ciepłowniczy
3.4. Oszczędność energii
Oszczędzanie energii jest w świetle światowych problemów energetycznych zadaniem oczywistym. Pojęcie oszczędności jest tak często powtarzane, przytaczane i podkreślane, że można by odnieść wrażenie o jego niekwestionowanym wpływie edukacyjnym na społeczeństwo. W rzeczywistości jest jednak zupełnie inaczej. Pomimo obecności tematu w mediach, działania zmierzające do ograniczenia konsumpcji paliw wynikają wyłącznie z możliwości ograniczenia bieżących kosztów odbiorców i rzadko są podyktowane wyższymi celami. Państwo polskie, dążąc do podniesienia efektywności energetycznej gospodarki, oraz równocześnie wypełniając postanowienia dyrektyw prawa wspólnotowego, przyjęło Ustawę z 15 kwietnia 2011 roku o efektywności energetycznej. Ustawa ma wesprzeć działania oszczędnościowe za pomocą dodatkowych mechanizmów potęgujących premię finansową, wynikającą z ograniczenia zużycia paliw, ponieważ dotychczasowe bodźce ekonomiczne oceniane są jako niewystarczające (Dyrektywa 2012). Pośrednio regulacja wpłynie również na zmniejszenie szkodliwego wpływu energetyki na środowisko naturalne oraz podniesie bezpieczeństwo energetyczne kraju.
Aby dobrze rozumieć znaczenie pojęcia efektywności energetycznej, należy przytoczyć definicję pojęcia zamieszczoną w ustawie. Efektywność energetyczna to stosunek uzyskanej wielkości efektu użytkowego danego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, w typowych warunkach ich użytkowania lub eksploatacji, do ilości zużycia energii przez ten obiekt, urządzenie techniczne lub instalację, niezbędnej do uzyskania tego efektu (Ustawa 2011a). Określenie szerokiego zakresu miejsc, gdzie można generować efekt oszczędnościowy, powoduje, że ustawa kierowana jest do wszystkich uczestników mających wpływ na zużycie energii, niezależnie w jakiej formie ją zużywają.
Jednym z najważniejszych elementów projektu ustawy jest wyznaczenie krajowego celu w zakresie oszczędnego gospodarowania energią. Artykuł 4 projektu ustawy wprowadza obowiązek uzyskania 9% oszczędności energii finalnej do 2016 roku. Poziomem odniesienia będzie uśredniona wartość krajowego zużycia energii w latach 2001–2005, a uzyskiwane oszczędności są mierzone od 1 stycznia 2008 roku.
43 Dodatkowo ustawa charakteryzuje główne przedsięwzięcia służące poprawie efektywności, takie jak (Ustawa 2011a):
1. Izolacja instalacji przemysłowych. 2. Przebudowa lub remont budynków. 3. Modernizacja:
a) urządzeń przeznaczonych do użytku domowego, b) oświetlenia,
c) urządzeń potrzeb własnych,
d) urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych, e) lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła.
4. Odzysk energii w procesach przemysłowych. 5. Ograniczenie:
a) przepływów mocy biernej,
b) strat sieciowych w ciągach liniowych, c) strat w transformatorach.
Dowodem na poprawne przeprowadzenie działań podniesienia efektywności energetycznej będą świadectwa efektywności energetycznej, tzw. „białe certyfikaty”. Wartość oszczędności będzie wyrażona w przeliczeniu na tony oleju ekwiwalentnego (toe), będącego równoważnikiem jednej tony ropy naftowej o wartości opałowej 41 868 kJ/kg. Jednostką administrującą „białymi certyfikatami” został Urząd Regulacji Energetyki, który weryfikuje, przyznaje i umarza niniejsze świadectwa. Rejestr „białych certyfikatów” będzie prowadzony przez Towarową Giełdę Energii, a wynikające z nich prawa majątkowe będą zbywalne i mogą stanowić przedmiot obrotu. Przyznanie świadectw efektywności energetycznej odbywać się będzie w ramach przetargu prowadzonego przez Urząd Regulacji Energetyki w trzech kategoriach: zwiększenia oszczędności energii przez odbiorców końcowych, zwiększenia oszczędności energii przez urządzenia potrzeb własnych, oraz zmniejszenia strat energii elektrycznej, ciepła lub gazu ziemnego w przesyle i dystrybucji. Przewiduje się, że minimum 80% całkowitej wartości świadectw będzie przyznawane dla pierwszej kategorii. Do przetargu mogą być zgłaszane przedsięwzięcia generujące oszczędności większe niż równowartość 10 toe w skali roku, a dla przedsięwzięć przekraczających 100 toe średniorocznie. W celu potwierdzenia uzyskania efektu musi zostać sporządzony audyt efektywności energetycznej, czyli opracowanie zawierające m.in. analizę zużycia energii oraz stan techniczny opisywanego przedmiotu. Z przetargu wyłączone są przedsięwzięcia korzystające z „premii termomodernizacyjnej”, środków pomocowych z budżetu państwa lub Unii Europejskiej. Zapisy
44 ustawy nie obejmują również instalacji włączonych w system handlu uprawnieniami do emisji, z wyjątkiem urządzeń potrzeb własnych.
