energetyki cieplnej
5.3. Wpływ ciepłownictwa na zmianę zużycia węgla energetycznego i sytuację kopalń energetycznego i sytuację kopalń
W celu pokazania wielkości wpływu zmian zużycia węgla w ciepłownictwie, wykonano analizę obejmującą drugą część modelu matematycznego (tabele 25 i 26). Analizy dokonano przyjmując za wartości wyjściowe dla wydobycia węgla, jego importu, eksportu oraz konsumpcji, wartości dla rynku paliw stałych za rok 2010. Zmienną jest tutaj zapotrzebowanie na węgiel przez ciepłownictwo. Ponieważ całość węgla zużywanego
86 w ciepłownictwie to węgiel energetyczny – rodzaj węgla kamiennego, a pozostałe wartości pozostają niezmienne, można było dokonać obliczeń opierając się na danych dla węgla kamiennego i odnieść je po wykonaniu analizy do wydobycia węgla energetycznego, zgodnie z przyjętą wcześniej metodologią postępowania.
Wartości przyjęte do obliczeń są następujące:
1. Zużycie węgla w sektorze ciepłowniczym – zgodnie z przyjętymi scenariuszami. 2. Zużycie węgla poza ciepłownictwem – pozostałe branże: 66 308 tys. ton.
3. Wydobycie węgla kamiennego: 76 700 tys. ton.
4. Zmniejszenie zapasów węgla kamiennego: 4 900 tys. ton. 5. Import węgla kamiennego: 13 600 tys. ton.
6. Eksport węgla kamiennego: 10 600 tys. ton.
7. Wydobycie węgla energetycznego: 65 000 tys. ton.
Z powyższych danych wynika podaż, zgodnie z danymi za rok 2010, równa 84 600 tys. ton. węgla kamiennego.
Tabela 25. Predykcja zużycia węgla kamiennego w Polsce, tys. Mg
Rok scenariusz optymistyczny scenariusz bazowy scenariusz pesymistyczny scenariusz IGCP 2010 84 600 84 600 84 600 84 600 2011 84 158 84 158 84 158 84 158 2012 83 841 83 738 83 636 83 738 2013 83 547 83 340 83 132 83 340 2014 83 275 82 959 82 643 83 011 2015 83 023 82 596 82 168 82 690 2016 82 789 82 248 81 706 82 375 2017 82 572 81 914 81 256 82 066 2018 82 370 81 593 80 816 81 763 2019 82 183 81 285 80 386 81 466 2020 82 009 80 987 79 965 81 175 2021 81 847 80 700 79 553 80 889 2022 81 698 80 423 79 148 80 609 2023 81 559 80 155 78 751 80 335
87 Tabela 26. Nadwyżka/niedobór węgla energetycznego w Polsce, tys. Mg
Rok scenariusz optymistyczny scenariusz bazowy scenariusz pesymistyczny scenariusz IGCP 2010 0 0 0 0 2011 -442 -442 -442 -442 2012 -759 -862 -964 -862 2013 -1 053 -1 260 -1 468 -1 260 2014 -1 325 -1 641 -1 957 -1 589 2015 -1 577 -2 004 -2 432 -1 910 2016 -1 811 -2 352 -2 894 -2 225 2017 -2 028 -2 686 -3 344 -2 534 2018 -2 230 -3 007 -3 784 -2 837 2019 -2 417 -3 315 -4 214 -3 134 2020 -2 591 -3 613 -4 635 -3 425 2021 -2 753 -3 900 -5 047 -3 711 2022 -2 902 -4 177 -5 452 -3 991 2023 -3 041 -4 445 -5 849 -4 265
Źródło: Opracowanie własne
Otrzymany spadek zapotrzebowania na węgiel energetyczny w Polsce, wyłącznie z tytułu zmniejszenia konsumpcji w sektorze energetyki cieplnej, po odniesieniu do wartości wydobycia węgla energetycznego w 2010 roku na poziomie 65 000 tys. ton, w zależności od scenariusza jest na poziomie od 5 do 9% całkowitego wydobycia węgla energetycznego. Należy zwrócić tutaj uwagę na to, że tak zdefiniowany sektor ciepłowniczy zużywa prawie 30% wydobycia węgla energetycznego w Polsce. Patrząc na te dane widać bardzo niekorzystną tendencję dla górnictwa, w obszarze jednego z największych klientów branży górniczej.
