władzy samorządowej
Oceny ex post i ex ante, odnoszące się do działalności władzy samo-rządowej formułowane przez wyborców w całym okresie badanym po-siadają bardzo ważne znaczenie dla ich postaw i zaangażowania w roz-wój procesów demokratyzacji życia społecznego i wzrostu jakości życia mieszkańców. Jednym z wyznaczników jakości życia jest ich zadowole-nie z miejscowości, w której mieszkają i żyją. Deklarowana przez Pola-ków w 2010 r. w badaniach CBOS-u wysoka satysfakcja z miejsca za-mieszkania uznana może być nieomal za ocenę powszechną (sformuło-wana przez 90% respondentów i wyższa o 44 punkty procentowe wyż-sza w porównaniu z rokiem 1992 (Oceny działalności władz lokalnych, czyli co się zmieniło w naszych miejscowościach od ostatnich wyborów sa-morządowych CBOS, 2010: 2). Ta pozytywna ocena nieomal w równym stopniu odnosiła się do respondentów mieszkających zarówno na wsi, jak i w miastach o różnej liczbie mieszkańców. Prawie dwie trzecie Pola-ków wskazało na poprawę ogólnej sytuacji w miejscowości, w których za-mieszkiwali. Ta ocena pozytywna dotyczyła głównie: wyglądu miejsco-wości, czystości ulic i miejsc publicznych oraz sytuacji w zakresie wywo-zu śmieci, remontów budynków użyteczności publicznej i pozyskiwania funduszy z Unii Europejskiej. Tym niemniej do nierozwiązanych proble-mów w miejscu zamieszkania o znacząco odczuwalnym charakterze nale-żały głównie: sytuacja na lokalnych rynkach pracy, niezadawalający stan dróg, sytuacja w służbie zdrowia, sytuacja mieszkaniowa, pomoc publicz-na dla publicz-najuboższych, komunikacja z innymi miejscowościami i sytuacja w zakresie kanalizacji i zaopatrzenia w wodę (Oceny działalności władz lo-kalnych, czyli co się zmieniło… CBOS, 2010: 4). Co dwudziesty respondent negatywnie ocenił rezultaty pracy miejscowych władz samorządowych na tle osiągnięć innych gmin i miast. Ta negatywna ocena odnosiła się w naj-większej mierze do zaopatrzenia w wodę, stanu kanalizacji, bezpieczeń-stwa obywateli, sytuacji mieszkaniowej oraz pracy urzędów
administra-cji publicznej. Natomiast jedna trzecia respondentów uznała, że od po-przednich wyborów samorządowych w ich wsiach i miastach praktycznie nic się nie zmieniło (Oceny działalności władz lokalnych, czyli co się zmie-niło… CBOS, 2010: 5 i 7). Ten brak zmiany dotyczył w największym stop-niu stanu dróg, komunikacji z innymi miejscowościami, sytuacji w służ-bie zdrowia oraz klimatu dla inwestorów tworzących nowe miejsca pracy.
W odczuciu badanych studentów dotychczasowe władze samorządo-we w ich gminie/mieście nie dość dostatecznie interesowały się sprawami wszystkich jego mieszkańców. Taki pogląd wyraziło w roku 2006, 2010 oraz w 2014 r. (po połączeniu wskazań zdecydowanie tak i tak) – odpo-wiednio 29,8% 2006, 28,8% w 2010 oraz 35,7% badanych w 2014 r . Nato-miast negatywną opinię (po połączeniu wskazań zdecydowanie nie i nie) sformułowało aż 51,1% badanych studentów w 2006 r., 40,1% w 2010 r. oraz 36,8% w 2014 r. – zob. tab. 8.1. Należy przy tym zwrócić uwagę na wysoki udział wskazań typu trudno powiedzieć, co może być do pewne-go stopnia zrozumiałe.
Badani studenci bardzo często też podkreślali, że dotychczasowi rad-ni w ich gmirad-nie lub mieście reprezentowali przede wszystkim własne in-teresy i inin-teresy partii, do których należeli. Taki pogląd wyraziła zdecydo-wana większość badanych studentów w latach 2006, 2010 i 2014. Udział ważnych głosów oddanych na stwierdzenie, iż dotychczasowa władza sa-morządowa realizowała przede wszystkim własne interesy i interesy par-tii, którą reprezentowali we władzach wynosił w poszczególnych bada-nych latach: 54,5% w 2006 r., 58,3% w 2010 r. oraz 58,6% w 2014 r. (zob. tab. 8.2). Natomiast w dość widoczny sposób zmniejszał się odsetek stu-dentów wskazujących, że dotychczasowi radni reprezentowali przede wszystkim interesy gminy/miasta.