Z drugiej strony, projekt ustawy nakłada obowiązki na przedsiębiorstwa energetyczne sprzedające energię elektryczną, ciepło lub gaz odbiorcom końcowym, przyłączonym do sieci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przedsiębiorstwa zostały zobowiązane do przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji energetyki świadectwa o wartości nie większej niż 3% wartości rocznego przychodu ze sprzedaży energii elektrycznej, ciepła lub gazu ziemnego za rok poprzedzający rok, w którym realizowany jest opisany obowiązek. Do podstawy obliczenia obowiązku dolicza się opłatę zastępczą uiszczoną w roku poprzednim. W przypadku braku wystarczającej ilości „białych certyfikatów” przedstawionych do umorzenia, przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek uiścić za brakującą ilość świadectw wspomnianą już opłatę zastępczą, stanowiącą iloraz brakujących oszczędności wyrażonych w toe i jednostkowej opłaty zastępczej. Jednostkowa opłata zastępcza jest określana w drodze rozporządzenia przez Ministra właściwego do spraw gospodarki, jednakże nie może być niższa niż 900 zł i wyższa niż 2700 zł za jedną toe. Z obowiązku umarzania „białych certyfikatów” wyłączone są przedsiębiorstwa ciepłownicze, jeżeli moc zamówiona odbiorców nie przekracza 5 MW. W przypadku nie spełnienia przez przedsiębiorstwo obowiązku opisanego powyżej, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki może nałożyć karę w wysokości do 10% przychodów przedsiębiorstwa za rok podatkowy poprzedzający rok nałożenia kary. Pierwszym rokiem obciążenia przedsiębiorstw energetycznych obowiązkiem rozliczeń będzie rok 2013.
Szczególne miejsce w ustawie znalazły jednostki sektora publicznego. Zgodnie z dyrektywami unijnymi sektor publiczny ma pełnić wzorcową rolę w zakresie oszczędnego gospodarowanie energią. Jednostki tego sektora maja prowadzić zadania oszczędnościowe i podawać do publicznej wiadomości informacje o ich postępie.
Zaproponowany system wspierania podnoszenia efektywności energetycznej ma na celu osiągnięcie optymalnych oszczędności energii poprzez wybór i premiowanie przedsięwzięć dających największe efekty przy najniższych kosztach. System włącza w działania oszczędnościowe szeroką grupę odbiorców, co pozwala na szybkie osiągnięcie oczekiwanych rezultatów. Projekt ustawy wspiera dodatkowo „pakiet klimatyczny 3x20%" i przyczynia się do realizacji obniżenia zużycia energii o 20% do roku 2020. Z punktu widzenia całościowej polityki krajowej istotne jest, że w porównaniu z innymi możliwymi systemami wsparcia, mechanizm „białych certyfikatów” w najmniejszym stopniu obciąża budżet państwa. Natomiast spornym wydaje się argument o generowaniu miejsc pracy w zamian za uzyskane oszczędności. Miejsca pracy audytorów i specjalistów w przedsiębiorstwach typu ESCO (Energy Saving Company) na
pewno powstaną, ale czy bę energetyczną, a nie pokrywane jednostek samorządów terytorialnych
Przyjmując łączne przychody ze sprzeda odbiorców końcowych w 2008
systemie „białych certyfikatów” b ogólne koszty w skali kraju wynikaj 1,2 mld zł. Przewiduje się równie „białych certyfikatów” wyniesie od 1,5
Rys. 11. Przychody ze sprzedaż w 2008 roku, mld zł
Źródło: Uzasadnienie do projektu ust przez Sejm 4 marca 2011 roku
Do realizacji krajowego celu
niezbędne jest osiągnięcie indykatywnego celu w wysoko oszczędności energii na poziomie 0,5
wygenerowanie następujących oszcz
realizowane przez Narodowy Fundusz Ochrony 6,1
10,9
gaz
, ale czy będą zrównoważone przez korzyści odniesione przez bran pokrywane przez nią z uiszczanych opłat zastępczych
dów terytorialnych, w tym momencie raczej trudno ocenić
ączne przychody ze sprzedaży energii elektryczne cowych w 2008 roku na poziomie 39,1 mld zł (rys. 11), szacuje
systemie „białych certyfikatów” będą wynosiły około 3% na detalicznym rynku energii, czyli y w skali kraju wynikające ze wzrostu cen energii wyniósłby
ę również, że wzrost cen energii w związku z wprowadzeniem systemu wyniesie od 1,5 do 2% (Uzasadnienie ustawy 2011)
ze sprzedaży energii elektrycznej, ciepła i gazu do odbiorców ko
ródło: Uzasadnienie do projektu ustawy o efektywności energetycznej z dnia 18 listopada
Do realizacji krajowego celu uzyskania 9% oszczędności energii finalnej do 2016 indykatywnego celu w wysokości 4,5 Mtoe, czyli
ci energii na poziomie 0,5 Mtoe. Wprowadzone systemy wsparc
ę ących oszczędności: system „białych certyfikatów” 2,2
realizowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 0,68 Mtoe, 22,1
gaz ciepło energia elektryczna
45
ści odniesione przez branżę
ępczych oraz z budżetów ocenić.
ej, ciepła i gazu od zacuje się, iż obroty w znym rynku energii, czyli ze wzrostu cen energii wyniósłby rocznie około
ązku z wprowadzeniem systemu ustawy 2011).
j, ciepła i gazu do odbiorców końcowych
ci energetycznej z dnia 18 listopada 2010 roku, przyjętego
ci energii finalnej do 2016 roku Mtoe, czyli średniorocznych Wprowadzone systemy wsparcia mają za zadanie stem „białych certyfikatów” 2,2 Mtoe, programy iska i Gospodarki Wodnej 0,68 Mtoe,
46 Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów 0,2 Mtoe, „miękkie” mechanizmy wsparcia, w tym kampanie edukacyjne 1,5 Mtoe (Uzasadnienie ustawy 2011).
Nacisk na realizację przedsięwzięć efektywnościowych, pomimo pojawiających się wątpliwości co do wszelkiego rodzaju systemów wsparcia przedsięwzięć nieopłacalnych ekonomicznie na wolnym rynku, postrzegany jest jako bardzo istotny i ma głęboki sens w ujęciu długofalowej polityki energetycznej państwa.