Uzyskane dane powinny znaleźć odzwierciedlenie w wyborze strategii dla branży górniczej, a dalej – dla poszczególnych zakładów wydobywczych. Strategia jest to koncepcja działania w dłuższym horyzoncie czasu, biorąca pod uwagę zmiany w otoczeniu, a także przewidywane zmiany wewnętrzne w zasobach i warunkach działania przedsiębiorstwa (Sudoł S., 2006). Strategia obejmuje określenie głównych, długofalowych celów firmy i przyjęcie takich kierunków działania, oraz taką alokację zasobów, które są konieczne do zrealizowania celów (Chandler A. 1962). Tak więc strategia nie może pomijać faktu zmian na rynku zewnętrznym.
88 Zarządzanie współczesnymi przedsiębiorstwami staje więc wobec określonych wyzwań, jakie niesie ze sobą przyszłość. Oznacza to konieczność ciągłego poszukiwania nowych wzorców instytucjonalnych i zachowań kierowniczych w praktyce. Taka sytuacja pociąga za sobą nowe wyzwania dla przedsiębiorstw, co oznacza potrzebę stałego redefiniowania misji i strategii podmiotów, struktur, umiejętności pracowników, kreowania sprawnych systemów uczenia się, umiejętności budowy strategicznych odpowiedzi na warunki występujące w otoczeniu, tj. odnawiania przedsiębiorstwa (Wawrzyniak B. 1999).
Funkcjonowanie kopalń węgla kamiennego w warunkach otoczenia rynkowego sprawia, że planowanie strategiczne działalności spółek węglowych pełni szczególną rolę dla ich przetrwania oraz rozwoju. Z uwagi na specyfikę produkcji węgla kamiennego, która wymaga systematycznego udostępniania i przygotowywania nowych zasobów węgla, jednym z podstawowych zagadnień związanych z planowaniem strategicznym działalności spółek węglowych jest planowanie działalności inwestycyjnej kopalń (Bijańska J., 2006), w oparciu o prognozy rynkowe.
Technologia produkcji węgla kamiennego wymaga określonej kolejności realizacji poszczególnych procesów cząstkowych oraz jednoczesnej realizacji wielu procesów pomocniczych względem procesów przygotowawczych i podstawowych. Działania przygotowawcze i podstawowe dotyczą wykonania modernizacji oraz wymiany wyposażenia technicznego dla wyrobisk udostępnionych oraz wyrobisk przygotowawczych, a także zakupu lub modernizacji wyposażenia technicznego ścian eksploatacyjnych (Bijańska J., 2006). Dlatego tym bardziej decyzje – szczególnie inwestycyjne – muszą być podejmowane z dużym wyprzedzeniem, dla zachowania ciągłości produkcji. W literaturze podkreśla się, że spośród wszystkich decyzji gospodarczych podejmowanych w przedsiębiorstwach najtrudniejsze są decyzje inwestycyjne, które zależą nie tylko od wewnętrznych uwarunkowań przedsiębiorstw, ale również od otoczenia zewnętrznego (Towarnicka H., Broszkiewicz A. 1994). Zatem dla dużych inwestycji powinny być wykonywane każdorazowo feasibility study, czyli oceny przedsięwzięcia inwestycyjnego lub restrukturyzacyjnego, bazujące na szczegółowej analizie wieloczynnikowej i realistycznej ocenie opłacalności ekonomiczno-finansowej, obarczone możliwie najmniejszym ryzykiem (Mucha J. i inni 2007).
89
6. Podsumowanie i wnioski
Podjęcie próby opracowania metody analizy i oceny zagadnienia wpływu ciepłownictwa na wydobycie węgla kamiennego jest istotne, ponieważ obie branże są kluczowe dla funkcjonowania państwa polskiego, a jednocześnie bardzo silnie ze sobą powiązane. Zmiana sytuacji w jednej z wymienionych branż znajduje natychmiastowe odzwierciedlenie w drugiej, co pośrednio przekłada się na klienta końcowego, czyli odbiorcę ciepła lub nabywcę węgla energetycznego. Obie branże mają odmienną strukturę organizacyjną oraz są na innych etapach przeobrażeń, ale łączy je konieczność walki konkurencyjnej na rynku przy coraz bardziej aktywnym otoczeniu konkurencyjnym i zmianach uwarunkowań makroekonomicznych. Maleją bariery wejścia na dotychczas niedostępne rynki zbytu, a więc można oczekiwać dalszych zmian, szczególnie w obszarze organizacyjnym i handlowym.