Co więcej, w ocenie badanych studentów sytuacja ta nie zmieni się, gdyż nowo wybrani radni w ich gminie (mieście) będą – jak wskazywa-li – w swojej działalności nadal reprezentować przede wszystkim wła-sne interesy i zarazem interesy partii, do których należą. Tego rodzaju opinię wyraziło (zob. suma z wiersza 1 i 2) 41,6% studentów w 2006 r., 38,7% w 2010 oraz 36,8% w 2014 roku – zob. tab. 8.3. Należy zauważyć, że w badaniach przeprowadzonych w dwóch ostatnich okresach wybor-czych więcej niż co trzeci student wskazywał na trudności w sformuło-waniu odpowiedzi na pytanie o to, czyje interesy reprezentowali
dotych-8.1. Ocena zainteresowania władz samorządowych
sprawami jego mieszkańców
czasowi radni w ich gminie/mieście (37,2% w 2010 r. i 34,7% w 2014 r.). Pod tym względem za wyjątkowy uznać należy rok 2006, w którym tylko 3,5% studentów miało problem z udzieleniem odpowiedzi na to pytanie.
Spostrzeżenia dotyczące tego, iż znaczący odsetek studentów mają-cych negatywną opinię na temat zainteresowania władz samorządowych sprawami mieszkańców lub też niemających w tej kwestii zdania w pew-nym stopniu potwierdzają inne odpowiedzi badanych studentów, np. od-powiedzi na pytanie o to, czy ich zdaniem zmiany personalne w składzie władz samorządowych w gminie/mieście wpłyną na poprawę funkcjono-wania tych władz.
Czy w Pana(i) odczuciu dotychczasowe władze samorządowe w Pana(i) gminie/ mieście dostatecznie interesowały
się sprawami wszystkich jej (jego) mieszkańców?
Liczba wskazań
w badanym roku Procent ważnych wskazań w badanym roku
2006 2010 2014 2006 2010 2014 Zdecydowanie tak 8 18 15 2,0 1,8 0,3 Raczej tak 112 270 171 27,8 27,0 35,4 Raczej nie 158 289 122 39,2 28,9 25,4 Zdecydowanie nie 48 112 55 11,9 11,2 11,4 Trudno ocenić 77 312 113 19,1 31,1 23,5 Razem 403 1001 481 100,0 100,0 100,0 Brak danych 10 1 1 –
Tabela 8.1. Opinie studentów na temat tego, czy dotychczasowe władze samorządowe w ich
gminie/mieście dostatecznie interesowały się sprawami wszystkich jej (jego) mieszkańców – 2006, 2010, 2014 r.
Źródło: badania własne.
Dotychczasowi radni reprezentowali przede wszystkim
Liczba wskazań
w badanym roku Procent ważnych wskazań w badanym w roku
2006 2010 2014 2006 2010 2014
Swoje własne interesy 147 358 158 36,9 35,7 32,9
Interesy partii, do których należą 70 227 123 17,6 22,6 25,7
Interesy wybranych grup mieszkańców 52 90 39 13,1 9,0 7,9
Interesy wszystkich mieszkańców
gminy/miasta 52 104 53 13,1 10,4 10,9
Trudno powiedzieć 77 225 108 19,3 22,3 22,6
Razem 398 1004 481 100,0 100,0 100,0
Brak danych 15 8 1 –
Tabela 8.2. Opinie studentów na temat tego, czyje interesy reprezentowali dotychczasowi radni
w ich gminie/mieście – 2006, 2010, 2014 r.
