3 1
g ło so w an ia do d ru g iej D um y z p ie rw sz ą —n ie w y n ik ło niep o ro zu m ienie co do u św iad o m ien ia p o lity c zn eg o og ó łu p raw yb orców .
Z estaw ie n ie ta k ie stanow czo, ja k to ju ż zazn aczy liśm y, w y p a d a n a k o rz y ść d ru g ic h w y b o ró w i sk ła d a dow ód w zm ożonego u św iad o m ien ia p o lity c zn eg o i p o d n iesien ia k a rn o śc i o rg a n iz a c y j
nej u g ru p o w a ń w yborczych.
T A B L I C A V I .
C yrkuł P raw yborców G łosow ało U niew ażn. g ło s ° / 0 głosujących I Duma II Duma I Duma II Duma 1 Diuna II Duma I Duma II Duma
I 7050 6134 5880 4614 6 26 77.7“/„ 75.2°/„
11 4948 4516 3874 3455 28 19 78.2 „ 76.5 „
III 13040 9052 7699 6369 48 45 59.0 „ 73.0 „
IV 7937 6357 5048 4406 63 1 63.6 „ 69.1 „
* v 9331 7321 5996 5187 46 46 64.2 „ 79.0 „
VI 8927 5934 4270 4099 28 59 47.6 „ 69.7 „
VII 8921 8052 6051 5788 12 14 67.8 „ 71.8 „
VIII 7208 7032 5897 5286 15 21 81.2 „ 75.1 „
IX 7890 6395 4486 4020 16 27 56.9 „ 62.8 „
X G628 6021 4773 4153 7 14 72.0 „ 69.1 „
X I 9161 8597 6271 5275 16 10 68.4 „ 61.3 „
X II 13703 7821 7436 5361 10 4 54.2 „ 68.6 „
O gół. 104804 83232 67221 58019 301 286 64.2% 69.8°/„
+ 110.8 (!) 397
P o b ie żn y rz u t o k a n a ta b lic ę V I pouczy, że p ro c e n t g ło s u ją cych, pom im o u sunięcia znacznej liczb y praw y b o rcó w , w z ró sł o 5.6°/0 i o k rę g i pew ne, k tó re p rz ed tem nie o k a z y w a ły z a in te re so w a n ia w yboram i, z o sta ły p rz y w y b o ra ch do d ru g iej D um y w cią
g n ię te w a k c y ę w yborczą. P rzy c zy n am i, w a ru n k u jące m i te n objaw , było, obok w z ra sta ją c e g o poziom u u św iado m ien ia, p rz y stą p ie n ie w szy stk ich bez w y ją tk u p a rty j p o lity c zn y ch do w yborów . Z a z n acz a
m y, że o trz y m a n a sto p a p ro cen to w a (70% ) j e s t n ajw y ż szy m sto su n kiem u d z ia łu ludności w w y b o ra ch za g ran icą . J a k w sk az u je np. u rz ę
dowa- „A llgem eine A u s w a h ls ta tis tik “ o s ta tn ic h w yborów w N iem czech, 70% g ło su jący c h w yborców b y ło w n a jb a rd z ie j za g ro żo n y ch okręg ach , ty m czasem sto p a ta b y ła og ó ln ą d la W a rsz a w y p rz y w y b o ra ch do d ru g iej Dum y.
O d spostrzeżeń n a tu ry ogólnej, p rzech odzim y do obliczen ia g ło só w u g ru p o w a ń p o lity c zn y ch . J e ż e li chodzi o w y b o ry do d ru
g iej D um y, sp ra w a p rz e d sta w ia się ja sn o , tru d n ie j atoli u po rać się w te j m ierze z pox-ów naniein z pierw szem i w yboram i. P o p rz e dnio, ja k ju ż to za zn aczy liśm y w yżej, w w y b o rach przy jm o w ało u d z ia ł 6 p a rty j. O becnie pew ne p a rty e zg in ę ły w m asie ogólnej u g ru p o w a ń K o n c e n tra c y i N arodow ej (Z w ią z e k D e m o k raty czn y (P. P . P.), P a r ty a P o lity k i R ealn ej i n ie w ie lk a g a r s tk a Żydów ), in n e znów w chłonęło Z jednoczenie P o stę p o w e (Z w iązek D em o k ra
ty czn y , p a rty e narodow e ży d o w sk ie i „ P r o le ta r y a t" ) ; je d n a p a rty a
„P ra w d z iw y c h R o sy a n " z g o ła z n ik n ę ła z h o ry z o n tu p olitycznej w a lk i w yborczej. P rz y ze sta w ia n iu p rz eto w y n ik ó w polityczny ch w y b o ró w do pierw szej D um y z d ru g ą , czyn im y z g ó ry z a strz e ż e nie, że w nioski z n a tu ry rzeczy nie m og ą być ścisłe. N a jn a tu ra l
niejszym w y d a je nam się g ru p o w ać p a rty e w e d łu g dw óch odłam ów . U czynim y to później, zaś w obecnej chw ili d ajem y o g ó ln ą tab licę w y n ik u p ra w y b o ró w z uw zględnieniem niew ielk iej g ru p y , g ło su jącej p o za blokam i w yborczem i K o n c en trac y i N aro d o w ej i Z jed no czen ia P o stę p o w eg o .