Praca pokazuje również rzeczywistą wielkość sektora energetyki cieplej, często zawężanego do grupy konsumenckiej ciepłowni komunalnych. Jako podstawę wyodrębnienia – podobnie jak Agencja Rozwoju Energii w rocznikach statystycznych dla ciepłownictwa polskiego – przyjęto ciepło jako produkt handlowy, niezależnie od sposobu jego wytworzenia lub relacji właścicielskich. Tak zdefiniowany sektor zużył w 2010 roku 19 milionów ton węgla, co stanowiło ponad 20% całkowitego zużycia węgla kamiennego w Polsce. A zatem traktowanie ciepłownictwa jako usługi dodatkowej, obok produkcji energii elektrycznej przez energetykę zawodową, jest nieuzasadnione i powinno zostać zmienione, w celu poprawy relacji z branżą górniczą i utrzymania węgla jako podstawowego paliwa w ciepłownictwie (w 2010 roku 76% ciepła zostało wyprodukowane z węgla). Wyodrębnienie sektora energetyki cieplnej z energetyki zawodowej, posiadającej pozycję dominującą, było również jednym z celów cząstkowych pracy.
Drugim celem cząstkowym było zidentyfikowanie elementów rynku, wpływających na sektor energetyki cieplnej, oraz siły ich oddziaływania. Wyspecyfikowano i opisano szczegółowo najważniejsze czynniki, takie jak: regulacje dotyczące ochrony środowiska przyrodniczego, polityki prowadzonej przez państwo polskie z preferowanymi kierunkami rozwoju energetyki, relacje zachodzące na światowym i krajowym rynku paliw, zmiany w podejściu przedsiębiorstw ciepłowniczych do swojej działalności podstawowej i produktu, jakim jest ciepło, oraz stosunek samego odbiorcy końcowego do racjonalnego zużycia ciepła.
Na potrzeby dokonanej analizy opracowano model matematyczny, stanowiący narzędzie do oceny wpływu sektora energetyki cieplnej na zapotrzebowanie węgla
90 energetycznego. Połączono wyniki przeprowadzonych samodzielnie badań eksperckich z dostępnymi danymi statystycznymi i przygotowano cztery scenariusze badawcze. Obliczenia prowadzono przy pomocy programów komputerowych Excel i Statistica. Te działania, wraz z późniejszą oceną ilościową wpływu zmian w sektorze ciepłowniczym na popyt węgla energetycznego, spełniły pozostałe dwa cele cząstkowe, postawione na początku pracy.
Przeprowadzona rozprawa potwierdziła postawioną wcześniej tezę, że istnieje możliwość opracowania modelu zaopatrzenia w paliwa dla ciepłownictwa, który określi pożądany poziom wydobycia węgla energetycznego dla sektora energetyki cieplnej. Natomiast informacje i doświadczenie zdobyte w trakcie badań nad zagadnieniem, oraz analiza wyników dokonanych obliczeń, pozwalają na wyciągnięcie wniosków, wymienionych poniżej.
1. Nastąpi spadek wykorzystania węgla energetycznego w sektorze ciepłowniczym. Nie odnosząc się do konkretnego scenariusza, można przyjąć, że będzie to spadek o około 20%, czyli mniej więcej 4 miliony ton rocznie.
2. Największym zagrożeniem dla podaży węgla dla ciepłownictwa są przyszłe regulacje dotyczące ochrony środowiska, a co za tym idzie koszty emisji. Główną konkurencję będą stanowiły paliwa niskoemisyjne, które są promowane w europejskiej polityce energetycznej.
3. Największą siłą i przewagą konkurencyjną węgla jest jego cena, jak również ugruntowana pozycja na rynku krajowym. Posiadanie własnych złóż oraz rozwinięty przemysł wydobywczy stanowi niezmiennie gwarancję bezpieczeństwa energetycznego Polski.
