Szkoła infografiki
4. Otwieranie w działaniu
Wiele z danych publicznych, które bezpośrednio dotyczą różnych sfer życia obywateli, nie dociera do nich. Dane miejskie są zbie-rane, katalogowane i archiwizowane przez wiele instytucji, jed-nak często – ponieważ publikowane są w postaci zamkniętych raportów czy statystycznych sprawozdań – niewiele z nich da się powtórnie wykorzystać ze względu na brak dostępu do baz danych i źródeł. I chociaż są to dane, które powstają za pienią-dze podatników, oni sami bardzo rzadko mogą korzystać z nich w czystej postaci. Nie mogą tego też robić przedstawiciele or-ganizacji pozarządowych, a często nawet rządowych, ale z in-nych komórek niż te odpowiedzialne za zarządzanie źródłami. Dzieje się tak m.in na skutek małej wiary urzędników w przy-datność i sensowność upubliczniania danych, z powodu bra-ku jasnych regulacji i wytycznych w tej sprawie, ze strachu przed kompromitacją ze względu na jakość tych danych lub niedochowanie tajemnicy państwowej oraz z obawy przed tzw. kontrolą obywatelską.
W związku z powyższym, na podstawie doświadczeń uzyskanych w trakcie realizacji programu Opengov i weryfikacji przeprowa-dzonych dotychczas projektów powstały: zbiór reguł mających na celu ułatwianie otwierania państwa, metodologia warsztatów „Otwieramy rząd” oraz przykładowy zbiór rozwiązań powsta-łych w oparciu o powyższe, demonstrujący, w jaki sposób moż-liwe jest wykorzystanie konkretnych, istniejących, aktualnych
danych publicznych dotyczących życia mieszkańców (w tym przypadku Warszawy). Tworząc katalog rozwiązań i narzę-dzi o różnych funkcjach i przeznaczeniu, autorzy pragnęli pokazać, że Polska, podobnie jak inne kraje Europy i świata, może wiele zyskać dzięki właściwemu sformułowaniu zasady dostępu i ponownego wykorzystania informacji publicznej oraz szerzej pojętych zasobów publicznych. Wypracowane rozwiązania mają stanowić aktualną i żywą ilustrację postu-lowanych przez Centrum Cyfrowe Projekt: Polska postulatów w sprawie otwartego rządu.
Wypracowana na potrzeby projektu metoda została opisana w kolejnym rozdziale – udostępniona jest ona na wolnej licen-cji (Creative Commons – Uznanie autorstwa), tak by inne orga-nizacje (rządowe i pozarządowe), działające w zakresie swo-ich kompetencji, mogły projektować rozwiązania w oparciu o dane publiczne. Zaprojektowana koncepcja i metodologia warsztatów dają możliwość obcowania z danymi, uwzględ-niają proces ich pozyskiwania oraz generowania, stwarzają też warunki do pracy na konkretnych zbiorach.
W następnych podrozdziale znajduje się opis przyjętej meto-dologii ( 4.1), która została zbudowana z uwzględnieniem wniosków z dotychczasowych projektów prowadzonych w ra-mach programu Opengov. W kolejnych częściach rozdziału
znajduje się synteza problemu i zidentyfikowanych barier ( 4.2), raport z otwartego warsztatu pilotażowego ( 4.3), raport z głównego warsztatu eksperckiego ( 4.4) oraz ka-talog wypracowanych na nim rozwiązań ( 4.5). Instrukcje
dotyczące otwierania państwa oraz scenariusze warsztatów znajdują się w kolejnym rozdziale ( 5)
4.1. Założenia metodologiczne
Zaangażowanie obywatelskie i współpraca obywateli z rzą-dem umożliwiają generowanie na bazie zasobów publicznych nowych usług, produktów, rozwiązań IT czy bazy wiedzy. Jed-nak, jak pokazały działania przeprowadzone przez Centrum Cyfrowe Projekt: Polska, a także obserwacje towarzyszące pracy nad opisaną niżej metodologią, praca z danymi przez podmioty (organizacje i jednostki) nie posiadające kompeten-cji bazodanowych, bardzo często jest trudna. Jednak praca z danymi nie może zostać pozostawiona wyłącznie osobom posiadającym kompetencje do pracy z nimi; bez zaangażowa-nia w proces samych specjalistów i organizacji z różnych dzie-dzin życia społecznego otwieranie danych staje się bowiem jedynie formalnym zabiegiem, który wprawdzie przyczynia się do rozwoju idei otwartego państwa i stanowi świetną ilu-strację pracy z danymi, ale zbyt często spełnia jedynie funk-cję informacyjną, czy też ilustracyjną. Takie podejście i wyko-rzystywanie danych jest słuszne i potrzebne, jednakże idea open governence wymaga rozwiązań angażujących obywa-teli w świadomy proces współtworzenia rozwiązań mających obywatelski i partycypacyjny (względem władzy) charakter. Zaprojektowano więc metodę, która wykorzystuje techniki pozwalające na szybkie przybliżanie istoty baz danych i infor-macji publicznych oraz umożliwia zrozumienie powiązań po-między światem fizycznym a światem wirtualnym, w którym często znajdują się liczne dane dotyczące życia publicznego.
Narzędzie, warsztat „Otwieramy rząd”, zostało zaprojekto-wane w oparciu o tzw. myślenie projektowe – design thinking. Należy zaznaczyć, że metodologia design thinking pozwala budować interdyscyplinarne zespoły projektowe złożone zarówno z ekspertów i projektantów, jak i bezpośrednich użytkowników produktów lub usług (będących przedmiotem warsztatów). Największym atutem tego podejścia jest moż-liwość szybkiego „zgłębiania tematu”, prototypowania i te-stowania wszystkich stworzonych pomysłów bez odrzucania nawet tych najbardziej nierealnych – dzięki temu łatwiej jest dojść do nieszablonowych rozwiązań. Jest to ważne w mo-mencie, kiedy chce się wprowadzić innowacyjne rozwiązania w środowisku lub ekosystemie, w którym utarły się już pewne schematy postępowań i zachowań.
Intencją autorów było, by opracowana metoda była jak naj-bardziej uniwersalna, to jest:
•
dała się zastosować przez organizacje rządowe i poza-rządowe, ale także firmy i instytucje różnego typu, dzia-łające w różnych dziedzinach życia publicznego, chcące zbudować rozwiązania w oparciu o dane publiczne;•
prowadziła do wypracowania rozwiązań różnego typu:usług, produktów, aplikacji i rozwiązań IT, procesów, działań społecznych, etc.;
•
mogła być stosowana na szczeblu lokalnym, regional-nym i ponadregionalregional-nym.W odpowiedzi na zidentyfikowane bariery i wyzwania ( 4.2.), udało się stworzyć reguły i spis elementów, które po-winien zawierać warsztat prowadzący do rozwiązań otwiera-jących państwo. Są to (podział zgodnie z metodologią design thinking):