T A B L I C A V I I .
Cyrkuł Koncentr. Naród, g ło só w przeciętna
Zjedn. P ostęp ow e g ło só w przeciętna
S.
g ło só w , D.
przeciętna
I 22130 3689.2 5000 833.2 29!) 49.5
II 7013 1753.1 0045 1 0 0 1 . 1 nie staw iali kandyd.
III 21608 2708.5 32524 3013.7 V 11 łł
IV nie staw iała kandyd. 25686 4281.0 490 81.0
V 6184 883.4 28189 4027.0 1509 215.5
VI 17102 2443.0 9007 1295.0 2078 29.7
VII 25824 3228.0 18348 2293.5 1708 213.5
VIII 11678 1946.3 11848 1974.6 nie staw iali kandyd.
IX 21008 3001.1 5214 744.8 1649 235.5
X 16631 3326.2 3707 741.8 136 34.0
X I 33437 4179.6 8153 1019.1 282 34.0
X II 24471 3495.8 11902 1708.5 • 917 131.0
Razem g ł. 207152 30054.2 160343 24192.!) 9058 971.5
przeciętn ie na 1 w yborcę
( : 74) gł. 2799.2
p rzeciętn ie na 1 w yborcę
g ł. 2079.2
p rzeciętn ie na 1 w ybor
cę ( : 0 1) gł. 148.4 Z ta b lic y pow yżej p rz y to czo n ej w n io sku jem y, że n ajw ięk sz ą liczb ę g ło só w o trz y m a ła p rz y w y b o rach do d ru g iej D um y K oncen- tra c y a N a ro d o w a w sum ie ogólnej 30,654.2 — co w sto su n k u do
58,019 g ło su jący ch w ynosi 52.8°/o. Z kolei idzie Z jedn oczen ie P o
W ta b lic y p rz y to c zo n ej ła tw o się oryentow 'ać. D la s p ra w d zen ia k o rzy ści lub s tra t, ja k ie p o niosły pew ne u g ru p o w a n ia p o li
ty czn e, w y sta rc z y zsum ow ać o d setk i p rzez p a rty e o sią g n ię te p rzy w y b o ra ch do p ierw szej D um y i ze sta w ić je z w yn ik am i w y b orów do d ru g iej D um y.
D o d a ją c zatem p ro cen ty , o trzy m a n e p rzez N a ro d o w ą D em o- k ra cy ę, Z w iąz ek D e m o k ra ty c z n y i p a rty ę P o lity k i R ealn e j p rzy w y b o ra ch do p ierw szej D um y, o trzy m a m y :
N a ro d o w a D em o k racy a = 53.5% ogólnej liczb y g łosów Z w iąz ek D e m o k raty czn y = 0.7°/o „ „ „ P o lity k i R ealn e j . . . 0.6% „ „ „
R azem . = 54.8% ogólnej liczb y głosów P rz y w y b o ra ch zaś do d ru g ie j D um y K o n c e n tra c y a N a ro dow a, z k tó rą oprócz ty c h trz e c h p a rty j g ło so w a ła n iew ielk a g ru p a Ż ydów , zo g n isk o w a n y ch p rz y „K om itecie żydow skim w spó ł
d z ia ła n ia z K o n c e n tra c y ą N a ro d o w ą,“ o trz y m a ła 52.8% ogólnej liczb y głosów . W y p a d a zatem , że p a rty e w ym ienio ne s tra c iły 54.8% — 52.8% = 2.0% .