4. Sektor ciepłowniczy należy potraktować jako znaczącego odbiorcę paliw. Przedsiębiorstwa górnicze powinny opracować indywidualną strategię handlową współpracy z ciepłownictwem. Strategia powinna uwzględniać problemy sezonowości produkcji ciepła, możliwości finansowe małych i średnich podmiotów gospodarczych, stan bazy wytwórczej i elastyczność w jej dostosowaniu, oraz wyzwania i ograniczenia, stawiane ciepłownictwu w najbliższej przyszłości.
5. Poprawa relacji handlowych i zacieśnienie współpracy branży górniczej z sektorem ciepłowniczym pozwoli minimalizować negatywne dla podaży węgla tendencje na rynku.
Złożoność problemów objętych tematyką pracy wskazuje, że właściwym byłaby kontynuacja badań w tym zakresie, szczególnie w odniesieniu do obecnej dużej niepewności
91 prawnej i gospodarczej. Zalecane byłoby wykonanie aktualizacji rozprawy w perspektywie dwóch, trzech lat, już po przewidywanym wprowadzeniu nowego prawa energetycznego. Głębszym analizom mogą zostać poddane skutki dla branży górniczej, wynikające z ograniczenia podaży węgla energetycznego.
92
Literatura
Agencja Rynku Energii S.A., Europejski Biuletyn Cenowy Nośników Energii 1994–2012. Agencja Rynku Energii S.A., Statystyka Ciepłownictwa Polskiego 1994–2011.
Barteczko K., Bocian A., 2006 – Modele prognozowania i symulacji gospodarczych. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Bijańska J., 2006 – Planowanie działalności inwestycyjnej kopalń węgla kamiennego. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
Chandler A., 1962 – Strategy and Structure. MIT Press, Cambridge Mass.
Decyzja Komisji Europejskiej z dnia 27 kwietnia 2011 roku w sprawie ustanowienia przejściowych zasad dotyczących zharmonizowanego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji w całej Unii na mocy art. 10a dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L130/1, 17/5/2011.
Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 roku „ustanawiająca program handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych na obszarze Wspólnoty i zmieniająca Dyrektywę Rady 96/61/WE”. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L275, 25/10/2003.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 roku w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola). Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L334/17, 17/12/2010.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 roku w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L315/1, 14/11/2012.
Fabiańska K., Jędralska K., Rokita J., 1994 – Zarządzanie przedsiębiorstwem, a konkurencja rynkowa. Petex, Katowice.
Filipiak K., 1998 – Modele stochastyczne. Zasady konstrukcji modeli i prognozowania. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Puławy.
Fuksa D., 2012 – Metoda oceny wpływu zmiennego zapotrzebowania odbiorców węgla kamiennego na efektywność funkcjonowania wielozakładowego przedsiębiorstwa górniczego. Wydawnictwa Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
93 Galos K., Lewicka E., Smakowski T., 2010 – Podstawowe trendy zmian w gospodarowaniu surowcami mineralnymi w Polsce na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat. Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, nr 79, str. 12, Kraków.
Gawlik L., 2011 – Węgiel kamienny energetyczny, perspektywy rozwoju w świetle priorytetów środowiskowych. Polski Komitet Światowej Rady Energetycznej, Kraków. Gawlik L., 2012 – Wpływ poziomu wydobycia węgla kamiennego na koszty jego pozyskania
w kopalniach. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
Główny Urząd Statystyczny, Energy Statistics, Gospodarka Paliwowo Energetyczna w latach 1991–2011.
Grabiński T., 1993 – Pakiet przetwarzania danych ankietowych. Akademia Ekonomiczna w Krakowie.
Grudziński Z., Szurlej A., 2011 – Węgiel, ropa, gaz ziemny – analiza cen w latach 2006 –2011. Przegląd Górniczy nr 7-8, str. 306-309.
Gutenbaum J., 2001 – Podstawy modelowania matematycznego. Wyższa Szkoła Matematyki Stosowanej i Zarządzania, Warszawa.
Janasz K., Janasz W., Kozioł K., Szopik K., 2008 – Zarządzanie strategiczne. Centrum doradztwa i Informacji Difin, Warszawa.
Kaczmarczyk S., 1995 – Badania marketingowe: metody i techniki. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Kaleta A., 2000 – Strategia konkurencji w przemyśle. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu.
Kamiński J., 2005 – Wpływ liberalizacji rynku energii elektrycznej na górnictwo węgla kamiennego. Praca doktorska Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie.