Otóż zdaniem badanych studentów zmiany personalne w składzie władz w ich gminie lub mieście nie wpłyną ani na poprawę, ani też na pogorszenie funkcjonowania tych władz (zob. tab. 8.4). Jednak studen-ci w poszczególnych okresach wyborczych mieli dość zróżnicowane opi-nie na ten temat. I tak o ile w 2006 r. prawie jedna trzecia studentów (32,8% wskazań) była przekonana o tym, że zmiany personalne we wła-dzach samorządowych wpłyną pozytywnie na jakość rządzenia władz, to w 2010 r. grupa ta stanowiła aż 81,3% a w 2014 – 33,1% badanych. Co
Czy nowo wybrani radni w Pana(i) gminie (mieście) będą w swojej działalności reprezentować przede
wszystkim
Liczba wskazań
w badanym roku Procent ważnych wskazań w badanym roku
2006 2010 2014 2006 2010 2014
Swoje własne interesy 103 217 106 24,9 21,7 22,0
Interesy partii, do której należą 69 170 71 16,7 17,0 14,8
Interesy wybranych grup mieszkańców – jakich (bogatych, robiących z władzą
interesy)? 74 70 33 17,9 7,0 6,9
Interesów wszystkich mieszkańców
gminy/miasta 153 171 103 37,0 17,1 21,2
Trudno powiedzieć 14 373 168 3,5 37,2 34,7
Razem 413 1001 481 100,0 100,0 100,0
Brak danych 13 11 1 –
Tabela 8.3. Opinie studentów na temat tego, czyje interesy reprezentować będą nowo wybrani
radni w ich gminie/mieście – 2006, 2010, 2014 r.
Źródło: badania własne.
Czy Pana(i) zdaniem zmiany personalne w składzie władz samorządowych w Pana(i) gminie/
mieście wpłyną na poprawę funkcjonowania tych władz?
Liczba wskazań
w badanym w roku Procent ważnych wskazańw badanym roku
2006 2010 2014 2006 2010 2014 Zdecydowanie tak 16 802 26 4,0 1,5 5,4 Raczej tak 114 15 130 28,8 79,8 27,7 Raczej nie 121 127 145 30,6 12,6 30,1 Zdecydowanie nie 19 6 28 4,8 0,6 5,8 Trudno powiedzieć 126 55 149 31,8 5,5 31,0 Razem 396 1 005 481 100,0 100,0 100,0 Brak danych 17 7 1 –
Tabela 8.4. Opinie studentów na temat tego, czy zmiany personalne w składzie władz
samorządowych w ich gminie/mieście wpłyną na poprawę funkcjonowania tych władz – 2006, 2010, 2014 r.
więcej, we wszystkich trzech latach wyborczych do władz samorządo-wych opinie studentów posiadających zdecydowane poglądy w tej kwe-stii (zdecydowanie tak i zdecydowanie nie) nigdy nie przekraczały 6 punk-tów procentowych.
W analizie studenckich ocen dotyczących działalności dotychczaso-wych i przyszłych władz samorządodotychczaso-wych pominięto problemy przeka-zywania władzy przez dotychczasowych wójtów/burmistrzów/prezyden-tów miast i przejmowania jej przez nowe kierownictwo. Jak wynika jed-nak z innych opracowań, większość kandydatów na prezydentów, burmi-strzów i wójtów nie sporządziła i nie przedstawiła w programie wybor-czym społeczeństwu odpowiedniej analizy standingu ekonomiczno-spo-łecznego miejscowości, w której chcieli objąć władzę na najbliższe lata. Ich programy sprowadzały się zazwyczaj do hasła zmiany rządzącej do-tąd ekipy. Nic dziwnego, że tego rodzaju sytuacja wywoływać mogła nie-ufność i przekonanie wyborców, że nic się nie zmieni po wyborach. Nad-to, być może, mając świadomość, że za tymi hasłami nie kryje się żaden kompleksowo przemyślany program wyborczy, mieli oni więcej przesła-nek ku temu, by sądzić, że kandydatom chodzi tylko o przejęcie dobrze płatnych posad dla działaczy, ich rodzin i znajomych (zob. Czuchnow-ski 2014). W wielu przypadkach rzeczywistość potwierdziła tego rodza-ju przekonania wyborców. Z pewnością kwestia pełnej, rzetelnej i trans-parentnej informacji o dokonaniach dotychczasowej i zamierzeń nowej władzy uznana być może za istotnie ważny czynnik sprawczy wzrostu roli znaczenia samorządu terytorialnego w rozwoju ekonomicznym i spo-łecznym gmin, miast, a nawet kraju.