W y k o n an e ty m sam ym sposobem obliczen ie p ro c en to w eg o s to sunku g ło só w Z jed n o czen ia P o stę p o w eg o , d aje w y n ik n astęp u ją cy . P r z y w y b o ra ch do p ierw szej D um y
Ż y d o w sk ie s tro n n ic tw a o trz y m a ły 24.6% ogól. liczb y g łosów Z w iąz ek P o st.-D e in o k rat. „ 17.2% „ „ „
R azem 41.8% ogól. liczb y g ło só w w p o ró w n an iu zatem z w ynikiem w y b o ró w do d ru g iej D um y Z je dnoczenie P o stę p o w e s tra c iło 41.8% — 41.7% = 0 .2 % . P rz y p o m nieć tu n ależy, że do Z jed n o czen ia P o stę p o w eg o p rz y łą c z y ła się ró w n ież p a rty a „ P ro le ta ry a t.u
R ó żn ice te zap ew n e są n ap o z ó r d robne i zaled w ie u ch w y tn e, ale d la p o lity k a niem niej znam ienne. N ie n ależy bow iem zapom i
nać, że p rz eo b ra żen ia m yśli społecznej i p rz ek o n ań nie m o g ą się zm ieniać z d n ia na dzień. J e ż e li zatem pom im o bard zo n ie d łu g ieg o o k resu czasu pom iędzy w y b o ram i do p ierw szej a d ru g iej D um y n a s tą p iła p ew n a zm iana, choć n iew ielk a, zn aczy to, że n a stą p iła p ew n a ew o lu cy a p rz ek o n ań i ten d en c y j po lity czn y ch .
Je sz c z e je d n a u w a g a co do p o siłk o w an ia się p rz ed staw io n y m w yżej m atery ałem . M ożna n a zasad zie d an y ch liczbow ych o p rz e b ie g u w y b o ró w w nioskow ać, co p raw d a ubocznie, o liczebności p e
3 5
w nych u g ru p o w a ń polity czn y ch . R ozum ie się, im p a rty e są b a r
dziej zró żniczko w ane, ja k np. p rz y w y b o ra c h do pierw szej D um y, tem obliczenie m oże b y ć bliższe p ra w d y . P o siłk o w a ć się n ależy przesłan k ain i-w n io sk am i w z g lęd n ie pew nym i, o p arty m i na d ośw iad
czeniu p ra c s ta ty sty c z n y c h o w yborach do dw óch D um .
K ied y śm y obliczali ilość p raw y b o rcó w , zam ieszczon ych na odpow iednich lista c h w p o ró w n a n iu z o g ó ln ą liczb ą m ężczyzn w w iek u w yborczym (od ‘25 lat), doszliśm y do w n iosk u, że po ło
wa męskiej ludności w w ieku wyborczym została pozbaw iona pra w a głosowania. S tą d n a tu ra ln e n a stęp stw o , że p rzez po dw o jen ie li
czby g ło su jący c h o trzy m a m y liczb ę m ężczyzn, k tó rz y b y w w a ru n kach n o rm alnych pow szechnego g ło so w a n ia u jaw n iali należen ie do danej p a rty i p o lity czn ej. B ędzie to je d n a k zaled w ie po ło w a d o jrza łej ludności (m ężczyzn).
N ie w d a ją c się w ro z w aża n ie p ra w a u d ziału k o b ie t w g ło so w aniu p olityczn em , stw ierd z am y zn an y z re s z tą og ólnik, że liczb a k obiet, niew iele w p ra w d zie, ale p rz ew y ższ a liczb ę m ężczyzn.
D la te g o , ab y o trzy m ać ca łą liczb ę zw o len n ik ó w d anej p a rty i, do k tó ry c h zaw sze i w szędzie n ależ ą k o b iety , trz e b a sum ę p o p rz e
dnio o trz y m a n ą podw oić.
T ego ro d z a ju obliczenie um ożliw i, w p ra w d zie nie do k ład n ie, w yliczenia p rz y p u szcz aln ej liczby osób, należący ch do danej p arty i.
M y je d n a k w yliczeń nieścisły ch w p ra c y , o p a rte j w y łączn ie na źró d ło w y ch m a te ry a ła c h , p odaw ać nie m ożem y.
N a zak o ń czenie p ra cy niniejszej stw ie rd z a m y fa k t, że u ś w ia dom ienie p o lity c zn e m as p rzy w y b o ra ch do d ru g iej D um y w zrosło znaczn ie i ro k u je n ad z ie je d alszego n o rm alnego rozw oju. P e w n a c h ao ty czn o ść i bezplanow ość p ierw szy ch w y borów , u ja w n ia ją c a się w setk ac h ro z strzelo n y ch g ło só w i w y s tę p o w a n ia p a rty i sam opas, z n ik ła ju ż p rz y d ru g ich w y b o rach i ja k sądzim y, b ezpo w ro tn ie.
P rz y dalszym rozw o ju polity czn y m d w a odłam y w ielk ie t. zw.
b loki p a rty j, zró żn iczk u ją się napew no, zg o dnie ze w z ra sta ją c e m życiem p olitycznem i p o trz e b ą p rz e d sta w ia n ia in te re só w w szystk ich w a rstw społeczeństw a.
Ig n a c y Ch a b i e l s k i.