Kirsek S., Studencka J., 2009 – Standardy emisji zanieczyszczeń do powietrza z procesów energetycznego spalania paliw – analiza zmian. Środowisko Czasopismo Techniczne, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, tom R.106, z. 2-Ś, str. 63-72.
Klonecki W., 1999 – Statystyka dla inżynierów. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kobus P., Pietrzykowski R., Zieliński W., 1998 – Statystyka z pakietem STATISTICA. Fundacja Rozwój SGGW.
Kudełko M., 2003 – Efektywna alokacja zasobów w krajowym systemie energetycznym. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
94 Kudełko M., Suwała W., Kamiński J., Kaszyński P., 2011 – Modelowanie rynków energii dla różnych systemów dystrybucji uprawnień do emisji dwutlenku węgla. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
Laudyn D., Pawlik M., Strzelczyk F., 1990, 2000 – Elektrownie. Wydawnictwa Naukowo -Techniczne, Warszawa.
Lorenz U., 2010 – Gospodarka węglem kamiennym energetycznym. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
Luszniewicz A., Słaby T., 2008 – Statystyka z pakietem komputerowym STATISTICA PL. Wydawnictwo C.H.Beck.
Mangione T., 1999 – Ankietowanie pocztowe w badaniach marketingowych i socjologicznych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Mazurek-Łopacińska K., 1998 – Badania marketingowe. Podstawowe metody i obszary zastosowań. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu.
Młynarski S., 2000 – Praktyczne metody analizy danych rynkowych i marketingowych. Kantor Wydawniczy Zakamycze.
Mucha J., Nieć J., Wasilewska M., Sobczyk E., Saługa P., 2007 – Dokładność szacowania zasobów węgla kamiennego jako element oceny ryzyka inwestycyjnego. Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie.
Ney R., Blaschke W., Lorenz U., Gawlik L., 2004 – Węgiel kamienny jako źródło czystej energii w Polsce. Międzynarodowa Konferencja „Przyszłość węgla w gospodarce świata i Polski”, Wydawnictwo Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej, Katowice.
Piechota S., Stopyra M., Poborska-Młynarska K., 2009 – Systemy podziemnej eksploatacji złóż węgla kamiennego, rud i soli. Wydawnictwa Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Pod redakcją Dziechciarz J., 2003 – Ekonometria. Metody, przykłady, zadania. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu.
Pod redakcją Kramer J., 1994 – Badania rynkowe i marketingowe. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Pod redakcją Kulczyckiej J. i Pietrzyk-Sokulskiej E., 2012 – Ewaluacja sektora energetycznego w Polsce. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
95 Pod redakcją Ney R., 1996 – Surowce energetyczne: węgiel kamienny, węgiel brunatny. Rozdział 1: Roman Ney – Problemy wykorzystania surowców mineralnych. Wydawnictwo Centrum Podstawowych Problemów Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
Pod redakcją Sawiński Z, Sztabiński P., Sztabiński F, 2000 – Podręcznik ankietera. Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
Pod redakcją Turka M., 2008(a) – Scenariusze rozwoju technologicznego przemysłu wydobywczego węgla kamiennego. Rozdział 9: Marian Turek – Perspektywy rozwoju górnictwa węgla kamiennego w Polsce. Główny Instytut Górnictwa, Katowice.
Pod redakcją Turka M., 2008(b) – Scenariusze rozwoju technologicznego przemysłu wydobywczego węgla kamiennego. Rozdział 4: Mariusz Kudełko – Analiza stanu zasobów węgla kamiennego w Polsce. Główny Instytut Górnictwa, Katowice. Katowice. Pod redakcją Turka M., 2008(c) – Scenariusze rozwoju technologicznego przemysłu
wydobywczego węgla kamiennego. Rozdział 2: Mariusz Kudełko – Przegląd i analiza projektów foresight w obszarze przemysłu wydobywczego. Główny Instytut Górnictwa, Katowice.
Poter M., 1990 – The Competitive Advantage of Nations. The Free Press, New York.
Poter M., 2000 – Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Regulski B., 2012 – Mechanizmy ETS w ciepłownictwie po 2013. Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 roku – w sprawie standardów emisyjnych z instalacji. Dz.U. 2005 nr 260 poz. 2181.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 sierpnia 2003 roku – w sprawie standardów emisyjnych z instalacji. Dz.U. 2003 nr 163 poz. 1584.
