Piotr Winskowski, 2016, Ambiwalencja ciężaru i lekkości w architekturze współczesnej [w:] Ciężar i lekkość w kulturze. Estetyka, poetyka, style myślenia, red. Brygida Pawłowska-Jądrzyk, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa, s.
153-183.
12. Piotr Winskowski, 2016, Szybkość (wokół) architektury [w:] Szybkość w_kulturze, red. Agnieszka Smaga, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa, s. 155-196.
5d. Powyższe kierunki badań zyskały łączne zastosowanie w analizach jednoczesnego oddziaływania przestrzeni na wiele ludzkich zmysłów (podejmowanych nie z perspektywy fizjologii, lecz od strony architektonicznych narzędzi kształtowania takich przestrzeni oraz użytkowych konsekwencji operacji tego rodzaju). Prace te dotyczyły dynamiki iluzji i deziluzji, w jaką popada użytkownik specyficznie kształtowanych przestrzeni. Zjawiska te rozpoznano w_istniejących aranżacjach architektoniczno-rzeźbiarskich i aranżacjach wystaw muzealnych jako istotny nośnik przekazu treści artystycznych. Kierunek ten reprezentuje cykl prac:
1. Piotr Winskowski, Architektoniczne i rzeźbiarskie parametry środowiska, Rocznik „Rzeźba Polska”, tom XI: Rzeźba ‒ architektura. Wzajemne relacje i_strategie, red. Monika Rydiger, Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko 2005, s.
99-104.
2. Piotr Winskowski, Samo-wyjaśnianie zmylenia w procesie doświadczania przestrzeni, „Kultura Współczesna” nr 1-2 (35-36), 2003, s. 139-157; wersja angielska: Self-explanation of Deception in Temporal, Spatial Experience [w:]
Outis, volume one, Outis Project on Deception, The Society for Phenomenology and Media, San Diego CA 2004, s. 109-119; artykuł przedrukowany w:_Deception. Essays from the Outis Project on Deception, ed. Paul Majkut,
co-42
red. Alberto J. L. Carrillo Canán, Society for Phenomenology and Media, Zeta Books, Bucharest 2010, s. 292-307, paperback & electronic, pdf);
przeredagowana i poszerzona wersja artykułu: Architektura jest inspirująca, gdy jest doświadczana / Architecture is inspiring when it is experienced [w:]
Inspiracje architekturą. Interdyscyplinarna wystawa pedagogów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie / Inspired by architecture. Interdisciplinary exhibition of pedagogues at Jan Matejko Academy of Fine Arts in Krakow, red.
Karolina Woźniak, Wydawnictwo ASP, Kraków, s. 7-36 oraz:
https://issuu.com/gaspkrk/docs/inspiracje_architektur___ internet_1jkjkjk 3. Piotr Winskowski, Ciało w przestrzeni architektonicznej [w:] Kulturowe
emanacje ciała, red. Monika Banaś, Katarzyna Warmińska, Wydawnictwo UJ, Kraków 2011, s. 73-92.
4. Piotr Winskowski, The Body, Senses and Architecture [w:] 19th International Congress of Aesthetics "Aesthetics in Action". Book of abstracts, Wyd. Libron ‒ Filip Lohner, Kraków 2013, s. 314-315.
5. Piotr Winskowski, Symbolic Space. From Narrative to Experience [w:] Symbols of Contemporary Culture, red. Monika Banaś, Elżbieta Wiącek, Księgarnia Akademicka, Kraków 2015, s. 23-49; znacznie poszerzona wersja polska:
Między narracją a doświadczeniem ‒ aranżacja muzeum i pola bitwy [w:] Sfera publiczna – przestrzeń – muzeum. O zmieniającej się roli instytucji kultury, red.
Elżbieta Nieroba, Borys Cymbrowski, Opole 2016, s. 159-205.
6. Piotr Winskowski, Wolność słowa zakonspirowana w przestrzeni publicznej,
„Folia Litteraria Polonica” (praca przyjęta do druku).
5e. Kolejna część prac habilitanta dotyczy wsparcia ze strony teorii architektury dla poszerzania możliwości kreacyjnych innych dziedzin twórczości artystycznej (zarówno sztuk wizualnych jak i performatywnych). Kierunek ten reprezentują prace:
1. Piotr Winskowski, Architektura ‒ przestrzeń projekcji i powierzchnia ekranu [w:] Wiek ekranów, red. Andrzej Gwóźdź, Piotr Zawojski, Rabid, Kraków, 2002, s. 477-502; w przeredagowanej wersji: Światło w przestrzeni ‒ światło na płaszczyźnie, „Zeszyty naukowo-artystyczne Wydziału Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w_Krakowie” nr 6, 2005, s. 197-227.
2. Piotr Winskowski, Bright Space, Whiteness and Grayness, History and_the_Future, „Kultura Współczesna” nr 4 (38), 2003, s. 217-226 (Memory of the Shoah ‒ Contemporary Representations, red. Anna Zeidler-Janiszewska, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa (artykuł w wersji polskiej: Jasna przestrzeń, biel i szarość, historia i przyszłość [w:] Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, red. Tomasz Majewski, Anna Zeidler-Janiszewska, Officyna, Łódź 2009, s. 637-645 (2 wydanie 2011, s. 665-673).
3. Piotr Winskowski, Ethical factors in spatial environment, “Urbanistika ir_architektura I Town Planning and Architecture”, XXXI tomas, Nr. 1, 2007