Sagan A., 2009 – Podejście modelowe w segmentacji rynku. Zeszyty Naukowe – Prace z zakresu analizy rynku i badań marketingowych nr 800, str. 140. Akademia Ekonomiczna w Krakowie.
Saługa P., 2009 – Ocena ekonomiczna projektów i analiza ryzyka w górnictwie. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
Soliński J., 2012 – Sektor energii świata i Polski. Początki, rozwój, stan obecny. Polski Komitet Światowej Rady Energetycznej, Warszawa.
96 Sołtys J., Lendzion J., 2002 – Scenariuszowe badania przyszłych uwarunkowań i modele strategii współpracy sieciowej w rozwoju metropolii. Instytut Studiów Europejskich, Gdynia.
Stala-Szlugaj K., 2011 – Spalanie węgla kamiennego w sektorze komunalno-bytowym – wpływ na wielkość niskiej emisji. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
Starzyńska W., 2007 – Statystyka praktyczna. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Stupnicki R., 2003 – Analiza i prezentacja danych ankietowych. Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego, Warszawa.
Sudoł S., 2006 – Przedsiębiorstwo. Podstawy nauki o przedsiębiorstwie. Zarządzanie przedsiębiorstwem. Wydanie III, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Suwała W., Kamiński J., Kaszyński P., Kudełko M., 2010 – The primary energy tendencies in Poland. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
Ściążko M., 2010 – Modele klasyfikacji węgla w ujęciu termodynamicznym i kinetycznym. Wydawnictwa Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Tarnowski W., 2004 – Modelowanie systemów. Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej.
Thomas W., 1999 – Ankietowanie pocztowe w badaniach marketingowych i socjologicznych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Towarnicka H., Broszkiewicz A., 1994 – Przygotowanie i ocena projektów inwestycji rzeczowych. Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu.
Urząd Regulacji Energetyki, 2012 – Sprawozdanie z działalności Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w roku 2011. Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki, nr 2, str. 3-220, Warszawa.
Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 roku (a) o efektywności energetycznej. Dz.U. 2011 nr 94 poz. 551.
Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 roku (b) o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Dz.U. 2011 Nr 122 poz. 695.
Wawrzyniak B., 1999 – Odnawianie przedsiębiorstwa. Na spotkanie XXI wieku. Poltext, Warszawa.
Wojdyga K., 2008 – „Perspektywy rozwoju systemów ciepłowniczych. XV Wiosenne spotkanie ciepłowników, Zakopane.
97
Źródła internetowe
Bankier – Polski Portal Finansowy, www.bankier.pl, 05.02.2013.
European Association for Coal and Lignite, 2012 – EURACOAL Market Report 1/2012, www.euracoal.be, 07.02.2013.
European Energy Exchange, www.eex.com, 20.05.2011.
Główny Urząd Statystyczny, Roczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 1950–2012, www.stat.gov.pl, 01.03.2013.
Gorszanów A., 2013 – Nie ulegać presji obniżki cen węgla. Portal Gospodarczy, www.wnp.pl, 23.01.2013.
Ministerstwo Gospodarki, 2012 – Ustawa o zmianie prawa energetycznego oraz niektórych innych ustaw – projekt, www.mg.gov.pl, 10.12.2012.
Ministerstwo Środowiska, 2012 - Główne założenia dotyczące opracowania Przejściowego Planu Krajowego (PPK). www.mos.gov.pl, 10.12.2012.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, www.nfosigw.gov.pl., 11.02.2013.
Ordysiński T., 2009 – DFD – Diagram przepływu danych (Data Flow Diagram), www.tomaszordysinski.pl, 30.07.2012.
Polityka energetyczna Polski do 2030 roku – dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 roku., www.mg.gov.pl, 28.10.2011.
Szymczak J., 2013 – Firmy zaprzestają produkcji ciepła w kogeneracji. Portal Gospodarczy, www.wnp.pl, 08.01.2013.
Tokarski S., 2013 – Jakie są szczegóły przesunięcia norm emisji SO2, NOx i pyłu? Portal Gospodarczy, www.wnp.pl, 14.01.2013.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, 2012 – Sprawozdanie z działalności 2011, Warszawa, www.uokik.gov.pl, 15.01.2013.
Uzasadnienie do projektu ustawy o efektywności energetycznej z dnia 18 listopada 2010 roku, przyjętego przez Sejm 4 marca 2011 roku. Ministerstwo Gospodarki, www.mg.gov.pl, 5.03.2011.
98
Spis rysunków
Rys. 1. Zmiany cen ropy naftowej na rynkach światowych (1bbl – baryłka ropy naftowej równa 159 litrów).
Rys. 2. Zmiany cen węgla energetycznego w Polsce. Rys. 3. Zmiany cen gazu ziemnego w Polsce.
Rys. 4. Zmiany cen oleju opałowego lekkiego w Polsce.
Rys. 5. Zmiany cen węgla energetycznego w Europie (cena węgla kamiennego o wartości opałowej 25,1 GJ/Mg w portach Amsterdam – Rotterdam – Antwerpia).
Rys. 6. Zmiany cen energii elektrycznej w Polsce. Rys. 7. Zmiany cen ciepła w Polsce.
Rys. 8. Wzrost wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce w przeliczeniu na ceny z roku 1991.
Rys. 9. Ceny nośników energii w Polsce dla przemysłu wyrażone w zł/GJ (netto). Rys. 10. Struktura własności przedsiębiorstw ciepłowniczych w Polsce w 2008 roku.
Rys. 11. Przychody ze sprzedaży energii elektrycznej, ciepła i gazu do odbiorców końcowych w 2008 roku, mld zł.
Rys. 12. Model oceny wpływu sektora energetyki cieplnej na wydobycie węgla energetycznego.
Rys. 13. Dopasowanie krzywej regresji do zmiany popytu na węgiel w ciepłownictwie. Rys. 14. Formularz ankiety dla badań eksperckich.
Rys. 15. Sposób grupowania indykatorów.
Rys. 16. Wykres scenariuszy zużycia węgla kamiennego w ciepłownictwie w latach 1993 –2023.
Rys. 17. Wykres scenariuszy zużycia węgla kamiennego w ciepłownictwie w latach 2006 –2023.
99
Spis tabel
Tabela 1. Symulacja deficytu uprawnień dla ciepła według zasady ogólnej w warunkach polskich oraz dla gospodarstw domowych, uprawnienie/GJ.
Tabela 2. Standardy emisyjne dwutlenku siarki (tabela pomija źródła mające indywidualnie ustalane standardy lub mające zostać wyłączone z eksploatacji do końca 2015 roku). Tabela 3. Standardy emisyjne pyłu (tabela pomija źródła mające indywidualnie ustalane
standardy lub mające zostać wyłączone z eksploatacji do końca 2015 roku). Tabela 4. Limity emisyjne dla instalacji pracujących bez ograniczeń czasowych. Tabela 5. Bilans węgla kamiennego w latach 1950–2010, mln Mg.
Tabela 6. Produkcja ciepła w Polsce, TJ.
Tabela 7. Zużycie węgla w ciepłownictwie, tys. Mg.
Tabela 8. Wpływ czynników na wykorzystanie węgla w przedsiębiorstwach ciepłowniczych w przyszłości.
Tabela 9. Wpływ czynników na sprzedaż ciepła w przedsiębiorstwach ciepłowniczych w przyszłości.
Tabela 10. Zmiana wpływu czynników w czasie na wykorzystanie węgla w przedsiębiorstwach ciepłowniczych.
Tabela 11. Zmiana wpływu czynników na sprzedaż ciepła w przedsiębiorstwach ciepłowniczych.
Tabela 12. Oznaczenia wpływu czynników na wykorzystanie węgla w przedsiębiorstwach ciepłowniczych.
Tabela 13. Oznaczenie wpływu czynników na sprzedaż ciepła w przedsiębiorstwach ciepłowniczych.
Tabela 14. Oznaczenie wartości kodujących dla części bazowej indykatorów wejściowych do modelu.
Tabela 15. Oznaczenia zmiany czynników w czasie na wykorzystanie węgla w przedsiębiorstwach ciepłowniczych.
Tabela 16. Oznaczenie wartości zmiany wpływu czynników na sprzedaż ciepła w przedsiębiorstwach ciepłowniczych.
Tabela 17. Oznaczenie wartości kodujących dla części zmiany w czasie indykatorów wejściowych do modelu.
100 Tabela 19. Przyporządkowanie wartości kodujących dla części bazowej indykatorów
wejściowych do modelu, %.
Tabela 20. Przyporządkowanie wartości kodujących dla części zmiany w czasie indykatorów